Co mnie czeka gdy stąd wyjdę? - edycja II. Profilaktyka bezdomności wychowanek i wychowanków placówek resocjalizacyjnych na Mazowszu

Co mnie czeka gdy stąd wyjdę? - edycja II. Profilaktyka bezdomności wychowanek i wychowanków placówek resocjalizacyjnych na Mazowszu Projekt z zakresu pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania ich szans współfinansowany ze środków Wojewody Mazowieckiego. Spis treści OPIS PROJEKTU... 2 CELE PROJEKTU... 2 MIEJSCE, TERMIN REALIZACJI PROJEKTU ORAZ JEGO PRZEBIEG... 3 Organizacja działań projektowych:... 3 OPIS GRUPY PROJEKTOWEJ ORAZ JEJ REKRUTACJA... 5 Wychowankowie młodzieżowych ośrodków wychowawczych, zakładów poprawczych z terenu Mazowsza; dziewczęta i chłopcy w wieku 13-21 lat... 5 Kadra ośrodków resocjalizacyjnych... 6 Studentki i studenci kierunków pedagogicznych, psychologicznych, prawniczych.... 6 PRZYJĘTE METODY EWALUACJI... 6 OBSZARY DZIAŁAŃ PROJEKTOWYCH wyniki ewaluacji... 7 Realizacja działań przez kadrę placówek resocjalizacyjnych... 7 Funkcjonowanie podopiecznych placówek resocjalizacyjnych w projekcie... 9 Funkcjonowanie uczestników debat... 11 WNIOSKI ORAZ PODSUMOWANIE... 12

OPIS PROJEKTU Projekt Co mnie czeka gdy stąd wyjdę dotyczył profilaktyki bezdomności o ograniczania tego zjawiska wśród młodzieży przebywającej w placówkach resocjalizacyjnych na Mazowszu i był kontynuacją działań podjętych w 2015 r. Na podstawie wniosków z realizacji pierwszej edycji działania jego program został wzbogacony o nowe formy oraz metody pracy z młodzieżą przymierzającą się do opuszczenia placówek resocjalizacyjnych zakładów poprawczych, młodzieżowych ośrodków wychowawczych będącą zagrożoną bezdomnością na terenie Województwa Mazowieckiego. Celem projektu było upowszechnianie instrumentów na rzecz obniżenia ryzyka bezdomności. Narzędzia, metody i formuły pracy sprzyjającej poprawie sytuacji dziewcząt i chłopców były wdrażane podczas trzech modułów projektowych: szkolenia dla pracowników, warsztatów dla młodzieży oraz debat dla obu grup. Merytoryczne aktywności wspierali również wolontariusze, mając tym samym możliwość podniesienia swoich kompetencji zawodowych. Działania modułowe miały na celu wyposażenie uczestników projektu (zarówno kadry jak i młodzieży) w nowe umiejętności związane z budowaniem samodzielności i odpowiedzialności niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania w środowisku otwartym. CELE PROJEKTU Zakładane cele projektu były następujące: U powszechnianie instrumentów na rzecz obniżenia ryzyka bezdomności w pracy z młodzieżą przebywającą w placówkach resocjalizacyjnych z terenu Mazowsza poprzez realizację profilaktycznego Trening do samodzielności umożliwiającego wyposażenie uczestników w wiedzę i umiejętności niezbędne do prawidłowego funkcjonowania po opuszczeniu placówki. Dopracowanie i testowanie innowacyjnych narzędzi pracy z młodzieżą przebywającą w placówkach resocjalizacyjnych wspomagających proces usamodzielnienia i lepsze przystosowanie społeczne grupy.

Wzrost efektywności oferty placówek służącej rozwojowi kompetencji grupy, w tym podniesienie umiejętności i stworzenie nowych narzędzi pracy (publikacja zawierająca prawdziwe doświadczenia byłych wychowanków). Podniesienie motywacji i odpowiedzialności za siebie - wzrost motywacji do działania i odpowiedzialności za siebie i swoje życie; nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu korzystania narzędzi w procesie usamodzielnienia; podniesienie poczucia własnej wartości; wzrost umiejętności komunikacyjnych, w tym asertywności; umiejętność stawiania sobie jasnych, możliwych do realizacji celów przez wychowanki i wychowanków placówek. Przygotowanie młodzieży do prawidłowego wkroczenia w pierwszy, osiowy okres procesu adaptacji do środowiska otwartego okresie po opuszczeniu placówki. Stworzenie przez młodzież 50 indywidualnych planów działania określających ich cele i sposób realizacji w czasie pobytu w placówce. Budowanie kompetencji zawodowych przez studentów poprzez umożliwienie im tworzenia własnej, autorskiej oferty i jej realizację. Podnoszenie kompetencji kadry placówek, zapobieganie wypaleniu zawodowemu. MIEJSCE, TERMIN REALIZACJI PROJEKTU ORAZ JEGO PRZEBIEG Projekt trwał od 1.07.2016 do 31.12.2016 roku. W rekrutację do działań zostało włączonych pięć placówek resocjalizacyjnych wedle założeń, natomiast w wyniku dużego zainteresowania oraz zapotrzebowania na tego typu wsparcie w ośrodkach oraz zakładach poprawczych, na zasadzie wolontariatu do realizacji zadania dołączyły dwie dodatkowe placówki, które skorzystały z proponowanych działań i programu edukacyjnego opracowanego przez Fundację po DRUGIE. Organizacja działań projektowych: 1) Rekrutacja z placówek, które zgłosiły się do udziału w projekcie wyłoniono łącznie 7 Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych, Schronisk dla Nieletnich i Zakładów Poprawczych. Równolegle odbyła się rekrutacja kadry, wyrażającej chęć realizacji działań projektowych, a także wychowanków placówek.

2) Pracownicy odbyli 6-godzinne szkolenie z programu edukacyjnego Trening do samodzielności, by następnie wdrażać nowe narzędzia do swojej codziennej pracy z młodzieżą. 3) 5 czterogodzinnych debat z udziałem uczestników odbyło się na terenie Warszawy: Centrum Pomocy Bliźniemu Monar-Markot (debata Bezdomność ), Centrum Społeczne PACA (debata Wspólne doświadczanie ), Areszt Śledczy na Służewcu (debata Przyszłość, której nie chcę ), Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy nr 2 (debata Rówieśnicy nie są równi ), KINOkawiarnia Stacja Falenica (debata z udziałem decydentów). Podczas debat omawiano kluczowe aspekty usamodzielniania (oraz wpływające na proces inne elementy) osób mających przed sobą opuszczenie placówek resocjalizacyjnych. Debaty miały charakter dyskusji, wymiany doświadczeń, ćwiczeń. Opierały się również na tzw. świadectwach innych osób, które znalazły się w trudnych sytuacjach (np. osoby uzależnione, osoby pozbawione wolności). Charakter facylitacji debat był otwarty w zależności od zgłaszanych potrzeb wśród młodzieży, prowadzący debatę na bieżąco dostosowali się do oczekiwań młodzieży. 4) Warsztaty dla młodzieży przygotowującej się do procesu usamodzielnienia prowadzone były placówkach przez kadrę, przy wsparciu wolontariuszy przygotowujących się do pracy z młodzieżą defaworyzowaną: Zakład Poprawczy i Schronisko dla Nieletnich w Laskowcu, Zakład Poprawczy i Schronisko dla Nieletnich w Mrozach, Zakład Poprawczy i Schronisko dla Nieletnich w Falenicy, Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy w Jaworku, Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy nr 2 w Warszawie, Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy nr 2 w Wierzbicy. Podczas zajęć wykorzystano program edukacyjny Trening do samodzielności (dla kadry) oraz Samodzielnik (dla młodzieży). Obie publikacje zawierały narzędzia, ćwiczenia oraz informacje praktyczne z zakresu procesu usamodzielnienia. Zrealizowano łącznie 105 godzin warsztatowych każdy cykl zajęć poruszał 5 obszarów, których omówienie trwało 3 godziny; warsztaty zostały zrealizowane w 7 placówkach.

OPIS GRUPY PROJEKTOWEJ ORAZ JEJ REKRUTACJA Adresaci działań projektowych stanowili trzy odrębne grupy: Wychowankowie młodzieżowych ośrodków wychowawczych, zakładów poprawczych z terenu Mazowsza; dziewczęta i chłopcy w wieku 13-21 lat Młodzież przebywająca w placówkach resocjalizacyjnych można opisać jako wywodzącą się z rodzin dysfunkcyjnych, wobec których proces socjalizacji i wychowania się nie powiódł; wykazuje ona różnorodne objawy zaburzeń zachowania, niedostosowania społecznego czy wykolejenia. Są to osoby, które trafiły do placówek na podstawie postanowień sądowych, mające na swoim koncie czyny karalne; istotnym elementem cechującym ową grupę jest często występujący brak wsparcia z strony rodziny zaburzone, destrukcyjne relacje oraz brak prawidłowych wzorców oraz metod radzenia sobie z trudnymi sytuacjami w sposób konstruktywny wpływają znacząco na mechanizmy ich funkcjonowania, zarówno w środowisku otwartym i zamkniętym. Często nie posiadają żadnych planów co do opuszczenia placówki; żyją na zasadzie tu i teraz, skupiając się na przetrwaniu okresu przebywania w zakładzie czy ośrodku. W każdej z placówek grupy wychowanków zostały wyłonione przez kadrę. Kluczem doboru podopiecznych były dwa aspekty: motywacja oraz dobrowolność młodzieży do wzięcia udziału w planowanych aktywnościach, a także zbliżający się dla nich moment rozpoczęcia procesu usamodzielnienia. Oba kryteria zostały zachowane, jednakże ze względu na specyfikę pobytu w placówkach resocjalizacyjnych w żadnym z ośrodków i zakładów nie została utworzona stała grupa warsztatowa. Wynika to z faktu ciągłej rotacji wychowanków wydarzenia takie jak ucieczki czy niepowracanie do placówek z przepustek zostały wzięte pod uwagę podczas budowania założeń projektu. Zostały wyłonione grupy o charakterze rezerwowym; dzięki temu większa liczba podopiecznych została objęta wsparciem projektu.

Kadra ośrodków resocjalizacyjnych Placówki, które wyraziły chęć udziału w projekcie wyłoniły wśród swoich pracowników osoby, które chciały podnieść swoje kompetencje zawodowe oraz zdobyć nowe narzędzia niezbędne do prawidłowej pracy z młodzieżą w obszarze procesu usamodzielnienia. Byli to wychowawcy, psychologowie oraz pedagodzy, którzy dobrowolnie zgłosili się do udziału w projekcie. Wśród osób pracujących z młodzieżą defaworyzowaną często występuje brak posiadania istotnej wiedzy na temat procesu usamodzielnienia wychowanków, bądź posługiwania się jedynie informacjami teoretycznymi, które nie zawsze mają przełożenie na realizację. Dzięki udostępnieniu oraz przeszkoleniu z zakresu Treningu do samodzielności pracownicy ośrodków mieli możliwość uzupełnienia oraz zaktualizowania swojej wiedzy, nabycia nowych umiejętności z zakresu pracy z młodzieżą. Podczas szkolenia była również przestrzeń do dzielenia się swoimi wątpliwościami oraz trudnościami, dzięki czemu poziom zaangażowania pracowników uległ podwyższeniu ze względu na fakt, iż często nie mają oni możliwości superwizowania, danie takiej przestrzeni zostało ocenione pozytywnie oraz budująco. Studentki i studenci kierunków pedagogicznych, psychologicznych, prawniczych. Łącznie wsparciem objęto 92 osoby w tym: 15 pracowników placówek resocjalizacyjnych, 73 wychowanków, 4 wolontariuszy. PRZYJĘTE METODY EWALUACJI Ewaluacja odbywała się na podczas wszystkich aktywności związanych z projektem. Poszczególne moduły były podsumowywane na bieżąco przez uczestników; z każdej aktywności osoby prowadzące sporządzały sprawozdania, zawierające przebieg zajęć oraz zebrane wnioski i refleksje, co zostało wykorzystane w ewaluacji poprzez analizę merytorycznych dokumentów związanych z realizacją zadania. Posłużono się również metodą kwestionariuszową po zakończeniu projektu uczestnicy oraz kadra zostali poproszeni o wypełnienie kwestionariuszy dotyczących odczuć względem udziału w projekcie. Pod uwagę były brane 4 obszary: ocena projektu, trudności związane z uczestniczeniem

w działaniach, zdobyta nowa wiedza oraz umiejętności, a także wnioski oraz rekomendacje uczestników odnoszące się do ewentualnych dalszych edycji projektu. OBSZARY DZIAŁAŃ PROJEKTOWYCH wyniki ewaluacji Ewaluacja działań projektowych została podzielona na trzy główne obszary: Realizacja działań przez kadrę placówek resocjalizacyjnych (w tym: trudności w realizacji zadań, pola wymagające dalszej pracy oraz osiągnięte założenia), Funkcjonowanie podopiecznych placówek resocjalizacyjnych w projekcie (w tym: trudności związane z uczestnictwem w projekcie, poziom wzrostu wiedzy i umiejętności, ocena projektu) Funkcjonowanie uczestników debat (w tym: wpływ na uczestników, obszary wymagające dalszej pracy wnioski, osiągnięte założenia). Realizacja działań przez kadrę placówek resocjalizacyjnych Poniższe analizy przedstawiają wyniki ankiet ewaluacyjnych, sprawozdań oraz metod ewaluacji pozaformalnej, prowadzonych wśród kadry placówek resocjalizacyjnych na poziomie pracy z grupą, wykorzystywanych ćwiczeń, poruszanej problematyki. 1) Trudności związane z realizacją zadań. Kadra placówek najczęściej wymieniała jako trudność obszar związany z pracą nad planem usamodzielnienia przez wychowanków; ze względu na niski poziom wiedzy, świadomości i nierealistyczne wyobrażenia podopiecznych na temat samodzielnego funkcjonowania na wolności, prowadzący musieli przekazywać wiedzę (i często konfrontować wychowanków) od podstaw. Często wśród młodzieży pojawiał się swoisty brak zgody na konieczność przekonstruowania planów na przyszłość z ambitnych na bardziej realne, czasem wręcz przyziemne. U większości wychowanków pojawiała się również trudność z samym planowaniem i wyznaczaniem priorytetów. Wraz z planem usamodzielnienia u podopiecznych uaktywniały się różne lęki oraz obawy związane z samodzielnością, co w ponad połowie grup warsztatowych wymagało przepracowania, by można było kontynuować zajęcia oraz wymagało dodatkowego wsparcia dla podopiecznych.

Czas trwania zajęć oraz ilości informacji (zarówno w aspekcie umiejętności praktycznych jak i elementów miękkich) okazał się wyczerpujący dla wychowanków pojawiały się trudności z przyswajaniem tak dużej ilości wiedzy w tak krótkim czasie, jak i występowało obniżenie poziomu koncentracji i zaangażowania. Przy realizacji ćwiczeń u większości grup występowała wymiana doświadczeń własnych, co było trudne do bezpiecznego zamknięcia przez kadrę prowadzącą warsztaty. 2) Obszary wymagające dalszej pracy. Prowadzący najczęściej wymieniali następujące elementy, które powinny być kontynuowane wśród podopiecznych: ekonomiczne i świadome zarządzanie budżetem, umiejętności związane z poruszaniem się po systemie pomocowym oraz akcentowanie wagi kontynuowania nauki po opuszczeniu placówki owe elementy, mimo zrealizowania całego materiału, stanowią obszar wymagający pogłębienia oraz usystematyzowania. Na równi pojawiała się tematyka uzależnień mimo budujących refleksji młodzieży oraz deklaratywnej świadomości negatywnych konsekwencji używania środków psychoaktywnych, prowadzący warsztaty wskazują, iż na uzależnienia powinno być przewidziane więcej czasu i ćwiczeń. 3) Osiągnięte założenia. Nastąpiło pogłębienie relacji między wychowankami a kadrą placówek wzrósł poziom otwartości, zaufania oraz poczucia sprawczości w relacjach, często wcześniej niedostępnych (wynika to z faktu roli często nadzorującej oraz kontrolującej pełnionej przez wychowawców). Prowadzący ocenili, iż poprzez wykorzystanie programu edukacyjnego wzrosły ich kompetencje w zakresie pracy z młodzieżą. Podniesienie poziomu motywacji na rzecz poprawy swojej sytuacji przez podopiecznych, nazwanie celów oraz tworzenie narzędzi do ich realizacji. Nastąpiło urealnienie wyobrażeń związanych z byciem na wolności wśród wychowanków uczestniczących w zajęciach. Dzięki poruszanej problematyce u większości wychowanków pojawiła się autorefleksja związana z wcześniejszymi decyzjami oraz zachowaniami, co wpłynęło pozytywnie na budowanie ich planów na przyszłość.

Funkcjonowanie podopiecznych placówek resocjalizacyjnych w projekcie Do ewaluacji wykorzystano ankiety młodzieży biorącej udział w warsztatach realizowanych w placówkach oraz metody pozaformalne. 1) Ocena projektu Uczestnicy projektu ocenili wagę projektu (istotność i sposób przekazywania informacji, uczestnictwo i organizację działań) posługując się skalą od 1 do 5, gdzie 5 było oceną najwyższą w następujący sposób: Ocena 5 61,8 % uczestników Ocena 4 26,5 % uczestników Ocena 3 11,8 % uczestników Ocena 2 - Ocena 1 - Większość uczestników oceniła całokształt udziału w projekcie najwyższą z możliwych ocen. Wśród osób, które oceniły projekt na 4 i 5 (81% podopiecznych) wystąpiły następujące deklaracje: Chęć udziału w następnych edycjach, jak również kontynuowania z wychowawcami tematyki usamodzielnienia, z wyszczególnieniem pogłębiania umiejętności praktycznych (najczęściej pojawiały się zagadnienia związane z zarządzaniem budżetem oraz poruszania się po systemie pomocowym); Uczestnicy podkreślali przydatność przekazywanych informacji oraz ich adekwatność względem okresu po opuszczeniu placówki; wskazywali, iż przed przystąpieniem do projektu ich poziom wiedzy na temat usamodzielnienia był na niskim bądź znikomym poziomie; Wychowankowie placówek resocjalizacyjnych wskazywali, iż narzędzie w postaci uczestnictwa w debatach było dla nich innowacyjne oraz podkreślali, że w następnych edycjach ilość debat powinna być zwiększona. 2) Trudności związane z uczestnictwem w projekcie Najczęstszą trudnością, jaką wskazywali uczestnicy, była terminologia używana w Samodzielniku oraz przez prowadzących, realizujących ćwiczenia Treningu do

samodzielności. Młodzież często nie rozumiała urzędowych pojęć, zwrotów; często gubiła się w trakcie ćwiczeń bądź nie rozumiała instrukcji. Przy dodatkowych wyjaśnieniach prowadzących, oraz wielokrotnym powtarzaniu nowych słów nastąpiła poprawa w tym zakresie. Kolejnym obszarem wymienianym przez młodzież było obciążenie psychiczne związane z dzieleniem się swoimi przeżyciami, decyzjami oraz doświadczeniami. Przy przepracowywaniu niektórych zagadnień, proces grupowy szedł na tyle głęboko, iż dochodziło do zwierzania się z trudnych emocji skorelowanych z własnymi historiami. Część podopiecznych oceniła to jako atut, zwiększenie integracji grupy i poczucia wsparcia w grupie, doceniła pracę prowadzących zajęcia, dla niektórych podopiecznych okazało się to jednak zbyt trudne i wycofywali się z dalszych aktywności na ćwiczeniach. Narzędzia z Samodzielnika wymagały niejednokrotnie samodzielnej pracy i zwiększonej koncentracji, co sprawiało dużą trudność. Młodzież wskazywała, iż preferuje pracę grupową. Uczestnicy wskazywali, iż podczas debat oraz udziału w zajęciach duży dyskomfort oraz stres sprawiały sytuacje wymagające wypowiadania się na forum. Część podopiecznych wskazywała, iż ilość materiału okazała się zbyt duża i skomplikowania do przyswojenia potrzebowali więcej czasu na przetworzenie zdobytej wiedzy. Istotnym elementem związanym z uczestnictwem w projekcie były dwie debaty: dotycząca bezdomności i uzależnień oraz odbywania kary pozbawienia wolności. Podczas debat młodzież miała okazję porozmawiać z osobami, które doświadczyły owych zagadnień. Oceniali to na równo jako jedne z najtrudniejszych doświadczeń pojawiało się uczucie bezsilności, bezradności a także własne lęki jak i również najcenniejszych. Większość uczestników zadeklarowała, że taka forma edukacji jest najbardziej efektywna.

3) Poziom wzrostu wiedzy i umiejętności Z ankiet ewaluacyjnych wynika, iż według deklaracji wśród uczestników nastąpiło: Nabycie umiejętności praktycznych związanych z korzystaniem z pomocy instytucjonalnej: 93% uczestników wskazało to jako najcenniejszą umiejętność zdobytą podczas udziału w projekcie. W szczególności wymieniali zdobycie wiedzy z zakresu świadczeń z pomocy społecznej oraz Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie. Uczestnicy cenili również ćwiczenia z pisania wniosków oraz pism formalnych wskazywali, iż przed projektem nie posiadali żadnej z wyżej wymienionych umiejętności i nie orientowali się w swoich prawach i możliwościach; Nabycie praktycznej wiedzy związanej z budowaniem planów usamodzielnienia (była to druga najwyżej oceniana umiejętność); Wychowankowie wskazali, iż dzięki udziałowi w debatach Bezdomność oraz Przyszłość, której nie chcę nastąpił u nich wzrost świadomości z zakresu konsekwencji swoich wyborów; zadeklarowali, iż mimo trudności jaką sprawiało słuchanie historii osób bezdomnych, uzależnionych i odbywających karę pozbawienia wolności, potrafili wyciągnąć wnioski oraz przełożyć je na swoje sytuacje życiowe; Podopieczni wskazali, iż dzięki udziałowi w warsztatach nastąpił u nich wzrost poczucia samodzielności oraz sprawczości w zakresie kształtowania swojej sytuacji życiowej; Młodzież oceniła wysoko zaangażowanie oraz podejście prowadzących zajęcia, deklarując, iż w połączeniu z doborem ćwiczeń i metod wynieśli z warsztatów więcej, niż zakładali pierwotnie. Funkcjonowanie uczestników debat Udział w debatach został przez uczestników oceniony bardzo wysoko. Zarówno wśród kadry, jak i wychowanków placówek resocjalizacyjnych wystąpiły tendencje wzrostowe jeśli chodzi o poziom zaangażowania w działania, nastąpiły autorefleksje oraz udało się zmotywować do bardziej rozsądnego planowania przyszłości.

W ocenie debat uczestnicy najczęściej wymieniali możliwość poznania historii osób, które doświadczyły wcześniej sytuacji kryzysowych w szczególności zwracali uwagę na spotkania z osadzonymi, osobami uzależnionymi jak i podopiecznymi mieszkań treningowych; mimo, iż spotkania przywoływały trudne emocje u uczestników, wychowankowie wynieśli z nich konstruktywne wartości; Nastąpił wzrost poczucia podmiotowości i sprawczości młodzież z placówek niejednokrotnie miała pierwszą w życiu możliwość wypowiadania się na temat systemu, placówek i miała przestrzeń do wysnuwania rekomendacji i wniosków; Uczestnicy wypracowywali nowe narzędzia i wzajemnie się wspierali w uczestniczeniu na forum debatowym możliwość bycia usłyszanym/usłyszaną i otrzymanie jednoczesnego wsparcia w stresującej sytuacji młodzież oceniła wysoko; Trudność sprawiało przełamanie lęków przed występowaniem publicznym i dzieleniem się swoimi prywatnymi odczuciami w tym zakresie uczestnicy deklarowali potrzebę wsparcia od prowadzących jak i swoich pedagogów/wychowawców z placówek. WNIOSKI ORAZ PODSUMOWANIE Należy uznać, iż zakładane cele projektu zostały osiągnięte. Młodzież oceniła projekt (w skali pięciostopniowej) na 4,5 punktu; w swoim podsumowaniu udziału projektu wskazała, iż nabyta wiedza i umiejętności była na tyle przydatna, iż chcieliby kontynuować projekt. Podobną deklaracja nastąpiła z strony kadry placówek resocjalizacyjnych. Młodzież pogłębiła swoją wiedzę z zakresu procesu usamodzielnienia, co tym samym stanowiło przygotowanie do pierwszego okresu po opuszczeniu placówki. Uczestnicy opanowali informacje z zakresu funkcjonowania systemu pomocowego i zdobyli umiejętności praktyczne z zakresu korzystania z konkretnych form wsparcia. Pozytywnie ocenili narzędzie w postaci Samodzielnika był to sposób na samodzielne przełożenie wiedzy teoretycznej na praktykę oraz stanowiło to usystematyzowanie dużej ilości wiedzy. Ze względu na to, iż młodzież uwierzyła, iż owa wiedza będzie przydatna (i w wielu wypadkach niezbędna do zastosowania), przy wsparciu prowadzących, nastąpił wzrost zaangażowania oraz motywacji do nauki. Wartością dodatnią były debaty możliwość poznania różnych historii, aktywnego

uczestnictwa w dyskusjach, wspomogły proces podnoszenia poczucia własnej wartości i sprawczości w zakresie kształtowania swojej sytuacji życiowej. Dużym walorem projektu był jego wymiar praktyczny, dający realne umiejętności i zasoby niezbędne do usamodzielnienia podopiecznych. Ze względu na brak stałych zajęć o tej tematyce w placówkach, udział w projekcie dla wielu podopiecznych był pierwszym doświadczeniem, gdzie młodzież mogła poczuć się podmiotowo jak i pewniej w myśleniu o samodzielnym życiu. Wśród kadry projektu wykazano, iż stopień zaangażowania w prowadzenie zajęć warsztatowych był wysoki; wychowawcy zostali wyposażeni w nowe umiejętności, ich wiedza na temat usamodzielnienia oraz pracy w zakresie przygotowań do opuszczenia placówki została usystematyzowana. Narzędzia w postaci Treningu do samodzielności przyniosły wartość merytoryczną, jak i również inspiracyjną. Istotnym elementem, który został wypracowany w czasie trwania projektu było pogłębienie relacji z podopiecznymi i poznanie ich z innej strony. Ułatwiły to również narzędzia edukacji pozaformalnej, która wedle deklaracji nie jest stosowana na co dzień w placówkach. Obszarami, które wymagają pogłębienia w kolejnych edycjach jest zwiększenie wsparcia psychologicznego oraz liczby ćwiczeń zmierzających do wzrostu poczucia pewności siebie i swojej wartości. Rekomendowane jest również przekazanie kadrom placówek resocjalizacyjnych materiałów w zakresie pracy z młodzieżą opartych na edukacji pozaformalnej, by mogły one zostać wdrożone do codziennej pracy z grupą. Wśród placówek resocjalizacyjnych zarówno i młodzieży, jak i pracowników istnieje duże zapotrzebowanie na działania mające na celu wspieranie w procesie usamodzielniania; aktywności związane z zdobywaniem i utrwaleniem wiedzy w tym zakresie powinny być realizowane długofalowo przez przeszkoloną kadrę, wykorzystującą pozaformalne metody edukacji, które są narzędziami o wiele bardziej efektywnymi niż klasyczne metody. Opracowała Weronika Zaród 30.12.2016r., Warszawa

Projekt dofinansowany ze środków Wojewody Mazowieckiego