Program Aktywności Lokalnej Gminy Andrychów. na lata 2013-2015

Program Aktywności Lokalnej Gminy Andrychów na lata 2013-2015 Spis treści: I.WSTĘP PODSTAWA PRAWNA... 2 II. DIAGNOZA OPARTA NA WSKAŹNIKACH UZASADNIAJĄCYCH WYBÓR ŚRODOWISKA ZAGROŻONEGO WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM I WYMAGAJĄCEGO WSPARCIA.... 4 III. ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE... 6 IV. CELE ORAZ PRZEWIDYWANE REZULTATY PROGRAMU... 7 IV.1 CEL GŁÓWNY... 7 IV.2 CELE SZCZEGÓŁOWE:... 7 IV.3 REZULTATY PROGRAMU... 7 V. ADRESACI PROGRAMU... 8 VI. HARMONOGRAM PLANOWANYCH DZIAŁAŃ... 8 VII. SPOSÓB I METODY REALIZACJI PROGRAMU... 9 VIII. CZAS TRWANIA PROGRAMU I OBSZAR... 10 IX. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU... 10 X. PODZIAŁ ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA REALIZACJĘ POSZCZEGÓLNYCH CZĘŚCI SKŁADOWYCH... 10 XI. MONITORING I EWALUACJA... 10

I. WSTĘP PODSTAWA PRAWNA 1. Program Aktywności Lokalnej, zwany dalej PAL jest narzędziem wspierającym rozwój aktywnej integracji, dzięki któremu możliwa jest realizacja działań na rzecz aktywizacji społecznej i rozwiązywania problemów społeczności lokalnej, przy zapewnieniu współpracy i koordynacji oddziaływań instytucji i organizacji istotnych dla zaspokajania potrzeb członków danej społeczności lokalnej. 2. Program Aktywności Lokalnej dla Gminy Andrychów na lata 2013-2015, stanowiący lokalny program pomocy społecznej w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej jest wymaganym dokumentem do realizacji projektów systemowych dla ośrodków pomocy społecznej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytetu VII. Promocja integracji społecznej Działania 7.1 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji Poddziałanie 7.1.1 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji poprzez ośrodki pomocy społecznej. 3. Podstawą prawną programu jest art. 110 ust. 10 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej, zgodnie z którym rada gminy lub rada powiatu, biorąc pod uwagę potrzeby w zakresie pomocy społecznej, opracowuje i kieruje do wdrożenia lokalne programy pomocy społecznej. 4. Przyjęte w Programie Aktywności Lokalnej koncepcje są również zgodne z założeniami zawartymi w ogólnopolskich i lokalnych dokumentach, takich jak: Strategii Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Andrychów na lata 2008-2013. Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007 2015, Strategia Polityki Społecznej, Strategia Polityki Społecznej 2007 2013, Narodowa Strategia Spójności, Program Operacyjny Kapitał Ludzki na lata 2007 2013, Zasadami przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych Ośrodków Pomocy Społecznej, Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie oraz Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, Zasadami finansowania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej; 5. Kluczowym zadaniem PAL jest przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego, które zgodnie z Narodową Strategią Integracji Społecznej oznacza brak lub ograniczenie możliwości uczestnictwa, wpływania i korzystania z podstawowych instytucji publicznych oraz rynków, które powinny być dostępne dla wszystkich, w szczególności dla osób ubogich. Ośrodek Pomocy Społecznej w Andrychowie Strona 2

6. Program skierowany jest do osób w ramach konkretnego środowiska lub członków danej społeczności. Oznacza to, że w ramach programu można prowadzić działania aktywizacyjne adresowane do osób mieszkających na przestrzeni, obejmującej obszar Gminy Andrychów jak również do osób należących do tych samych kategorii społecznych. 7. Program ten ma na celu również kształtowanie więzi społecznych na terenie gminy. Przedsięwzięcia w tym zakresie będą ukierunkowane na organizowanie społeczności lokalnych poprzez edukację społeczną, inicjowanie grup samopomocowych, zachęcanie mieszkańców do udziału w lokalnych inicjatywach, promowanie działań woluntarystycznych, udostępnianie informacji o dostępnych usługach, budowanie pozytywnych związków między członkami społeczności. 8. Program Aktywności Lokalnej Gminy Andrychów pozwala także na realizację zadania, które nakłada na Ośrodek Pomocy Społecznej art. 3 pkt. 2 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 roku, który mówi: zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie sytuacjom, o których mowa w art. 2 ust. 1, przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. Ośrodek Pomocy Społecznej w Andrychowie Strona 3

II. DIAGNOZA OPARTA NA WSKAŹNIKACH UZASADNIAJĄCYCH WYBÓR ŚRODOWISKA ZAGROŻONEGO WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM I WYMAGAJĄCEGO WSPARCIA. Ośrodek Pomocy Społecznej jest instytucją w której następuje koncentracja różnorodnych, niejednokrotnie złożonych problemów. Z pomocy środowiskowej - gdzie podstawowym narzędziem pracy pracownika socjalnego jest wywiad środowiskowy - Ośrodka Pomocy Społecznej w Andrychowie w okresie od 01.01.2012r do 31.12.2012r. skorzystały 604 rodziny. W Gminie Andrychów od lat najczęstszą przesłanką, która jest podstawą udzielenia wsparcia z pomocy społecznej w ramach zadań własnych i zleconych jest ubóstwo. W 2012 problem ten dotykał 414 rodziny korzystające z pomocy środowiskowej. Oprócz ubóstwa można wyróżnić inne problemy, które w ciągu ostatnich lat są dominujące w naszym regionie. W 2012r. (podobnie jak w latach poprzednich) do głównych problemów klientów pomocy społecznej należało: bezrobocie, niepełnosprawność, długotrwała lub ciężka choroba, wielodzietność oraz alkoholizm. Tab.1 Przesłanki uzasadniające przyznanie w 2012r. pomocy w ramach zadań własnych i zleconych Liczba rodzin Wyszczególnienie Liczba osób w tym na Ogółem w rodzinach wsi Ubóstwo 414 176 1175 Bezrobocie 408 164 1 244 Długotrwała lub ciężka choroba 196 75 492 Niepełnosprawność 193 75 440 Rodziny wielodzietne 105 57 606 Alkoholizm 85 34 172 Rodziny niepełne 58 16 176 Bezdomność 26 3 30 Bezradność w sprawach opiek.-wych. i prowadzenia gospodarstwa domowego 91 35 349 Przemoc w rodzinie 13 18 41 Trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego 15 3 22 Potrzeba ochrony macierzyństwa 86 51 481 Zdarzenia losowe 6 6 13 Sytuacje kryzysowe 68 42 156 Źródło: Sprawozdanie MPiPS za 2012 Ośrodek Pomocy Społecznej w Andrychowie Strona 4

Podstawowym problemem społecznym naszej gminy stało się bezrobocie i narastające wraz z nim ubożenie wielu grup społecznych. Sytuacja bezrobotnych jest niezwykle trudna. Znalezienie pracy jest dla wielu dużym wyzwaniem, często z powodu niskich kwalifikacji zawodowych, małych możliwości przekwalifikowania się, nieumiejętności znalezienia się w nowej sytuacji. W jeszcze gorszej sytuacji na rynku pracy są osoby niepełnosprawne, a to ze względu na to, iż nie posiadają wykształcenia, doświadczenia zawodowego czy umiejętności poruszania się na rynku pracy. Osoby niepełnosprawne wymieniają negatywne skutki niepełnoprawności w postaci wzrostu wydatków związanych z leczeniem czy rehabilitacją, pogorszenia sytuacji materialnej, brak pracy czy trudności w jej znalezieniu Zjawisko ubóstwa wywołuje społecznie niekorzystne skutki, brak środków do zaspokajania podstawowych potrzeb, prowadzi do podejmowania działań niezgodnych z istniejącymi w społeczeństwie normami i wartościami. Stąd szczególnie w tych rodzinach występują różnego rodzaje zaburzenia takie jak uzależnienia, przemoc w rodzinie, bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych, bezdomność. Niejednokrotnie wymienione problemy kumulują się i są przyczyną uzależnienia od pomocy społecznej przez kolejne pokolenia. Brak środków uniemożliwia również odpowiednią organizację czasu wolnego i wypoczynku, co obniża możliwość rozwoju fizycznego i intelektualnego młodzieży z tych środowisk oraz utrudnia im start życiowy. Należy podjąć działania profilaktyczne mające na celu wzmocnienie predyspozycji u młodych ludzi, tak aby w przyszłości nie uzależniali się od pomocy społecznej. Kolejnym istotnym problemem społecznym prowadzącym do wykluczenia społecznego jest obecność w rodzinie osoby niepełnosprawnej czy przewlekle chorej. Ograniczenia w życiu społeczno-kulturalnym dotykają opiekunów (często nieaktywnych zawodowo) osób niepełnosprawnych i przewlekle chorych. Doświadczają oni frustracji, poczucia izolacji, często niezrozumienia ze strony otoczenia. Prowadzić to może do wykluczenia społecznego, a nawet przemocy względem osoby zależnej. Dokładne określenie skali niepełnosprawności na terenie Gminy Andrychów jest zadaniem dosyć trudnym, gdyż: po pierwsze liczba osób niepełnosprawnych ulega ciągłym zmianom, po drugie nie uaktualnia się systematycznie danych na ten temat (ostatnie dane pochodzą z przeprowadzonego w roku 2002 Narodowego Spisu Powszechnego). Z informacji zawartych w Strategii Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Andrychów na lata 2008-2013 wynika że, w roku 2002 w Gminie Andrychów zamieszkiwały 5.564 osoby niepełnosprawne (w tym 2.858 mężczyzn i 2.706 kobiet), co stanowiło 13% ogółu mieszkańców gminy, a grupa tych osób niepełnosprawnych była silnie zróżnicowana nie tylko pod względem stopnia niepełnosprawności, ale także wieku, wykształcenia i źródła utrzymania. Zgodnie z danymi Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności w Wadowicach, w roku 2012 wydano 2.463 orzeczeń o stopniu niepełnoprawności dla osób terenu powiatu wadowickiego, w tym: - 403 to osoby do 16 roku życia - 2.060 to osoby po 16 roku życia. Ośrodek Pomocy Społecznej w Andrychowie Strona 5

W okresie od 01.01.2012r. do 31.12.2012r. liczba rodzin w Gminie Andrychów pobierających zasiłek pielęgnacyjny wynosiła 865 (w tym z tytułu: ukończenia 75 roku życia - 5 oraz niepełnosprawności - 860). Ilość udzielonych świadczeń w tym czasie z tytułu rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego to 954 (127 dzieci), natomiast świadczenia pielęgnacyjne otrzymało 197 rodzin. Aby ulepszyć system wsparcia osób zagrożonych wykluczeniem społecznym w Gminie, Ośrodek Pomocy Społecznej w Andrychowie tworzy Program Aktywności Lokalnej, który zawiera szeroki wachlarz instrumentów aktywizacji społecznej, edukacyjnej i zdrowotnej, dzięki czemu uczestnicy programu uzyskają wielopłaszczyznową pomoc i wsparcie. Ośrodek Pomocy Społecznej będzie podejmował działania na rzecz osób i rodzin, które nie są w stanie samodzielnie uporać się ze swoimi problemami i zaspokoić swoich podstawowych potrzeb. Nierzadko są to osoby, których sytuacja społeczna, rodzinna, zdrowotna, materialna przyczynia się do ich wykluczenia, uniemożliwiając prawidłowe i pełne funkcjonowanie w społeczeństwie. Głównym zadaniem PAL będzie integracja osób niepełnosprawnych i ich rodzin, w środowisku lokalnym oraz likwidowanie wszelkich barier społecznych, psychologicznych i fizycznych, które prowadzą do izolacji społecznej. Priorytetem będzie uświadamianie środowiska lokalnego o różnorakich problemach dezorganizujących życie rodziny i jej najbliższego otoczenia oraz aktywizowanie mieszkańców, którzy stali się bierni i pogodzili się z otaczającą ich rzeczywistością lub nie mają umiejętności, siły bądź motywacji, by samodzielnie przezwyciężać trudności. Potrzebne jest zbudowanie sieci wsparcia i współpracy wielu osób oraz instytucji i organizacji tak aby każda osoba, rodzina mogła w trudnych sytuacjach uzyskać pomoc, a Program Aktywności Lokalnej stwarza szanse na wzrost zaangażowania społeczności lokalnej i rozwój lokalnych inicjatyw na rzecz rozwiązywania problemów społecznych. III. ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE 1. Otwarcie instytucji publicznych na współpracę z instytucjami pozarządowymi i lokalną społecznością. 2. Wykorzystanie istniejących zasobów. 3. Aktywizowanie i mobilizowanie lokalnej społeczności. 4. Kierowanie działań w pierwszej kolejności do osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz ich otoczenia. 5. Wzmacnianie systemu wsparcia rodzin w pełnieniu ich funkcji. 6. Promowanie aktywnego i zdrowego stylu życia. Ośrodek Pomocy Społecznej w Andrychowie Strona 6

IV. CELE ORAZ PRZEWIDYWANE REZULTATY PROGRAMU IV.1 CEL GŁÓWNY Głównym celem Programu Aktywności Lokalnej jest zwiększenie aktywności życiowej lub społecznej mieszkańców Gminy Andrychów ze szczególnym uwzględnieniem osób zagrożonych wykluczeniem lub marginalizacją. IV.2 CELE SZCZEGÓŁOWE: 1. Zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego. 2. Wypracowanie modelu działań środowiskowych opartych na współdziałaniu różnych instytucji i organizacji oraz mieszkańców. 3. Tworzenie grup wzajemnego wsparcia, pomoc w budowaniu prawidłowych relacji z otoczeniem społecznym. 4. Stwarzanie możliwości rozwoju w sferze zawodowej, prywatnej, społecznej i zdrowotnej osób niepełnosprawnych, bezrobotnych lub nieaktywnych zawodowo - zagrożonych marginalizacją. 5. Stwarzanie możliwości rozwoju młodzieży w wieku 15-25 lat. 6. Prowadzenie działalności informacyjnej, psychoedukacyjnej i edukacyjnej zmierzającej do podniesienia świadomości społecznej w podejściu do niepełnosprawności i innych problemów dezorganizujących życie rodziny i jej najbliższego otoczenia (w tym osób nieaktywnych zawodowo z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad osobą zależną). 7. Stwarzanie warunków do realizacji potencjału twórczego osób niepełnosprawnych, bezrobotnych i zagrożonych wykluczeniem. 8. Zwiększenie dostępu do informacji dla osób niepełnosprawnych lub ich opiekunów (osób nieaktywnych zawodowo) na temat przysługujących im ulg i uprawnień np. poprzez stronę internetową. IV.3 REZULTATY PROGRAMU 1. Wzrost poczucia przynależności społecznej mieszkańców Gminy Andrychów oraz współodpowiedzialności za procesy w niej zachodzące. 2. Skuteczniejsze i efektywniejsze wykorzystanie istniejących zasobów. 3. Zintegrowanie społeczności lokalnej i grup społecznych. 4. Wzrost poziomu wiedzy i umiejętności wśród mieszkańców Gminy Andrychów w obszarze przeciwdziałania zjawisku marginalizacji społecznej. 5. Zdobycie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach, zrozumienie własnych stanów emocjonalnych oraz weryfikacja dotychczasowych przekonań i stereotypów. 6. Wzrost kompetencji i aktywności osób niepełnosprawnych, bezrobotnych, nieaktywnych zawodowo - zagrożonych wykluczeniem oraz wzrost poziomu ich zaangażowania w życie społeczne. 7. Podniesienie poczucia własnej wartości i samooceny. 8. Nabycie przez młodzież nowych umiejętności. Ośrodek Pomocy Społecznej w Andrychowie Strona 7

9. Zwiększenie aktywności społecznej mieszkańców Gminy Andrychów oraz ich świadomości obywatelskiej. 10. Podniesienie kompetencji rodzicielskich i metod pracy z dziećmi. 11. Wzrost aktywności życiowej uczestników PAL. V. ADRESACI PROGRAMU Program skierowany jest do: 1. Członków danej społeczności, środowiska. 2. Osób wykluczonych oraz zagrożonych wykluczeniem społecznym. 3. Mieszkańców Gminy Andrychów będących klientami ośrodka pomocy społecznej. 4. Otoczenia osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym. 5. Młodzieży w wieku od 15 do 25 roku życia. 6. Osób nieaktywnych zawodowo z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad dziećmi lub innymi osobami zależnymi. 7. Innych grup i osób funkcjonujących na ternie Gminy, zgodnie z rozeznanymi potrzebami społecznymi. W roku 2015 w programie przewiduje się udział 40 osób, od których zostaną przyjęte deklaracje uczestnictwa w projekcie Wykorzystaj swoją szansę. W programie przewiduje się zastosowanie co najmniej czterech instrumentów aktywnej integracji, z czego każdy uczestnik skorzysta z co najmniej jednego zgodnie z Zasadami przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych ośrodków pomocy społecznej, powiatowych centrów pomocy rodzinie oraz regionalnego ośrodka polityki społecznej. Wybór odpowiednich instrumentów będzie efektem indywidualnej diagnozy. Ponadto uczestnicy programu oraz ich rodziny oraz otoczenie objęci zostaną działaniami o charakterze środowiskowym. VI. HARMONOGRAM PLANOWANYCH DZIAŁAŃ W ramach Programu Aktywizacji Lokalnej podejmowane będą następujące działania: 1. Współpraca instytucji i organizacji działających na rzecz osób niepełnosprawnych, bezrobotnych i zagrożonych wykluczeniem, usprawnienie przepływu informacji między nimi. 2. Spotkania grup wsparcia lub grup edukacyjnych przeplatane spotkaniami cyklicznymi z różnymi specjalistami ustalanymi według potrzeb uczestników. 3. Organizowanie treningów kompetencji i umiejętności społecznych. życiowych, rodzicielskich. 4. Poradnictwo i wsparcie psychologiczne. 5. Umożliwienie dostępu do informacji i konsultacji. 6. Promocja zdrowia. 7. Organizowanie różnego rodzaju warsztatów, kursów mających na celu rozwój w sferze zawodowej i prywatnej. Ośrodek Pomocy Społecznej w Andrychowie Strona 8

8. Organizowanie lub współorganizowanie z różnymi instytucjami imprez, spotkań, kampanii o charakterze integracyjnym, kulturalnym, edukacyjnym i ekologicznym. 9. Promowanie programów lub współuczestnictwo w kampaniach podnoszących poziom świadomości na temat osób niepełnosprawnych. 10. Promocja talentów osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym w środowisku lokalnym. Zachęcanie ich do korzystania z oferty kulturalnej, do uczestnictwa w zajęciach rekreacyjnych, sportowych czy inny formach spędzania wolnego czasu. 11. Usprawnianie, zaspakajanie potrzeb osób niepełnosprawnych, w zakresie rehabilitacji, ćwiczeń fizycznych usprawniających psychoruchowo. 12. Badanie potrzeb i problemów mieszkańców. 13. Prowadzenie działań na rzecz integracji środowiska lokalnego z osobami niepełnosprawnymi lub/ osobami nieaktywnymi zawodowo z uwagi na konieczność opieki nad osobami zależnymi. 14. Inne wynikające z aktualnych potrzeb i zgodne z celami PAL. VII. SPOSÓB I METODY REALIZACJI PROGRAMU 1. Program będzie realizowany według następujących metod: a) środowiskowej pracy socjalnej - działania realizowane przez pracownika socjalnego lub inną osobę, mające na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi, b) instrumentów aktywnej integracji - szereg instrumentów aktywizacyjnych z zakresu aktywizacji zawodowej, edukacyjnej, zdrowotnej i społecznej o której mowa w Zasadach przygotowania, realizacji rozliczania projektów systemowych Ośrodków Pomocy Społecznej, Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie oraz Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 2013, c) działań o charakterze środowiskowym - inicjatywy integrujące obejmujące przygotowanie i wsparcie działań indywidualnych oraz programów środowiskowych, np. spotkania z grupami docelowymi, edukację społeczną i obywatelską, w tym organizowanie spotkań, konsultacji, działań edukacyjnych i debat społecznych dla mieszkańców, organizowanie i inspirowanie udziału mieszkańców w imprezach i spotkaniach w szczególności o charakterze integracyjnym, edukacyjnym, kulturalnym, sportowym, ekologicznym czy turystycznym, inne instrumenty działania o charakterze integracyjnym. 2. Zadania: a) Aktywna integracja. b) Działania o charakterze środowiskowym. c) Praca socjalna. d) Zasiłki i pomoc w naturze. e) Zarządzanie, organizacja oraz promocja PAL. Ośrodek Pomocy Społecznej w Andrychowie Strona 9

VIII. CZAS TRWANIA PROGRAMU I OBSZAR 1. Program Aktywności Lokalnej będzie realizowany na terenie Gminy Andrychów. 2. Czas realizacji programu: lata 2013-2015. IX. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU Zadania zawarte w programie będą finansowane: ze środków własnych, z dotacji, ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach projektów systemowych / konkursowych Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. X. PODZIAŁ ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA REALIZACJĘ POSZCZEGÓLNYCH CZĘŚCI SKŁADOWYCH Realizatorami działań określonych w PAL są: Urząd Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Andrychowie Ośrodek Wspierania Rodziny Organizacje pozarządowe Placówki oświatowe Służba zdrowia Lokalne media XI. MONITORING I EWALUACJA Monitoring i ewaluacja będą prowadzone systematycznie w trakcie trwania programu na potrzeby zarządzania oraz podejmowania decyzji. W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek rozbieżności między założeniami, a osiąganymi rezultatami na bieżąco będą dokonywane zmiany w przyjętych założeniach lub metodach pracy. Przygotowywane będzie coroczne sprawozdania z realizacji działań realizowanych w ramach Programu Aktywności Lokalnej. Sprawozdanie to będzie przedstawiane Burmistrzowi Andrychowa. Po zakończeniu realizacji Programu Aktywności Lokalnej zostanie dokonane podsumowanie i ocena całości podejmowanych działań Ośrodek Pomocy Społecznej w Andrychowie Strona 10