Warszawa, 9.12.2015 r. Fundacja Habitat For Humanity Poland bada z jakimi trudnościami mierzą się polskie gminy w realizacji polityki mieszkaniowej Fundacja Habitat For Humanity Poland opublikowała raport z badania na temat problemów polskich gmin w zakresie realizacji polityki mieszkaniowej, w którym wzięło udział 1400 samorządów. Według prawa to właśnie samorządy gminne odpowiadają za zapewnienie dachu nad głową swoim mieszkańcom. Małe zasoby mieszkaniowe, długi czas oczekiwania na mieszkanie oraz zbyt mały budżet to jedne z najczęściej wskazywanych przez polskie gminy problemów realizowania polityki mieszkaniowej w Polsce. Raport Mieszkalnictwo w Polsce wydany przez Fundację Habitat for Humanity Poland jest próbą odpowiedzi na kluczowe problemy związane z trudną sytuacją mieszkaniową w Polsce. Polityka mieszkaniowa determinuje nie tylko gdzie i w jakich warunkach mieszkamy, ale też w znaczący sposób wpływa na naszą przyszłość. Często to właśnie zaplecze mieszkaniowe jest jedną z kluczowych kwestii przy decyzji o zakładaniu rodziny, emigracji czy też o podejmowaniu pracy. Godne miejsce do mieszkania jest podstawową potrzebą dla każdego człowieka i to właśnie gminy prawnie odpowiadają za to, aby to miejsce zapewnić osobo, które nie są w stanie zrobić tego samodzielnie. Skąd biorą się problemy utrudniające skuteczne wykonanie tego zadania? Samorządy mają ogromną rolę w kształtowaniu i realizowaniu polityki mieszkaniowej. Chcieliśmy zwiększyć wiedzę na temat polskiej polityki mieszkaniowej na szczeblu samorządowym i problemów gmin w tym obszarze. Wyniki tego raportu, pozwalają nam na wypracowanie rekomendacji, które będą przyświecały naszym dalszym działaniom mówi Małgorzata Salamon, dyrektor Habitat For Humanity Poland. Znacząca część badania była poświęcona kwestii trudności w realizacji polityki mieszkaniowej z punktu widzenia gmin. Większość samorządów wskazuje na rozdźwięk pomiędzy potrzebami, a możliwościami, jakie ma samorząd, aby móc realizować wyznaczone cele.
Czynniki, utrudniające realizację skutecznej polityki mieszkaniowej: Małe zasoby mieszkaniowe polskich gmin - 65% przebadanych gmin posiada mniej niż 100 mieszkań komunalnych, tymczasem w kolejkach po nie stoi około 80 tys. potrzebujących. Duża liczba osób potrzebujących wsparcia mieszkaniowego ze strony samorządu, jednocześnie małe możliwości/chęci zgłoszenia takiej potrzeby - dość często gminy nie przyjmują wniosków, ponieważ nie posiadają zaplecza mieszkaniowego, a sami potrzebujący znając ten stan rzeczy, nie składają podań. Długi czas oczekiwania na mieszkanie ponad 15% ankietowanych gmin określa średni czas oczekiwania na mieszkanie na okres od 4 do 7 lat. Zbyt mały budżet na realizowanie polityki mieszkaniowej ponad 70% badanych gmin przeznacza niecałe 5% rocznego budżetu na mieszkalnictwo. Negatywna ocena urzędników na temat polskiej polityki mieszkaniowej programy rządowe skierowane na wsparcie mieszkalnictwa pozytywnie oceniło jedynie 11,7% badanych gmin. W badaniu jakościowym, pytani o trudności urzędnicy, najczęściej wymieniali właśnie czynniki materialne: brak odpowiednich funduszy oraz mieszkań do rozdysponowania wśród osób potrzebujących. Poza tym w ich opiniach powtarzały się również następujące stwierdzenia: Polityka mieszkaniowa nie stanowi priorytetu dla polskiego rządu. Samorządy czują się w tej kwestii opuszczone i zdane na siebie. Brak rzeczowej debaty publicznej w tym zakresie, niewielu polityków i dziennikarzy posiadających wiedzę w tym obszarze. Niski poziom wiedzy społeczeństwa. Gminy często odczuwają sprzeciw względem swoich działań. W opinii urzędników mieszkańcy są dość sceptycznie nastawieni do programów nakierowanych na pomoc osobom wykluczonym oraz do beneficjentów działań pomocowych. Potrzeba zmian na szczeblu ustawodawczym. Badanie często wspominają ustawę O ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (21 czerwca 2001 r.) w wyniku, której mieszkania są często niesłusznie przetrzymywane przez ich najemców. Gminy aktywne i bierne Polityka mieszkaniowa jest postrzegana przez jednostki samorządu terytorialnego w różny sposób. Na podstawie badania przeprowadzonego przez Fundację Habitat for Humanity Poland można wyróżnić 3 typy samorządów bierne, umiarkowane oraz aktywne. Gminy Bierne są to samorządy, które interpretują obowiązujące przepisy prawne w sposób minimalistyczny. Ograniczają się do realizacji niezbędnych działań oraz stosują standardowe rozwiązania. Urzędnicy mają obawy przed podejmowaniem działań innowacyjnych i nowatorskich - obawy te związane są z odpowiedzialnością pracowniczą w przypadku niepowodzenia. W związku z tym starają się nie wychodzić poza sprawdzone i bezpieczne schematy. Samorządy mają poczucie, że zadania w zakresie rozwiązywania problemów mieszkaniowych zostały im narzucone odgórnie. Ich zdaniem wykracza to poza ich kompetencje i możliwości, dlatego też liczą na wprowadzenie nowych rozwiązań przez władze centralne, czy to poprzez zmianę przepisów prawa, czy też poprzez zwiększenie środków finansowych przyznawanych gminie. Gminy takie najczęściej nie dostrzegają w organizacjach pozarządowych partnera do dialogu i ograniczają się do współpracy wyłącznie z publicznymi instytucjami pomocy społecznej. Gminy Umiarkowane samorządy tego typu podchodzą bardziej elastycznie do obowiązujących ustaw. W ich podejściu do polityki mieszkaniowej można odnaleźć poczucie
zrozumienia trudnej sytuacji osób wykluczonych mieszkaniowo. Gminy te starają się stworzyć takie procedury, które rzeczywiście pomogą osobom potrzebującym. W tym celu poszukuje się sprawdzonych rozwiązań i dobrych praktyk stosowanych przez inne samorządy. Zdaniem urzędników polityka społeczna w zakresie mieszkalnictwa nie jest obecnie dostatecznie efektywna, dlatego należałoby wprowadzić rozwiązania systemowe. Przedstawiciele samorządów umiarkowanych współpracują z organizacjami pozarządowymi, lecz traktują je przede wszystkim jako potencjalnych podwykonawców. Obszary działania, jakie widzą dla NGO to: edukowanie, informowanie, wsparcie emocjonalne i psychologiczne, towarzyszenie beneficjentom. Gminy Aktywne to te samorządy, które starają się samodzielnie wypracowywać własną politykę mieszkaniową. Zdają sobie sprawę z ograniczeń i trudności związanych z mieszkalnictwem, mimo to podejmują próbę stworzenia modelowych rozwiązań. Urzędnicy są otwarci i elastycznie interpretują prawo oraz uchwały. Skoro obszar polityki mieszkaniowej spoczywa na nich, chcą mieć maksimum samodzielności. Mają poczucie, że brakuje im rozwiązań systemowych, narzędzi oraz środków do realizacji niektórych pomysłów. Dużą rolę widzą w lobbingu na rzecz zmiany niektórych przepisów prawa. Sięgają po dobre praktyki sprawdzone w innych samorządach oraz NGO. Tych ostatnich postrzegają jako partnerów, chcą z nimi współpracować oraz korzystać z ich wiedzy. Są otwarci na działania NGO we wszystkich obszarach, m.in. w: lobbowaniu na tematy mieszkaniowe w rządzie czy w Sejmie, tworzeniu nowych lokali przeznaczonych dla osób wykluczonych, pomocy remontowej oraz wsparciu edukacyjnym. Różnica w postawach gmin wobec polityki mieszkaniowej jest bardzo zauważalna. Wyniki naszego raportu, są podstawą do planowania dalszych działań, które pozwolą aktywizować jak największą liczbę urzędników odpowiedzialnych za te kwestie. Chcielibyśmy pomóc w szerszej promocji dobrych praktyk w prowadzeniu polityki mieszkaniowej przez gminy. mówi Małgorzata Salamon, dyrektor Habitat For Humanity Poland. Głównym celem akcji jest stworzenie sieci komunikacji między samorządowcami, NGO oraz władzą centralną, aby promować skuteczne rozwiązania problemów mieszkaniowych. Ma ona być także okazją do poszerzenie dyskusji na temat polityki mieszkaniowej oraz dotarcia do decydentów.
Problemy polskich gmin Szczegółowe wyniki raportu Mieszkalnictwo w Polsce (wybrane zagadnienia) 1. Małe zasoby mieszkaniowe polskich gmin Jedynie co dziesiąta gmina dysponowała liczbą mieszkań komunalnych wahającą się między 100 a 300 lokalami. Zbliżona liczba gmin dysponowała więcej niż 300, natomiast ponad 6% gmin deklaruje BRAK mieszkań komunalnych. 2014 6,40% 64,60% 11,10% 15,00% 3,00% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Brak mieszkań 1-100 mieszkań 101-300 mieszkań Ponad 300 mieszkań Brak Danych Jeszcze gorsza sytuacja panuje w kwestii mieszkań socjalnych. W 2014 roku, co czwarta gmina nie dysponowała mieszkaniami socjalnymi. Ponad połowa posiadała natomiast mniej niż 100 lokali tej kategorii. 2014 25,50% 59,60% 5,10% 15,00% 7,20% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Brak mieszkań 1-100 mieszkań 101-300 mieszkań Ponad 300 mieszkań Brak Danych Patrząc na powyższe wykresy, możemy też dojrzeć kolejny problem sytuacja Polskich gmin w kwestii liczby lokali mieszkalnych nie ulega większym zmianom od 15 lat. Taki stan rzeczy owocuje niewydolną polityką mieszkaniową, a ta z kolei przekłada się bezpośrednio na pogłębiające się wykluczenie mieszkaniowe. 2. Duża liczba osób potrzebujących wsparcia mieszkaniowego ze strony samorządu, jednocześnie małe możliwości/chęci zgłoszenia takiej potrzeby Dla Uzupełnienia danych na temat gminnych lokali mieszkalnych, należy wspomnieć o liczbie wniosków, jakie wpływają do urzędów z prośbą o pomoc w tej kwestii. Według danych z raportu, w wielu gminach takich wniosków nie ma, lecz nie obrazuje to realnej sytuacji. Ta łączy się z faktem, iż gminy nie przyjmują wniosków, ponieważ nie posiadają zaplecza mieszkaniowego, a sami potrzebujący znając ten stan rzeczy, nie składają podań.
2014 23,10% 66,20% 4,30% 6,40% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Brak wniosków 1-100 wniosków Ponad 101 wniosków Brak Danych 3. Długi czas oczekiwania przyjmowanych Posiadane zasoby mieszkaniowe oraz liczba przyjmowanych wniosków, ściśle wiąże się z czasem oczekiwania na mieszkanie. W badaniu pytano o średni czas oczekiwania na mieszkanie komunalne lub socjalne. Wyniki przedstawiają się jak poniżej. Brak mieszkań/brak oczekujących Do 6 miesięcy Od 6 miesięcy do 1 roku Od 1 roku do 2 lat Od 2 do 4 lat Od 4 do 7 lat Od 7 do 10 lat Powyżej 10 lat Inne Brak Danych Nie dotyczy 1,70% 1,20% 8,90% 5,50% 7,70% 8,30% 4,60% 12,00% 15,10% 15,50% 19,50% 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 4. Zbyt mały budżet na realizowanie polityki mieszkaniowej Polityka mieszkaniowa ze względu na swoją specyfikę obarczona jest wysokimi kosztami oraz koniecznością działań długookresowych. Niestety podczas planowania budżetów rzadko brana jest za kwestię kluczową. Ponad 70% gmin przeznacza niecałe 5% rocznego budżetu na mieszkalnictwo.
Procent ogólnego budżetu gminy przeznaczony na mieszkalnictwo w 2014 roku 1% 18% 0% 8% 73% poniżej 5 % 5% - 15% 15% - 30% powyżej 30% Nie uwzględniono w budżecie Działania jakie gminy podejmują w ramach tych funduszy to przede wszystkim remonty i naprawy bieżące (73,5%), utrzymanie mieszkań (28,8%) oraz ich modernizacje (18,7%). W budżecie sektora mieszkaniowego w co piątej gminie (21,9% ) uwzględniane są także takie rzeczy jak ubezpieczenie lokali, dodatki mieszkaniowe czy zaliczki remontowe. 6. Negatywna ocena urzędników na temat polskiej polityki mieszkaniowej Ostatnia, najkrótsza część badania, była opiniotwórcza. Gminy zostały zapytane jak oceniają programy rządowe oraz fundusze celowe. Wydźwięk pozytywny miało zaledwie 11,7% odpowiedzi, negatywny 23,7%. Znaczna większość (64,7%) udzieliła odpowiedzi neutralnej: Ani dobrze, ani źle, co może wynikać z tego, iż gminy nie korzystają lub w ogóle nie znają owych programów. Drugie opiniotwórcze pytanie dotyczyło ogólnej opinii polskiej polityki mieszkaniowej w skali od 1 do 10, gdzie 1 to bardzo źle, a 10 bardzo dobrze. Opinie urzędników rozkładały się następująco: 2% 1% 1% 0% 1 6% 8% 13% 2 3 4 25% 5 6 25% 7 8 19% 9 10 Więcej danych na temat mieszkalnictwa w Polsce znajduje się w raporcie dostępnym na stronach internetowych www.habitat.pl oraz www.forummieszkaniowe.org...
Polska jako kraj, w którym mieszka się godnie Fundacja Habitat for Humanity Poland przygotowała Raport Mieszkalnictwo w Polsce jako podstawę debaty na temat poprawy sytuacji mieszkaniowej. Rekomendacje z niego płynące w perspektywie długoterminowej wymagają zmian legislacyjnych oraz uwrażliwienia społeczeństwa na temat konieczności poprawy standardów mieszkaniowych. Wszyscy powinniśmy mieć świadomość, jak ogromny wpływ ma ten problem na pozostałe kwestie społeczne, takie jak: rynek pracy, polityka rodzinna czy wykluczenie społeczne. Projekt Społeczne Forum Polityki Mieszkaniowej jest współfinansowany z Funduszy EOG w ramach programu Obywatele dla Demokracji... Habitat for Humanity Poland to organizacja pozarządowa, której misją jest zapewnienie godnego miejsca do życia niezamożnym osobom zagrożonym wykluczeniem mieszkaniowym. Organizacja pomaga tym, którzy nie mają gdzie mieszkać lub mieszkają poniżej dopuszczalnych norm. Habitat for Humanity buduje i remontuje domy, przy wsparciu samych beneficjentów, wolontariuszy, darczyńców i organizacji habitatowskich z innych krajów. Od 38 lat istnienia organizacja zbudowała już ponad 800 000 domów na całym świecie, zapewniając dach nad głową dla dwóch milionów ludzi. www.habitat.pl; www.forummieszkaniowe.org Kontakt prasowy: Monika Zgierun Konkret PR Tel: 664 966 238 @: m.zgierun@konkretpr.pl