Jacek Szlachta Polityka spójności po 2013 r. implikacje dla Polski i województwa warmińsko- mazurskiego Olsztyn 4 listopada 2010r. 1
Zmiany w doktrynie polityki regionalnej (1) Nowa geografia ekonomiczna, ekonomia miejsc i ekonomia przepływów OECD w 2009 na konferencji ministrów polityki regionalnej sformułowano załoŝenia nowego paradygmatu Bank Światowy raport z 2009 roku kwestionujący politykę aktywizacji obszarów o niskim poziomie rozwoju społecznogospodarczego, gloryfikujący korzyści koncentracji w obszarach metropolitalnych 2
Zmiany w doktrynie polityki regionalnej (2) Unia Europejska dąŝenie do zbudowania najbardziej konkurencyjnej gospodarki światowej (Strategia z Lizbony i Goeteborska 2000 i 2001, Odnowiona Strategia Lizbońska 2005, Strategia Europa 2020 z 2010) Wejście w Ŝycie Traktatu Lizbońskiego (1.12.2009) i nowy traktatowy wymiar polityki spójności terytorialnej, przegląd budŝetowy z 19.10.2010 oraz piąty raport kohezyjny z listopada 2010 roku 3
Cecha stary nowy Cele Stary i nowy paradygmat polityki regionalnej wg OECD Okresowa kompensacja w regionach zacofanych Wykorzystanie potencjałów i wzmacnianie konkurencyjności regionalnej Jednostka Jednostki Funkcjonalne obszary interwencji administracyjne gospodarcze strategie narzędzia Podejście sektorowe Subsydia i pomoc publiczna Zintegrowane projekty rozwojowe Mix twardego i miękkiego kapitału aktorzy Rząd centralny Wieloszczeblowe zarządzanie publiczne 4
Procesy realne w Polsce Systematycznie zwiększające się zróŝnicowania społeczno-gospodarcze w układach: metropolie-reszta kraju, miastowieś, Wschód-Zachód W układzie międzyregionalnym i wewnątrz województw Brak skutecznych mechanizmów zwiększenia mobilności przestrzennej ludności oraz dyfuzji procesów rozwojowych z obszarów wiodących na pozostałe części kraju 5
PKB na mieszkańca w odniesieniu do UE27=100 w latach 1997-2008 (1) Województwo 1997 2008 Zmiana Mazowieckie 62,9 89,9 +27,0 Śląskie 49,9 61,6 +11,7 Wielkopolskie 46,3 59,5 +13,2 Dolnośląskie 46,0 61,3 +15,3 Zachodniopomorskie 44,3 51,7 +7,4 Pomorskie 43,5 54,1 +10,6 Lubuskie 40,5 48,9 +8,4 Opolskie 40,1 48,3 +8,2 6
PKB na mieszkańca w odniesieniu do UE25=100 w latach 1997-2008 (2) Województwo 1997 2008 Zmiana Kujawsko-pomorskie 39,0 49,2 +10,2 Łódzkie 39,0 53,1 +14,1 Małopolskie 39,0 49,2 +10,2 Podlaskie 35,4 41,6 +6,2 Warmińsko-mazurskie 35,2 42,3 +7,1 Lubelskie 33,6 39,6 +6,0 Podkarpackie 33,4 39,3 +5,9 Świętokrzyskie 33,3 45,6 +12,3 Polska 44,2 57,0 +12,8 7
Zmiany PKB Polski na tle UE27 2008 57,1% UE27 (105,0% i 100,9%) 2009 60,7% UE27 (101,8% i 95,8%) 2010 61,7% UE 27 (103,4% i 101,8%) Uwzględniając efekt statystyczny wynikający z wejścia Chorwacji do UE (55% UE27 w 2007 i 4,5 mln mieszkańców) 0,4% PKB UE28, da to Polsce przyrost o około 0,3% w UE28 8
Podregiony województwa warmińsko-mazurskiegomazurskiego W roku 2008 w układzie NUTS 3 olsztyński 82,7% średniej krajowej (47,1% UE 27), elbląski 70,0% średniej krajowej (39,9% UE 27), ełcki 63,5% średniej krajowej (36,2% UE 27) 9
Podstawowe dokumenty dotyczące przyszłości europej- skiej polityki spójności EPS (1) Traktat reformujący którego 3 artykuł zawiera zapis Unia wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz solidarność między państwami członkowskimi Ratyfikowany przez wszystkie kraje. Wszedł w Ŝycie 1.12. 2009 roku Według Traktatu kolejne raporty kohezyjne mają być poświęcone tym trzem wymiarom spójności. Piąty raport: Inwestowanie w przyszłość Europy. Strategia Rozwoju Regionalnego do roku 2020 ma zostać przyjęty w Liege przez konferencję ministrów ds. polityki regionalnej 22.11. 2010 10 roku
Podstawowe dokumenty dotyczące przyszłości EPS (2) Agenda Terytorialna Unii Europejskiej identyfikująca nowe wyzwania została przyjęta przez ministrów ds. spójności terytorialnej 24-25 maja 2007r. Są to: Konsekwencje globalizacji gospodarki Skutki zmian klimatycznych Skutki niekorzystnego przebiegu procesów demograficznych Oddziaływanie rosnących cen energii Obecnie trwają pracę nad nową edycją AT 11
Podstawowe dokumenty dotyczące przyszłości EPS (3) Zielona Księga na temat spójności terytorialnej z 6.10. 2008r. wyróŝnia cztery jej wymiary 1. Koncentracja czyli pokonywanie róŝnic w gęstości zaludnienia 2. Tworzenie połączeń między terytoriami czyli przezwycięŝanie odległości 3. Współpraca czyli przezwycięŝanie róŝnic (sieciowanie) 4. Podjęcie problemów regionów o specyficznych uwarunkowaniach geograficznych Co dalej? 12
Podstawowe dokumenty dotyczące przyszłości EPS (4) Raport F. Barca An Agenda for a Reformed Cohesion Policy z 2009 roku. W raporcie tym promuje się: politykę rozwojową zorientowaną na miejsca, nową interpretację zawartości EPS, potrzebę zasadniczej zmiany kierunków tej polityki, koncentrację interwencji na selektywnych europejskich dobrach publicznych oraz bardziej strategiczne i efektywne zarządzanie w tej sferze 13
Podstawowe dokumenty dotyczące przyszłości EPS (5) P.Samecki Orientation Paper on Future Cohesion Policy z grudnia 2009r. jest doskonałą próbą dostosowania EPS do nowych wyzwań. Jest wykorzystywany w róŝnych propozycjach odnośnie przyszłości tej polityki 14
Podstawowe dokumenty doty- czące przyszłości - EU 2020 (1) Kluczowy dokument wyznaczający polityki Wspólnoty do roku 2020 Dokument zastępujący Odnowioną Strategię Lizbońską przy wydłuŝeniu horyzontu do roku 2020 Dokument który będzie podstawą nowej edycji Zintegrowanych Wytycznych dotyczących polityki makroekonomicznej, mikroekonomicznej i rynku pracy (24 wytyczne) Zaprezentowany 3.3. 2010 roku, przyjęty w czerwcu 2010 roku 15
Podstawowe dokumenty doty- czące przyszłości - EU 2020 (2) Jako priorytety określono: 1. Rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach 2. Promocja gospodarki oszczędzającej zasoby, zielonej i konkurencyjnej 3. Sprzyjanie gospodarce o wysokim zatrudnieniu, zapewniając wysoką spójność społeczną i terytorialną 16
Podstawowe dokumenty doty- czące przyszłości - EU 2020 (3) Z tego wynikają następujące cele jakie powinny zostać osiągnięte do roku 2020: 1. 75% wskaźnik zatrudnienia dla grupy 20-64 2. 3% PKB przeznaczane na badania i rozwój 3. Cel 20/20/20 klimat/energetyka (energia ze źródeł odnawialnych, ograniczenie emisji CO2, zwiększenie efektywności wykorzystania energii) 4. Udział kończących wcześniej edukację do 10% i minimum 40% młodzieŝy kończącej studia 5. 20 milionów ludzi mniej w strefie ubóstwa 17
Podstawowe dokumenty doty- czące przyszłości - EU 2020 (4) 7 flagowych inicjatyw: (1) Innowacyjna Europa (2) Młodzi w ruchu (3) Digitalna agenda dla Europy (4) Oszczędzająca zasoby Europa (5) Polityka przemysłowa dla ery globalizacji (6) Agenda dla nowych umiejętności i miejsc pracy (7) Europejska platforma przeciw biedzie 18
Podstawowe dokumenty doty- czące przyszłości EU 2020 (5) Strategia EU 2020 ma następujące słabości: A. Jest aprzestrzenna, została napisana w tradycyjnym nurcie ekonomii, abstrahuje od nowych nurtów związanych z ekonomią miejsc i ekonomią przepływów B. Wyrazem tego jest odgrzewanie pojęcia i konceptu polityki przemysłowej jako uniwersalnego remedium na kryzysogenne struktury społeczne i ekonomiczne, uzupełniającej politykę makroekonomiczną 19
Podstawowe dokumenty doty- czące przyszłości - EU 2020 (6) Cd. Strategia EU 2020 C. Procesy rozwojowe we Wspólnocie widzi w partnerstwie państw członkowskich i instytucji UE, niemal zupełnie pomija poziom regionalny D. Podstawowym sposobem rozwiązania problemów terytorialnych we Wspólnocie jest wzrost mobilności siły roboczej i redukcja negatywnego oddziaływania granic wewnętrznych 20
Podstawowe dokumenty doty- czące przyszłości EU 2020 (7) Cd. Strategia EU 2020 E. Kluczowe wg EU 2020 jest oddziaływanie na emigrantów i zwiększanie mobilności F. Pominięto kwestii stymulowania dyfuzji procesów rozwojowych G. Praktycznie sankcjonuje wyprowadzenie Europejskiego Funduszu Społecznego z polityki spójności 21
Podstawowe dokumenty doty- czące przyszłości EU 2020 (8) W wyniku konsultacji społecznych polityka spójności została wymieniona jako instrument wdraŝania EU 2020. Pojawiły się odniesienia do spójności: 1. Spójność terytorialna została wymieniona w priorytecie Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia zapewniającej spójność społeczną i terytorialną 2. Działania realizowane w ramach priorytetu 22 ZrównowaŜony rozwój takŝe sprzyjają spójności
Podstawowe dokumenty doty- czące przyszłości EU 2020 (9) 3. WaŜne, aby korzyści ze wzrostu gospodarczego rozkładały się równo w całej Unii, w tym w regionach bardziej oddalonych, zwiększając w ten sposób spójność 4. Bardzo waŝnym elementem Strategii EU 2020 będzie nadal kwestia spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, tak aby wykorzystać całą energię i potencjał i skierować je na realizację priorytetów strategii 23
Przegląd budŝetowy UE z 19.10.2010 (1) Przed 1 lipca 2011 roku ma powstać projekt wieloletniej perspektywy budŝetowej 2014-2020 Podstawowa rola tej perspektywy budŝetowej sfinansowanie wdroŝenia Strategii Europa 2020 Podejmowanie finansowania tam gdzie występuje wspólnotowa wartość dodana BudŜet zorientowany na rezultaty Wielostronne korzyści dzięki solidarności (gra 24 o sumie dodatniej)
Przegląd budŝetowy UE z 19.10. 2010 (2) BudŜet wieloletni powinien słuŝyć finansowaniu priorytetów określonych w strategii Europa 2020. Dlatego trzeba wpisać się w te trzy priorytety: (1) inteligentny wzrost czyli badania naukowe, innowacje, infrastruktura dla przyszłości (2) trwały wzrost krytyczna ocena płatności bezpośrednich w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Przesunięcie interwencji na środowisko i klimat ze sfery społecznej i gospodarczej. Powiązanie interwencji na obszarach wiejskich z innymi politykami 25
Przegląd budŝetowy UE z 19.10. 2010 (3) (3) Gospodarka o wysokim zatrudnieniu sprzyjająca spójności Polityka spójności okazała się dla UE jednym ze skuteczniejszych sposobów zademonstrowania solidarności, rozszerzając wzrost i dobrobyt w całej UE Gra o sumie dodatniej, EPS katalizatorem zmian we wszystkich regionach i stymulatorem wzrostu w słabiej rozwiniętych częściach Wspólnoty Podporządkowanie polityki spójności Strategii 26 Europa 2020
Przegląd budŝetowy UE z 19.10. 2010 (4) Polityka spójności dla wszystkich regionów Znaczenie interwencji w biednych regionach a szczególna uwaga na tych regionach które nie weszły na ścieŝkę rozwojową Rola partnerstwa układu centralnego, regionalnego i lokalnego Propozycja wspólnych strategicznych podstaw dla wszystkich funduszy UE Propozycja kontraktu pomiędzy UE a państwem członkowskim 27
Przegląd budŝetowy UE z 19.10.2010 (5) Alokacja środków funduszy zaleŝna od administrative capacity czyli instytucjonalnego i administracyjnego potencjału Propozycja stworzenia globalnej rezerwy wdraŝania zaleŝnej od wdroŝenia Strategii Europa 2020 Podkreślenie znaczenia współpracy z najbliŝszymi sąsiadami 28
Wnioski dla województwa warmińsko-mazurskiego mazurskiego (1) 1. Utrzymanie dotychczas obowiązującego algorytmu podziału środków w ramach segmentu regionalnego EPS (80,10, 10) 2. Zwiększenie udziału segmentu regionalnego w alokacji, bowiem niska konkurencyjność regionu ogranicza dostęp do segmentu sektorowego 3. Kontynuowanie makroregionalnego PO Rozwój Polski Wschodniej, w miarę moŝliwości finansowanego takŝe z Europejskiego Funduszu Społecznego 29
Wnioski dla województwa warmińsko-mazurskiego mazurskiego (2) 4. Działanie na rzecz zintegrowania osi priorytetowej 3 i 4 EFRROW z EPS, ze względu na istotną rolę obszarów wiejskich w województwie 5. Wspieranie dąŝenia do wielofunduszowości programów operacyjnych 6. Podjęcie prac nad aktualizacją strategii rozwoju społeczno-gospodarczego województwa w świetle nowego zestawu dokumentów strategicznych Unii Europejskiej i polskich 30
Wnioski dla województwa warmińsko-mazurskiego mazurskiego (3) 7. Stymulowanie współpracy w ramach obszaru metropolitalnego Olsztyna (FUA) celem przygotowania się do zmian w EPS (w Polsce zidentyfikowano 8 MEGA+11 FUA) 8. Aktywne uczestnictwo we współpracy bałtyckiej 9. Pozytywne reagowanie na moŝliwości szerszego rozwijania współpracy z okręgiem Kaliningradzkim w ramach Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa 31
Wnioski dla województwa warmińsko-mazurskiego mazurskiego (4) 10. Rozwinięcie prac analitycznych celem zdefiniowania spójności terytorialnej na terenie regionu 11. Budowanie potencjału w zakresie gospodarki opartej na wiedzy i społeczeństwa informacyjnego oraz otwartego na zmiany i innowacje regionu 12. Wykorzystanie moŝliwości stymulowania rozwoju na poziomie obszarów typu NUTS 3 32 (trzy sensownie wyznaczone podregiony)
Dziękuję Państwu za uwagę 33