PROGRAM NAUCZANIA DLA PRZEDMIOTU FORTEPIAN DODATKOWY

KATEDRALNA OGÓLNOKSZTAŁCĄCA SZKOŁA MUZYCZNA W POZNANIU PROGRAM NAUCZANIA DLA PRZEDMIOTU FORTEPIAN DODATKOWY Opracowanie: Magdalena Gniewowska POZNAŃ 2015

SPIS TREŚCI 1. Wstęp 2. Cele kształcenia wymagania ogólne 3. Treści nauczania cele szczegółowe, sposoby realizacji 4. Kryteria i formy oceniania 5. Efekty kształcenia po zakończeniu nauki w szkole muzycznej I stopnia 6. Wykaz przykładowej literatury

1. WSTĘP Program nauczania dla przedmiotu- Fortepian dodatkowy, obejmuje trzyletnią naukę gry w klasach od IV do VI. Uczniowie realizują program podczas jednych zajęć tygodniowo -20 min, t.j. 0,44 jednostki lekcyjnej. Program zawiera cele kształcenia, treści nauczania, kryteria i formy oceniania, efekty kształcenia i wykaz przykładowej literatury. Zgodnie z załoŝeniem I etapu edukacyjnego Szkół Muzycznych I stopnia, program został napisany w oparciu o: Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dn. 2 VII 2014r. w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa artystycznego w publicznych szkołach artystycznych (DZ.U. z 2014 poz.1039) Specyfika nauczania tego przedmiotu, polega na indywidualnym podejściu do pracy z uczniem w zaleŝności od uzdolnień, moŝliwości i warunków pracy ucznia (własny instrument). Przedmiot ten bazuje na wiadomościach, które uczniowie zdobyli przez trzy lata na lekcjach instrumentu głównego i zajęciach teoretycznych. Indywidualizacja procesu nauczania sprzyja doborowi metod i materiału nauczania tak, by umoŝliwić uczniowi pełny i wszechstronny rozwój. Dobór utworów o zróŝnicowanej problematyce jest niezbędnym elementem wielokierunkowego rozwoju ucznia. Repertuar powinien zawierać pozycje ze wszystkich działów materiału nauczania oraz róŝnych epok i stylów muzycznych. Koncepcja programu ma pomóc nauczycielowi w indywidualnym i elastycznym planowaniu pracy z uczniami o róŝnym poziomie uzdolnień muzycznych. Wymagania zawsze powinny być dostosowane do moŝliwości ucznia.

2. CELE KSZTAŁCENIA WYMAGANIA OGÓLNE 1. Poznanie podstawowych wiadomości na temat fortepianu. - Uczeń poznaje budowę i moŝliwości brzmieniowe instrumentu. 2. Opanowanie podstaw gry na fortepianie. -Uczeń prawidłowo posługuje się aparatem gry na fortepianie oraz nabywa podstawowe umiejętności techniczne i interpretacyjne w grze na instrumencie. 3. Nauka gry a vista. -Uczeń kształci podstawowe umiejętności gry a vista łatwych utworów muzycznych. 4. Kształcenie umiejętności gry w zespole. -Uczeń poznaje zasady gry w zespole, wykorzystując nabytą wiedzę i umiejętności muzyczne. 5. Kształcenie umiejętności samodzielnej pracy. Uczeń: -świadomie realizuje wyznaczone przez nauczyciela cele, -w pracy nad utworem posługuje się posiadaną wiedzą oraz świadomie uczy się utworu na pamięć.

3. TREŚCI NAUCZANIA CELE SZCZEGÓŁOWE, SPOSOBY REALIZACJI 1. Poznanie podstawowych wiadomości na temat fortepianu. Uczeń: -zna i określa poszczególne części fortepianu, -zna moŝliwości brzmieniowe instrumentu, -prawidłowo rozpoznaje klawisze i oktawy. Sposoby realizacji: -Nauczyciel pokazuje i objaśnia uczniowi budowę instrumentu, jego poszczególne części, walory brzmieniowe i sposoby wykonawcze -Podczas ćwiczeń lekcyjnych uczeń poznaje klawiaturę, sposoby wydobycia dźwięku 2. Opanowanie podstaw gry na fortepianie. Uczeń: -zachowuje odpowiednią postawę przy instrumencie, -prawidłowo posługuje się aparatem gry (ułoŝenie rąk, pozycja dłoni i palców, swoboda nadgarstka, koordynacja i niezaleŝność rąk), -realizuje podstawowy zapis notacji muzycznej w kluczu wiolinowym i basowym (przyporządkowuje nutę jako zapis graficzny właściwym klawiszom, prawidłowo odczytuje rytm i znaki chromatyczne), -prawidłowo realizuje zapis graficzny artykulacji i dynamiki, -posługuje się artykulacją portato, legato i staccato, -posługuje się techniką palcową w stopniu podstawowym, -stosuje zróŝnicowaną dynamikę, -zna podstawowe zasady kształtowania dźwięku.

Sposoby realizacji: -Objaśnienie właściwej postawy podczas gry na instrumencie i wynikających z niej zaleŝności prawidłowego wykonania utworów -Realizacja ćwiczeń na sucho bez instrumentu, umoŝliwiających prawidłowe posługiwanie się aparatem gry -Pięciopalcówki przygotowujące do wykonania pierwszych ćwiczeń na instrumencie przy kontroli swobody ruchu -Ćwiczenia w czytaniu nut w kluczu wiolinowym ( powtórzenie wiadomości nabytych na innych lekcjach muzycznych w klasach młodszych) -Ćwiczenia w czytaniu i zapisywaniu nut w kluczu basowym -Objaśnienie sposobów wykonywania róŝnych rodzajów artykulacji i ich realizacja w poszczególnych utworach -Ćwiczenia w kształtowaniu prostej techniki palcowej i jej wykorzystanie w utworach -Praca nad umiejętnością posługiwania się dynamiką w utworach, kształtowaniem róŝnicy wykonania melodii i akompaniamentu. 3. Nauka gry a vista. Uczeń: -dokonuje wstępnej analizy tekstu, -gra a vista proste utwory, kaŝdą ręką osobno w kluczu wiolinowym i basowym. Sposoby realizacji: -Omówienie podstawowych wiadomości dotyczących utworu ( klucze, artykulacja, dynamika a takŝe forma, tonacja, styl i charakter utworu) -Próby wykonania krótkich, prostych utworów osobno i razem. 4. Kształcenie umiejętności gry w zespole. Uczeń:

-gra łatwe utwory na 4 ręce z nauczycielem lub innym uczniem, -realizuje spójną interpretację w zespole (agogika, dynamika). Sposoby realizacji: -Nauczyciel objaśnia uczniowi podstawowe róŝnice w grze solowej i zespołowej -Nauczyciel kształtuje umiejętność współpracy z innym wykonawcą lub zespołem podczas wspólnych zajęć i prób -Nauczyciel uczy współodpowiedzialności podczas wykonania utworu w grze zespołowej. 5. Kształcenie umiejętności samodzielnej pracy. Uczeń: -realizuje zalecenia nauczyciela oraz koryguje popełniane błędy podczas samodzielnej pracy, -wykonuje z pamięci wybrane utwory, -wykorzystuje wiedzę zdobytą na innych przedmiotach (zwłaszcza ogólno muzycznych). Sposoby realizacji: -Uczeń realizuje w domu wskazówki nauczyciela -Zna i stosuje metody podczas samodzielnego ćwiczenia -Nauczyciel objaśnia metody skutecznego uczenia się na pamięć. Uczeń dzięki wskazówkom nauczyciela przyswaja pamięciowo najpierw krótkie fragmenty, a z czasem całe utwory -Uczeń przygotowuje utwory samodzielnie w domu, stosując wskazówki nauczyciela oraz wiadomości zdobyte na innych zajęciach muzycznych.

4. KRYTERIA I FORMY OCENIANIA Uczeń ma moŝliwość zaprezentowania przygotowanego materiału i zostaje oceniony podczas zajęć lekcyjnych oraz koncertów szkolnych. Ocenę śródroczną i końcowo roczną z przedmiotu Fortepian dodatkowy wystawia nauczyciel. Uczeń oceniany jest według następujących kryteriów: -poprawność aparatu gry w tym postawa przy instrumencie, ustawienie i swoboda aparatu gry -postępy w zdobywaniu umiejętności (artykulacja, dynamika, pedalizacja, niezaleŝność rąk, umiejętność zachowania właściwych proporcji brzmieniowych między melodią a akompaniamentem) -poprawność wykonania w tym prawidłowe odczytanie tekstu i opanowanie utworu -zrozumienie budowy formalnej utworu, właściwy dobór tempa -postępy w zdobywaniu środków wykonawczych -walory artystyczne wykonywanych utworów (umiejętność prowadzenia frazy, właściwa interpretacja utworu) -wykonanie prezentowanego utworu lub większego programu z pamięci -systematyczność i pilność ucznia.

5. EFEKTY KSZTAŁCENIA PO ZAKOŃCZENIU NAUKI W SZKOLE MUZYCZNEJ I STOPNIA Uczeń: -szanuje dziedzictwo kulturowe swojego i innych narodów -przestrzega zasad kultury, etyki i prawa autorskiego -posiada wiedzę niezbędną do rozwijania gry na instrumencie i do świadomego uczestnictwa w Ŝyciu muzycznym -zna i stosuje zasady dotyczące występów publicznych, ze szczególnym uwzględnieniem zachowania i stroju -wykazuje wraŝliwość artystyczną w kreatywnym realizowaniu zadań -rozwija pasję muzyczną poprzez podejmowanie inicjatyw artystycznych -publicznie prezentuje swoje dokonania -podczas gry na instrumencie prawidłowo operuje aparatem gry -czyta nuty ze zrozumieniem, potrafi wykonać a vista proste utwory muzyczne -wykorzystuje wiedzę ogólnomuzyczną oraz umiejętności niezbędne do zrozumienia i wykonywania utworów -świadomie wykorzystuje słuch muzyczny w działaniach praktycznych -realizuje wskazówki wykonawcze ze zrozumieniem -ocenia jakość wykonywanych zadań -pracuje w zespole pod nadzorem osoby odpowiedzialnej za realizację projektu oraz bierze współodpowiedzialność za efekt tej pracy -integruje się i współpracuje z członkami zespołu -buduje relacje oparte na zaufaniu -wykazuje się w działaniu aktywną postawą -organizuje swoją indywidualną pracę

-systematycznie rozwija swoje umiejętności -wykorzystuje technologię informacyjną i komunikacyjną -przewiduje skutki podejmowanych działań -jest przygotowany do kontynuowania nauki -potrafi skutecznie radzić sobie ze stresem, w szczególności z tremą.

6. WYKAZ PRZYKŁADOWEJ LITERATURY Podstawowym kryterium wyboru utworów powinny być moŝliwości i potrzeby ucznia. W doborze stopnia trudności i ilości realizowanych utworów, nauczyciel powinien uwzględnić jego potrzebę ekspresji oraz wraŝliwości muzycznej. Podaną literaturę muzyczną naleŝy traktować jako propozycję i pomoc przy doborze repertuaru w celu realizacji treści zawartych w programie nauczania. Uczniowie zdolniejsi, stosując odpowiednie sposoby ćwiczenia mogą osiągnąć efekty większe od przewidzianych programem. Przykładowa literatura nie jest podzielona na poszczególne etapy nauczania. O jej doborze i stopniu trudności poszczególnych utworów decyduje nauczyciel. ZBIORY DLA POCZĄTKUJĄCYCH: -J.Garścia Abecadło dla początkujących -J.Garścia Muzyczne abc przy fortepianie -M.Grzebalska Krasnoludki grają na fortepianie. Elementarz młodego pianisty -K.Longchamps-Druszkiewiczowa Podręcznik początkowego nauczania gry na fortepianie -W.Markiewiczówna Do re mi fa sol -W.Niemira Szkoła na fortepian cz.i, II -M.Preuschoff-Kaźmierczakowa Fortepian dla najmłodszych ETIUDY: -K.Czerny Pierwszy nauczyciel op.599 -H.Gnesina Małe etiudy dla początkujących

-H.Lemoine Etiudy dziecięce op.37 -S.Raube Etiudy dla dzieci cz.i, II -A.RóŜycki (opr.raube) Wybór etiud op.7, op.12 -W.Sawicka, G.Stempniowa Etiudy cz.i, II -L.Schytte -25 łatwych etiud op.108 -D.Wiłkomirska Etiudy dla początkujących UTWORY POLIFONICZNE LUB DAWNYCH MISTRZÓW: -E.Altberg Wybór utworów z XVII i XVIIIw. z.i -J.S.Bach Łatwe utwory -J.S.Bach Drobne utwory -J.S.Bach Małe preludia -G.F.Haendel -2 Sarabandy -J.Hoffman, A.Rieger Dawne tańce i melodie z.i i II -Z.Śliwiński Z dawnych wieków FORMY KLASYCZNE: -J.Garścia Sonatiny op.4, op.38, op.51 -J.Garścia -2 Sonatiny i wariacje op.68 -J.Hofmann, A.Rieger Wybrane sonatiny t.i -L.Miklaszewski Sonatiny C-dur nr1, c-moll nr2, G-dur nr3 -S.Raube Wybór sonatin cz.i, II

UTWORY RÓśNE: -E.Altberg Czytanki muzyczne cz.i, II -B.Bartok Mikrokosmos cz.i, II -B.Biskupska łatwy blues na fortepian -W.Chmielowska Światek dziecięcy -P.Czajkowski Album dla młodzieŝy op.39 -K.Drobner Ulica mistrzów zegarmistrzów -J.Garścia Ikebana -J.Garścia Igraszki zimowe -J.Garścia Miniatury -D.Kabalewski Łatwe utwory op.39 -D.Kabalewski Utwory wybrane op.27 -T.Kassern Słodki kramik -W.Łabuński Łatwe utwory -S.Majkapar Biriulki -J.Maksymiuk Krople i kropelki -S.Prószyński Łatwe utwory -S.Raube Taniec niedźwiadków -A.Rowley WróŜki i elfy op.38 -F.Rybicki Zaczynam grać -F.Rybicki JuŜ gram -F.Rybicki Gram wszystko -F.Rybicki Mały modernista -R.Schumann Album dla młodzieŝy op.68

UTWORY NA CZTERY RĘCE: -E.Altberg, Z Romaszkowa (oprac.) Na 4 ręce- wybór utworów na fortepian -A.Diabelli Ćwiczenia melodyjne op.149 -J.Garścia Piosenki mojego dzieciństwa op.63 na 4 ręce -J.Garścia Graj ze mną na 4 ręce op.37 -S.Majkapar (oprac.z.śliwiński) Pierwsze kroki Zbiór utworów na 4 ręce -M.Preuschoff Kaźmierczakowa, F.WoŜniak Muzyka dla najmłodszych -S.Raube (oprac.) Drobiazgi na fortepian na 4 ręce -A.RóŜycki ABC na fortepian -J.Strawiński Utwory na 4 ręce