Wykłady Becka Zofia Snażyk Adam Szafrański Publiczne prawo gospodarcze 2. wydanie Wydawnictwo C. H. Beck
Wykłady Becka Publiczne prawo gospodarcze
W sprzedaży: A. Cieśliński WSPÓLNOTOWE PRAWO GOSPODARCZE. TOM I, SWOBODY RYNKU WEWNĘTRZNEGO Studia Prawnicze A. Cieśliński (red.) WSPÓLNOTOWE PRAWO GOSPODARCZE. TOM II Studia Prawnicze A. Kidyba PRAWO HANDLOWE, wyd. 12 Studia Prawnicze J. Ablewicz PRAWO GOSPODARCZE PUBLICZNE Kazusy Becka USTAWA O SWOBODZIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Z WPROWADZENIEM, wyd. 9 Twoje Prawo www.sklep.beck.pl
Publiczne prawo gospodarcze 2. wydanie Zofia Snażyk Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie dr Adam Szafrański Uniwersytet Warszawski Wydawnictwo C. H. BECK Warszawa 2010
Redakcja: Ksenia Rzepka Poszczególne rozdziały opracowali: Zofia Snażyk III IV, IX, XVIII XIX, Adam Szafrański I II, V VIII, X XVII Wydawnictwo C. H. Beck 2010 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: TiM-Print Druk i oprawa: Poznańskie Zakłady Graficzne ISBN 978-83-255-1938-4
Spis treœci Przedmowa... Wykaz skrótów... Wykaz najwa niejszej literatury... XIII XV XVII Rozdzia³ I. Co to jest publiczne prawo gospodarcze?... 1 1. Ogólnie... 1 2. Publiczne prawo... 2 3. gospodarcze... 3 4. Publiczne prawo gospodarcze jako dziedzina nauczania... 4 5. Wspó³czesny system gospodarczy... 7 Pytania... 8 Rozdzia³ II. ród³a publicznego prawa gospodarczego... 9 6. Uwagi ogólne... 9 7. Specyfika Ÿróde³ publicznego prawa gospodarczego... 11 8. Analiza ekonomiczna prawa... 16 Pytania... 17 Rozdzia³ III. Administracja gospodarcza... 19 9. Administracja publiczna zagadnienia podstawowe... 20 10. Rz¹dowa administracja gospodarcza... 21 I. Rada Ministrów... 21 II. Centralne organy administracji rz¹dowej... 23 11. Agencje... 25 12. Administracja gospodarcza terenowa... 29 I. Wojewoda... 29 II. Organy administracji zespolonej i niezespolonej policja gospodarcza... 30 13. Samorz¹dowe organy administracji gospodarczej... 31 V
Spis treœci 14. Europejska administracja gospodarcza... 33 Pytania... 36 Rozdzia³ IV. Prawne formy dzia³ania administracji gospodarczej... 37 15. Pojêcia podstawowe... 37 16. Prawne formy dzia³ania typologia czy klasyfikacja?... 38 I. Sfera dzia³ania zewnêtrznego i wewnêtrznego... 39 II. Czynnoœci prawne i dzia³ania faktyczne... 40 III. Adresat czynnoœci prawnej... 42 17. Indywidualne akty stosowania prawa... 43 I. Decyzja administracyjna (akt administracyjny sensu stricto)... 44 II. Przyrzeczenie administracyjne... 49 III. Ugoda administracyjna... 49 IV. Porozumienie administracyjne... 50 V. Umowy cywilnoprawne... 50 VI. Umowy publicznoprawne... 51 18. Generalne akty stosowania prawa... 52 I. Akty normatywne... 52 II. Akty generalne... 53 19. Dzia³ania faktyczne... 56 I. Czynnoœci materialno-techniczne... 56 II. Dzia³ania spo³eczno-organizatorskie... 56 Kazusy... 57 Pytania... 57 Rozdzia³ V. Znaczenie Konstytucji RP dla gospodarki... 59 20. Dlaczego Konstytucja RP jest wa na dla przedsiêbiorców?... 59 21. Spo³eczna gospodarka rynkowa... 60 I. Doktryna spo³ecznej gospodarki rynkowej... 60 II. Normatywne znaczenie spo³ecznej gospodarki rynkowej... 61 22. Elementy spo³ecznej gospodarki rynkowej... 62 I. Wolnoœæ dzia³alnoœci gospodarczej... 62 II. W³asnoœæ prywatna... 67 III. Solidarnoœæ, wspó³praca, dialog partnerów spo³ecznych... 68 23. Gospodarstwo rodzinne... 70 24. Ochrona pracy... 71 25. Inne zasady konstytucyjne... 72 Kazusy... 74 Pytania... 75 Rozdzia³ VI. Przedsiêbiorca i dzia³alnoœæ gospodarcza... 77 26. Dzia³alnoœæ gospodarcza i przedsiêbiorca w systemie prawa 77 VI
Spis treœci 27. Dzia³alnoœæ gospodarcza w ustawie o swobodzie dzia³alnoœci gospodarczej... 79 I. Zarobkowoœæ... 79 II. Zorganizowanie... 81 III. Ci¹g³oœæ... 82 IV. Dzia³alnoœæ zawodowa... 82 V. Dzia³alnoœæ rolnicza i agroturystyczna... 83 VI. Zarz¹d w³asnym maj¹tkiem... 84 VII. Dzia³alnoœæ nielegalna... 85 28. Przedsiêbiorca w ustawie o swobodzie dzia³alnoœci gospodarczej... 86 I. Rodzaje przedsiêbiorców... 86 II. Mikroprzedsiêbiorcy, mali i œredni przedsiêbiorcy... 88 29. Inne definicje przedsiêbiorcy i dzia³alnoœci gospodarczej w systemie prawa... 88 Kazusy... 90 Pytania... 91 Rozdzia³ VII. Rejestry przedsiêbiorców... 93 30. Za³o enia i cele rejestracji przedsiêbiorców... 93 31. Rejestracja osób fizycznych... 96 32. Rejestracja osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych... 100 33. Pozosta³e czynnoœci konieczne dla rozpoczêcia dzia³alnoœci gospodarczej... 114 34. Punkt kontaktowy... 120 Kazusy... 120 Pytania... 121 Rozdzia³ VIII. Koncesje, zezwolenia, dzia³alnoœæ regulowana... 123 35. Reglamentacja gospodarki... 123 36. Koncesje... 125 37. Zezwolenia... 129 38. Dzia³alnoœæ regulowana... 131 Kazusy... 134 Pytania... 134 Rozdzia³ IX. Kontrola i nadzór w gospodarce... 135 39. Pojêcia podstawowe... 135 I. Najwy sza Izba Kontroli... 137 II. Kontrola s¹dowa... 138 40. Kontrola przedsiêbiorców... 139 41. Nadzór nad przedsiêbiorcami... 148 Kazusy... 149 VII
Spis treœci Pytania... 150 Rozdzia³ X. Samorz¹d gospodarczy i zawodowy... 151 42. Pojêcie samorz¹d... 151 43. Samorz¹d zawodowy... 152 I. Samorz¹d zawodowy w Konstytucji... 152 II. Zadania samorz¹du zawodowego... 155 III. Nadzór nad dzia³alnoœci¹ samorz¹du zawodowego... 155 IV. Ustrój samorz¹du zawodowego... 157 V. S¹downictwo dyscyplinarne... 157 44. Samorz¹d gospodarczy... 158 I. Izby gospodarcze... 159 II. Samorz¹d rzemios³a... 160 III. Samorz¹d zawodowy niektórych podmiotów gospodarczych.. 161 IV. Izby rolnicze... 161 V. Podsumowanie... 162 Kazus... 162 Pytania... 162 Rozdzia³ XI. Dzia³alnoœæ gospodarcza osób zagranicznych... 165 45. Podstawowe pojêcia... 165 46. Podmioty przynale ¹ce do EOG... 167 I. Podjêcie dzia³alnoœci gospodarczej... 167 II. Zak³adanie oddzia³ów i innych jednostek organizacyjnych przez podmioty przynale ¹ce do EOG... 169 III. Ograniczenia w podejmowaniu dzia³alnoœci gospodarczej przez podmioty przynale ¹ce do EOG... 170 47. Cudzoziemcy posiadaj¹cy szczególny status prawny nadany przez organy administracji publicznej oraz cz³onkowie rodzin obywateli pañstw UE... 171 48. Pozosta³e osoby zagraniczne... 172 49. Oddzia³ przedsiêbiorcy zagranicznego... 174 50. Przedstawicielstwo przedsiêbiorcy zagranicznego... 178 51. Zmiany spowodowane implementacj¹ dyrektywy us³ugowej... 179 52. Ograniczenia prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej przez osoby zagraniczne... 181 Kazusy... 182 Pytania... 182 Rozdzia³ XII. Dzia³alnoœæ gospodarcza Skarbu Pañstwa... 185 53. Cele dzia³alnoœci gospodarczej Skarbu Pañstwa... 185 54. Podstawowe pojêcia... 188 55. Skarb Pañstwa... 190 VIII
Spis treœci I. Organy Skarbu Pañstwa... 190 II. Formy organizacyjno-prawne... 191 56. Formy organizacyjno-prawne prawa prywatnego... 192 I. Tworzenie form organizacyjno-prawnych prawa prywatnego... 192 II. Dzia³alnoœæ form organizacyjno-prawnych prawa prywatnego z udzia³em Skarbu Pañstwa... 193 57. Formy organizacyjno-prawne prawa publicznego... 195 I. Jednostki sektora finansów publicznych... 195 II. Przedsiêbiorstwa pañstwowe... 197 58. Z³ote weto Skarbu Pañstwa... 198 Kazusy... 200 Pytania... 201 Rozdzia³ XIII. Gospodarka komunalna... 203 59. Podstawowe pojêcia... 203 I. Podstawy prawne dzia³alnoœci jednostek samorz¹du terytorialnego... 203 II. Samorz¹dowa osoba prawna i przymiotnik komunalny... 204 III. Zadania w³asne i zadania zlecone... 205 IV. Gospodarka komunalna definicja i charakter prawny... 206 V. Dzia³alnoœæ poza sfer¹ u ytecznoœci publicznej... 208 60. Formy organizacyjno-prawne gospodarki komunalnej... 209 61. Okreœlanie cen i op³at... 211 Kazusy... 212 Pytania... 213 Rozdzia³ XIV. Komercjalizacja i prywatyzacja... 215 62. Rodzaje prywatyzacji i Ÿród³a prawa... 215 63. Metody i cele komercjalizacji i prywatyzacji... 217 I. Komercjalizacja... 217 II. Prywatyzacja poœrednia... 219 III. Prywatyzacja bezpoœrednia... 220 IV. Wniesienie przedsiêbiorstwa do jednoosobowej spó³ki Skarbu Pañstwa... 221 64. Zmiany ogólnych regu³ Kodeksu spó³ek handlowych... 222 Pytania... 223 Rozdzia³ XV. Prawo ochrony konkurencji... 225 65. O ochronie konkurencji w ogólnoœci... 225 I. Przedmiot prawa konkurencji... 225 II. ród³a prawa... 229 III. Podstawowe pojêcia... 231 66. Praktyki ograniczaj¹ce konkurencjê... 233 I. Porozumienia... 233 IX
Spis treœci II. Nadu ywanie pozycji dominuj¹cej... 235 III. Decyzje w sprawie praktyk ograniczaj¹cych konkurencjê... 236 67. Zapobieganie antykonkurencyjnym koncentracjom... 236 68. Postêpowanie przed Prezesem UOKiK... 238 69. Postêpowanie przed Komisj¹... 239 Kazusy... 240 Pytania... 240 Rozdzia³ XVI. Pomoc publiczna... 243 70. ród³a prawa... 243 71. Przes³anki stosowania art. 107 TofUE... 244 I. Pomoc... 244 II. Pañstwo... 246 III. Na warunkach korzystniejszych ni oferowane na rynku... 246 IV. Selektywnoœæ... 247 V. Antykonkurencyjnoœæ pomocy... 247 VI. Pomoc dopuszczalna lub dozwolona... 248 72. Postêpowanie w sprawie udzielenia pomocy publicznej... 248 73. Specjalne strefy ekonomiczne... 250 Kazusy... 252 Pytania... 252 Rozdzia³ XVII. Regulacja... 253 74. Pojêcie regulacji... 253 75. Niezale noœæ... 254 76. Cele regulacji... 256 77. Uznanie... 257 Pytania... 258 Rozdzia³ XVIII. Narodowy Bank Polski... 259 78. Podstawowe funkcje i zadania banku centralnego... 260 I. Centralny bank pañstwa... 261 II. Bank emisyjny... 265 III. Bank banków... 266 79. Narodowy Bank Polski pozycja ustrojowa... 266 80. Prawne formy dzia³ania NBP... 267 81. Unia Gospodarcza i Walutowa... 269 Pytania... 272 Rozdzia³ XIX. Nadzór finansowy... 273 82. Rynek finansowy integracja nadzoru finansowego... 273 83. ród³a prawa... 276 X
Spis treœci 84. Komisja Nadzoru Finansowego... 277 85. Cele i œrodki nadzoru... 279 Pytania... 280 Indeks rzeczowy... 281 XI
Przedmowa Oddajemy w rêce Czytelników Wyk³ady Becka, które, mamy nadziejê, bêd¹ stanowi³y pomoc w poznaniu podstawowych zagadnieñ z zakresu publicznego prawa gospodarczego. Staraliœmy siê, by wyk³ad by³ mo liwie syntetyczny, jednoczeœnie wzbogacony przyk³adami, pozwalaj¹cymi na lepsze zrozumienie przedstawianych treœci. Ka dy rozdzia³ zawiera na koñcu pytania oraz kazusy. Wyk³ad nie jest, rzecz jasna, Ÿród³em prawa, dlatego te stanowi jedynie pomoc w samodzielnym zmaganiu siê Czytelników z lektur¹ mniej lub bardziej skomplikowanych aktów normatywnych. Wszystkim, którzy wspierali nas w przygotowaniu niniejszej pracy, jesteœmy wdziêczni. Bez ich uwag, yczliwej i krytycznej lektury oraz poœwiêconego przez nich czasu, Wyk³ad nie móg³by powstaæ. Ostatecznie za jego niedostatki odpowiadaj¹ wy³¹cznie Autorzy. Niedoskona³oœci 1. wydania oraz wejœcie w ycie nowych aktów prawych (przede wszystkim Traktatu Lizboñskiego, ustawy o finansach publicznych, ustawy o z³otym wecie oraz ustawy o œwiadczeniu us³ug na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej) sprawi³y, e kolejne wydanie sta³o siê konieczne. Naszym Kolegom i Studentom dziêkujemy za krytyczne uwagi. Mamy nadziejê, e 2. wydanie po czêœci uczyni im zadoœæ. Warszawa, wrzesieñ 2010 r. Autorzy XIII
Wykaz skrótów 1. ród³a prawa CudzU... DAdmRzU... ustawa z 13.6.2003 r. o cudzoziemcach (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 234, poz. 1694 ze zm.) ustawa z 4.9.1997 r. o dzia³ach administracji rz¹dowej (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 65, poz. 437 ze zm.) FinPublU... ustawa z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.) GospKomU... KK... KomPrywU... Konstytucja RP... KPA... KPC... KrRejSU... KSH... NBPU... OchrKonkurU... PartPPrU... PrBank... PrBud... ustawa z 20.12.1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. z 1997 r. Nr 9, poz. 43 ze zm.) Kodeks karny ustawa z 30.8.1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397 ze zm.) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i ze sprost.) Kodeks postêpowania administracyjnego Kodeks postêpowania cywilnego ustawa z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze S¹dowym (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186 ze zm.) Kodeks spó³ek handlowych ustawa z 29.8.1997 r. o Narodowym Banku Polskim (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.) ustawa z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331 ze zm.) ustawa z 19.12.2008 r. o partnerstwie publiczno-prawnym (Dz.U. z 2009 r. Nr 19, poz. 100) ustawa z 29.8.1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.) ustawa z 7.7.1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 ze zm.) XV
Wykaz skrótów PrEnerg... PrGosp... SamGminU... SamPowU... SamWojU... SwobGospU... TofUE... TranspDrogU... WojAdmRzWU... ustawa z 10.4.1997 r. Prawo energetyczne (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 ze zm.) ustawa z 19.11.1999 r. Prawo dzia³alnoœci gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.) ustawa z 8.3.1990 r. o samorz¹dzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) ustawa z 5.6.1998 r. o samorz¹dzie powiatowym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.) ustawa z 5.6.1998 r. o samorz¹dzie województwa (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 ze zm.) ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie dzia³alnoœci gospodarczej (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 ze zm.) Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana, Dz.Urz. UE C 321E/2006, s. 1) ustawa z 6.9.2001 r. o transporcie drogowym (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874 ze zm.) ustawa z 23.1.2009 r. o wojewodzie i administracji rz¹dowej w województwie (Dz.U. Nr 31, poz. 206) 2. Publikatory i czasopisma Dz.U.... Pal.... PL... PUG... RPEiS... Dziennik Ustaw Palestra Przegl¹d Legislacyjny Przegl¹d Ustawodawstwa Gospodarczego Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 3. Inne skróty art.... EDG... KRS... nast.... NBP... Nr... poz.... tekst jedn.... ze sprost.... ze zm.... artyku³ Ewidencja Dzia³alnoœci Gospodarczej Krajowy Rejestr S¹dowy nastêpny (-a, -e) Narodowy Bank Polski numer pozycja tekst jednolity ze sprostowaniem ze zmianami XVI
Wykaz najwa niejszej literatury H. Gronkiewicz-Waltz, M. Wierzbowski (red.), Prawo gospodarcze. Zagadnienia administracyjnoprawne, Warszawa 2009. K. Strzyczkowski, Prawo gospodarcze publiczne, Warszawa 2008. C. Kosikowski, Publiczne prawo gospodarcze Polski i Unii Europejskiej, Warszawa 2007. J. Grabowski (red.), Publiczne prawo gospodarcze. Zarys wyk³adu, Bydgoszcz Katowice 2007. B. Popowska, M. Strzelbicki (red.), Publiczne prawo gospodarcze. Czêœæ ogólna oraz prawo dzia³alnoœci gospodarczej, Poznañ 2008. XVII
I Rozdzia³ Co to jest publiczne prawo gospodarcze? ICo to jest publiczne prawo gospodarcze? 1. Ogólnie 1 Ogólnie OdpowiedŸ na pytanie, czym jest publiczne prawo gospodarcze, nie bêdzie prosta. Rozpoczniemy od opowiedzenia krótkiej historii. W paÿdzierniku 2007 r. 20-letni student wydzia³u matematyki Kleofas Blum postanowi³, id¹c raczej za g³osem serca ni rozs¹dku, zarabiaæ œwiadcz¹c us³ugi detektywistyczne. Decyzjê powzi¹³ po stwierdzeniu, e nie staæ go nie tylko na utrzymanie w wielkim mieœcie na godziwym poziomie, ale tak e na nowe podrêczniki. Mia³ pewne mgliste wyobra enie, e to co bêdzie chcia³ robiæ, nazywane jest przez prawników dzia³alnoœci¹ gospodarcz¹ i wymaga pewnych, wstêpnych urzêdowych czynnoœci. Uda³ siê zatem po poradê do swego kolegi z dru yny pi³ki no nej, który by³ na II roku prawa Baltazara Faula. Baltazar zaœ wzruszy³ ramionami i powiedzia³, e tego jeszcze nie przerabiali. Baltazar mia³ racjê. OdpowiedŸ na pytanie, jakich czynnoœci nale y dope³niæ, aby zgodnie z prawem rozpocz¹æ dzia³alnoœæ gospodarcz¹, daje dyscyplina nauczania, jak¹ jest publiczne prawo gospodarcze, bêd¹ce zazwyczaj przedmiotem wyk³adu na III lub IV roku studiów prawniczych. Prawo publiczne gospodarcze swoim zakresem nie ogranicza siê jedynie do momentu wejœcia na rynek us³ug detektywistycznych przez Kleofasa, lecz mo na by rzec, towarzyszy mu przez ca³y czas wykonywania dzia³alnoœci gospodarczej w ka dej sprawie, w której pañstwo czegoœ od Kleofasa wymaga lub te gdy Kleofas czegoœ od pañstwa chce. Nie obejmuje zatem zagadnieñ zwi¹zanych z relacjami Kleofasa z jego kontrahentami lub klientami, lecz z pañstwow¹ ingerencj¹ w sferê praw i wolnoœci Kleofasa. Prawem publicznym gospodarczym s¹ zatem tak e te regulacje prawne, które nak³adaj¹ na Kleofasa obowi¹zki uzyskiwania zezwoleñ, koncesji i zgód. Z publicznego prawa gospodarczego nale y jednak wy³¹czyæ dwie niezwykle istotne sfery ingerencji pañstwa, które ze wzglêdu na sw¹ specyfikê i obszernoœæ, wyk³adane s¹ oddzielnie. Chodzi mianowicie o prawo podatkowe oraz prawo ubezpieczeñ spo³ecznych. Obie te dziedziny prawa dotycz¹ obowi¹zków finansowych przedsiêbiorców, koniecznoœci p³acenia przez nich podatków oraz sk³adek na ubezpieczenia spo³eczne. 1