URZĄD PRACY POWIATOWY URZĄD PRACY W JAROSŁAWIU Dział ds. Pośrednictwa i Kontaktów z Pracodawcami MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE JAROSŁAWSKIM w 2009 roku JAROSŁAW marzec 2010
Spis treści 1. WSTĘP str. 3 2. ANALIZA BEZROBOCIA WG ZAWODÓW (GRUP ZAWODOWYCH) str. 5 3. ANALIZA OFERT PRACY WG ZAWODÓW (GRUP ZAWÓDÓW) str. 9 4. ANALIZA ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH str. 12 5. PODSUMOWANIE str. 18 2
1. WSTĘP Zgodnie z Ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 z późn. zm.) opracowanie analiz rynku pracy, w tym prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych jest jednym z zadań samorządu województwa oraz samorządu powiatu w zakresie polityki rynku pracy. Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych umożliwia śledzenie ewolucji struktury zatrudnienia z uwzględnieniem zawodów i specjalności. W dłuższym przedziale czasowym analiza taka stwarza dogodne podstawy dla dokonania wyboru tych zawodów, które mają istotne znaczenie dla rozwoju gospodarki regionu. Systematyczna obserwacja pracy pozwoli na pokazanie ogólnych zjawisk zachodzących na rynku pracy dotyczących kształtowania popytu na pracę i podaży siły roboczej w powiecie, stanowiących podstawę do określenia dalszych działań niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania systemów: szkolenia oraz kształcenia zawodowego. Do podejmowania skutecznych działań w zakresie łagodzenia jego negatywnych skutków oraz promocji zatrudnienia jest niezbędna szeroka wiedza o regionalnym rynku pracy, która pozwoli pomagać bezrobotnym w poszukiwaniu pracy i lepiej zaspakajać potrzeby kadrowe pracodawców. Ważnym elementem tej wiedzy jest znajomość ofert pracodawców poszukujących pracowników i kwalifikacji osób bezrobotnych ubiegających się o pracę. Wdrożenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych pozwoli w szczególności na: określenie kierunków i natężenia zmian zachodzących w strukturze zawodowokwalifikacyjnej na lokalnym rynku pracy, stworzenie bazy informacyjnej dla opracowania przyszłych struktur zawodowokwalifikacyjnych w układzie lokalnym, określenie odpowiednich kierunków szkolenia bezrobotnych, zapewniając większą efektywność organizowanych szkoleń, bieżącą korektę poziomu, struktury i treści kształcenia zawodowego (dotyczy władz oświatowych oraz dyrekcji szkół), usprawnienie poradnictwa zawodowego poprzez wskazanie zawodów deficytowych i nadwyżkowych, usprawnienie pośrednictwa pracy poprzez uzyskanie informacji o planowanych ofertach pracy na rok przyszły oraz przewidywanej liczbie absolwentów szkół, ułatwienie realizacji programów specjalnych dla aktywizacji osób długotrwale bezrobotnych w celu promowania ich ponownego zatrudnienia. Dla potrzeb opracowania wykorzystano Zalecenia metodyczne do prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej Departament Rynku Pracy określające m.in. zakres oraz terminy sporządzania półrocznych i rocznych raportów powiatowych. Dane liczbowe o bezrobociu i ofertach pracy opracowano na podstawie: - załącznika nr 2 do sprawozdania MPiPS 01 Bezrobotni według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy oraz ofert pracy, - załącznika nr 3 do sprawozdania MPiPS 01 Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności, 3
- rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. z 2004 r., Nr 265, poz. 2644, z późn. zm.), - rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (Dz. U. Nr. 251, poz. 1885 z dnia 31 grudnia). W opracowaniu uwzględniono wyłącznie oferty pracy zgłaszane przez pracodawców do urzędu pracy. Nie poddano analizie ofert pracy publikowanych przez pracodawców na łamach prasy, upowszechnianych na stronach internetowych zakładów pracy oraz w ich siedzibach. Monitoring nie odnosi się do oceny sytuacji na rynku pracy, ale do popytu i podaży na lokalnym rynku pracy. Dla potrzeb określenia poziomu i struktury kształcenia zawodowego i szkolenia bezrobotnych niezbędne jest określenie jakie zawody na lokalnym rynku pracy są aktualnie deficytowe, jakie nadwyżkowe, a jakie wykazują równowagę. Opracowanie składać się będzie z dwóch części, tj. diagnostycznej i drugiej, opartej na wynikach badań GUS oraz danych o absolwentach z Systemu Informacji Oświatowej MEN. W prezentowanym opracowaniu przedstawiona została analiza bezrobocia w 2009 r., analiza ofert pracy oraz analiza zawodów nadwyżkowych i zawodów deficytowych. Druga część raportu zostanie przedstawiona na przełomie lipca i sierpnia 2010 r. 4
2. ANALIZA BEZROBOCIA WG ZAWODÓW (GRUP ZAWODÓW) Na koniec grudnia 2009 r. w powiecie jarosławskim zarejestrowanych było 9515 osób bezrobotnych, w tym 4571 kobiet. Stanowiły one 48.0 % ogółu pozostających w rejestracji. W porównaniu do stanu z końca grudnia 2008 r. liczba bezrobotnych zwiększyła się o 1864 osoby. Stopa bezrobocia na koniec grudnia 2009 r. wynosiła 18.1% i była wyższa o 2.2% od wojewódzkiej i wyższa o 6.2% od krajowej. W stosunku do grudnia 2008 r. była wyższa o 3.0%. Z ogólnej liczby zarejestrowanych 7653 osoby posiadało zawód a 1862 osoby nie posiadało wyuczonego lub nabytego zawodu tworząc osoby bez zawodu. W przedstawionym niżej opracowaniu, analizie podlega grupa bezrobotnych według zawodów, w jakim poszukują pracy i do jego wykonywania posiadają odpowiednie kwalifikacje potwierdzone świadectwem szkolnym lub innym dokumentem bądź odpowiednim stażem pracy w danym zawodzie. Bezrobotni zarejestrowani w poszczególnych zawodach i specjalnościach stanowili łącznie 80.4% ogólnej liczby bezrobotnych. Stan bezrobocia wg zawodów wskazuje, że najliczniejszą kategorię w 2009 r. stanowią osoby posiadające zawody: - sprzedawca 512 - technik ekonomista 253 - murarz 223 - ślusarz 204 - dziewiarz 189 - specjalista ds. organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych 172 - krawiec 164 - technik budownictwa 159 - cukiernik 156 - kucharz 152 - technik mechanik 149 - szwaczka 148 - mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych 139 - ekonomista 127 - pozostali specjaliści ds. ekonomicznych i zarządzania gdzie indziej niesklasyfikowani 125 - robotnik placowy 120 - robotnik budowlany 116 - technik rolnik 98 5
Najmniej liczną grupę bezrobotnych wg grup zawodów stanowią: - nauczyciele praktycznej nauki zawodu i instruktorzy 2 osoby - siły zbrojne 2 osoby - rolnicy i rybacy pracujący na własne potrzeby 4 osoby - kierownicy małych przedsiębiorstw 6 osób - kierownicy dużych i średnich organizacji 7 osób - robotnicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewni 8 osób Wykres 1. Struktura osób bezrobotnych wg wielkich grup zawodów w powiecie jarosławskim stan na 31.12. 2009 r. : 10 0% 9 6% 11 20% 1 0% 2 12% 3 18% 8 4% 4 2% 7 27% 6 2% 5 9% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy 2 specjaliści 3 technicy i inny średni personel 4 pracownicy biurowi 5 pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 6 rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 7 robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 8 operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 9 pracownicy przy pracach prostych 10- siły zbrojne 11- bez zawodu Z powyższego wykresu wynika, że najliczniejszą grupę wg dużych grup zawodowych (kodu dwucyfrowego) stanowili: robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy, osoby bez zawodu oraz technicy i inny średni personel. Należy nadmienić, iż na liczebność poszczególnych grup często wpływa przewaga jednego zawodu, dlatego analiza grup dwucyfrowych tylko częściowo odzwierciedla faktyczny stan rzeczy. Na koniec grudnia 2009 r. w ewidencji tut. urzędu figurowało 2669 osób zarejestrowanych powyżej 12 miesięcy, co stanowi 28.0% ogólnej liczby zarejestrowanych 6
bezrobotnych. Liczba bezrobotnych długotrwale w porównaniu do stanu na dzień 31 grudnia 2008 r. zwiększyła się o 266 osób. Wśród osób pozostających bez pracy ponad 12 miesięcy w 2009 r. najliczniej reprezentowały osoby w zawodach: - sprzedawca 234 - dziewiarz 92 - murarz 78 - technik ekonomista 74 - szwaczka 74 - krawiec 68 - robotnik placowy 67 - cukiernik 62 - robotnik budowlany 59 - ślusarz 55 - kucharz 49 - robotnik gospodarczy 44 - technik rolnik 43 Nieliczne są reprezentowane grupy zawodów: - siły zbrojne 0 osób - przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy 5 osób - pracownicy biurowi 79 osób - rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 86 osób Na koniec 2009 r. w powiecie jarosławskim zarejestrowano 738 osób, którym nie upłynęło 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki. Spośród tej liczby 507 osób, tj. 68.6% posiadało określony zawód. Pozostałe 31.2% to głównie osoby, które ukończyły naukę w liceach ogólnokształcących. Wśród osób do 12 miesięcy od dnia ukończenia szkoły największą grupę wg wielkich grup zawodowych stanowią: - specjaliści 275 osób, co stanowi 37.2% ogółu zarejestrowanych absolwentów, wśród których najliczniej reprezentują zawody: pozostali specjaliści ds. ekonomicznych i zarządzania gdzie indziej niesklasyfikowani, specjalista ds. organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych, ekonomista, - technicy i inny średni personel 120 osób, co stanowi 16.2% ogółu zarejestrowanych absolwentów, wśród których najliczniej reprezentują zawody: technik żywienia i gospodarstwa domowego, asystent ekonomiczny (zawód szkolny: technik ekonomista), - robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 69 osób, co stanowi 9.3% ogółu zarejestrowanych absolwentów, wśród których reprezentują zawody: murarz, mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych i mechanik pojazdów samochodowych. Liczną grupę, bo 231 absolwentów (31.3%) stanowią osoby bez zawodu. Najmniej natomiast bezrobotnych tej kategorii zarejestrowano w grupach: - siły zbrojne 0 osób, - przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy 0 osób, - rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 1 osoba, - pracownicy przy pracach prostych 1 osoba, - pracownicy biurowi 3 osoby, 7
- operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 4 osoby. Jednym z istotnych elementów oceny nadwyżki i deficytu zawodów jest diagnoza płynności bezrobocia, czyli analiza napływu bezrobotnych. Wśród bezrobotnych zarejestrowanych w 2009 r. było 7634 osoby posiadające zawód (77.8% napływu ogółem) oraz 2166 osób bez zawodu (22.2%). Najwięcej bezrobotnych zarejestrowanych w 2009 r. posiadało zawód : - sprzedawca 377 osób - specjalista ds. organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych 255 osób - asystent ekonomiczny (zawód szkolny: technik ekonomista) 246 osób - pozostali specjaliści ds. ekonomicznych i zarządzania gdzie indziej niesklasyfikowani 235osób - ślusarz 229 osób - murarz 227 osób - technik mechanik 213 osób - technik budownictwa 187 osób - ekonomista 147 osób - mechanik operator pojazdów i maszyn rolniczych 128 osób - dziewiarz 115 osób - specjalista administracji publicznej 113 osób - kucharz 110 osób Najmniejszy napływ bezrobotnych zanotowano w grupach zawodów: - siły zbrojne 4 osoby - specjaliści 10 osób - pracownicy biurowi 124 osób - rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 159 osób - operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 329 osób Wśród osób do 12 miesięcy od dnia ukończenia szkoły największy napływ wg zawodów wystąpił : - pozostali specjaliści ds. ekonomicznych i zarządzania gdzie indziej niesklasyfikowani 136 osób - specjalista ds. organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych 117 osób - specjalista ds. rachunkowości 36 osób - specjalista zastosowań informatyki 33 osoby - specjalista administracji publicznej 33 osoby - ekonomista 32 osoby - technik żywienia i gospodarstwa domowego 29 osób - pedagog 22 osoby - kucharz małej gastronomii 22 osoby - murarz 22 osoby Z bezrobotnych opuszczających szkołę zawodu nie posiadało 545 osób, tj. 32.8% ogółu zarejestrowanych absolwentów. 8
Tabela 1. Napływ bezrobotnych wg wielkich grup zawodowych : Napływ bezrobotnych w roku Wzrost/ Grupy zawodowe 2008 2009 spadek ogółem 8073 9800 +1727 Z tego: Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi 8 10 +2 urzędnicy i kierownicy Specjaliści 1363 1701 +338 Technicy i inny średni personel 1671 1796 +125 Pracownicy biurowi 129 124-5 Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 663 736 +73 Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 132 159 +27 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 1881 2338 +457 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 293 329 +36 Pracownicy przy pracach prostych 403 437 +34 Siły zbrojne 4 4 0 Bez zawodu 1526 2166 +640 Źródło: załącznik nr 3 do sprawozdania MPiPS-01 Na podstawie danych przedstawionych w tabeli 1 można zauważyć, że w porównywanym okresie spadek liczby rejestrujących się bezrobotnych odnotowano w jednej wielkiej grupie zawodowej, natomiast w pozostałych grupach liczba rejestrujących zwiększyła się. Najsilniejszy wzrost wystąpił w grupie osób bez zawodu i w grupie robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy. 3. ANALIZA OFERT PRACY WG ZAWODÓW (GRUP ZAWODOWYCH) Przeprowadzone przez urząd pracy analizy opierają się na danych statystycznych gromadzonych w urzędzie pracy i odnoszą się tylko do tych pracodawców, którzy do pozyskiwania nowych pracowników wykorzystują publiczne służby zatrudnienia. W okresie całego 2009 r. pracodawcy zgłosili do PUP łącznie 2094 ofert pracy, tj. o 346 ofert mniej niż w 2008 r. Największą ilość ofert pracy w 2009 r. zgłoszono w zawodach: - robotnik gospodarczy 347 - pracownik biurowy (technik prac biurowych 251 - sprzedawca 215 - pracownik administracyjny (technik administracji 133 - kierowca samochodu osobowego 47 - szwaczka 43 - robotnik budowlany 37 - magazynier 34 9
- pomoc kuchenna 34 - przedstawiciel handlowy (przedstawiciel regionalny) 33 - kelner 27 - sprzątaczka 27 - kucharz 25 - spawacz ręczny gazowy 25 - wychowawca w placówkach oświatowych, wychowawczych i opiekuńczych 23 - księgowy (samodzielny) 20 Znaczna liczba ofert pracy w zawodach: pracownik biurowy, robotnik gospodarczy, sprzedawca czy pracownik administracyjny kompensowana jest dużą ilością osób bezrobotnych w tych zawodach. Są to zawody charakteryzujące się rotacją i sezonowością, w których pracodawcy często wymieniają kadrę pracowniczą. Tabela 2. Oferty pracy wg wielkich grup zawodów zgłoszone w 2009 roku Grupy zawodowe Oferty pracy zgłoszone w roku : Wzrost/ spadek 2008 2009 ogółem 2440 2094-346 Z tego: Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi 14 16 +2 urzędnicy i kierownicy specjaliści 241 150-91 Technicy i inny średni personel 380 310-70 Pracownicy biurowi 457 362-95 Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 475 343-132 Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 5 7 +2 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 260 268 +8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 114 133 +19 Pracownicy przy pracach prostych 494 505 +11 Siły zbrojne 0 0 0 Bez zawodu 0 0 0 Źródło: załącznik nr 3 do sprawozdania MPiPS-01 Porównanie liczby ofert zgłoszonych do urzędu w ciągu całego roku 2008 i 2009 wskazuje, że w br. wystąpił spadek tej liczby. Największy spadek propozycji zatrudnienia wystąpił w wielkiej grupie zawodów: pracownicy usług osobistych o 132 osoby. 10
Wykres 2. Struktura ofert pracy wg wielkich grup zawodów w powiecie jarosławskim w latach 2004 2009: 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 1 przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy 2 specjaliści 3 technicy i inny średni personel 4 pracownicy biurowi 5 - pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 6 rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 7 robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 8 operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 9 pracownicy przy pracach prostych 10 bez zawodu 11- siły zbrojne Struktura ofert pracy według poszukiwanych kwalifikacji zawodowych na przestrzeni sześciu lat wskazuje, że w 2004 r. największe zapotrzebowanie pracodawców dotyczyło pracowników posiadających kwalifikacje należące do grupy wielkiej robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy i pracownicy przy pracach prostych ; w 2005 r. pracownicy przy pracach prostych i technicy i inny średni personel ; w 2006 r. pracownicy usług osobistych i sprzedawcy i pracownicy przy pracach prostych ; w 2007 r. pracownicy usług osobistych i sprzedawcy i pracownicy biurowi ; w 2008 r. pracownicy przy pracach prostych i pracownicy usług osobistych i sprzedawcy. Natomiast w 2009 r. największe zapotrzebowanie dotyczyło: pracownicy przy pracach prostych i pracownicy biurowi. Z powyższego wynika, że pracodawcy oferowali więcej miejsc pracy w zawodach nie wymagających wysokich kwalifikacji zawodowych. W zatrudnieniu osób bez zawodu pracodawcy nie przejawiają najmniejszego zainteresowania. 11
4. ANALIZA ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych opisuje rzeczywistość lokalnego rynku pracy, koncentrując się przede wszystkim na różnych aspektach jego nierównowagi. Pozwala na formułowanie ocen i wniosków dla systemu kształcenia zawodowego, szkolenia bezrobotnych, poradnictwa zawodowego i służyć ma pełniejszemu dopasowaniu popytu na pracę i podaży pracy. Przez zawód deficytowy należy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy wyższe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Przez zawód nadwyżkowy należy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy mniejsze zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Przez zawód w równowadze należy rozumieć zawód, na który występuje na danym rynku pracy takie samo zapotrzebowanie jak liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Wskaźnik intensywności nadwyżki lub deficytu podaży pracowników w poszczególnych zawodach został wyliczony jako iloraz średniej liczby ofert pracy zgłoszonych do urzędu pracy w okresie roku i średniej liczby bezrobotnych. Do obliczenia wskaźnika intensywności nadwyżki (deficytu) w zawodzie k zastosowano wzór: W k n O B k k gdzie: k O - liczba zgłoszonych ofert pracy w zawodzie k w danym roku k B - liczba zarejestrowanych bezrobotnych w zawodzie k w danym roku Przyjęto, że zawody o wskaźniku : W < 0.9 zawody nadwyżkowe k n k 0.9 W n 1.1 zawody zrównoważone k W n > 1.1 zawody deficytowe Zawody z wartością wskaźnika MAX wskazują na brak zainteresowanych osób w danym zawodzie. Analizując wskaźnik intensywności nadwyżki lub deficytu w grupie 29 zawodów wg kodów 2-cyfrowych (tzw. dużych ) do deficytowych należą między innymi: - pracownicy obsługi biurowej 3.0472 - pracownicy obrotu pieniężnego i obsługi klientów 2.1667 - kierownicy dużych i średnich organizacji 2.0000 - pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach 1.8542 - kierownicy małych przedsiębiorstw 1.2000 12
Do nadwyżkowych należy zaliczyć następujące grupy zawodów wg kodów 2- cyfrowych (tzw. dużych ): - rolnicy 0.0263 - średni personel techniczny 0.0411 - pozostali specjaliści 0.0447 - średni personel w zakresie nauk biologicznych i ochrony zdrowia 0.0631 - ogrodnicy 0.0909 - robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń 0.0976 - górnicy i robotnicy budowlani 0.1126 W grupach zawodów (wg kodu dwucyfrowego) nie odnotowano zawodów zrównoważonych. Na uwagę zasługuje wyszczególnienie grup zawodowych, dla których wskaźnik intensywności jest równy 0, co oznacza, że nie wpłynęła żadna oferta pracy w zawodzie. Są to następujące grupy zawodów (wg kodów dwucyfrowych, tzw. dużych ): - leśnicy i rybacy 0.0000 - siły zbrojne 0.0000 - rolnicy, rybacy pracujący na własne potrzeby 0.0000 - robotnicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewni 0.0000 Tabela 3. Ranking 30 zawodów o najwyższym poziomie wskaźnika intensywności deficytu w 2009 r. (wg kodu sześciocyfrowego) Kod zawodu Nazwa zawodu Wskaźnik intensywności deficytu zawodu 11.5000 235908 Wychowawca w placówkach oświatowych, wychowawczych i opiekuńczych 241206 Specjalista do spraw ubezpieczeń majątkowych i osobowych 10.0000 419101 Pracownik biurowy (zawód szkolny: technik prac biurowych) 7.6061 421102 Kasjer handlowy 5.4000 242990 Archiwista 5.0000 914103 Robotnik gospodarczy 4.2840 131401 Kierownik małego przedsiębiorstwa w handlu hurtowym i 4.0000 detalicznym 346101 Asystent osoby niepełnosprawnej 4.0000 343101 Pracownik administracyjny (zawód szkolny: technik 3.8000 administracji) 411101 Sekretarka 3.8000 913204 Pomoc kuchenna 3.7778 913203 Pokojowa (w hotelu) 3.5000 712401 Brukarz 3.2500 123901 Kierownik wewnętrznej jednostki organizacyjnej gdzie indziej 3.0000 niesklasyfikowani 419190 Pozostali pracownicy obsługi biurowej gdzie indziej 3.0000 niesklasyfikowani 823104 Wulkanizator 3.0000 712901 Konserwator budynków 3.0000 13
343201 Księgowy (samodzielny) 2.8571 341901 Asystent bankowości 2.0000 348202 Bibliotekarz 2.0000 825302 Operator maszyn do produkcji opakowań z papieru i tektury 2.0000 828501 Monter mebli 2.0000 832101 Kierowca samochodu osobowego 1.8077 721202 Spawacz ręczny gazowy 1.7857 512301 Kelner 1.6875 743501 Krojczy 1.6667 811102 Operator koparek i zwałowarek 1.6667 913207 Sprzątaczka 1.5882 341503 Przedstawiciel handlowy (przedstawiciel regionalny) 1.5714 241203 Specjalista bankowości 1.5000 Źródło: Ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie jarosławskim Rozpatrując zawody deficytowe należy wziąć pod uwagę fakt, że do wskaźników zostały wliczone także takie oferty jak staże i prace społecznie użyteczne. W przypadku niektórych zawodów o jego deficytowości decydować może również fakt, że pracodawcom z różnych powodów trudno jest znaleźć odpowiednich kandydatów i swoje zapotrzebowanie regularnie powtarzają, dotyczy to m.in. zawodu wychowawca w placówkach oświatowych, wychowawczych i opiekuńczych czy specjalista do spraw ubezpieczeń majątkowych i osobowych. Tabela 4. Ranking 30 najbardziej nadwyżkowych zawodów wg wskaźnika intensywności nadwyżki w 2009 r. Kod zawodu Nazwa zawodu Wskaźnik intensywności nadwyżki zawodu 311502 Technik mechanik 0.0047 311204 Technik budownictwa 0.0053 743304 Krawiec 0.0094 241915 Specjalista ds. organizacji usług gastronomicznych, 0.0118 hotelarskich i turystycznych 241205 Specjalista ds. rachunkowości 0.0125 321208 Technik rolnik 0.0132 916201 Robotnik placowy 0.0132 723105 Mechanik samochodów osobowych 0.0145 723306 Mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych 0.0156 712302 Stolarz budowlany 0.0345 722204 Ślusarz 0.0349 722304 Tokarz 0.0370 232108 Nauczyciel języka obcego 0.0385 347102 Plastyk 0.0417 713901 Technolog robót wykończeniowych 0.0435 244104 Pedagog 0.0476 744304 Obuwnik przemysłowy 0.0476 14
241912 Specjalista ds. marketingu i handlu (sprzedaży) 0.0484 242904 Prawnik legislator 0.0541 241204 Specjalista ds. finansów (analityk) 0.0556 512202 Kucharz małej gastronomii 0.0580 311302 Technik elektryk 0.0588 241102 Ekonomista 0.0612 713203 Posadzkarz 0.0617 723304 Mechanik maszyn i urządzeń przemysłowych 0.0625 714101 Malarz budowlany 0.0667 723104 Mechanik samochodów ciężarowych 0.0667 741201 Cukiernik 0.0674 235907 Pedagog szkolny 0.0714 611003 Rolnik upraw polowych 0.0714 Źródło: Ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie jarosławskim Powyższe zestawienie częściowo potwierdza informacje dotyczące braku możliwości zabezpieczenia potrzeb kadrowych na niektóre w/w stanowiska, mimo licznych rejestracji bezrobotnych w danych zawodach. Wynika to z faktu, iż osoby bezrobotne zarejestrowane w poszczególnych zawodach posiadają np. długą przerwę w wykonywaniu zawodu przez co tracą, po upływie określonego czasu, prawo do jego wykonywania, są osobami w starszym wieku i nie spełniają oczekiwań pracodawców lub po prostu pracodawcy nie są zainteresowani zatrudnianiem osób wykonujących w/w zawody. Należy także wspomnieć o zawodach z wartością wskaźnika MAX, który wskazuje na brak zainteresowanych osób w danym zawodzie. Są to m.in. takie zawody (grupy zawodów wg kodu czterocyfrowego), jak: farmaceuci, nauczyciele szkół wyższych, kierownicy wewnętrznych jednostek organizacyjnych działalności podstawowej w budownictwie, pośrednicy ubezpieczeniowi, programiści, programiści, urzędnicy ds. podatków, gońcy, bagażowi i pokrewni. Analizując wskaźnik długotrwałego bezrobocia w 29 grupach zawodów (wg dwucyfrowego kodu zawodów) należy zauważyć, że najwyższy wskaźnik wystąpił wśród grup zawodów: - pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach 0.5781 - robotnicy zawodów precyzyjnych, ceramicy, wytwórcy wyrobów galanteryjnych, robotnicy poligraficzni i pokrewni 0.5263 - robotnicy pomocniczy w górnictwie, przemyśle, budownictwie i transporcie 0.5020 - robotnicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewni 0.5000 - pracownicy obrotu pieniężnego i obsługi klientów 0.4815 - modelki, sprzedawcy i demonstratorzy 0.4570 Natomiast względnie niski wskaźnik w grupie zawodów wg kodu dwucyfrowego odnotowano m.in.: - pozostali specjaliści 0.1469 - specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych 0.1636 - specjaliści szkolnictwa 0.2137 - średni personel techniczny 0.2428 - specjaliści nauk przyrodniczych i ochrony zdrowia 0.2500 15
Ważnym źródłem informacji nt. zmian zachodzących na lokalnym rynku pracy jest statystyka wg Polskiej Kwalifikacji Działalności, która określa przynależność ostatniego pracodawcy bezrobotnej osoby do odpowiedniej sekcji, a także zapotrzebowanie na pracowników w poszczególnych sekcjach PKD (oferty pracy). Wykres 3. Bezrobotni wg rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy oraz oferty pracy w 2009 r.: 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 bezrobotni zarejestrowani w 2009 r. oferty pracy bezrobotni-stan w końcu 2009 r. 1- rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i rybactwo 2- górnictwo i wydobywanie 3- przetwórstwo przemysłowe 4- wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych 5- dostawa wody: gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 6- budownictwo 7- handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle 8- działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 9- transport i gospodarka magazynowa 10- informacja i komunikacja 11- działalność finansowa i ubezpieczeniowa 12- działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 13- działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 14- działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 15- administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 16- edukacja 17- opieka zdrowotna i pomoc społeczna 18- działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 19- pozostała działalność usługowa 20- gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby 21- organizacje i zespoły eksterytorialne 22- działalność nie zidentyfikowana 16
Analizując zgłoszone oferty pracy wg Polskiej Klasyfikacji Działalności należy zaznaczyć, że najwięcej ofert pracy zgłosili pracodawcy w sekcji: - administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 434 - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle 419 - przetwórstwo przemysłowe 176 - budownictwo 161 Najmniej ofert zgłoszono w sekcjach: - rolnictwo, leśnictwo łowiectwo i rybactwo 5 - dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 11 - wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych 13 - informacja i komunikacja 20 Nie odnotowano zgłoszeń ofert pracy w sekcjach: - górnictwo i wydobywanie - gospodarstwa domowe zatrudniająca pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby - organizacje i zespoły eksterytorialne - działalność nie zidentyfikowana Przeprowadzona analiza rankingu zawodów wskazuje, że najmniejszy problem z uzyskaniem zatrudnienia posiadają bezrobotni z dużej grupy zawodów (wg kodu dwucyfrowego): - pracownicy obsługi biurowej 0.2063 - kierownicy dużych i średnich organizacji 0.1667 - nauczyciele praktycznej nauki zawodu i instruktorzy 0.1667 - pracownicy obrotu pieniężnego i obsługi klientów 0.1383 - pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach 0.1048 - kierownicy małych przedsiębiorstw 0.0870 Najmniejszą szansę otrzymania oferty pracy (grupy zawodów wg kodu dwucyfrowego) mają m.in.: - leśnicy i rybacy - siły zbrojne - rolnicy i rybacy pracujący na własne potrzeby - robotnicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewni - rolnicy - średni personel techniczny - średni personel w zakresie nauk biologicznych i ochrony zdrowia - ogrodnicy W analizie zgłoszonych ofert pracy wg wskaźnika szansy uzyskania oferty najprawdopodobniej najkorzystniejsze grupy zawodów tworzą oferty pracy subsydiowanej, stąd uplasowanie ich wysoko w rankingu ofert. 17
Podsumowanie W 2009 r. liczba zarejestrowanych w urzędzie pracy bezrobotnych zwiększyła się o 1864 osoby w porównaniu do stanu z końca 2008 r. Liczba bezrobotnych posiadająca zawód zwiększyła się o 1397 osób, natomiast w grupie osób nie posiadających wyuczonego zawodu lub nabytego zawodu, liczba ta zwiększyła się o 466 osób. Wzrost poziomu bezrobocia odnotowano w grupie zawodowej (wg wielkich grup) specjaliści o 3.0% i w grupie bez zawodu o 2.0%. Najliczniejszą grupę stanowili: robotnicy przemysłowi (27.0%), osoby bezrobotne bez zawodu (20.0%) oraz technicy i inny średni personel (18.0%). Biorąc pod uwagę grupy wielkie, w 9 z nich odnotowano w porównywanym okresie wzrost napływu bezrobotnych. Największy napływ wystąpił w grupie osób bez zawodu (41.9%), w grupie specjaliści (24.7%) oraz w grupie robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (24.3%). Spadek napływu wystąpił tylko w jednej grupie, tj. pracownicy biurowi. Wśród absolwentów najwięcej zarejestrowało się w grupie osób bez zawodu (32.8% ogółu zarejestrowanych absolwentów), i pozostali specjaliści ds. ekonomicznych i zarządzania gdzie indziej niesklasyfikowani (8.1%) oraz specjalista ds. organizacji usług gastronomicznych, hotelarskich i turystycznych (7.0%). W 2009 r. do urzędu pracy zgłoszono 2094 ofert pracy, tj. o 16.5% mniej niż przed rokiem. Największe zapotrzebowanie ze strony pracodawców zanotowano w grupie pracownicy przy pracach prostych (505 ofert pracy), pracownicy biurowi (362 oferty pracy) i pracownicy usług osobistych i sprzedawcy (343 ofert pracy). Porównanie liczby ofert pracy zgłoszonych do urzędu w roku 2008 i 2009 wskazuje, iż największy spadek zapotrzebowania na pracowników wystąpił w wielkiej grupie zawodów pracownicy usług osobistych (o 132 oferty). W zatrudnieniu osób bez zawodu pracodawcy nie przejawiają najmniejszego zainteresowania. W rankingu 30 zawodów o najwyższym poziomie wskaźnika intensywności deficytu występują osoby posiadające zawód wychowawca w placówkach oświatowych, wychowawczych i opiekuńczych oraz specjalista ds. ubezpieczeń majątkowych i osobowych. Natomiast w rankingu najbardziej nadwyżkowych zawodów w 2009 r. odnotowano w zawodzie technik mechanik i technik budownictwa. W 2009 r. do sekcji o największej przewadze liczby zarejestrowanych bezrobotnych w odniesieniu do liczby zgłoszonych ofert zalicza się sekcje: handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodów, włączając motocykle (1494 bezrobotnych, 419 ofert) i przetwórstwo przemysłowe (1219 bezrobotnych, 176 ofert) oraz budownictwo (1013 bezrobotnych, 161 ofert). Przeprowadzona analiza pokazała, że w ogólnym zestawieniu zawodów dominują zawody nadwyżkowe nad liczbą zawodów deficytowych. 18