( L ) I. Zagadnienia 1. Promieniowanie X w diagnostyce medycznej powstawanie, właściwości, prawo osłabienia. 2. Metody obrazowania naczyń krwionośnych. 3. Angiografia subtrakcyjna. II. Zadania 1. Wykonanie pojedynczych zdjęć modelu naczyń bez kontrastu i z kontrastem. 2. Wykonanie uśrednionych zdjęć modelu naczyń bez kontrastu i z kontrastem. 3. Wykonanie obrazów subtrakcyjnych modelu naczyń. 4. Pomiar średnicy naczyń. 5. Pomiar mocy dawki promieniowania jonizującego. 6. Obliczenie dawki zaabsorbowanej. Instrukcja do ćwiczenia Angiografia subtrakcyjna 1
III. Wykonanie ćwiczenia Ćwiczenie zapoznaje z zasadami angiografii subtrakcyjnej na podstawie badania modelu naczyń krwionośnych, przez który mogą przepływać roztwory wodne. 1. Przygotowanie ćwiczenia Założyć na dysku sieciowym grupy U: oraz w folderze C:\Temp foldery do zapisu wyników uzyskiwanych w trakcie ćwiczenia. Przygotować około 50 ml nasyconego wodnego roztworu soli kuchennej. Jeden koniec wężyka doprowadzającego płyn do modelu umieścić w roztworze. Do drugiego podłączyć pustą strzykawkę. Odciągając zawartość wężyka za pomocą strzykawki wprowadzić roztwór do modelu. Obecność pęcherzyków powietrza w przewodach może uniemożliwić prawidłową analizę wyników badań. W celu usunięcia ich z modelu można na czas napełniania modelu wyjąć go z obudowy aparatu rentgenowskiego i ustawić pionowo wężykami w górę. Po napełnieniu strzykawki zamknąć przepływ roztworu przy pomocy zacisku. Strzykawki nie odłączać. Umieścić model naczyń w obudowie zawierającej lampę rentgenowską i kamerę. Włączyć lampę rentgenowską. Napięcie anodowe powinno wynosić 30 kv a prąd anodowy na 100 A. Procedura włączenia lampy musi być wykonana ściśle wg instrukcji obsługi lampy rentgenowskiej. Uruchomić program Angio i wybrać opcję Video->Preview. Na ekranie monitora powinien ukazać się obraz badanych naczyń. W razie potrzeby skorygować położenie obrazu dokonując koniecznych przemieszczeń badanego modelu. 2. Rejestracja obrazów naczyń wypełnionych roztworem soli Zarejestrować pojedynczy obraz fantomu wypełnionego wcześniej roztworem soli. Zastosować opcję Acquisition lub też opcję File->New programu Angio. Zarejestrować i zapisać przy pomocy programu Angio obraz średni z 1500 ekspozycji modelu wypełnionego roztworem soli (File->New ). Obraz zapisujemy na dysku lokalnym w utworzonym wcześniej podfolderze folderu C:\Temp. Podczas rejestracji proszę obserwować zmiany jakości obrazu średniego Instrukcja do ćwiczenia Angiografia subtrakcyjna 2
pokazanego w oknie podglądu. Obserwacje te powinny być opisane w sprawozdaniu. Odłączyć strzykawkę od rurki doprowadzającej roztwór do modelu nie zwalniając zacisku na wężyku. 3. Rejestracja obrazu naczyń wypełnionych wodą Wykonując czynności podobnie jak w punkcie 1 napełnić fantom wodą z kranu. Po napełnieniu umieścić go w modelu aparatu rentgenowskiego i sprawdzić jego ułożenie. Powinno być ono identyczne, jak w punkcie 2. Zarejestrować pojedynczy i uśredniony z 1500 ekspozycji obraz modelu naczyń wypełnionego wodą. Obrazy zapisane w podfolderze folderu C:\Temp przenieść na dysk sieciowy grupy U:\. 4. Pomiar mocy dawki promieniowania jonizującego Zmierzyć moc dawki promieniowania jonizującego. Pomiary należy przeprowadzić Radiometrem RK-100 w odległościach równych: 0.1, 0.2, 0.3, 0.4, 0.5, 0.6, 0.7, 0.8, 0.9 i 1.0 m od lampy w kierunku prostopadłym do jej osi. Wyniki pomiarów przedstawić w tabeli 1. Po zakończeniu pomiarów wyłączyć lampę rentgenowską. Zmierzyć moc dawki promieniowania jonizującego przy wyłączonej lampie rentgenowskiej. Moc dawki mierzymy w tych samych odległościach, co w poprzednim punkcie. Wyniki pomiarów również umieszczamy w tabeli. IV. Opracowanie wyników 1. Subtrakcja obrazów naczyń Przy pomocy programu Angio wykonać odejmowanie (subtrakcję) pojedynczych obrazów z wodą i z roztworem soli. Wynik odejmowania zapisać w folderze grupy i umieścić w sprawozdaniu. Przy pomocy programu Angio wykonać odejmowanie (subtrakcję) obrazów z wodą i z roztworem soli będących średnią z 1500 ekspozycji. Wynik Instrukcja do ćwiczenia Angiografia subtrakcyjna 3
odejmowania zapisać w folderze grupy i umieścić w sprawozdaniu. Skomentować jakość uzyskanych obrazów subtrakcyjnych 2. Pomiar średnicy światła naczyń Uruchomić program Pomiary i otworzyć w nim pliki obrazu subtrakcyjnego wykonanego na podstawie obrazów uśrednionych oraz jeden z obrazów uśrednionych. Ustalić rozdzielczość obrazu uwzględniając rzeczywisty rozmiar wzorca widocznego na obrazie uśrednionym (na obrazach subtrakcyjnych wzorzec powinien być niewidoczny). Odległość pomiędzy dłuższymi działkami wzorca wynosi 10 mm. Wpisać do sprawozdania obliczoną rozdzielczość obrazu. W charakterystycznych miejscach zmierzyć średnice wewnętrzne naczyń modelu, korzystając z obrazów subtrakcyjnych. Pomiary mają uwzględniać normalne naczynia, jak i ich anomalie. Plik z obrazami naczyń, na których zaznaczono wyniki pomiarów zapisać w folderze grupy pod nową nazwą. Obraz z zaznaczonymi wynikami pomiarów umieścić w sprawozdaniu. Opisać przebieg naczyń i zaobserwowane patologie. 3. Pomiar mocy dawki promieniowania jonizującego Stworzyć tabelę według wzoru pokazanego poniżej i wypełnić ją wynikami pomiarów mocy dawki promieniowania. Tabela 1. Pomiary mocy dawki promieniowania jonizującego w funkcji odległości od lampy rentgenowskiej. Odległość r [m] Moc dawki [ S/h] z lampą bez lampy Korzystając z programu Statistica przedstawić na jednym wykresie krzywe obrazujące zależność mocy dawki promieniowania jonizującego od odległości od lampy, w trakcie jej pracy i po wyłączeniu. Wyniki skomentować. Instrukcja do ćwiczenia Angiografia subtrakcyjna 4
4. Obliczanie dawki pochłoniętej podczas zajęć Obliczyć dawkę zaabsorbowaną przez studenta w trakcie zajęć. Przyjąć, że student przebywał cały czas w odległości 1 m od okienka lampy oraz, że była ona włączona przez cały okres trwania zajęć. Obliczoną dawkę porównać z obowiązującymi normami dawek oraz ze średnią dawką tła. V. Sprawozdanie (szablon angiografia.dotx) 1. Zamieścić pojedyncze obrazy modelu naczyń zawierających wodę oraz roztwór soli. 2. Zamieścić obrazy uzyskane w wyniku uśrednienia serii obrazów modelu naczyń zawierających wodę oraz roztwór soli. 3. Wkleić obrazy subtrakcyjne. 4. Skomentować jakość otrzymanych obrazów. 5. Zamieścić wyniki pomiarów średnicy światła modelu naczyń. 6. Wkleić wykres zawierający krzywe przedstawiające moc dawki promieniowania jonizującego P w funkcji odległości r od lampy. Wyniki pomiarów mocy dawki skomentować. 7. Zamieścić wyniki obliczeń zaabsorbowanej na pracowni dawki. Skomentować uzyskane wyniki. VI. Instrukcje 1. Instrukcja obsługi lampy rentgenowskiej XR-100 z zasilaczem Eclipse II. 2. Instrukcja programu Angio. 3. Instrukcja obsługi Radiometru RK-100. 4. Instrukcja programu Pomiary. 5. Instrukcja programu Statistica. Instrukcja do ćwiczenia Angiografia subtrakcyjna 5