dr Olga Hałub-Kowalczyk rok akademicki 2018/2019

Prawa osobiste i polityczne

Prawo do ochrony życia Wolność od tortur Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego Prawo do sądu Wolność myśli Wolność religijna Wolność zgromadzeń Prawa wyborcze

Prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne

Ochrona własności i innych praw majątkowych Prawo do ochrony zdrowia Prawo do nauki Prawo do zabezpieczenia społecznego Prawa pracownicze Prawo do korzystania z dóbr kultury

Prawa związane z rozwojem i postępem cywilizacyjnym

Prawo do pokoju Prawo do środowiska naturalnego Prawo do zasobów naturalnych (prawo do wody?) Prawo do zrównoważonego rozwoju

Klonowanie Ksenotransplantacja Badania prenatalne?

jednostka = każdy człowiek obywatel określona grupa podmiotów??? osoby prawne zwierzęta??? Art. 1. ustawy o ochronie zwierząt: Zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę. 2. W sprawach nieuregulowanych w ustawie do zwierząt stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy. - Powszechna Deklaracja Praw Zwierząt

System uniwersalny System regionalny System System europejski pozaeuropejski a) międzyamerykański b) afrykański Rady Europy OBWE c) arabski Unii Europejskiej

art. 2 ust. 6 KNZ Organizacja zapewni, aby państwa, które nie są jej członkami, postępowały zgodnie z niniejszymi zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

Możliwość zgłaszania zastrzeżeń (-)

art. 103 KNZ W razie sprzeczności pomiędzy obowiązkami członków Narodów Zjednoczonych, wynikających z niniejszej Karty, a ich obowiązkami wynikającymi z jakiegoś innego porozumienia międzynarodowego, pierwszeństwo będą miały ich obowiązki wynikające z niniejszej Karty.

art. 52 ust. 1 KNZ art. 1 i 2 KNZ Karta jako traktat traktatów Nic w niniejszej Karcie nie wyłącza istnienia porozumień lub organizacji regionalnych, mających na celu zajmowanie się sprawami, będącymi w związku z utrzymaniem międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, a które nadają się do akcji regionalnej, byleby takie porozumienia lub organizacje i ich działalność dały się pogodzić z celami i zasadami Narodów Zjednoczonych.

Cele Organizacji Narodów Zjednoczonych są następujące (art. 1): Utrzymać międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo, stosując skuteczne środki zbiorowe dla zapobiegania zagrożeniom pokoju i ich usuwania, tłumienia aktów agresji i innych naruszeń pokoju, łagodzić i załatwiać - w drodze pokojowej, według zasad sprawiedliwości i prawa międzynarodowego - spory lub sytuacje mogące prowadzić do naruszenie pokoju. Rozwijać przyjazne stosunki między narodami, oparte na poszanowaniu zasady równouprawnienia i samostanowienia narodów, i stosować inne odpowiednie środki dla wzmocnienia powszechnego pokoju. Doprowadzić do współdziałania międzynarodowego w rozwiązywaniu zagadnień o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym lub humanitarnym, jak również popierać i zachęcać do poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności dla wszystkich, bez względu na rasę, płeć, język lub wyznanie. Być ośrodkiem uzgadniającym działalność międzynarodową, zmierzającą do osiągnięcia tych wspólnych celów.

art. 2 (zasady) Dla osiągnięcia celów ustalonych w artykule 1 Organizacja i jej członkowie postępować będą według następujących zasad: Organizacja opiera się na zasadzie suwerennej równości wszystkich członków. Wszyscy członkowie, w celu zapewnienia sobie praw i korzyści wynikających z członkostwa, wykonywać będą w dobrej wierze zobowiązania przyjęte przez nich zgodnie z niniejszą Kartą. Wszyscy członkowie załatwiać będą swe spory międzynarodowe środkami pokojowymi w taki sposób, aby nie dopuścić do zagrożenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz sprawiedliwości. Wszyscy członkowie powstrzymają się w swych stosunkach międzynarodowych od stosowania groźby lub użycia siły przeciwko całości terytorialnej lub niepodległości któregokolwiek państwa. Członkowie Organizacji okażą jej wszelką pomoc w każdej akcji podjętej zgodnie z niniejszą Kartą i powstrzymają się od udzielenia pomocy jakiemukolwiek państwu, przeciwko któremu Organizacja zastosowała akcję prewencji lub przymusu. Organizacja zapewni, aby państwa, które nie są jej członkami, postępowały zgodnie z niniejszymi zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Żadne postanowienie niniejszej Karty nie upoważnia Organizacji Narodów Zjednoczonych do interwencji w sprawach, które z istoty swej należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa, ani do żądania od członków, aby przekazywali takie sprawy do załatwienia według niniejszej Karty. Powyższa zasada nie dotyczy możności zastosowania środków przymusu przewidzianych w rozdziale VII.

art. 1 ust. 3 KNZ Doprowadzić do współdziałania międzynarodowego w rozwiązywaniu zagadnień o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym lub humanitarnym, jak również popierać i zachęcać do poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności dla wszystkich, bez względu na rasę, płeć, język lub wyznanie.

art. 56 KNZ Wszyscy członkowie zobowiązują się podejmować wspólną i samodzielną akcję łącznie z Organizacją dla dopięcia celów, wymienionych w artykule 55.

art. 73 i 76 KNZ tzw. uniwersalizm terytorialny

W systemie uniwersalnym, obok KNZ, źródłami praw i wolności są także: - PDPCzł. - MPPOiP - MPPGSiK - Traktaty o charakterze szczegółowym, m.in. - Konwencja w sprawie niewolnictwa - Konwencja o pracy przymusowej - Konwencja o zakazie handlu ludźmi i wykorzystywaniu prostytucji innych osób - Międzynarodowa Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej

Mankamenty uniwersalnego systemu ochrony 1) Uniwersalność -> wada i zaleta 2) Instrumenty o charakterze kontrolnym

Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (in: EKPC) Rola protokołów dodatkowych Europejska Karta Społeczna Gwarancje o charakterze szczegółowym, m.in.: - Europejska Konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu - Europejska Konwencja o wykonywaniu praw dzieci - Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych - Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie

- Europejska Wspólnota Węgla i Stali - Pojęcie praw podstawowych - art. 2 TUE Unia stawia sobie następujące cele: popieranie postępu gospodarczego i społecznego oraz wysokiego poziomu zatrudnienia i doprowadzenie do zrównoważonego i trwałego rozwoju, zwłaszcza poprzez utworzenie przestrzeni bez granic wewnętrznych, umocnienie gospodarczej i społecznej spójności oraz ustanowienie unii gospodarczej i walutowej, obejmującej docelowo jedną walutę, zgodnie z postanowieniami niniejszego Traktatu; potwierdzanie swej tożsamości na arenie międzynarodowej, zwłaszcza poprzez realizację wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym stopniowe określanie wspólnej polityki obronnej, która zgodnie z artykułem 17 mogłaby prowadzić do wspólnej obrony; umacnianie ochrony praw i interesów obywateli jej Państw Członkowskich poprzez ustanowienie obywatelstwa Unii ( );.

art. 6 TUE 1. Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego, które są wspólne dla Państw Członkowskich. 2. Unia szanuje prawa podstawowe zagwarantowane w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie 4 listopada 1950 roku, oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla Państw Członkowskich, jako zasady ogólne prawa wspólnotowego. 3. Unia szanuje tożsamość narodową Państw Członkowskich. 4. Unia zapewnia sobie środki niezbędne do osiągnięcia swych celów i prowadzenia swych polityk.

Zobowiązanie dla państw, jak i UE do respektowania praw i wolności człowieka: Poszanowanie praw podstawowych stanowi integralną część zasad ogólnych prawa wspólnotowego, podlegających ochronie sprawowanej przez ETS. Ochrona praw podstawowych, choć inspirowana tradycjami konstytucyjnymi państw członkowskich, musi być gwarantowana w ramach struktury i celów Wspólnoty. Wyrok ETS w sprawie Internationale Handelsgesellschaft 11/70, 1970 rok

2002 szczyt Rady Europejskiej w Nicei 2009 Traktat Lizboński

miękkie środki oddziaływania działalność polityczna tzw. ludzki wymiar OBWE

I. System międzyamerykański 1948 Organizacja Państw Amerykańskich 1969 Amerykańska Konwencja Praw Człowieka Międzyamerykańska Komisja Praw Człowieka Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka

II. System afrykański 2002 Unia Afrykańska (dawniej: Organizacja Jedności Afryki) 1981 Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów Afrykańska Komisja Praw Człowieka Afrykański Trybunał Praw Człowieka

III. System arabski Od 1945 Liga Państw Arabskich 1968 Stała Arabska Komisja Praw Człowieka 1994 Arabska Karta Praw Człowieka! Powszechna Islamska Deklaracja Praw Człowieka

Prezentacja powstała na podstawie poniżej wskazanej literatury przedmiotu, jak również wybranego orzecznictwa: Brzozowski W., Krzywoń A., Wiącek M., Prawa Człowieka, Warszawa 2018; Banaszak B., Bisztyga A., Complak K., Jabłoński M. Wieruzewski R., Wójtowicz K., System ochrony praw człowieka, Kraków 2003; Gronowska B., i inni, Prawa człowieka i ich ochrona, Toruń 2005; Hołda Z. i inni, Prawa Człowieka. Zarys wykładu, Warszawa 2011; Chmaj M. (red.), Wolności i prawa człowieka w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2016; Garlicki L. (red.), Konwencja i Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Komentarz do art. 1-18, Tom I, Warszawa 2010; Garlicki L. (red.), Konwencja i Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Komentarz do art. 19-59, Tom II, Warszawa 2010; Nowicki M. A., Wokół Konwencji Europejskiej, Warszawa 2010; Osiatyński W., Prawa człowieka i ich granice, Kraków 2011; Wiśniewski L., Wolności i prawa jednostki oraz ich gwarancje w praktyce, Warszawa 2006.