SPIS TEŚCI 1. WIADOMOŚCI OGÓLNE... 6 1.2. Elektryczne rzyrządy omiarowe... 18 1.3. Określanie nieewności omiarów... 45 1.4. Pomiar rezystancji, indukcyjności i ojemności... 53 1.5. Organizacja racy odczas wykonywania ćwiczenia... 70 1.6. Instrukcja bezieczeństwa racy w Laboratorium Elektrotechniki i Elektroniki... 73 2. ĆWICZENIA 2.1. Prąd stały. Prawa, twierdzenia, metody obliczeniowe... 88 2.2. Badanie maszyn rądu stałego... 106 2.3. Porawa wsółczynnika mocy. Pomiar mocy odbiorników jednofazowych... 133 2.4. ezonans w obwodach elektrycznych... 144 2.5. Badanie transformatora jednofazowego... 158 2.6. Badanie układów trójfazowych... 172 2.7. ozruch i hamowanie silników asynchronicznych trójfazowych... 196 2.8. Badanie zabezieczeń instalacji elektrycznych... 217 2.9. Badanie stanów nieustalonych... 241 2.10. Diody i układy diodowe... 268 2.11. Tranzystor i układy tranzystorowe... 291 2.12. Zastosowanie wzmacniaczy oeracyjnych... 315 2.13. Układy cyfrowe... 345 3
1. WIADOMOŚCI OGÓLNE 5
Laboratorium Elektrotechniki i Elektroniki 1. Wiadomości ogólne 1.1.1. Wstę 1.1.2. Boczniki 1.1.3. Oorniki dodatkowe 1.1.4. Dzielniki naięcia 1.1.5. Przekładniki rądowe i naięciowe 1.1.6. Oorniki regulacyjne 1.1.7. Autotransformatory regulacyjne i transformatory wielkorądowe 1.1.8. Źródła zasilania układów omiarowych 6
1.1.1. Wstę Laboratoryjne układy omiarowe zawierają rzyrządy wraz z elementami służącymi do rozszerzania ich zakresów omiarowych oraz omocniczą aaraturę laboratoryjną. Sosoby rozszerzania zakresów omiarowych rzyrządów oarte na ośredniej metodzie omiaru wykorzystują boczniki, oorniki dodatkowe, dzielniki naięcia oraz rzekładniki rądowe i naięciowe. Dokładność omiaru w tych układach zależy od dokładności użytych rzyrządów oraz elementów ośrednich. Nie są to jednak układy do omiarów recyzyjnych. Wysoką dokładność omiaru naięć i rądów można uzyskać w układach z komensatorami oraz woltomierzami cyfrowymi. Do omocniczej aaratury laboratoryjnej często wystęującej w układach omiarowych można zaliczyć oorniki regulacyjne i autotransformatory regulacyjne. W układach, gdzie niezbędne są duże wartości rądów (n. badanie wyzwalaczy, zabezieczeń) stosuje się transformatory wielkorądowe. Ważną zasadą metrologii jest warunek, aby włączenie jakiegokolwiek miernika (rzetwornika) do układu omiarowego nie owodowało zmiany, w stoniu zauważalnym, arametrów obwodu. Warunek ten w metrologii elektrycznej i elektronicznej oznacza, że sadek naięcia na ameromierzu i innych elementach układu omiarowego włączanych szeregowo (n. cewki rądowe watomierzy) oraz rąd łynący rzez woltomierz i równolegle włączane elementy układu (n. cewki naięciowe watomierzy) owinny być omijalnie małe. Aby sełnić te wymagania ameromierz i elementy omiarowe szeregowe owinny mieć rezystancję wewnętrzną bardzo małą w orównaniu z rezystancją odbiornika, a woltomierz i elementy omiarowe równoległe rezystancję jak największą w orównaniu z rezystancją odbiornika. 1.1.2. Boczniki ozszerzanie zakresu omiarowego ameromierzy rądu stałego odbywa się rzez włączanie równoległe do rzyrządu secjalnie wykonanego oornika zwanego bocznikiem (rys. l.1.1). Na odstawie równań Kirchhoffa łatwo zauważyć, że rezystancję bocznika oblicza się ze wzoru B = (1.1.1) n 1 gdzie n tzw. rzekładnia bocznika, tzn. krotność rozszerzenia zakresu ameromierza o rezystancji wewnętrznej. 7
Laboratorium Elektrotechniki i Elektroniki 1. Wiadomości ogólne ezystancja ameromierza z bocznikiem wynikającym z ich równoległego ołączenia wyniesie więc A = (1.1.2) n Zadaniem bocznika jest więc rzetworzenie rądu stałego na naięcie rzędu kilkadziesiąt do kilkuset mv. Znormalizowane naięcia boczników wynoszą 60 mv lub niekiedy 150 mv. Boczniki mogą być niewymienne lub wymienne. Pierwsze z nich stanowią integralną cześć rzyrządu i są cechowane łącznie z nim, drugim zaś stawia się określone wymagania i nanosi odowiednie cechy. ys. 1.1.1. Układ ołączeń ameromierza magnetoelektrycznego z bocznikiem Dla rądów od 40 ma do 60 A stosuje się boczniki niewymienne. Boczniki wymienne są wykonywane na rądy od 1 A do 15 ka. Dla dużych rądów (owyżej 250 A) bardzo trudnym roblemem do oanowania jest rzyrost temeratury, związany z mocą traconą w bocznikach. Przykładowo, rzy naięciach 60 mv i rądzie 1000 A moc tracona wynosi 60 W, a rzy rądzie 10 ka 600 W. Na bocznikach wymiennych oza znakiem wytwórcy i numerem fabrycznym umieszcza się klasę dokładności (0,02-0,05-0,1-0,2-0,5), rąd znamionowy oraz znamionowy sadek naięcia. Pod względem budowy rozróżnia się konstrukcje rętowe lub łytkowe. 1.1.3. Oorniki dodatkowe Zakres omiarowy woltomierzy zarówno rądu stałego jak i zmiennego rozszerza się orzez włączenie szeregowo z rzyrządem oornika dodatkowego (rys. 1.1.2), którego rezystancję wyznacza się z zależności gdzie m krotność rozszerzenia zakresu omiarowego, rezystancja rzyrządu (woltomierza). = (m 1) (1.1.3) D 8