PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY OKRĘGOWY INSPEKTORAT PRACY W ZIELONEJ GÓRZE

PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY OKRĘGOWY INSPEKTORAT PRACY W ZIELONEJ GÓRZE SPRAWOZDANIE z działalności w 2009 roku Zielona Góra, w lutym 2010 roku

2

SPIS TREŚCI I. WPROWADZENIE...4 II. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNO - NADZORCZA...7 II.1. Realizacja harmonogramu pracy...8 II.2. Wyniki kontroli...9 II.3. Nieprawidłowości dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy...9 II.4. Świadczenia ze stosunku pracy...11 II.5. Nieprawidłowości dotyczące prawa pracy...12 II.6. Wykroczenia przeciwko prawom pracownika oraz powiadomienia prokuratury...13 II.7. Egzekucja administracyjna...14 II.8. Badanie wypadków przy pracy....14 II.9. Kontrola legalności zatrudnienia...15 II.10. Działalność interwencyjna - rozpatrywanie skarg pracowniczych...16 II.11. Efekty działalności kontrolno nadzorczej...18 III. Działalność prewencyjna i informacyjno-promocyjna....20 III.1. Działalność informacyjna...20 III.2. Działalność prewencyjna...23 III.3. Działalność promocyjna...26 III.4. Działalność rejestracyjna...27 III.5. Spory zbiorowe...29 III.6. Efekty działalności profilaktycznej....30 IV. Charakterystyczne zjawiska dla Lubuskiego (OIP Zielona Góra)...31 IV.1. Wypadki przy pracy...31 IV.2. Wypadki przy pracy rolniczej....33 IV.3. Choroby zawodowe...34 IV.4. Interwencje i poradnictwo...35 IV.5. Współpraca z organami władzy, samorządami zawodowymi oraz stowarzyszeniami...37 IV.6. Współpraca z organami nadzoru i kontroli....40 IV.7. Przygraniczna współpraca międzynarodowa....43 V. Podsumowanie, wnioski oraz założenia i kierunki działania....44 3

I. WPROWADZENIE Państwowa Inspekcja Pracy jest organem podległym Sejmowi RP, zajmującym się kontrolą i nadzorem przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kontrolą legalności zatrudnienia. W zakresie określonym ustawą z dnia 13 kwietnia 2007r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. nr 89, poz. 589 z późn. zm.) nadzór nad Państwową Inspekcją Pracy sprawuje Rada Ochrony Pracy. Państwową Inspekcją Pracy kieruje Główny Inspektor Pracy powoływany przez Marszałka Sejmu. Główny Inspektor Pracy wchodzi w skład unijnego Komitetu Wyższych Inspektorów Pracy. Państwowa Inspekcja Pracy aktywnie uczestniczy również w działaniach podejmowanych przez Międzynarodową Organizację Pracy (MOP), współpracując ze wskazanymi przez MOP inspekcjami pracy z krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Strukturę organizacyjną Państwowej Inspekcji Pracy tworzą: Główny Inspektorat Pracy i 16 okręgowych inspektoratów pracy, w ramach których funkcjonują 42 oddziały. Poszczególne okręgowe inspektoraty pracy obejmują zakresem swojej właściwości terytorialnej obszar jednego województwa. wraz z Oddziałem w Gorzowie Wlkp. obejmuje właściwością terytorialną województwo lubuskie. Okręgowy inspektor pracy kieruje działalnością okręgowego inspektoratu pracy i nadzoruje inspektorów pracy. Swoje zadania wykonuje przy pomocy zastępców: do spraw nadzoru oraz prawno-organizacyjnych. Przy Okręgowym Inspektorze Pracy w Zielonej Górze działają stałe organy opiniodawczo doradcze: Lubuska Komisja Ochrony Pracy i Lubuska Komisja ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy w Rolnictwie oraz Powiatowa Komisja ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy w Rolnictwie dla powiatu żagańskiego. Na koniec 2009 roku w OIP Zielona Góra zatrudnionych było 85 pracowników, w tym kilku w niepełnym wymiarze czasu pracy. Funkcje kontrolno-nadzorcze prowadzi 48 inspektorów pracy organów I instancji, wspomaganych przez pracowników merytorycznych, głównie prawników. W omawianym okresie z pracy w OIP odeszły 3 osoby, w tym 2 inspektorów pracy. Pracę w charakterze inspektora pracy, po ukończeniu aplikacji inspektorskiej w Ośrodku Szkolenia PIP we Wrocławiu, podjęło 9 osób uzyskując tytuł młodszego inspektora pracy, a szkolenie rozpoczęły 4 kolejne osoby. Pracownicy OIP w przeważającej liczbie posiadają wyższe wykształcenie, w tym 4

wszyscy inspektorzy pracy i pracownicy merytoryczni. Są to głównie magistrowie inżynierowie różnych specjalności oraz prawnicy i administratywiści. Podstawową rolę w strukturze organizacyjnej okręgowych inspektoratów pracy spełniają samodzielne stanowiska do spraw nadzoru i kontroli, na których zatrudnieni są pracownicy wykonujący lub nadzorujący czynności kontrolne. Stanowiska te można łączyć, w zależności od potrzeb, w zespoły koordynowane przez nadinspektorów pracy. W Okręgu na koniec roku sprawozdawczego funkcjonowało 6 takich zespołów. W świetle ustawy do zadań Państwowej Inspekcji Pracy należy w szczególności nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz legalności zatrudnienia. Ponadto, w zainteresowaniu Państwowej Inspekcji Pracy pozostaje nadzór i kontrola zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy oraz osobom wykonującym na własny rachunek działalność gospodarczą w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub przedsiębiorcę. Kontroli Państwowej Inspekcji Pracy podlegają pracodawcy, a w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kontroli legalności zatrudnienia także przedsiębiorcy, nie będący pracodawcami, na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy. Wszystkie ww. zadania były realizowane przez inspektorów pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Zielonej Górze. W razie stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy lub przepisów dotyczących legalności zatrudnienia właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy są uprawnione odpowiednio do: 1) nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie w przypadku, gdy naruszenie dotyczy przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy; 2) nakazania wstrzymania prac lub działalności, gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników lub innych osób wykonujących te prace lub prowadzących działalność. Skierowania do innych prac pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych albo pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy przy pracach niebezpiecznych, jeżeli pracownicy ci lub osoby nie posiadają odpowiednich kwalifikacji. Nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu; 5

3) nakazania wstrzymania eksploatacji maszyn i urządzeń w sytuacji, gdy ich eksploatacja powoduje bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu; 4) zakazania wykonywania pracy lub prowadzenia działalności w miejscach, w których stan warunków pracy stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu; 5) nakazania, w przypadku stwierdzenia, że stan bezpieczeństwa i higieny pracy zagraża życiu lub zdrowiu pracowników lub osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym osób wykonujących na własny rachunek działalność gospodarczą, zaprzestania prowadzenia działalności bądź działalności określonego rodzaju; 6) nakazania ustalenia, w określonym terminie, okoliczności i przyczyn wypadku; 7) nakazania pracodawcy wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu; 8) skierowania wystąpienia, w razie stwierdzenia innych naruszeń niż wymienione w pkt 1-7, o ich usunięcie, a także o wyciągnięcie konsekwencji w stosunku do osób winnych. Ponadto, w przypadku stwierdzenia popełnienia wykroczenia, w sprawach z zakresu działania Urzędu, organy PIP są uprawnione do nakładania grzywien w drodze mandatów karnych (w maksymalnej wysokości do 2 [lub 5] tys. zł) oraz kierowania wniosków o ukaranie do sądów, gdzie zagrożenie grzywną sięga wysokości 30 tys. złotych. Państwowa Inspekcja Pracy przy realizacji swoich zadań współdziała ze związkami zawodowymi, organizacjami pracodawców, organami samorządu załogi, radami pracowników, społeczną inspekcją pracy oraz z organami administracji państwowej, a w szczególności z organami nadzoru i kontroli, Policją, Strażą Graniczną, Służbą Celną, urzędami skarbowymi i Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, a także organami samorządu terytorialnego. Państwowa Inspekcja Pracy jest uprawniona do nieodpłatnego korzystania z danych zgromadzonych: 1) w Krajowej Ewidencji Podatników; 2) w krajowym rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej (REGON) prowadzonym przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego; 6

3) przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na koncie ubezpieczonego i koncie płatnika składek, w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym; 4) w Powszechnym Elektronicznym Systemie Ewidencji Ludności (RCI PESEL). W razie uzasadnionej potrzeby oraz w celu zapewnienia bezpieczeństwa kontrolującym, organy Policji są obowiązane, na wniosek inspektora pracy, do udzielenia stosownej pomocy. II. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNO - NADZORCZA. Zgodnie z ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy, podstawowe działania organów Okręgowego Inspektoratu Pracy w 2009 roku miały charakter kontrolno-nadzorczy. Rozwijaliśmy również działania prewencyjne, promocyjne i popularyzatorskie. Prezentowane w niniejszym opracowaniu informacje i dane liczbowe pochodzą bezpośrednio z wyników kontroli przeprowadzonych u tych pracodawców i przedsiębiorców, gdzie występuje wysokie prawdopodobieństwo niewłaściwych warunków pracy lub nieprawidłowości w przestrzeganiu przepisów prawa pracy albo przepisów z zakresu legalności zatrudnienia. Zatem, na podstawie tylko i wyłącznie wyników kontroli, nie jest możliwa całkowita, obiektywna i jednoznaczna ocena stanu ochrony pracy dla województwa lubuskiego, odnosząca się do wszystkich pracodawców i przedsiębiorców. Taki odbiór prezentowanych poniżej danych byłby nie do końca miarodajny z uwagi na to, że dobór przez inspektorów pracy zakładów do kontroli wynika prawie wyłącznie z tzw. przesłanek negatywnych, a nie z wyboru wynikającego ze wskaźników czysto statystycznych. Mówiąc o przesłankach negatywnych doboru, należy rozumieć, że działania inspekcyjne prowadzone są głównie tam, gdzie potencjalnie występują trudne warunki pracy lub naruszane jest prawo pracy np. wynikające ze stosowanej technologii, została złożona skarga pracownicza, wydarzył się śmiertelny, ciężki lub zbiorowy wypadek przy pracy, stwarzane są zagrożenia publiczne, wpłynęły sygnały od organów władzy terenowej lub innych instytucji kontrolnych, itp. Niemniej, uzyskane dane z kontroli w roku 2009 umożliwiają dokonanie szeregu spostrzeżeń i ocen oraz porównań w stosunku do lat poprzednich. Na ich podstawie można w miarę precyzyjnie określić w jakim obszarze przepisów prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy, a także legalności zatrudnienia notuje się najwięcej nieprawidłowości, jakiego rodzaju i kategorii pracodawców one dotyczą oraz jaka jest ich skala i tendencje. 7

W ramach działalności kontrolno-nadzorczej realizowaliśmy zadania wynikające z harmonogramu pracy, podejmowaliśmy działania rutynowe oraz interwencyjne. II.1. Realizacja harmonogramu pracy Do głównych działań wynikających z Programu Działania Państwowej Inspekcji Pracy na 2009 rok należały: analizowanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, kontrole przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy na placach budów, kontrole przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym bhp, w placówkach handlu detalicznego działania nadzorczo prewencyjne w zakładach eksploatujących obrabiarki do metali w zakresie przestrzegania wymagań minimalnych w odniesieniu do maszyn i urządzeń technicznych kontrole bezpieczeństwa pracy przy pozyskiwaniu drewna i innych pracach w leśnictwie, z uwzględnieniem poprawności doboru środków ochrony indywidualnej, kontrole bezpieczeństwa pracy w samochodowych warsztatach mechanicznych i lakierniczych, kontrole przestrzegania przepisów dotyczących wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy kontrole przestrzegania przepisów o czasie pracy, ze szczególnym uwzględnieniem czasu pracy w transporcie drogowym. Działania rutynowe to głównie: kontrole legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej, w tym wykonywanej przez cudzoziemców, sprawdzanie poprawności informacji składanych do ZUS przez pracodawców zawierających dane dla ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe kontrole przestrzegania przepisów dotyczących zatrudniania osób niepełnosprawnych kontrole przestrzegania przepisów o urlopach wypoczynkowych kontrole przestrzegania przepisów prawa pracy dot. zatrudniania młodocianych kontrole przestrzegania uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem Do działań interwencyjnych zaliczyć należy głównie: kontrole związane z badaniem skarg. 8

II.2. Wyniki kontroli. W 2009 r. inspektorzy pracy przeprowadzili 2 621 kontroli, którymi objęto 1943 podmioty. W kontrolowanych podmiotach wykonywało pracę ponad 125 tys. osób. Dla wyeliminowania ujawnionych nieprawidłowości wydano 8 836 decyzji, w tym 8 692 dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz 144 decyzje nakazujące wypłatę wynagrodzenia lub innych świadczeń pieniężnych. Z uwagi na bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników 265 razy wstrzymano wykonywanie prac, a 219 razy kierowano do innych prac pracowników lub inne osoby dopuszczone do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych, albo pracowników lub inne osoby zatrudnione przy pracach niebezpiecznych, jeżeli pracownicy ci lub osoby nie posiadały odpowiednich kwalifikacji. Zestawienie podstawowych danych w tym zakresie z ostatnich lat (2001 2009) zawiera poniższa tabela: 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Liczba kontroli 2711 2832 2853 2555 2788 2395 2327 2348 2621 Liczba zakładów objętych 2283 2318 2118 1977 2116 1885 1838 1844 1943 kontrolą Liczba wydanych decyzji, w tym: Decyzje wstrzymania prac / liczba osób Decyzje skier. do innych prac / liczba.osób 17362 1809 1552 1243 1293 9962 9600 9815 8836 5 8 9 0 1042 4601 682 2651 697 2891 569 1888 451 1497 382 286 245 230 230 1375 973 980 799 687 319 1261 395 1648 319 955 265 993 172 275 249 219 630 717 703 568 II.3. Nieprawidłowości dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy Stwierdzone nieprawidłowości w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczyły głównie: przygotowania pracowników do pracy 1343 dot. 5547 pracowników, braku lub niewłaściwie przeprowadzonych szkoleń pracowników 624 dot. 2474 pracowników, braku lub niewłaściwie przeprowadzonych badań lekarskich 274 dot. 698 pracowników, braku uprawnień kwalifikacyjnych 70 dot. 114 pracowników, maszyn i urządzeń technicznych 1145 dot. 5400 pracowników, 9

braku lub niewłaściwych urządzeń ochronnych i sterowniczych 421 dot. 1812 pracowników, stanowisk i procesów pracy 1142 dot. 7717 pracowników, nieprawidłowości w prowadzeniu procesu technologicznego 357 dot. 2403 pracowników, nieprawidłowości przy organizowaniu prac szczególnie niebezpiecznych 115 dot. 1076 pracowników, braku lub niewłaściwego zabezpieczenia stanowisk pracy 152 dot. 505 pracowników, urządzeń i instalacji energetycznych 831 dot. 8731 pracowników, prowadzeniu eksploatacji urządzeń i instalacji w sposób zagrażający bezpieczeństwu obsługi i otoczenia 316 dot. 2534 pracowników, braku lub niewłaściwego zabezpieczenia instalacji i urządzeń elektrycznych 143 dot. 1717 pracowników, niewłaściwej eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych 76 dot. 1054 pracowników. Nieprawidłowości dot. bezpieczeństwa i higieny pracy w 2009 r. 52 594 1751 302 265 1142 OBIEKTY I POMIESZCZENIA PRACY ZAPLECZE HIGIENICZNO-SANITARNE I ŚRODKI HIGIENY OSOBISTEJ WENTYLACJA, OGRZEWANIE, OSWIETLENIE 1343 STANOWISKA I PROCESY PRACY MASZYNY I URZADZENIA TECHNICZNE URZADZENIA I INSTALACJE ENERGETYCZNE 1145 TRANSPORT MAGAZYNOWANIE I SKLADOWANIE NARAŻENIA I ZAGROŻENIA CZYNNIKAMI SZKODLIWYMI 551 PRZYGOTOWANIE DO PRACY 458 258 831 INNE ZAGADNIENIA BEZPIECZENSTWA I HIGIENY PRACY INNE W związku z realizacją wydanych przez inspektorów decyzji poprawiono warunki pracy 66 627 1) pracownikom. (1) liczonych tyle razy, ile razy poprawiono im warunki pracy) 10

Okręgowy Inspektor Pracy na wniosek inspektorów pracy wydał 7 decyzji zaprzestania prowadzenia działalności bądź działalności określonego rodzaju na podstawie art. 11 u. 5 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy. Jedna z tych decyzji dotyczyła zaprzestania prowadzenia działalności części zakładu, pozostałe zaprzestania działalności określonego rodzaju, głównie prowadzenia działalności powodującej występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonywanej w pomieszczeniach do takiej działalności niedostosowanych. Decyzje te wydano w stosunku do: PPHU TARTAK ŁAGÓWEK Mirosław Zdanowicz w Łagówku, Doktor Leks S. A. z siedzibą we Wrocławiu Oddział w Zielonej Górze,, "BETO-LUXS" Lucjan Krzysztof Sieniewicz w Żarach, M-S & PICO RUSZTOWANIA Sp. z o.o. w Borowinie (wydano dwie decyzje), Przedsiębiorstwo Handlowo - Produkcyjne "13-KA" Karol Krzeszowski w Rusinowie (wydano dwie decyzje). W związku ze stwierdzeniem w czasie dwóch kolejnych kontroli rażącego naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy inspektorzy pracy skierowali do jednostek organizacyjnych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych 8 wniosków o podwyższenie płatnikom o 100% stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe, ustalanych na najbliższy rok składkowy. II.4. Świadczenia ze stosunku pracy W związku z niewypłaceniem wynagrodzenia, bądź innych świadczeń inspektorzy pracy wydali 144 decyzje nakazujące ich wypłatę w kwocie 6 605 528,50 zł. Do zakładów, w których stwierdzono największe zaległości należały: ODZIEŻÓWKA sp. z o. o. w Żarach, ESSER POLSKA sp. z o. o. w Nowej Soli, IROMET sp. z o. o. w Sulęcinie, ZPUH ALUCAR w Żaganiu, SUN-D-YAN sp. z o. o. w Żaganiu. W latach 2001-2009 opisana wyżej problematyka przedstawia się następująco: Rok Kwota zaległych wynagrodzeń (w zaokrągleniu - mln zł) 2001 2,9 - Liczba pracowników 11

2002 14,0 ok. 13 000 2003 6,5 6200 2004 3,7 4691 2005 5,3 5397 2006 1,5 2040 2007 4,0 4003 2008 2,5 1851 2009 6,6 5183 W wyniku zastosowania odpowiednich środków prawnych pracodawcy wykonali polecenia zawarte w 68 decyzjach, to jest wypłacili pracownikom 2 674 448,41 zł. W zakresie 33 decyzji na kwotę 949 074,41 zł prowadzone jest postępowanie egzekucyjne. Z uwagi na utratę przez zobowiązanych statusu pracodawcy lub stan upadłości likwidacyjnej stwierdzono wygaśnięcie 3 decyzji. W stosunku do spółki ODZIEŻÓWKA w Żarach wydano 4 decyzje wypłaty wynagrodzenia i innych świadczeń na kwotę 1 868 948 zł. W związku z porzuceniem firmy przez pracodawcę i niewypłaceniem należnych pracownikom świadczeń powiadomiona została Prokuratura, która w tej sprawie wszczęła postępowanie. II.5. Nieprawidłowości dotyczące prawa pracy Kontrole wykazały naruszenia przepisów prawa pracy oraz legalności zatrudnienia w wyniku czego inspektorzy skierowali do pracodawców wystąpienia obejmujące 8453 wnioski. Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły głównie: stosunku pracy, w tym nieprawidłowo sporządzonych umów o pracę, niepoinformowania pracowników o istotnych warunkach umowy 2776, czasu pracy 1351, wynagrodzeń za pracę i innych świadczeń 935. 12

Nieprawidłowości dot. praworządności w stosunkach pracy w 2009 r. 1337 1249 16 312 137 60 50 PRZYGOTOWANIE DO PRACY STOSUNEK PRACY CZAS PRACY OCHRONA PRACY MLODOCIANYCH UPRAWNIENIA PRACOWNIKÓW ZWIĄZANE Z RODZICIELSTWEM 935 WYNAGRODZENIE ZA PRACE I INNE SWIADCZENIA LEGALNOŚĆ ZATRUDNIENIA I INNEJ PRACY ZAROBKOWEJ 57 173 2776 URLOPY PRACOWNICZE SPOLECZNA INSPEKCJA PRACY SRODKI NADZORU NAD PRZESTRZEGANIEM PRAWA PRACY ZAKŁADOWY FUNDUSZ SWIADCZEŃ SOCJALNYCH 1351 INNE II.6. Wykroczenia przeciwko prawom pracownika oraz powiadomienia prokuratury Konsekwencją stwierdzenia przez inspektorów pracy nieprawidłowości wyczerpujących znamiona 2607wykroczeń było postępowań wszczęcie wobec 1069 osób wykroczeniowych. W stosunku do obwinionych zastosowano: wniosek do sądu 156 w związku z popełnieniem 350 wykroczeń, postępowanie mandatowe 664 w związku z popełnieniem 1817 wykroczeń, środki wychowawcze 249 w związku z popełnieniem 440 wykroczeń. Ponadto do organów prokuratury przesłano 44 zawiadomienia o zachowaniach pracodawców wyczerpujących, zdaniem inspektorów pracy, znamiona przestępstw. W przeważającej części zawiadomienia dotyczyły popełnienia przez pracodawców przestępstw z art. 218 1 k.k. oraz z art. 225 2 k.k. Rozstrzygnięcia prokuratury kształtowały się następująco: wszczęcie postępowania przygotowawczego 7 przypadków, odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego - 6 przypadków, umorzenie postępowania - 10 przypadków, zawieszenie postępowania 1 przypadek, skierowanie aktu oskarżenia 16 przypadków, 13

W okresie sprawozdawczym, prokuratura w 16 sprawach ( 36 % ) zdecydowała się na sporządzenie aktu oskarżenia i skierowanie do sądu. Na dzień dzisiejszy 2 postępowania zostały zakończone wydaniem wyroku skazującego. Dziesięciokrotnie korzystaliśmy z możliwości składania zażaleń na rozstrzygnięcie prokuratury: zażalenie na postanowienie o umorzeniu postępowania 5 przypadków, zażalenie na odmowę wszczęcia postępowania 5 przypadków. W wyniku wniesionych zażaleń prokuratura: uwzględniła zażalenie 1 przypadek, nie uwzględniła zażalenia i w związku z tym przekazała zażalenie do sądu 5 przypadków. II.7. Egzekucja administracyjna W związku z niewykonaniem przez pracodawców decyzji inspektorzy pracy wszczęli 34 egzekucje administracyjne mające na celu przymuszenie do wykonania obowiązków z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy (3 postępowania) i wypłaty należnych wynagrodzeń (31 postępowań). W odniesieniu do 2008 r. liczba ta jest dwukrotnie wyższa. Stosując środek egzekucyjny inspektorzy pracy wydali 35 postanowień o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia na łączną kwotę 231100 zł. Do urzędów skarbowych złożono 28 wniosków o ściągnięcie nieuiszczonych i nieumorzonych grzywien na kwotę 190000 zł. Ściągnięto 14000 zł. II.8. Badanie wypadków przy pracy. W 2009 roku inspektorzy pracy zbadali okoliczności i przyczyny 45 tragicznych w skutkach wypadków przy pracy, w tym 5 zbiorowych. W zdarzeniach tych poszkodowanych zostało ogółem 50 osób, z których 19 poniosło śmierć, a 24 doznały ciężkich obrażeń ciała. W porównaniu z rokiem ubiegłym ogólna liczba zbadanych wypadków przy pracy uległa znacznemu zmniejszeniu o prawie 37 %. Zauważalnie wzrosła (o 26 %) liczba wypadków śmiertelnych, spadła natomiast (o ponad 22 %) liczba wypadków powodujących ciężkie uszkodzenie ciała. Liczba wypadków zbiorowych od ponad 3 lat pozostaje na zbliżonym poziomie. Podobnie jak w latach ubiegłych zdecydowana większość wypadków wydarzyła się w sektorze prywatnym (ponad 80 % ogólnej liczby badanych wypadków), z uwagi na 14

wielkość podmiotu, u pracodawców zatrudniających do 9 pracowników - 37 % i pracodawców zatrudniających od 50 do 249 pracowników - ponad 25 % wypadków. Największy procentowy udział zbadanych wypadków w poszczególnych branżach kształtował się następująco: działalność produkcyjna 41 % ogółu, budownictwo 21 %, handel 11 %, transport 6 %. Grupy zawodowe, z których wywodzi się największa liczba osób poszkodowanych, to podobnie jak w poprzednich latach kierowcy pojazdów, robotnicy budowlani, robotnicy pomocniczy w budownictwie oraz operatorzy maszyn i urządzeń. Również struktura osób poszkodowanych w wypadkach z uwagi na staż pracy nie ulega zmianom od wielu lat. Zdecydowanie najwięcej wypadków odnotowano w grupie osób, których staż pracy w zakładzie nie przekroczył 1 roku (ponad 50 %), a ponad 3/4 osób poszkodowanych miała staż krótszy niż 3 lata. Świadczy to, z dużym prawdopodobieństwem, o niewłaściwym przygotowaniu pracowników do pracy oraz o braku lub niewłaściwym szkoleniu w zakresie bhp. Wśród przyczyn zaistniałych wypadków przeważały wynikające ze stanu fizycznego i zachowań pracownika ponad 50 % ogółu oraz związane z niewłaściwą organizacją pracy. Zdecydowanie najmniejszy był udział przyczyn technicznych. Analiza wszystkich wypadków przy pracy w województwie lubuskim (za trzy kwartały 2009r.) znajduje się w pkt. IV sprawozdania. II.9. Kontrola legalności zatrudnienia W okresie sprawozdawczym, w ramach kontroli legalności zatrudnienia przeprowadzono 463 kontrole, którymi objęto 6617 osób świadczących pracę. Najwięcej kontroli przy podziale dokonanym wg klasyfikacji PKD zrealizowanych zostało w handlu i naprawach [144], działalności produkcyjnej [113], budownictwie [89] oraz w rolnictwie i łowiectwie [26]. W ich wyniku inspektorzy stwierdzili nieprawidłowości w zakresie zawierania umów o pracę oraz naruszenia przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Dla przywrócenia stanu zgodnego z prawem inspektorzy wydali 168 wniosków wystąpień, w tym 118 dotyczących legalności zatrudnienia. W stosunku do 74 osób naruszających przepisy dotyczące legalności zatrudnienia skierowano do sądów wnioski o ukaranie. 15

Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości dotyczyły: niezawarcia umowy o pracę w formie pisemnej lub zawarcia jej z uchybieniem terminu, niezgłoszenia osób zatrudnionych do ubezpieczenia społecznego lub nie terminowego ich zgłoszenia, niepowiadomienia przez bezrobotnych PUP o podjęciu pracy zarobkowej, nieopłacania składek na Fundusz Pracy lub nieterminowego ich opłacania, nieopłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Inspektorzy pracy w wyniku stwierdzonych nieprawidłowości stosowali powiadomienia innych organów i tak: w 12 przypadkach powiadomiono starostów o fakcie niepowiadomienia PUP przez bezrobotnego o podjęciu pracy zarobkowej. W ich wyniku z rejestrów bezrobotnych poszukujących pracy wyrejestrowano 10 osób, w tym 4 osoby zobowiązano do zwrotu pobranych zasiłków. W 24 przypadkach powiadomiono ZUS o niezgłoszeniu pracowników do ubezpieczenia społecznego, nieopłacaniu przez pracodawców należnych składek na ubezpieczenie społeczne oraz Fundusz Pracy. Przeprowadzono 3 kontrole wspólnie z Policją, 1 ze Strażą Miejską i 6 kontroli z udziałem funkcjonariuszy Straży Granicznej. Kontrole wspólne ze Strażą Graniczną prowadzono w firmach zatrudniających cudzoziemców. Należy podkreślić dobrą współpracę z Powiatowymi Urzędami Pracy w zakresie dostępu do informacji z rejestru bezrobotnych. II.10. Działalność interwencyjna - rozpatrywanie skarg pracowniczych W latach dziewięćdziesiątych systematycznie rosła liczba skarg napływających do naszego OIP, lecz w ostatnich kilku latach dynamika wzrostu została zahamowana, a ich liczba się ustabilizowała. W roku sprawozdawczym wpłynęły do naszego OIP 984 skargi, zawierające łącznie 2070 problemów, a zatem, w porównaniu do roku poprzedniego, ich liczba nieznacznie wzrosła (wzrost liczby skarg o 1,6%, a problemów o 7,9%). W roku 2009 zasadność skarg był podobny do roku poprzedniego, czyli utrzymała się na poziomie ok. 70%. Kilka przykładowych wskaźników liczbowych w latach 2003-2009 dot. skarg przedstawia poniższa tabela: 16

Rok 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Liczba skarg 841 829 849 864 940 969 984 w tym % skarg: -dot. wynagrodzeń - od byłych pracowników i anonimowe -dot. warunków pracy Odsetek skarg niezasadnych 63% 59% 47% 43% 42,5% 42% 47,8% 52% 47% 65% 51% 67,7% 65% 65,8% 12% 10% 12% 19% 14% 18,8% 13,7% 14% 12% 23,5% 19,5% 24% 30% 30% Tak jak dotychczas, dominowały skargi z zakresu szeroko rozumianej prawnej ochrony stosunku pracy (ok.79%), w tym szczególnie wiele, bo aż ok. 48% dotyczyło problematyki wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy (w poprzednim roku ok. 42%), ok.14% czasu pracy (poprzednio ok. 12%) i problematyki nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy 19% (poprzednio ok. 16,5%). Jak widać, wzrósł odsetek skarg dotyczących wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy, a spadła liczba skarg dotyczących nieodpowiednich warunków pracy do poziomu prawie 14% ogółu (poprzednio: ok. 19%). Najprawdopodobniej zjawisko to wynika z faktu, że na niektórych obszarach Ziemi Lubuskiej występuje w dalszym ciągu wysokie bezrobocie, powodując u pracujących obawy o utratę pracy, a tym samym zgodę na pracę w złych warunkach. Zmalał znacznie (ok. 20%, poprzednio 25%) udział anonimowych nadawców, a już tradycyjnie dominowały skargi byłych pracowników (ok. 46%, poprzednio ok.40%), co stanowi łącznie aż 66% (poprzednio ok. 65%) wszystkich skarg. Najczęściej inspektorzy pracy stawali przed koniecznością interwencji w zakładach przetwórstwa przemysłowego (28,3%), handlu oraz transporcie. Porównując z rokiem poprzednim, spadła liczba interwencji dot. ochrony zdrowia (59,4%) oraz w sektorze publicznym (41,5%). Wzrósł do ponad 39% poziom ingerencji dot. skarg w mikroprzedsiębiorstwach tj. zakładach zatrudniających do 9 pracowników. Praktycznie, od lat nie zmienia się lista przyczyn inspirujących występowanie ze skargami na działanie pracodawców. Za główne należy przyjąć: 17

zmiany przepisów prawa pracy, ich nieznajomość przez pracodawców; wadliwa interpretacja i niewłaściwe stosowanie przepisów w praktyce. świadome działanie pracodawców na niekorzyść osób zatrudnionych. trudna sytuacja ekonomiczna niektórych firm; Mimo poważnej skali naruszeń w dziedzinie prawa pracy zatrudnieni powściągliwie zwracają się do PIP ze skargami na postępowanie swoich pracodawców z obawy przed utratą miejsca pracy i niemożliwością znalezienia innego zatrudnienia w związku z sytuacją na rynku pracy daleką od pożądanej. W działalności inspektorskiej niedogodność w szybkim i kompleksowym rozpatrywaniu skarg stanowią zmiany adresów siedzib firm, lokowanie firm w mieszkaniach prywatnych, brak dokumentacji pracowniczej, w tym umów o pracę, list płac, ewidencji czasu pracy, a niekiedy wręcz arogancja i poczucie bezkarności przedsiębiorców zatrudniających pracowników. II.11. Efekty działalności kontrolno nadzorczej Zaangażowanie inspektorów pracy przyniosło wymierne korzyści w zakresie poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy w kontrolowanych przedsiębiorstwach. Należy jednak podkreślić, że uzyskane efekty były w poszczególnych zakładach zróżnicowane, gdyż w dużej mierze zależały od kondycji finansowej, pozycji na rynku i perspektyw rozwoju tych firm. Na stopień poszanowania prawa miało też wpływ przekonanie kadry zarządzającej, że warto jest dbać o sprawy bhp, bo dobre warunki pracy przekładają się również na jakość produkowanych wyrobów lub świadczonych usług oraz wizerunek firmy. Statystyczne ujęcie rezultatów pracy inspektorów stanowi ważny wyznacznik skuteczności, choć oczywiście nie wyczerpuje całokształtu działań Okręgowego Inspektoratu Pracy na rzecz likwidowania nieprawidłowości w zatrudnieniu oraz zagrożeń w środowisku pracy. Poniżej przedstawiamy najistotniejsze efekty działań w roku sprawozdawczym, które można ująć w postaci danych liczbowych: wyeliminowanie nieprawidłowości z zakresu stosunku pracy, w tym legalności zatrudnienia w stosunku do 24.581 pracownikom, wyeliminowanie nieprawidłowości związanych z przestrzeganiem przepisów o czasie pracy wobec 8 871 pracownikom, w tym nieprawidłowości w zakresie ewidencji i określania norm czasu pracy wobec 5 559 pracownikom, 18

wyeliminowanie nieprawidłowości w zakresie opłacania składek na Fundusz Pracy w stosunku do 898 pracowników, wyeliminowanie nieprawidłowości w zakresie udzielania i naliczania urlopów pracowniczych w stosunku do 4762 pracowników, wyegzekwowanie dla 2588 pracowników należności na kwotę 2 566 469 zł. Ponadto, w wyniku kontroli wyegzekwowali wykonanie przez pracodawców obowiązków określonych w przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym dotyczących : obiektów i pomieszczeń pracy ( w odniesieniu do 8297 pracowników ), zaplecza higieniczno-sanitarnego i środków higieny osobistej ( w odniesieniu do 4402 pracowników ), wentylacji, ogrzewania i oświetlenia ( w odniesieniu do 4402 pracowników ), przygotowania do pracy ( w odniesieniu do 4715 pracowników ), urządzeń i instalacji energetycznych ( w odniesieniu do 8117 pracowników ), maszyn i urządzeń technicznych ( w odniesieniu do 4730 pracowników ), dostosowania stanowisk i procesów pracy ( w odniesieniu do 6802 pracowników ), ograniczenia narażenia i zagrożeń czynnikami szkodliwymi ( w odniesieniu do 3636 pracowników ). W wyniku działań inspektorów pracy zlikwidowane zostały w kontrolowanych zakładach bezpośrednie zagrożenia dla życia i zdrowia w odniesieniu do 993 pracowników. 19

III. Działalność prewencyjna i informacyjno-promocyjna. III.1. Działalność informacyjna a) poradnictwo W roku sprawozdawczym inspektorzy i pracownicy merytoryczni OIP udzielili 47 311 porad: w siedzibie Okręgu i Oddziału w Gorzowie Wlkp., również w mediach i w trakcie dyżurów realizowanych na rzecz związków zawodowych pracownicy merytoryczni oraz inspektorzy pracy udzielili 44 798 porad, w tym 42 874 prawnych i 1 924 technicznych; w trakcie czynności kontrolnych w zakładach 2 513, z tego 1182 prawnych i 1331 technicznych. Widoczny jest wzrost zainteresowania poradnictwem w roku 2006 udzielono 35 280 porad, w 2007 roku 36 426, w 2008 38 482 porady. Najliczniej po porady zgłaszali się pracownicy 25 865 a także kolejno pracodawcy 15 486, związki zawodowe 1223 i inne podmioty 2.224. Najwięcej porad udzielono w formie ustnej 44 288 (osobiście lub telefonicznie) a także pocztą elektroniczną 331 i pisemnych (listownie) - 179. Zakres tematyczny udzielonych porad kształtował się następująco: stosunek pracy 26,4% ogółu; wynagrodzenia 17,6%; czas pracy 16,8%; uprawnienia dot. rodzicielstwa oraz zatr. młodocianych 13,3%; urlopy 13,2%; warunki pracy 4,8%. wypadki przy pracy 1,6%; mobbing i dyskryminacja 1,5%; Kolejny rok potwierdził wzrost liczby porad prawnych. Problematyka prawa pracy nadal szeroko popularyzowana była w mediach. Na łamach Gazety Lubuskiej i Wyborczej publikowano odpowiedzi i wyjaśnienia naszych prawników na najczęściej zgłaszane pytania 20

w trakcie dyżurów realizowanych w siedzibie OIP. W roku sprawozdawczym ukazało się 80 tego typu publikacji. Problematyka prawa pracy była tematem 14 audycji radiowych i telewizyjnych. W mediach poruszano najistotniejsze i najbardziej aktualne problemy obejmujące szerokie spektrum zagadnień prawa i bezpieczeństwa pracy m.in.; tematykę czasu pracy, wynagrodzeń, zawierania umów o pracę na czas określony w świetle ustawy antykryzysowej, problemy związane z udzielaniem urlopów wypoczynkowych, dochodzeniem roszczeń ze stosunku pracy zarówno przed sądem pracy, jak również inspektorem pracy. Poruszano też zagadnienia wypadków przy pracy oraz działań prewencyjnych podjętych w tym zakresie, warunków pracy w niskich temperaturach i podczas upałów. b) program edukacyjny - Młodzi pracownicy i Kultura bezpieczeństwa dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych i promocja prawa pracy w grupie 26 lat Działając na rzecz edukacji młodzieży w dziedzinie zagrożeń zawodowych i kształtowania bezpiecznych postaw w procesie pracy 12 szkół zrekrutowano do udziału w kolejnej edycji programu edukacyjnego Kultura bezpieczeństwa, adresowanego do uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Kontynuowano współpracę z KRUS, Izbami Rzemieślniczymi w Gorzowie Wlkp. i Zielonej Górze, ZHP i OHP współorganizując spotkania mające na celu zapoznanie młodych ludzi i ich nauczycieli z przepisami prawa pracy, jak również z zasadami propagującymi bezpieczeństwo w szkole, domu i podczas wakacji. Cenną inicjatywą było nawiązanie współpracy z Biurem Karier Uniwersytetu Zielonogórskiego. W działaniach korzystano również z możliwości jakie dają lokalne media. Audycje z udziałem pracowników OIP docierały do szerokiej grupy odbiorców. Ważnym wydarzeniem było zorganizowanie debaty pod patronatem Lubuskiego Kuratora Oświaty na temat wpływu szkoły/uczelni na stan świadomości zagrożeń związanych z pracą i kształtowaniem wśród młodzieży bezpiecznych zachowań w zatrudnieniu. Udział w konkursach o zasięgu lokalnym i ogólnopolskim, imprezach targowych (np. Targi Pracy Etat 2009, Targi Edukacyjne Absolwent ) i wystawach dał możliwość upowszechnienia wśród młodzieży problematyki ochrony pracy. W ramach akcji Bezpieczne lato z dziećmi spędzającymi wakacje na obozach zorganizowano pogadanki połączone z konkursami rysunkowymi. Drobne nagrody i gadżety pozwoliły im miło wspominać wspólne spotkania. c) europejska kampania informacyjna Ocena ryzyka zawodowego 21

Wpisując się w europejską kampanię na rzecz oceny ryzyka zawodowego zorganizowano 2 seminaria pn. Zdrowe i bezpieczne miejsce pracy. Dobre dla Ciebie. Dobre dla firmy i Firma przyjazna pracownikom, a także 7 szkoleń inspirowanych przez Lubuską Organizację Pracodawców i Izbę Rzemiosła i Przedsiębiorców w Gorzowie Wlkp. oraz Organizację Pracodawców Ziemi Lubuskiej i Izbę Rzemieślniczą i Przedsiębiorczości w Zielonej Górze. W spotkaniach uczestniczyło 275 pracodawców, pracowników służb bhp oraz przedstawicieli związków zawodowych. Formę przekazu wzbogaciły audycje w Radiu Zielona Góra, Radiu Zachód, TV Odra oraz publikacje PIP rozpowszechniane m.in. na Targach Budownictwa i Wyposażenia Wnętrz w Drzonkowie, Lubuskich Targach Edukacyjnych w Gorzowie Wlkp., Łużyckiej Wystawie Gospodarczej oraz na Wakacyjnych Targach Pracy. d) pisma o charakterze informacyjno prewencyjnym W 2009 roku wysłano 13 pism profilaktycznych do 1141 pracodawców. Pisma zawierały informacje dotyczące; okoliczności i przyczyn ciężkiego wypadku przy pracy przy obsłudze agregatu tynkarskiego pismo przesłano do 224 firm z branży budowlanej, okoliczności i przyczyn ciężkiego wypadku przy pracy przy obsłudze wielopiły pismo skierowano do 214 firm zajmujących się obróbką drewna, okoliczności i przyczyn śmiertelnego wypadku przy pracach z zakresu gospodarki leśnej pismo przesłano do 245 firm tej branży, okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy przy pracach z preparatami chemicznymi pismo otrzymało 40 firm prowadzących działalność w zakresie produkcji oraz wykorzystania w procesach technologicznych substancji i preparatów chemicznych. Celem tych działań profilaktycznych było poinformowanie zakładów działających w danej branży o przyczynach zaistniałych wypadków. Pisma zawierały również informacje o działaniach organizacyjno - technicznych, jakie po zaistniałym zdarzeniu były podejmowane przez pracodawców oraz celowości ich ewentualnego zastosowania we własnych firmach w ramach dobrych praktyk. Ponadto 6 zakładów działających w tzw. branży paliwowej wyposażono w publikacje pt. Zapobieganie poważnym awariom przemysłowym zalecenia i wytyczne dla zakładów dużego ryzyka. e) szkolenia dla partnerów społecznych. 22

W roku sprawozdawczym inspektorzy pracy i pracownicy merytoryczni uczestniczyli w 32 przedsięwzięciach szkoleniowych, w których łącznie wzięło udział 1077 osób. Spotkania szkoleniowe organizowane były zarówno przez OIP w ramach realizacji tematów prewencyjnych, ale również przez partnerów społecznych (organizacje pracodawców i związki zawodowe), którzy zwracali się o poprowadzenie zajęć przez przedstawicieli inspekcji pracy. Każdorazowo tematyka spotkań dostosowywana była do adresatów, ich sugestii i oczekiwań. Dominowały więc zagadnienia prawne, w tym przepisy Kp, ustawy o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego, a także problematyka bezpieczeństwa pracy. III.2. Działalność prewencyjna a) bezpieczeństwo pracy w budownictwie Wypadki śmiertelne związane z pracą na wysokości stanowią ponad połowę wszystkich wypadków śmiertelnych w branży budowlanej i przeszło 10% wypadków śmiertelnych w gospodarce narodowej. Szczególnie niebezpieczne są wszelkie prace prowadzone na dachach, takie jak: montaż elementów konstrukcji nośnych dachów i pokrycia dachowego, prace na ścianach zewnętrznych budynków [izolacje termiczne, nanoszenie i malowanie tynków, montaż płytek ceramicznych, blach elewacyjnych]. W odpowiedzi na powyższe fakty Państwowa Inspekcja Pracy realizowała w 2009r. ogólnopolską kampanię informacyjno-kontrolną "Bezpieczeństwo pracy w budownictwie - upadki, poślizgnięcia". Kampania, będąc jednym z działań podejmowanych na rzecz realizacji Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa i Higieny Pracy na lata 2007-2012, zakładającej ograniczenie wypadków przy pracy w krajach Unii Europejskiej o 25% do roku 2012, promuje stosowanie środków ochrony zbiorowej - pomostów roboczych, siatek bezpieczeństwa, a także prawidłowe stosowanie środków ochrony indywidualnej wszędzie tam, gdzie nie ma możliwości zastosowania zabezpieczeń zbiorowych. prowadził w 2009r. szeroko zakrojone działania prewencyjne, które miały na celu zwiększenie świadomości zagrożeń zawodowych w budownictwie, w szczególności zagrożeń związanych z pracą na wysokości i w konsekwencji ograniczenie wypadków przy pracy w tej branży. Podjęto kompleksowe, zintegrowane działania na trzech płaszczyznach: informacyjnej, 23

medialnej i kontrolnej. Celem kampanii nie były zmasowane kontrole na placach budowy, lecz przekonanie inwestorów, kierowników budowy i pracodawców branży budowlanej, że warto jest dbać o bezpieczeństwo pracy. W programie prewencyjnym udział wzięło 32 pracodawców branży budowlanej. Beneficjenci Kampanii uczestniczyli w spotkaniach informacyjno-szkoleniowych oraz pokazach zastosowania środków ochrony zbiorowej i indywidualnej wykorzystywanych przy pracach na wysokości. Poza problematyką związaną z bezpieczeństwem pracy na budowach w szkoleniach podejmowano również tematykę związaną z przyczynami wypadków w budownictwie oraz oceną ryzyka zawodowego. Przyjęto założenie, że jeżeli pracodawcy, kierownicy budów oraz kierujący pracownikami na budowach uświadomią sobie, jakie ryzyko ponoszą nie przestrzegając przepisów prawa pracy, to samodzielnie, bez bezpośredniej zagrożonej sankcjami ingerencji inspektora pracy, zaczną podejmować działania zapobiegawcze i korygujące na kierowanych przez siebie budowach. Na potrzeby Kampanii uruchomiono specjalny nr telefonu, pod którym pracodawcy mogli uzyskać porady prawne i techniczne z zakresu bezpieczeństwa pracy na budowach. Podczas całego okresu realizacji Kampanii szeroko propagowano i akcentowano znaczenie bezpieczeństwa pracy w budownictwie angażując w przekaz informacji o przedsięwzięciu zarówno związki zawodowe i organizacje pracodawców, jak również administrację samorządową. W krzewienie idei bezpieczeństwa pracy w budownictwie włączone zostały regionalne media [prasa, radio i telewizja], które były stałym uczestnikiem przedsięwzięć informacyjnych dotyczących Kampanii. Jednym z elementów działań prewencyjnych stało się również uczestnictwo inspektorów pracy na targach branżowych. Przykładem jest tu stoisko OIP zorganizowane na 17 Targach Budownictwa i Wyposażenia Wnętrz w Drzonkowie, gdzie zainteresowani mogli uzyskać nie tylko fachową informację, lecz także otrzymać specjalistyczną literaturę z zakresu bhp. Ponadto każdy z uczestników przedsięwzięcia uzyskał indywidualne doradcze wsparcie inspektora pracy, który dokonując wstępnej oceny bezpieczeństwa na wskazanym przez pracodawcę placu budowy, zapewniał ekspercką pomoc w ocenie zagrożeń oraz proponował wdrożenie dobrych praktyk rozwiązań, które eliminują lub minimalizują stwierdzone zagrożenia. Po wprowadzeniu przez pracodawcę zaproponowanych rozwiązań, inspektor pracy przeprowadzał następnie końcowy audyt i ponownie oceniał stan bezpieczeństwa na placu budowy. 24

Na uwagę zasługuje nadanie odpowiedniej rangi przedsięwzięciu i podkreślenie znaczenia w nim uczestnictwa poprzez wręczenie statuetek beneficjentom Kampanii podczas uroczystego spotkania z udziałem przedstawicieli samorządu lokalnego oraz organizacji związkowych i pracodawców. b) ochrona pracy w rolnictwie indywidualnym Realizując wytyczne do projektu Ochrona pracy w rolnictwie indywidualnym, przeprowadzono szereg zróżnicowanych działań prewencyjno-promocyjnych w obszarze sektora rolnictwa indywidualnego, skierowanych do rolników i członków rodzin rolników, dzieci zamieszkujące tereny wiejskie a także młodzieży i uczniów szkół rolniczych. Głównym celem aktywności w tym zakresie było zmniejszenie poziomu wypadkowości w rolnictwie, zarówno wśród dorosłych rolników, jak i dzieci wiejskich, a także zmniejszenie poziomu zapadalności na choroby zawodowe. Założenia kampanii realizowane był poprzez: - szkolenia rolników: głównym celem szkoleń było pogłębianie świadomości rolników związanej z zagrożeniami zawodowymi występującymi w polu i w gospodarstwie, a także przeciwdziałanie zagrożeniom wypadkowym i zdrowotnym. - pogadanki: celem spotkań było zapoznanie dzieci z zagrożeniami występującymi na wsi, a także promocja bezpiecznego wypoczynku i bezpiecznej zabawy. - punkty prewencyjno-promocyjne: skutecznym sposobem dotarcia do rolników oraz zapoznania ich z zagrożeniami występującymi w rolnictwie jest uruchamianie punktów informacyjnych w trakcie różnorodnych imprez rolniczych (festynów wiejskich, dożynek, targów rolniczych). W czasie imprez zainteresowanym rolnikom specjaliści PIP udzielali porad z zakresu bezpiecznej pracy w rolnictwie oraz wręczali materiały prewencyjne poświęcone bezpiecznej pracy. - działalność wizytacyjna i instruktażowa: w trakcie prowadzonych wizytacji (gospodarstw rolnych oraz przebiegu prac polowych) wskazywano rolnikom bezpośrednio zagrożenia związane z wykonywaną pracą. - konkursy i olimpiady o tematyce bhp w rolnictwie: Konkurs wiedzy z zakresu bhp dla uczniów szkół rolniczych, (z OR KRUS), liczne konkursy plastyczne dla uczniów szkół wiejskich, w tym między innymi w ramach Nieobozowego lata oraz na obozach harcerskich ( z ZHP), Udział w konkursach skierowanych do rolników Bezpieczne gospodarstwo rolne (z OR KRUS), 25

Organizacja Olimpiady BHP w rolnictwie ( z LODR). - współpraca z partnerami społecznymi i przedstawicielami instytucji rolniczych: w ramach Lubuskiej Komisji ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy w Rolnictwie oraz Powiatowej Komisji ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy w Rolnictwie. - popularyzacja zagadnień ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym: Poprzez publikację zagadnień bezpiecznej pracy w rolnictwie w fachowej prasie rolniczej (Lubuskie Aktualności Rolnicze, Rolniczy Puls), a także na stronie internetowej Okręgu. c) przestrzeganie prawa pracy w mikroprzedsiębiorstwach pn. Zdobądź Dyplom PIP Realizację programu w 2009r. rozpoczął etap promocyjno-kwalifikacyjny, podczas którego podejmowane zostały działania zachęcające do udziału przedsiębiorców w programie. Do mikroprzedsiębiorców starano się dotrzeć za pomocą ogłoszeń zamieszczanych w lokalnej prasie. Nawiązano również współpracę z partnerami społecznymi oraz zamieszczono wzmianki dotyczące programu w Internecie. Najskuteczniejszą zachętą do udziału w programie okazał się kontakt i rozmowa z inspektorami pracy. Na przełomie maja i czerwca w Zielonej Górze i Gorzowie Wielkopolskim przeprowadzono cykl szkoleń, w których uczestniczyło 31 mikroprzedsiębiorców. Podczas spotkań przedsiębiorców wyposażono w materiały pomocnicze (listy kontrolne, publikacje PIP). Przez kolejnych kilka miesięcy, po przeprowadzonych szkoleniach, pracodawcy dostosowywali swój zakład do obowiązujących norm, a inspektorzy pozostawali do ich dyspozycji jako organ doradczy. W wyniku pozytywnie zakończonych audytów nominacje na Dyplom PIP otrzymało 19 podmiotów. W listopadzie odbyło się uroczyste podsumowanie programu, na którym Okręgowy Inspektor Pracy wręczył laureatom programu dyplomy i statuetki. W spotkaniu na zaproszenie OIP uczestniczył wicewojewoda lubuski, przedstawiciele związków zawodowych oraz pozostali partnerzy społeczni wspierający idee programu. III.3. Działalność promocyjna W ramach prowadzonej działalności promocyjnej prowadzimy z powodzeniem od kilkunastu już lat różnego rodzaju konkursy o tematyce bezpieczeństwa pracy. W roku sprawozdawczym przeprowadziliśmy kolejne edycje konkursów: 1) Pracodawca organizator pracy bezpiecznej 26

2) Bezpieczna piekarnia 3) Najaktywniejszy zakładowy społeczny inspektor pracy 4) Konkurs dla pracowników młodocianych realizowany ze Związkiem Rzemiosła Polskiego 5) Bezpieczna budowa 6) Bezpieczne gospodarstwo rolne ( w ramach współpracy z Kasą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego). Udział Okręgu w organizowanych w województwie targach wiąże się z uruchomieniem stoiska informacyjnego, odpowiednio oznakowanego wizualnie, wyposażonego w wydawnictwa PIP tematycznie związane z adresatami przedsięwzięcia. W okresie sprawozdawczym zorganizowano 10 stoisk w trakcie: 17 Targów Budownictwa i Wyposażenia Wnętrz w Drzonkowie, VII Lubuskich Targów Edukacyjnych Absolwent w Gorzowie Wlkp. i Zielonej Górze, VII Targów Pracy Etat 2009 w Zielonej Górze, III Łużyckiej Wystawy Gospodarczej w Żarach z udziałem polskich i niemieckich firm, Wakacyjnych Targów Pracy w Zielonej Górze, III Targów Pracy dla Osób Niepełnosprawnych w Gorzowie Wlkp., Targów Rolniczych Agro Targi 2009 w Kalsku, Targów Rolniczych Jesień w Gliśnie w Gliśnie, Lubuskiego Kiermaszu Ogrodniczego w Kalsku Stoiska organizowane przez Okręg zapewniały odwiedzającym również możliwość skorzystania z porad prawnych udzielanych przez inspektorów pracy lub pracowników merytorycznych. Jeśli targom towarzyszyły warsztaty tematyczne, spotkania dotyczące ochrony pracy Okręg zapewniał udział swoich pracowników. Najczęściej były to spotkania skupiające się na wyjaśnianiu wątpliwości i odpowiedzi na pytania formułowane przez uczestników. III.4. Działalność rejestracyjna a) zakładowe układy zbiorowe pracy 27

Aktualnie jest zarejestrowanych w OIP 210 (obowiązujących) zakładowych układów zbiorowych pracy. W okresie sprawozdawczym wpłynęły 53 wnioski dotyczące zakładowych układów zbiorowych pracy w tym: 2 o rejestrację zakładowych układów zbiorowych pracy (nowych), 32 o rejestrację protokołów dodatkowych do układów zbiorowych pracy, 19 o wpis do rejestru informacji dotyczących układów. Odmówiono rozpatrzenia 2 wniosków dotyczących rejestracji: 1 nowego zakładowego układu zbiorowego pracy, 1 protokołu dodatkowego do zakładowego układu zbiorowego pracy. Zarejestrowano: 1 układ zbiorowy zawarty po rozwiązaniu dotychczasowego, 31 protokołów dodatkowych, 18 informacji dotyczących: wypowiedzenia układu 2, rozwiązania układu 4, rozwiązania organizacji związkowej 1, zawieszenia stosowania układu 7, odstąpienia od stosowania (art. 241 29 3 k.p.) 1,zmiany nazwy lub adresu pracodawcy 3. W 3 obowiązujących układach zbiorowych pracy wprowadzono porozumieniem zawartym na podstawie ustawy z dnia 1 lipca 2009r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców ( Dz.U. Nr 125, poz. 1035) przedłużenie okresu rozliczeniowego czasu pracy do 6, 8 i 10 miesięcy oraz indywidualne rozkłady czasu pracy pracowników zawierające różne godziny rozpoczynania i kończenia pracy-ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie pracowniczej. W celu wyeliminowania nieprawidłowości codziennie telefonicznie oraz osobiście w siedzibach OIP w Zielonej Górze i Oddziału w Gorzowie Wlkp. udzielane są porady z zakresu zawierania układów zbiorowych pracy. W opisywanym okresie udzielono 372. porad, w tym 39 pisemnych. 28