Raport z badania Problemy polskich przedsiębiorstw w handlu zagranicznym w okresie Załączony raport objęty jest prawami autorskimi przysługującymi Kancelarii Finansowej TENET. Wykorzystywanie go w sposób inny, niż polegający na zapoznaniu się z jego treścią, jest zabronione i stanowi naruszenie praw autorskich. W szczególności dotyczy to kopiowania, przerabiania, modyfikowania, publikowania, rozpowszechniania raportu w dowolny sposób, w całości lub we fragmentach. Wrocław 6.12.2012
Wprowadzenie Jesteśmy obecnie świadkami bezprecedensowego w swojej dynamice procesu zmian gospodarczych obejmującego wszystkie kraje Unii Europejskiej. Rynki, które do niedawna były symbolem pewności i stabilności dzisiaj stały się ryzykowne; natomiast inne, które wcześniej nie przyciągały uwagi polskich eksporterów dzisiaj zdają się być atrakcyjne. Niniejsza ankieta przeprowadzana jest na zlecenie Kancelarii Finansowej TENET we współpracy z: Wydziałami Promocji Handlu i Inwestycji / Ambasad RP w Europie Korporacją Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A. Polską Izbą Gospodarczą Importerów, Eksporterów i Kooperacji / Poznań Polską Izbą Eksportu - wydawcą miesięcznika " Eksport & Import " / Warszawa Celem badania jest uchwycenie kierunku zachodzących zmian oraz określenie czynników, które zdaniem samych eksporterów są istotne dla poprawiania ich sytuacji na rynku międzynarodowym. Badanie przeprowadzono w dwóch turach w listopadzie 2012 roku. Respondentami byli przedsiębiorcy, którzy eksportują swoje towary za granicę. Badanie przeprowadzono za pomocą ankiety internetowej CAWI. 2
Wyniki badania eksporterów Problemy polskich przedsiębiorstw w handlu zagranicznym w okresie
Podsumowanie wyników Z wypowiedzi badanych eksporterów wynika, że prowadzą działalność w obszarze, w którym wiele czynników jest od nich niezależnych, a które mają kluczowy wpływ na powodzenie przedsięwzięć. Zdaniem respondentów, największymi barierami w prowadzeniu eksportu są: - ryzyko kursowe (55%), - brak wsparcia instytucjonalnego (35%), - słaba marka Polski (31%). Wśród barier, jakie pojawiają się za granicą badani zwracają uwagę na fakt: - dużej konkurencji (59%), - biurokrację (32%), - duże ryzyko (31%), - zawiłe kwestie prawne (27%). Kwestie biurokratyczne są najczęstszym problemem wymienianym przez badanych jako bariera w uzyskaniu finansowania eksportu (53%). Znaczna cześć badanych zwróciła też uwagę na: - nieakceptowane koszty finansowania eksportu (40%), - ostrożność instytucji finansowych przy udzielaniu kredytów na ten cel (33%). Trzech na pięciu badanych oczekuje pomocy ze strony instytucji rządowych i samorządowych w zakresie prowadzenia działalności eksportowej (61%). Najczęściej oczekiwania te nastawione są na: - pomoc w uzyskaniu finansowania (64%), - pomoc w kwestiach organizacyjnych (52%), - uzyskanie informacji na temat rynków zagranicznych (45%). Wśród instytucji i organizacji, z pomocy których korzystają eksporterzy, najczęściej wymieniane są Ambasady RP (22%), natomiast same Wydziały Promocji Handlu i Inwestycji przy Ambasadach RP uzyskały 15% wskazań. Następne w kolejności są instytucje rządowe i samorządowe (17%). Znikomy odsetek badanych korzysta z usług Centrum Obsługi Inwestora i Eksportera w swoim województwie (2%). Widoczna jest dysproporcja pomiędzy oczekiwaniami eksporterów odnoście wsparcia instytucjonalnego, którego oczekuje 61% badanych a faktycznym korzystaniem ze wsparcia, które w przypadku poszczególnych instytucji wynosi od 2 do 22%. 4
Podsumowanie wyników Brak zaufania odnośnie rządowych instytucji wspierających eksporterów przejawia się w opiniach na temat utworzenia nowego podmiotu, którego zadaniem miałoby być wspomaganie eksporterów w zakresie informacji o rynkach zagranicznych, doradzanie w kwestiach prawnych i organizacyjnych. Mimo, że 62% badanych oczekuje wsparcia rządowego i samorządowego, a ich konkretne potrzeby pokrywają się z zadaniami, które miałyby być przez nowy podmiot realizowane, to tylko 51% uważa pomysł utworzenia nowej instytucji za zasadny Głównym źródłem informacji o rynkach zagranicznych jest dla badanych: - Internet branżowa (34%). (86%), - targi (61%) - prasa Przy wchodzeniu na nowy rynek badani oczekują przede wszystkim: - informacji ogólnych na temat rynku, na którym chcą działać, - informacji o kontrahentach oraz - pomocy prawnej. Badani w głównej mierze finansują działalność eksportową z własnych środków (94%), tylko co dziesiąty korzysta z factoringu (9%). spełna 14% badanych korzystało ze środków Unii Europejskiej przy finansowaniu działań promocyjnych. Co dziesiąty badany w ciągu ostatnich dwóch lat spotkał się z odmową finansowania eksportu ze strony banku (10%), najczęstszym powodem odmowy był brak odpowiednich zabezpieczeń. Trzech na czterech badanych stosuje kredyt kupiecki wobec swoich kontrahentów (73%). Płatności najczęściej realizowane są w ciągu 30 do 60 dni. Połowa badanych boryka się z problemami związanymi z płatnościami od swoich partnerów biznesowych (50%), które są spowodowane przez kryzys. Dwie trzecie badanych przyznaje, że kurs złotówki ma znaczący wpływ na prowadzenie przez nich działalności (65%). Co ciekawe, mimo wielu problemów i potrzeb dotyczących wsparcia odnośnie prowadzenia działalności, a także prognoz ekspertów związanych z kryzysem, trzech na czterech badanych przewiduje wzrost eksportu swoich towarów i usług w latach 2013-2014 (72%). 5
Bariery eksportu Problemy polskich przedsiębiorstw w handlu zagranicznym w okresie
Bariery eksportu wewnętrzne Zdaniem większości badanych największymi barierami w realizacji eksportu w Polsce są ryzyko kursowe (55%) oraz brak wsparcia instytucjonalnego (35%). Trzech na dziesięciu badanych wskazuje słabą markę Polski (31%), co czwarty mówi o problemach z finansowaniem eksportu (26%), a co piąty o nieopłacalności produkcji na eksport (20%). Ryzyko kursowe 54,8 Brak wsparcia instytucjonalnego (informacje, analizy) 36,3 Słaba marka naszego kraju 30,6 Problemy z uzyskaniem finansowania eksportu 25,8 opłacalność produkcji na eksport 20,2 Inne 11,3 0 10 20 30 40 50 60 Pytanie : Jakie są, Państwa zdaniem, bariery w Polsce w realizacji eksportu? Możliwość wielu odpowiedzi. Dane w %. 7
Bariery eksportu zewnętrzne Sześciu na dziesięciu badanych eksporterów uważa, że barierą zewnętrzną w realizacji eksportu jest duża konkurencja (59%), niemal co trzeci zwraca uwagę na biurokrację (32%) lub duże ryzyko działalności za granicą (31%). Co czwarty badany wskazuje na skomplikowane kwestie prawne (27%), a co piąty na słaby popyt na polski eksport (22%) oraz korupcję (21%). Duża konkurencja 58,9 Biurokracja 31,5 Zbyt duże ryzyko działalności za granicą 30,6 Skomplikowane kwestie prawne 27,4 Słaby popyt na polski eksport 21,8 Korupcja 21,0 Inne 6,5 0 10 20 30 40 50 60 70 Pytanie: Jakie są, Państwa zdaniem, bariery za granicą w realizacji eksportu?. Możliwość wielu odpowiedzi. Dane w %. 8
Bariery eksportu bariery korzystania z finansowania transakcji eksportowych co ponad połowa respondentów uważa, że barierą korzystania z finansowania transakcji eksportowych jest skomplikowany i długotrwały proces pozyskiwania finansowania związany z biurokracją (53%). Dwóch na pięciu zwraca uwagę na nieakceptowany koszt finansowania (40%), co trzeci wskazuje na trudności związane ze zdobyciem kredytów (33%), co piąty na barierę w postaci niemożności spełnienia wymogów (19%), a co siódmy na nieakceptowany dla instytucji finansującej kraj importera (15%). Skomplikowany i długotrwały proces pozyskania finansowania (biurokracja) 53,2 akceptowalny koszt finansowania (wysokie marże) 40,3 Ostrożność instytucji finansowych w udzielaniu kredytów na finansowanie eksportu 33,1 możność spełnienia wymogów odnośnie finansowania 18,5 Importer/kraj importera nieakceptowalny dla instytucji finansowej 14,5 Inne 7,3 0 10 20 30 40 50 60 Pytanie: Jakie, Państwa zdaniem, są bariery korzystania z finansowania transakcji eksportowych? Możliwość wielu odpowiedzi. Dane w %. 9
Wsparcie eksportu Problemy polskich przedsiębiorstw w handlu zagranicznym w okresie
Wsparcie eksportu korzystanie z instytucji wsparcia 2/3 spełna 17% badanych eksporterów przyznaje, że korzystało z usług instytucji lub organizacji rządowych lub samorządowych w zakresie wspierania eksportu. co mniejszy odsetek korzystał z programów lub projektów krajowych i regionalnych wspierających polskich eksporterów (16%). Korzystanie z usług instytucji krajowych w zakresie wsparcia eksportu Korzystanie z krajowych lub regionalnych programów wspierających polskich eksporterów 16,9% 16,1% Tak Tak 83,1% 83,9% Pytanie: Czy Państwa Firma korzystała z usług instytucji / organizacji rządowych i samorządowych w zakresie wspierania eksportu? Możliwość jednej odpowiedzi. Pytanie: Czy Państwa Firma korzystała z usług instytucji / organizacji rządowych i samorządowych w zakresie wspierania eksportu? Możliwość jednej odpowiedzi. 11
Wsparcie eksportu korzystanie z instytucji wsparcia 2/3 co częściej niż co czwarty badany korzysta z pomocy Ambasad RP za granicą w zakresie prowadzenia eksportu (22%). Co siódmy badany korzysta bezpośrednio z usług Wydziałów Promocji Handlu i Inwestycji przy Ambasadach RP ( 15,3%). Korzystanie z pomocy Ambasad Korzystanie z usług WPHI Ambasad 21,8% Tak 78,2% Pytanie: Czy korzystacie Państwo z pomocy Ambasad RP za granicą? Możliwość jednej odpowiedzi. Pytanie: Czy korzystacie Państwo bezpośrednio z usług WPHI (Wydziałów Promocji Handlu i Inwestycji) na świecie?. Możliwość jednej odpowiedzi. 12
Wsparcie eksportu korzystanie z instytucji wsparcia 3/3 Dwóch na czterech badanych eksporterów korzysta z obsługi prawnej w zakresie przygotowania lub zabezpieczenia transakcji międzynarodowych (39%). Z kolei tylko 2% badanych eksporterów korzysta z usług COIE (Centrum Obsługi Inwestora i Eksportera) w swoim województwie. Korzystanie z obsługi prawnej w zakresie przygotowania lub zabezpieczenia transakcji międzynarodowych Korzystanie z usług COIE 38,7% 61,3% Tak Pytanie: Czy korzystacie Państwo z obsługi prawnej (adwokat, radca prawny) w zakresie przygotowywania lub zabezpieczania transakcji międzynarodowych? Możliwość jednej odpowiedzi. Pytanie: Czy korzystacie Państwo z usług COIE (Centrum Obsługi Inwestora i Eksportera) w Waszym województwie?. Możliwość jednej odpowiedzi. 13
Wsparcie eksportu oczekiwania eksporterów Trzech na pięciu badanych przyznaje, że oczekuje pomocy ze strony instytucji rządowych i samorządowych w zakresie wsparcia eksportu (61%). Wśród potrzebnych form pomocy badani wymieniają przede wszystkim pomoc w uzyskaniu finansowania (64%). Połowa badanych uważa, że potrzebna jest pomoc w kwestiach organizacyjnych (52%), nieco mniej respondentów wskazuje na pomoc w uzyskaniu informacji na temat rynków zagranicznych (45%). Blisko co trzeci badany wskazuje na pomoc prawną (36%). Oczekiwanie pomocy ze strony instytucji rządowych i samorządowych Potrzebne formy pomocy Pomoc w uzyskaniu finansowania 63,7 38,7% Pomoc w kwestiach organizacyjnych 51,6 Tak 61,3% Informacje na temat rynków zagranicznych 45,2 Pomoc prawna 35,5 0 10 20 30 40 50 60 70 Pytanie: Czy w planowanych działaniach na nowych rynkach oczekują Państwo pomocy ze strony instytucji/organizacji rządowych i samorządowych w zakresie wspierania eksportu? Możliwość jednej odpowiedzi. Pytanie: Jakie formy pomocy ze strony instytucji, organizacji rządowych i samorządowych w Państwa ocenie są aktualnie potrzebne w celu promocji eksportu? Możliwość wielu odpowiedzi. Dane w %. 14
Wsparcie eksportu Polska Agencja Wsparcia Eksportu Wśród badanych podzielone są zdania na temat zasadności powoływania nowego podmiotu, którego zadaniem byłoby udostępnianie eksporterom informacji na temat rynków zagranicznych. 51% respondentów uważa, ze takie rozwiązanie jest zasadne, 49% jest przeciwnego zdania. Badani wypowiedzieli się również na temat kryteriów, jakie powinni spełniać eksporterzy, aby móc uzyskać pomoc ze strony Skarbu Państwa. Ponad połowa uważa, że takim kryterium powinno być prowadzenie transakcji z nowym partnerem strategicznym (55%). co mniej niż połowa wymienia kryteria krajowości produktów i usług (45%) lub fakt, że polski eksporter jest głównym wykonawcą (44%). Co piąty uważa, że transakcje, w których mają zastosowanie innowacyjne rozwiązania, powinny być wspierane przez Skarb Państwa. Ocena zasadności powołania Polskiej Agencji Wsparcia Eksportu Kryteria uzyskania wsparcia ze strony Skarbu Państwa Transakcje umożliwiające rozpoczęcie współpracy z nowym strategicznym 54,8 Krajowość produktu/usługi 45,2 49,2% Tak 50,8% Polski eksporter jest głównym wykonawcą Transakcje, w których zastosowanie mają innowacyjne rozwiązania 19,4 44,4 Transakcje realizowane za pośrednictwem spółek-córek 5,6 Inne 5,6 Pytanie: Czy w Państwa ocenie zasadnym byłoby powołanie nowego podmiotu - Polskiej Agencji Wsparcia Eksportu, której zadaniem byłoby udostępnienie eksporterom informacji na temat rynków zagranicznych i doradzanie w kwestiach prawnych i organizacyjnych? Możliwość jednej odpowiedzi. 0 10 20 30 40 50 60 Pytanie: Jakie kryteria powinny umożliwiać przedsiębiorstwom korzystanie ze wsparcia Skarbu Państwa, w tym z ubezpieczeń gwarantowanych przez Skarb Państwa? Możliwość jednej odpowiedzi. Dane w %. 15
Źródła informacji na temat rynków zagranicznych Ponad połowa eksporterów przyznaje, że oczekuje na informacje w momencie wchodzenia na nowy rynek. Osoby te najczęściej wskazują na potrzebę informacji dotyczących rynku (46%), poszczególnych kontrahentów (22%) oraz pomocy prawnej (18%). Oczekiwania informacji przy wejściu na nowy rynek Informacje jakich oczekują eksporterzy wchodzący na nowy rynek informacje o rynku informacje o kontrahencie pomoc prawna baza danych potencjalnych klientów kwestie organizacyjne promocja Polski organizacja spotkań biznesowych stabilny kurs złotego pomoc finansowa ubezpieczenie transkacji inne 9,0 6,0 6,0 4,5 4,5 4,5 3,0 4,5 17,9 22,4 46,3 0 10 20 30 40 50 Pytanie: Jakich informacji oczekują Państwo przy rozpoczynaniu działalności eksportowej na nowym rynku? Pytanie: Jakich informacji oczekują Państwo przy rozpoczynaniu działalności eksportowej na nowym rynku? Możliwość wielu odpowiedzi. Dane w %. 16
Źródła informacji na temat rynków zagranicznych mal dziewięciu na dziesięciu badanych czerpie informacje na temat rynków zagranicznych z Internetu (86%). Trzech na pięciu wiedzę o rynkach zagranicznych uzyskuje na targach (61%), co trzeci czyta prasę branżową (34%). Co dziesiąty potrzebne informacje zdobywa poprzez instytucje rządowe i samorządowe, a co dwudziesty poprzez Zrzeszenia (5%). Wśród innych źródeł informacji respondenci wymieniają przede wszystkim kontakty własne z klientami lub współpracownikami zagranicznymi. Internet 86,3 Targi 61,3 Prasa branżowa 33,9 Instytucje rządowe i samorządowe 11,3 Zrzeszenia 4,8 Inne 18,5 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Pytanie: Jakie są źródła Państwa wiedzy na temat rynków zagranicznych? Możliwość wielu odpowiedzi. Dane w %. 17
Finansowanie eksportu Problemy polskich przedsiębiorstw w handlu zagranicznym w okresie
Finansowanie eksportu źródła finansowania Zdecydowana większość badanych finansuje eksport ze środków własnych (94%). Blisko co dziesiąty wykorzystuje factoring, a zaledwie 2% korzysta z leasingu. Środki własne 93,5 Factoring/forfeiting 8,9 Leasing 2,4 Inne 12,9 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Pytanie: W jaki sposób finansujecie Państwo eksport? Możliwość wielu odpowiedzi. Dane w %. 19
Finansowanie eksportu zdobywanie środków na sfinansowanie eksportu 14% badanych korzystało z dofinansowania z funduszy Unii Europejskiej na działania promocyjne na rynkach zagranicznych. Co dziesiąty badany wciągu ostatnich 2 lat ubiegał się o sfinansowanie eksportu (10%). Korzystanie dofinansowania ze środków Unii Europejskiej przy finansowaniu działań promocyjnych na rynkach zagranicznych Ubieganie się o sfinansowanie eksportu 13,7% 9,7% Tak Tak 86,3% 90,3% Pytanie: Czy Państwa Firma wykorzystuje dofinansowanie ze środków unijnych w działaniach promocyjnych na rynkach zagranicznych? Możliwość jednej odpowiedzi. Pytanie: Czy w ostatnich 2 latach ubiegaliście się Państwo o sfinansowanie eksportu? Możliwość jednej odpowiedzi. 20
Finansowanie eksportu zdobywanie środków na sfinansowanie eksportu - banki Co dziesiąty respondent w przeciągu dwóch lat poprzedzających badanie otrzymał z banku odmowę finansowania eksportu (10%). Najczęstszym powodem takiej sytuacji był brak odpowiednich zabezpieczeń (75%), brak zdolności kredytowej (17%) oraz nieakceptowany przez bank kraj eksportu (17%). Odmowa finansowania eksportu przez bank Powody odmowy finansowania eksportu 9,7% Brak odpowiednich zabezpieczeń 75,0 Tak Brak zdolności kredytowej 16,7 akceptowany kraj eksportu 16,7 90,3% Inne 8,3 0 10 20 30 40 50 60 70 80 Pytanie: Czy w ostatnich 2 latach otrzymaliście Państwo od banku odmowę udzielenia finansowania eksportu? Możliwość jednej odpowiedzi. Pytanie: Jeżeli tak, jakie były przyczyny odmowy? Możliwość wielu odpowiedzi. 21
Finansowanie eksportu kredyt kupiecki Blisko co czwarty badany nie realizuje eksportu z odroczonym terminem płatności. Ponad połowa badanych przedsiębiorstw posługuje się kredytem kupieckim z terminem odroczonym na 30 do 60 dni. 16% stosuje odroczenie maksymalnie 14-dniowe a 7% badanych stosuje odroczenie od 90 do 180 dni. Do 14 dni 16,1 Pow. 30 do 60 dni 55,6 Pow. 90 do 180 dni 6,5 27,4 0 10 20 30 40 50 60 Pytanie: Czy Państwa firma realizuje eksport z odroczonym terminem płatności (kredyt kupiecki)? Możliwość wielu odpowiedzi. Dane w %. 22
Finansowanie eksportu płatności Połowa badanych eksporterów w związku z kryzysem odnotowała problemy w zakresie regulacji płatności ze strony kontrahentów (50%). Dwóch na trzech badanych przyznaje, że wahania kursowe mają znaczący wpływ na działalność importowo-eksportową firmy (65%). Problemy z płatnościami od klientów Znaczący wpływ wahań kursu złotówki na działalność importowo-eksportowa firmy 34,7% 50,0% 50,0% Tak Tak 65,3% Pytanie: Czy w związku z kryzysem odnotowaliście Państwo problemy w zakresie regulacji płatności za realizowane przez Państwa dostawy lub świadczone usługi? Możliwość jednej odpowiedzi. Pytanie: Czy wahania kursu złotówki wynikające z kryzysu w strefie euro mają znaczący wpływ na Państwa działalność importowoeksportową? Możliwość jednej odpowiedzi. 23
Nastroje wśród eksporterów mal trzech na czterech badanych prognozuje wzrost eksportu swoich towarów i usług w latach 2013-2014. Prognoza wzrostu eksportu 28,2% Tak 71,8% Pytanie: Czy Państwa firma zakłada wzrostu eksportu w latach 2013 i 2014? Możliwość jednej odpowiedzi. 24
Dziękujemy