INSTYTUCJE WOBEC POTRZEB LUDZI STARSZYCH W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO- MAZURSKIM RAPORT Z BADANIA Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Obserwatorium Integracji Społecznej Olsztyn, sierpień Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
WYKAZ SKRÓTÓW CRZL Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich w Warszawie DPS Dom Pomocy Społecznej GOPS Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej GUS Główny Urząd Statystyczny IRSS Instytut Rozwoju SłuŜb Społecznych w Warszawie KRUS Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego M-GOPS Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej MOPS Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej OIS Obserwatorium Integracji Społecznej działające w strukturze Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie OPS Ośrodek Pomocy Społecznej PO KL Program Operacyjny Kapitał Ludzki PPWOW Poakcesyjny Program Wsparcia Obszarów Wiejskich ROPS Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie Sektor I instytucje publiczne Sektor II instytucje prywatne Sektor III organizacje pozarządowe /9
SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... Spis treści... Wprowadzenie.... Sytuacja społeczno-demograficzna osób starszych w województwie warmińskomazurskim.... Opis przeprowadzenia badania.... Analiza wyników badania..... Sytuacja bytowa osób starszych..... Zdrowie i sprawność fizyczna..... Usługi związane z opieką, pomocą w podstawowych czynnościach Ŝyciowych..... Opieka długoterminowa i hospicyjna..... Pomoc instytucjonalna..... Wsparcie psychologiczne sytuacje kryzysowe...9.. Poczucie bezpieczeństwa..... Rekreacja i rozwój zainteresowań...9.9. Wzmacnianie potencjału osób starszych w celu rozwoju osobowego, aktywności i samorealizacji najstarszego pokolenia..... Wykorzystanie potencjału oraz doświadczenia osób starszych w Ŝyciu społeczności, integracja społeczna i międzypokoleniowa..... Wzmacnianie potencjału otoczenia ludzi starszych słuŝącego rozwojowi osobowemu, aktywności i samorealizacji najstarszego pokolenia..... Specyficzne działania realizowane w gminie (pytanie otwarte)... Podsumowanie i wnioski... Spis wykresów... Spis tabel... Aneks... /9
WPROWADZENIE Proces starzenia się ludności jest zaliczany do najwaŝniejszych zjawisk społecznych XXI wieku, a jego skutki stanowią i będą stanowić kluczowe wyzwanie w sferze polityki społecznej w najbliŝszych latach. Sytuacja Ŝyciowa osób starszych w znacznym stopniu wpływa na proces starzenia się i zaleŝy od otoczenia, w którym te osoby przebywają, a takŝe od stosunku seniorów do własnej starości. Przemiany społeczne i ekonomiczne powodują, Ŝe traci na znaczeniu odpowiedzialność rodziny za jej najstarszych członków, co skutkuje rozwojem instytucjonalnych form opieki, zaliczanych do systemu pomocy społecznej. Działania podejmowane na rzecz seniorów przez instytucje często nie są komplementarne. Ograniczają się one zazwyczaj do zaspokojenia elementarnych potrzeb Ŝyciowych zapewnienia minimalnych środków pozwalających na egzystencję przekazywanych w formie zasiłków, bieŝącej pomocy świadczonej w miejscu zamieszkania przez pracowników socjalnych lub pielęgniarki środowiskowe. Istotne znaczenie ma równieŝ fakt, iŝ w pracach podejmowanych przez róŝne instytucje marginalizuje się społeczny aspekt pomocy podopieczni nie są aktywizowani, jak równieŝ nie mają moŝliwości integrowania się z innymi. Marginalizowany jest takŝe aspekt więzi społecznych, zarówno w ujęciu między-, jak i wewnątrzgeneracyjnym. W tym kontekście szczególne znaczenie mają działania podejmowane przez zinstytucjonalizowane formy pomocy na rzecz osób starszych. W związku z realizacją projektu Koordynacja na rzecz aktywnej integracji Instytut Rozwoju SłuŜb Społecznych (IRSS) z Warszawy, we współpracy z Regionalnym Ośrodkiem Polityki Społecznej (ROPS) Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, przeprowadził badanie pt. Instytucje wobec potrzeb ludzi starszych na terenie województwa warmińsko-mazurskiego. Badanie to wchodzi w skład badania ogólnopolskiego, prowadzonego przez IRSS we wszystkich województwach. Celem w/w badania jest zdiagnozowanie oferty usług świadczonych na rzecz osób starszych we wszystkich województwach Polski. Za osoby starsze uznano osoby powyŝej r.ŝ. Realizacja badania ma takŝe na względzie zaproponowanie nowych, potrzebnych działań, które mogłyby być podejmowane na rzecz tej kategorii beneficjentów. Działania, o których mowa, nie ograniczają się wyłącznie do usług socjalnych i opiekuńczych, ale mogą mieć teŝ charakter społeczny lub prawny. Dlatego szczególnie waŝną kwestią w prowadzonym badaniu była rzetelność udzielanych informacji, wiedza respondentów na dany temat, jak równieŝ sposób funkcjonowania i jakość świadczonych usług/działań na rzecz osób starszych w województwie warmińsko-mazurskim. /9
. SYTUACJA SPOŁECZNO-DEMOGRAFICZNA OSÓB STARSZYCH W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO- MAZURSKIM Sytuacja społeczno-demograficzna w województwie warmińsko-mazurskim jest odzwierciedleniem przemian demograficznych zachodzących w całym kraju, jak i w Europie. Spowodowane są one zmniejszaniem się liczby ludności oraz zmianą struktury wiekowej na skutek spadku dzietności kobiet oraz wzroście przeciętnej długości Ŝycia. Konsekwencją tego jest obserwowalne zwiększanie się liczby osób starszych w stosunku do ogólnej liczby ludności. Starzenie się społeczeństwa pociąga za sobą określone konsekwencje społeczne i gospodarcze. Charakterystyka demograficzna ludzi starszych w województwie warmińsko-mazurskim została dokonana w oparciu o dane statystyczne za rok pochodzące z Głównego Urzędu Statystycznego. W analizie osób starszych w województwie przyjęto jako granicę wieku lat, równą dla kobiet i męŝczyzn. Pierwszym z kryteriów, jakie posłuŝyło do przedstawienia charakterystyki osób starszych w województwie warmińsko-mazurskim jest podział na grupy biologiczne (związane z wiekiem i płcią). PoniŜsza tabela przedstawia wielkości liczbowe mieszkańców województwa z podziałem na poszczególne kategorie wiekowe i płeć. Tabela nr. Struktura ludności województwa warmińsko-mazurskiego z podziałem na płeć i wiek w r. Województwo warmińsko-mazurskie Kategoria % udział w ogólnej wiekowa liczbie mieszkańców Kobiety MęŜczyźni Ogółem województwa (..) -.9 9..,% -9. 9..,% -.9.9.,% -9...99,% -.9..9,% i więcej 9...,9% RAZEM: 9. 9.9.9,% na podstawie danych GUS Analiza powyŝszych danych ukazuje znaczny, wynoszący,%, udział ludzi starszych w ogólnej liczbie mieszkańców województwa. Największy udział procentowy stanowią osoby w wieku - lata (,%) oraz -9 (,%). Ponadto zauwaŝyć moŝna, Ŝe struktura ludności z podziałem na płeć wykazuje duŝe zróŝnicowanie, co związane jest z wyŝszym wskaźnikiem umieralności wśród męŝczyzn. RóŜnica w liczbie kobiet i męŝczyzn dla poszczególnych kategorii /9
wiekowych pogłębia się i osiąga najwyŝsze wartości dla wyŝszych przedziałów wiekowych (- lata oraz lat i więcej). Sytuację tę obrazuje poniŝszy wykres. Wykres nr. Struktura ludności województwa warmińsko-mazurskiego z podziałem na płeć i wiek w r. - 9 9-9 - 9 9 9-9 - 9 i więcej 9 kobiety męŝczyźni na podstawie danych GUS Dalsza analiza demograficzna ludzi starszych w województwie obejmie zagadnienia związane z miejscem zamieszkania. PoniŜsza tabela i wykres przedstawiają wielkości liczbowe z uwzględnieniem tego podziału klasyfikacyjnego. Tabela nr. Struktura ludności województwa warmińsko-mazurskiego z podziałem na miejsce zamieszkania w r. Kategoria wiekowa Miasto Wieś Kobiety MęŜczyźni Kobiety MęŜczyźni -.... -9.99. 9.. -.9... -9.9. 9.. -.... i więcej.... RAZEM:.... na podstawie GUS /9
Wykres nr. Struktura ludności województwa warmińsko-mazurskiego z podziałem na miejsce zamieszkania w r. kobiety miasto męŝczyźni kobiety wieś męŝczyźni - -9 - -9 - i więcej na podstawie danych GUS W województwie warmińsko-mazurskim podział ludności w wieku powyŝej lat, ze względu na miejsce zamieszkania, kształtuje się następująco: ludność powyŝej r.ŝ. zamieszkała w mieście stanowi,% ogółu ludności w wieku powyŝej lat w województwie; ludność powyŝej r.ŝ. zamieszkała na wsi stanowi,% ogółu ludności w wieku powyŝej lat w województwie. Analiza powyŝszego zagadnienia z uwzględnieniem podziału na płeć przedstawia się następująco: kobiety powyŝej r.ŝ. w województwie,% zamieszkałych w mieście i,9% zamieszkałych na wsi; męŝczyźni powyŝej r.ŝ. w województwie,% zamieszkałych w mieście i,% zamieszkałych na wsi. Na podstawie przedstawionych danych oraz informacji zawartych w powyŝszym wykresie moŝna stwierdzić, Ŝe wraz z wiekiem proporcjonalnie zmniejsza się liczba osób w poszczególnych kategoriach wiekowych, bez względu na miejsce zamieszkania. NaleŜy jednocześnie zaznaczyć, Ŝe na wsi jest niŝszy udział ludności w wieku powyŝej lat. Dalsza analiza demograficzna ludzi starszych w województwie warmińsko-mazurskim przebiegać będzie według kryterium ekonomicznego uwzględniającego liczbę ludności w wieku poprodukcyjnym (kobiety lat i więcej, męŝczyźni lat i więcej ) oraz źródła utrzymania (emerytury i renty). Informacje obejmujące to kryterium ilustruje poniŝszy wykres. Klasyfikacja GUS, http://www.stat.gov.pl/gus (..). /9
Wykres nr. Ludność w wieku poprodukcyjnym w województwie warmińsko-mazurskim z podziałem na płeć i miejsce zamieszkania w r. kobiety męŝczyźni 9 miasto wieś na podstawie danych GUS Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w stosunku do ogólnej liczby mieszkańców województwa warmińsko-mazurskiego w roku wynosił,% (przy średniej krajowej wynoszącej,%). Analiza powyŝszego wykresu wskazuje na wyŝszy udział kobiet w ogólnej liczbie osób w wieku poprodukcyjnym 9,% (przy średniej krajowej wynoszącej,%) oraz wyŝszy udział ludności miejskiej,% (przy średniej krajowej wynoszącej,9%). ZauwaŜyć moŝna, iŝ liczba ludności w wieku poprodukcyjnym w województwie warmińsko-mazurskim kształtuje się poniŝej średniej krajowej, natomiast juŝ jej wielkości w poszczególnych kategoriach (płeć, miejsce zamieszkania) oscylują w okolicach średnich dla całego kraju. Dla zobrazowania sytuacji ekonomicznej ludzi starszych w województwie wykorzystane zostaną informacje dotyczące liczby emerytów i rencistów oraz przeciętnych miesięcznych emerytur i rent w porównaniu ze średnimi miesięcznymi wartościami krajowymi. Zebrane informacje przedstawiają poniŝsze tabele. Tabela nr. Liczba emerytów i rencistów w województwie warmińsko-mazurskim i w Polsce w r. Renciści z tytułu Otrzymujący Emeryci niezdolności do Rolnicy rentę rodzinną (spoza KRUS) pracy indywidualni (spoza KRUS) (spoza KRUS) Polska........9 Województwo warmińskomazurskie.... na podstawie danych GUS /9
Tabela nr. Średnie miesięczne emerytury i renty w PLN w województwie warmińsko-mazurskim i w Polsce w r. Renta z tytułu Emerytura (spoza KRUS) niezdolności do pracy (spoza KRUS) Renta rodzinna (spoza KRUS) Rolnicy indywidualni Polska.,.,.,,9 Województwo warmińskomazurskie., 99,., 9, na podstawie danych GUS Analizując powyŝszą tabelę zauwaŝyć moŝna, Ŝe przeciętne wysokości emerytur i rent w województwie warmińsko-mazurskim są niŝsze od średnich krajowych, co znajduje odzwierciedlenie w sytuacji bytowej ludności pobierającej te świadczenia w województwie. Niski poziom emerytur powoduje, Ŝe osoby starsze nie są w stanie utrzymać się samodzielnie i często stają się odbiorcami pomocy społecznej. W kontekście działań podejmowanych lub planowanych do realizacji na rzecz osób starszych istotne jest przedstawienie prognozy demograficznej tej grupy ludności. Zestawienie prognozowanych danych na rok, i z podziałem na płeć i poszczególne kategorie wiekowe przedstawiają poniŝsze wykresy. Wykres nr. Prognoza demograficzna wzrostu liczby kobiet w województwie warmińsko-mazurskim do r. - 9-9 9 9-9 -9 99-9 -9 9 9-9 9 i więcej na podstawie danych GUS 9/9
Wykres nr. Prognoza demograficzna wzrostu liczby męŝczyzn w województwie warmińsko-mazurskim do r. - -9 9 - -9 9 - -9 9 9-9 9 9 i więcej 9 na podstawie danych GUS Z analizy powyŝszych wykresów wynika, iŝ zarówno liczba kobiet, jak i męŝczyzn w wieku powyŝej lat będzie rosła w kolejnych latach. Do roku największa liczba kobiet reprezentować będzie kategorię wiekową - lata, a męŝczyzn porównywalnie kategorie -, -9 i -. PowyŜsze prognozy są dowodem starzenia się społeczeństwa, co pociąga za sobą określone konsekwencje ekonomiczne i społeczne wymagające podjęcia odpowiednich działań i realizacji programów zorientowanych na tę grupę ludności. /9
. OPIS PRZEPROWADZENIA BADANIA Dnia czerwca r. do wszystkich ośrodków pomocy społecznej z terenu województwa warmińsko-mazurskiego ( OPS) wysłano drogą elektroniczną pismo znak ROPS.I.OIS.--/, dotyczące badania pt. Instytucje wobec potrzeb ludzi starszych z prośbą o wypełnienie kwestionariusza ankiety. Do e-maila załączono dwie wersje kwestionariusza ankiety w formacie Word i Excel wraz z instrukcją wypełnienia. Wszyscy dyrektorzy/kierownicy OPS zostali zaproszeni do wypełnienia kwestionariusza ankiety w pliku elektronicznym i odesłania drogą mailową lub pocztą tradycyjną. Nadzór nad procesem rozsyłania, zbierania i kodowania ankiet pełniły wyznaczone osoby z Obserwatorium Integracji Społecznej (OIS). Ostateczny termin zwrotu wypełnionych ankiet minął dnia czerwca r. W trakcie oczekiwania na zwrot wypełnionych ankiet z ośrodków pomocy społecznej z województwa warmińsko-mazurskiego, pracownicy Obserwatorium prowadzili monitoring postępu badania. Czwartego dnia po rozesłaniu e-maili wraz z załącznikami, pracownicy OIS odbyli rozmowy telefoniczne z adresatami badania w celu potwierdzenia otrzymania ankiet. Po rozmowach telefonicznych naleŝy uznać, iŝ wystąpiły pewne trudności podczas wypełniania kwestionariuszy ankiety. Dotyczyły one takich kwestii, jak np. usługi pedicure i fryzjerstwo czy naleŝy je rozpatrywać przez pryzmat usług kosmetycznych, czy teŝ pielęgnacji i higieny osobistej osób starszych. Nurtującym pytaniem było równieŝ sformułowanie dotyczące publicznych realizatorów działań, gdyŝ np. część ośrodków zdrowia występuje pod nazwą Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej, podczas gdy realizuje usługi dzięki umowie zawartej z Narodowym Funduszem Zdrowia. Respondenci wskazali równieŝ na brak instrukcji wypełniania ankiety, w przypadku, gdy w pytaniu Czy prowadzone są działania/instytucje? zaznaczyli odpowiedź nie. Po udzielonych wyjaśnieniach uzyskano wypełnionych kwestionariuszy ankiet, co stanowi 9,% zwrotu ( GOPS, MOPS, MGOPS). ośrodków pomocy społecznej z województwa warmińsko-mazurskiego nie wzięło udziału w badaniu. Nie wszyscy respondenci udzielali pełnych (wszystkich) odpowiedzi w wypełnionym kwestionariuszu ankiety. W związku z powyŝszym, pracownicy OIS kontaktowali się telefonicznie i drogą elektroniczną z konkretnymi respondentami w celu uzupełnienia brakujących odpowiedzi w ankiecie. /9
. ANALIZA WYNIKÓW BADANIA PoniŜej zostaną przedstawione prowadzonego badania pt. Instytucje wobec potrzeb ludzi starszych w województwie warmińsko-mazurskim i ich interpretacje. Warto podkreślić, Ŝe pracownicy Obserwatorium Integracji Społecznej byli informowani (podczas prowadzonego monitoringu postępu wypełniania ankiet), iŝ w wielu przypadkach, ankieta została wypełniona przez osoby zajmujące stanowisko pracownika socjalnego (lub zespół pracowników socjalnych), staŝysty, a nawet informatyka, a nie przez kierownika/dyrektora danego ośrodka pomocy społecznej. Przyczyn tego naleŝy upatrywać w trudnym do wypełnienia narzędziu badawczym. Dodatkowym utrudnieniem okazała się obszerność ankiety, podobnie jak jej zakres tematyczny, który w opinii kierowników ośrodków pomocy społecznej wykraczał poza ich kompetencje. Mogło to mieć wpływ na jakość uzyskanych odpowiedzi, a tym samym na ich interpretację i wnioski z przeprowadzonego badania... SYTUACJA BYTOWA OSÓB STARSZYCH Dział pierwszy zawarty w kwestionariuszu ankiety skierowanym do kadry kierowniczej ośrodków pomocy społecznej z województwa warmińsko-mazurskiego dotyczył sytuacji bytowej osób starszych. Uwzględniał on: budownictwo socjalne dla osób starszych, lokale komunalne przeznaczone dla osób starszych, wspólnoty mieszkaniowe osób starszych, system pensjonatowy, mieszkania chronione, pomoc w remontach mieszkań, dostarczanie posiłków do domów dla osób starszych, dopłaty do posiłków w jadłodajniach, barach dla osób starszych, poradnictwo i szkolenia dla osób starszych dotyczące doskonalenia/nabywania umiejętności racjonalnego gospodarowania budŝetem domowym oraz przyznawanie ulg lub zwolnień z wybranych typów usług dla osób starszych, np. transport miejski, dostęp do internetu, bilety do kina, czy na basen, realizowanych na terenie danej gminy. Respondentów zapytano o występowanie na terenie ich gminy w/w usług i działań. Uzyskane wyniki zostały zilustrowane poniŝej. /9
Wykres nr. Usługi i działania z zakres sytuacji bytowej osób starszych w województwie warmińskomazurskim % % % % % % Pomoc w remontach mieszkań Dostarczanie posiłków do domów dla osób starszych Ulgi lub zwolnienia z opłat wybranych typów usług dla osób starszych Dopłaty do posiłków w jadłodajniach, barach dla osób starszych 9 Poradnictwo i szkolenia dla osób starszych dotyczące doskonalenia/nabywania umiejętności racjonalnego gospodarowania budŝetem domowym Lokale komunalne przeznaczone dla osób starszych 9 Mieszkania chronione Wspólnoty mieszkaniowe osób starszych Budownictwo socjalne dla osób starszych System pensjonatowy N= tak nie trudno powiedzieć Analiza powyŝszego wykresu wskazuje, Ŝe działania z obszaru obejmującego sytuację bytową osób starszych są realizowane w następujących zakresach: pomoc w remontach mieszkań ( wskazania/,%); dostarczanie posiłków do domów dla osób starszych ( wskazań/,%); ulgi lub zwolnienia z opłat wybranych typów usług dla osób starszych ( wskazań/,%). Pozostałe działania z omawianego obszaru są realizowane w marginalnym stopniu lub w ogóle. Działania te uzyskały i mniej wskazań respondentów: dopłaty do posiłków w jadłodajniach, barach dla osób starszych ( wskazań/,%); poradnictwo i szkolenia dla osób starszych w zakresie doskonalenia/nabywania umiejętności racjonalnego gospodarowania budŝetem domowym ( wskazań/,%); lokale komunalne przeznaczane dla osób starszych ( wskazań/9,%); mieszkania chronione ( wskazania/,%); budownictwo socjalne dla osób starszych ( wskazania/,9%); system pensjonatowy ( wskazań/,%). /9
Jak wynika z powyŝszych danych, rozwój infrastruktury pomocowej oraz działania w tym zakresie, w województwie warmińsko-mazurskim na rzecz osób starszych nie są szeroko rozwinięte. Wskazuje na to brak funkcjonowania placówek/instytucji podejmujących działania wyłącznie na rzecz tej kategorii beneficjentów (system pensjonatowy, budownictwo socjalne, wspólnoty mieszkaniowe oraz mieszkania chronione). Działania podejmowane w zakresie sytuacji bytowej osób starszych na terenie badanych gmin w województwie warmińsko-mazurskim są najczęściej kierowane do niewielkiej liczby beneficjentów, stanowiących grupy do osób. Dane pokazujące orientacyjną liczbę osób korzystających z pomocy/usług w zakresie sytuacji bytowej w województwie zostały zilustrowane na wykresie nr. Wykres nr. Orientacyjna liczba osób starszych korzystających z pomocy/usług z zakresu sytuacji bytowej w województwie warmińsko-mazurskim % % % Pomoc w remontach mieszkań Dostarczanie posiłków do domów osób starszych Dopłaty do posiłków w jadłodajniach, barach dla osób starszych Lokale komunalne przeznaczone dla osób starszych 9 Poradnictwo i szkolenia dla osób starszych dotyczące doskonalenia/nabywania umiejętności racjonalnego gospodarowania budŝetem domowym Ulgi lub zwolnienia z opłat wybranych typów usług dla osób starszych Mieszkania chronione Budownictwo socjalne dla osób starszych Wspólnoty mieszkaniowe osób starszych System pensjonatowy poniŝej osób od do osób od do osób powyŝej osób Wszelkie działania podejmowane w zakresie zaspokajania potrzeb bytowych osób starszych, realizowane są przez podmioty sektora publicznego, prywatnego oraz organizacje pozarządowe. Podejmowane usługi/działania w województwie warmińsko-mazurskim przez instytucje sektora I, II oraz III obrazuje poniŝszy wykres. /9
Wykres nr. Realizatorzy działań z zakresu sytuacji bytowej osób starszych w województwie warmińskomazurskim % % % % Pomoc w remontach mieszkań 9 Dostarczanie posiłków do domów osób starszych 9 Ulgi lub zwolnienia z opłat wybranych typów usług dla osób starszych p o d m io ty p u b lic z n e Dopłaty do posiłków w jadłodajniach, barach dla osób starszych Poradnictwo i szkolenia dla osób starszych dotyczące doskonalenia/nabywania umiejętności racjonalnego gospodarowania budŝetem domowym Lokale komunalne przeznaczone dla osób starszych Wspólnoty mieszkaniowe osób starszych Mieszkania chronione Budownictwo socjalne dla osób starszych System pensjonatowy Dostarczanie posiłków do domów osób starszych Ulgi lub zwolnienia z opłat wybranych typów usług dla osób starszych p o d m io ty p ry w a tn e Dopłaty do posiłków w jadłodajniach, barach dla osób starszych Wspólnoty mieszkaniowe osób starszych Pomoc w remontach mieszkań Poradnictwo i szkolenia dla osób starszych dotyczące doskonalenia/nabywania umiejętności racjonalnego gospodarowania budŝetem domowym Lokale komunalne przeznaczone dla osób starszych Mieszkania chronione Budownictwo socjalne dla osób starszych System pensjonatowy Poradnictwo i szkolenia dla osób starszych dotyczące doskonalenia/nabywania umiejętności racjonalnego gospodarowania budŝetem domowym Ulgi lub zwolnienia z opłat wybranych typów usług dla osób starszych Dostarczanie posiłków do domów osób starszych o rg a n iz a c je p o z a rzą d o w e Pomoc w remontach mieszkań Dopłaty do posiłków w jadłodajniach, barach dla osób starszych Mieszkania chronione Budownictwo socjalne dla osób starszych Lokale komunalne przeznaczone dla osób starszych Wspólnoty mieszkaniowe osób starszych System pensjonatowy tak Najczęściej podejmowane działania przez podmioty publiczne to pomoc w remontach mieszkań (9 wskazań) oraz dostarczanie posiłków do domów dla osób starszych (9 wskazań). /9
Podmioty publiczne zajmują się równieŝ przyznawaniem ulg lub zwolnień z opłat na wybrane typy usług dla osób starszych. Organizacje pozarządowe prowadzą przede wszystkim działania w zakresie poradnictwa i organizacji szkoleń dla osób starszych dotyczących racjonalnego gospodarowania budŝetem domowym ( wskazań) oraz przyznawania ulg lub zwolnień z opłat na wybrane typy usług dla osób starszych ( wskazań). Sektor prywatny w znikomym procencie prowadzi działania w omawianym obszarze. Wszelkie działania podejmowane w badanych gminach w województwie warmińskomazurskim w zakresie potrzeb bytowych osób starszych realizowane są w głównej mierze samodzielnie, bez zawierania partnerstw. Obrazuje to wykres nr 9. Wykres nr 9. Partnerstwa na rzecz realizacji działań z zakresu potrzeb bytowych osób starszych w województwie warmińsko-mazurskim % % % % Budownictwo socjalne dla osób starszych Lokale komunalne przeznaczone dla osób starszych Wspólnoty mieszkaniowe osób starszych System pensjonatowy Mieszkania chronione Pomoc w remontach mieszkań Dostarczanie posiłków do domów osób starszych Dopłaty do posiłków w jadłodajniach, barach dla osób starszych Poradnictwo i szkolenia dla osób starszych dotyczące doskonalenia/nabywania umiejętności racjonalnego gospodarowania budŝetem domowym Ulgi lub zwolnienia z opłat wybranych typów usług dla osób starszych partnerstwo I-II sektor partnerstwo I-III sektor partnerstwo II-III sektor partnerstwo I-II-III sektor brak partnerstwa trudno powiedzieć Prowadzone badanie ukazało luki w działaniach występujące w zakresie sytuacji bytowej osób starszych w województwie warmińsko-mazurskim. Dlatego bardzo istotne jest podjęcie, bądź dalsze wdraŝanie i udoskonalanie prowadzonych juŝ działań. Sytuację tę obrazuje poniŝszy wykres. /9
Wykres nr. Potrzeba realizacji działań z zakresu sytuacji bytowej osób starszych w województwie warmińsko-mazurskim % % % % % % Pomoc w remontach mieszkań 9 Dostarczanie posiłków do domów osób starszych 9 Ulgi lub zwolnienia z opłat wybranych typów usług dla osób starszych Lokale komunalne przeznaczone dla osób starszych 9 Budownictwo socjalne dla osób starszych 9 Poradnictwo i szkolenia dla osób starszych dotyczące doskonalenia/nabywania umiejętności racjonalnego gospodarowania budŝetem domowym Mieszkania chronione 9 9 Dopłaty do posiłków w jadłodajniach, barach dla osób starszych System pensjonatowy 9 9 Wspólnoty mieszkaniowe osób starszych N= tak nie trudno powiedzieć Największa liczba respondentów jest zdania, Ŝe niezbędna jest dalsza kontynuacja prowadzonych działań w zakresie udzielania pomocy osobom starszym w remontach mieszkań 9 wskazań (,% respondentów). Mniejsza liczba uczestników badania wskazuje, Ŝe równie istotne są działania w zakresie dostarczania posiłków do domów dla seniorów ( wskazań/,%) oraz przyznawania ulg lub zwolnień z opłat na wybrane typy usług dla osób starszych ( wskazań/%). Średnia wskazań dla potrzeby realizacji działań z zakresu sytuacji bytowej osób starszych wyniosła,%... ZDROWIE I SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA W dziale drugim kwestionariusza ankiety poruszony został aspekt: rehabilitacji osób starszych, wypoŝyczania sprzętu rehabilitacyjnego dla osób przewlekle chorych, wypoŝyczania urządzeń wspomagających pielęgnację przewlekle chorych, promocji profilaktyki zdrowotnej dla osób powyŝej r.ŝ., czyli: badania EKG, badania poziomu cukru, badania w kierunku osteoporozy, szczepień ochronnych przeciwko grypie oraz innych szczepień/badań. Pytania dotyczyły równieŝ funkcjonowania poradni geriatrycznych, zajęć podnoszących aktywność /9
fizyczną (np. zajęcia gimnastyczne, pływanie dla osób starszych), lekarskich wizyt patronaŝowych u osób starszych (podejmowane z inicjatywy lekarza) oraz promocji postaw prozdrowotnych (np. szkolenia/warsztaty na temat prozdrowotnych stylów Ŝycia osób starszych, spotkania z dietetykiem). Uzyskane odpowiedzi na pytanie o realizację powyŝszych działań i usług przedstawia poniŝszy wykres. Wykres nr. Usługi i działania z zakresu zdrowia i sprawności fizycznej osób starszych w województwie warmińsko-mazurskim % % % % % % Badanie poziomu cukru 9 Badanie EKG 9 WypoŜyczanie sprzętu rehabilitacyjnego dla osób przewlekle chorych WypoŜyczanie urządzeń wspomagających pielęgnacje przewlekle chorych Rehabilitacja dla osób starszych Badanie w kierunku osteoporozy Lekarskie wizyty patronaŝowe u osób starszych Szczepienia ochronne przeciwko grypie 9 Inne badania/szczepienia Promocja postaw prozdrowotnych Zajęcia podnoszące sprawność fizyczną 9 Funkcjonowanie poradni geriatrycznych 9 N= tak nie trudno powiedzieć Działania, które są najczęściej podejmowane na rzecz zdrowia i sprawności fizycznej seniorów w województwie warmińsko-mazurskim, to badanie poziomu cukru we krwi. Jest to jedno z podstawowych badań zlecanych do przeprowadzenia wśród osób powyŝej r.ŝ. Tego typu działania są podejmowane, według wiedzy respondentów, na terenie gmin, stanowiących 9,% wszystkich badanych. Podobnie sytuacja wygląda z badaniem EKG, które równieŝ naleŝy do jednego z podstawowych badań wśród grupy podwyŝszonego ryzyka (osoby starsze). Tego rodzaju działania są podejmowane na terenie,9% badanych gmin. Pozostałe działania związane ze zdrowiem i sprawnością fizyczną osób starszych są realizowane przez połowę badanych gmin w województwie warmińsko-mazurskim: wypoŝyczanie sprzętu rehabilitacyjnego dla osób przewlekle chorych (,% wskazań), wypoŝyczanie urządzeń /9
wspomagających pielęgnację przewlekle chorych (,% wskazań), rehabilitacja dla osób starszych oraz badanie w kierunku osteoporozy (po,% wskazań), czy lekarskie wizyty patronaŝowe u osób starszych (,% gmin). Działania z omawianego obszaru kierowane są głównie do grup beneficjentów liczących od do osób. Ponadto warto zwrócić uwagę, iŝ respondenci wskazali równieŝ na większe grupy odbiorców podejmowanych działań w tym obszarze (grupy powyŝej osób w danej gminie). Rozkład odpowiedzi ukazuje poniŝszy wykres. Wykres nr. Orientacyjna liczba osób starszych korzystających z usług/działań z zakresu zdrowia i sprawności fizycznej w województwie warmińsko-mazurskim % % % WypoŜyczanie sprzętu rehabilitacyjnego dla osób przewlekle chorych WypoŜyczanie urządzeń wspomagających pielęgnacje przewlekle chorych Rehabilitacja dla osób starszych Badanie EKG 9 Inne badania/szczepienia 9 Badanie poziomu cukru 9 9 Badanie w kierunku osteoporozy Szczepienia ochronne przeciwko grypie Lekarskie wizyty patronaŝowe u osób starszych Zajęcia podnoszące sprawność fizyczną Promocja postaw prozdrowotnych 9 Funkcjonowanie poradni geriatrycznych poniŝej osób od do osób od do osób powyŝej osób Wszelkie działania podejmowane w zakresie zdrowia i sprawności fizycznej osób starszych realizowane są zarówno przez podmioty sektora publicznego, prywatnego, jak równieŝ organizacje pozarządowe. Obrazuje to poniŝszy wykres. 9/9
Wykres nr. Realizatorzy działań z zakresu zdrowia i sprawności fizycznej osób starszych w województwie warmińsko-mazurskim % % % % Badanie poziomu cukru Badanie EKG Rehabilitacja dla osób starszych WypoŜyczanie sprzętu rehabilitacyjnego dla osób przewlekle chorych p o d m io ty p u b liczn e Badanie w kierunku osteoporozy WypoŜyczanie urządzeń wspomagających pielęgnacje przewlekle chorych Lekarskie wizyty patronaŝowe u osób starszych Szczepienia ochronne przeciwko grypie Inne badania/szczepienia 9 9 Promocja postaw prozdrowotnych Zajęcia podnoszące sprawność fizyczną Funkcjonowanie poradni geriatrycznych Badanie poziomu cukru Badanie EKG Rehabilitacja dla osób starszych Badanie w kierunku osteoporozy 9 p o d m io ty p ryw a tn e Lekarskie wizyty patronaŝowe u osób starszych Szczepienia ochronne przeciwko grypie Inne badania/szczepienia WypoŜyczanie sprzętu rehabilitacyjnego dla osób przewlekle chorych Promocja postaw prozdrowotnych Zajęcia podnoszące sprawność fizyczną WypoŜyczanie urządzeń wspomagających pielęgnacje przewlekle chorych Funkcjonowanie poradni geriatrycznych WypoŜyczanie sprzętu rehabilitacyjnego dla osób przewlekle chorych WypoŜyczanie urządzeń wspomagających pielęgnacje przewlekle chorych Rehabilitacja dla osób starszych o rg a n iza cje p o za rzą d o w e Promocja postaw prozdrowotnych Zajęcia podnoszące sprawność fizyczną Badanie poziomu cukru Badanie EKG Badanie w kierunku osteoporozy Lekarskie wizyty patronaŝowe u osób starszych Inne badania/szczepienia Szczepienia ochronne przeciwko grypie Funkcjonowanie poradni geriatrycznych tak Najczęściej podejmowane działania przez podmioty sektora publicznego to badanie poziomu cukru we krwi u osób starszych ( wskazań). Natomiast badanie EKG wskazane /9
zostało przez respondentów. Sektor I prowadzi równieŝ rehabilitację dla osób starszych ( wskazań), wypoŝyczanie sprzętu rehabilitacyjnego dla osób przewlekle chorych ( wskazań) oraz badaniem w kierunku osteoporozy (9 wskazań). Sektor prywatny i organizacje pozarządowe realizują powyŝsze działania na podobnym poziomie, choć w nieco odmiennych zakresach. Według odpowiedzi udzielonych przez respondentów wszelkie działania podejmowane w badanych gminach z zakresu zdrowia i sprawności fizycznej osób starszych, realizowane są głównie samodzielnie bez zawiązywania partnerstw między sektorami. Obrazuje to poniŝszy wykres. Wykres nr. Partnerstwa na rzecz realizacji działań z zakresu zdrowia i sprawności fizycznej osób starszych w województwie warmińsko-mazurskim % % % % % % Rehabilitacja dla osób starszych WypoŜyczanie sprzętu rehabilitacyjnego dla osób przewlekle chorych WypoŜyczanie urządzeń wspomagających pielęgnacje przewlekle chorych Badanie EKG Badanie poziomu cukru Badanie w kierunku osteoporozy Szczepienia ochronne przeciwko grypie Inne badania/szczepienia Funkcjonowanie poradni geriatrycznych Zajęcia podnoszące sprawność fizyczną Lekarskie wizyty patronaŝowe u osób starszych Promocja postaw prozdrowotnych partnerstwo I-II sektor partnerstwo I-III sektor partnerstwo II-III sektor partnerstwo I-II-III sektor brak partnerstwa trudno powiedzieć W aspekcie podejmowanych partnerstw na rzecz realizacji, często zbieŝnych działań, respondenci mieli trudność z ich wskazaniem lub wskazali na ich brak. Wśród istniejących partnerstw dominowało partnerstwo I i III sektora. Wynikać to moŝe z faktu, iŝ działania w zakresie zdrowia i sprawności fizycznej osób starszych prowadzone są przez specjalistyczne instytucje, które funkcjonują samodzielnie. /9
Prowadzone badanie ukazało, iŝ istotne jest podjęcie, bądź dalsze wdraŝanie i udoskonalanie prowadzonych juŝ działań. Sytuację tę obrazuje poniŝszy wykres. Wykres nr. Potrzeba realizacji działań z zakresu zdrowia i sprawności fizycznej osób starszych w województwie warmińsko-mazurskim % % % % % % Rehabilitacja dla osób starszych 9 Badanie poziomu cukru WypoŜyczanie sprzętu rehabilitacyjnego dla osób przewlekle chorych Lekarskie wizyty patronaŝowe u osób starszych 9 Badanie EKG WypoŜyczanie urządzeń wspomagających pielęgnacje przewlekle chorych Badanie w kierunku osteoporozy Promocja postaw prozdrowotnych Szczepienia ochronne przeciwko grypie 9 Zajęcia podnoszące sprawność fizyczną Funkcjonowanie poradni geriatrycznych 9 Inne badania/szczepienia 9 N= tak nie trudno powiedzieć Największa liczba respondentów uznała, iŝ istnieje potrzeba kontynuacji prowadzonych juŝ działań z zakresu rehabilitacji dla osób starszych ( wskazań/,%), wypoŝyczania sprzętu rehabilitacyjnego dla osób przewlekle chorych oraz badania poziomu cukru we krwi (po wskazań/,%). Równie istotny jest rozwój działań w zakresie patronaŝowych wizyt lekarskich u osób starszych ( wskazań/,%), wypoŝyczanie urządzeń wspomagających pielęgnację przewlekle chorych i prowadzenie badań EKG u osób po r.ŝ. (po wskazań/%), jak równieŝ badanie w kierunku osteoporozy dla osób starszych ( wskazań/,%). Średnia wskazań dla potrzeby realizacji działań w obszarze zdrowia i sprawności fizyczne osób starszych wyniosła,%. MoŜna wnioskować, Ŝe działania z zakresu zdrowia i sprawności fizycznej stanowią jedną z kluczowych kwestii warunkujących sprawne funkcjonowanie osób starszych w społeczeństwie. /9
.. USŁUGI ZWIĄZANE Z OPIEKĄ, POMOCĄ W PODSTAWOWYCH CZYNNOŚCIACH śyciowych W niniejszym podrozdziale zanalizowano zagadnienia związane z opieką oraz pomocą w podstawowych czynnościach Ŝyciowych dla osób starszych. Wiedzy na ten temat miały dostarczyć pytania nt usług: opiekuńczo-gospodarczych: pomoc w pielęgnacji (higiena osobista), pranie, sprzątanie, dowoŝenie posiłków, fryzjer, pedicure, zakupy, gotowanie; opiekuńczo-pielęgnacyjnych w domu (finansowane ze środków OPS, np. podawanie leków, higiena osób leŝących itp.); specjalistyczno-usprawniających (np. gimnastyka, nauka uŝywania sprzętu ortopedycznego, edukacja członków rodziny); specjalistycznych usług opiekuńczo-readaptacyjnych (dla osób po r.ŝ. z zaburzeniami zdrowia psychicznego i pamięci); udzielania wsparcia dla rodziny (lub jej poszczególnych członków) opiekującej się niesamodzielnymi osobami starszymi (np. grupy samopomocowe, porady psychologa). Wyniki uzyskanych odpowiedzi na temat realizacji powyŝszych działań zostały przedstawione poniŝej. Wykres nr. Usługi i działania związane z opieką, pomocą w podstawowych czynnościach Ŝyciowych osób starszych w województwie warmińsko-mazurskim % % % % % % Usługi opiekuńczo-pielęgnacyjne w domu 9 Zakupy 9 Pomoc w pielęgnacji (higiena osobista) 9 Sprzątanie 9 9 Pranie Gotowanie DowoŜenie posiłków Wsparcie dla rodziny opiekującej się niesamodzielnymi osobami starszymi Usługi specjalistyczno-usprawniające 9 Specjalistyczne usługi opiekuńczo-readaptacyjne 9 Fryzjer Pedicure 9 N= tak nie trudno powiedzieć /9
Z powyŝszego wykresu wynika, iŝ na terenie województwa warmińsko-mazurskiego najczęściej podejmowane są działania z zakresu udzielania usług opiekuńczo-pielęgnacyjnych w domu (9 wskazań/%). Respondenci wskazali równieŝ dokonywanie zakupów dla osób starszych (9 wskazania/%), pomoc seniorom w pielęgnacji higiena osobista (9 wskazania/,%) oraz pomoc w sprzątaniu (9 wskazań/,%). Z podstawowych usług opiekuńczo-gospodarczych równie często świadczona jest pomoc przy praniu i gotowaniu (po wskazania/,9%). Mniejszą liczbę wskazań uzyskały: dowoŝenie posiłków ( wskazania/,%), wsparcie dla rodziny opiekującej się niesamodzielnymi osobami starszymi ( wskazań/%) oraz świadczenie usług specjalistyczno-usprawniających dla osób starszych ( wskazania/,%). Usługi związane z opieką oraz pomocą w podstawowych czynnościach Ŝyciowych dla osób starszych, podejmowane w województwie warmińsko-mazurskim, najczęściej są kierowane do niewielkiej grupy beneficjentów (do osób). Zebrane informacje na temat liczby osób korzystających z w/w usług przedstawia poniŝszy wykres. Wykres nr. Orientacyjna liczba osób starszych korzystających z usług związanych z opieką, pomocą w podstawowych czynnościach Ŝyciowych w województwie warmińsko-mazurskim % % % % Zakupy Usługi opiekuńczo-pielęgnacyjne w domu Pomoc w pielęgnacji (higiena osobista) Sprzątanie Gotowanie Pranie DowoŜenie posiłków Wsparcie dla rodziny opiekującej się niesamodzielnymi osobami starszymi Usługi specjalistyczno-usprawniające Specjalistyczne usługi opiekuńczo-readaptacyjne Pedicure Fryzjer 9 9 9 poniŝej osób od do osób od do osób powyŝej osób /9
Wszelkie usługi związane z opieką oraz pomocą w podstawowych czynnościach Ŝyciowych realizowane są zarówno przez podmioty sektora publicznego, prywatnego oraz organizacje pozarządowe, co obrazuje poniŝszy wykres. Wykres nr. Realizatorzy usług z zakresu opieki, pomocy w podstawowych czynnościach Ŝyciowych dla osób starszych w województwie warmińsko-mazurskim % % % % % % Usługi opiekuńczo-pielęgnacyjne w domu 9 p o d m io ty p u b lic z n e Zakupy Pomoc w pielęgnacji (higiena osobista) Sprzątanie Pranie Gotow anie Dow oŝenie posiłków Wsparcie dla rodziny opiekującej się niesamodzielnymi osobami starszymi Specjalistyczne usługi opiekuńczo-readaptacyjne Usługi specjalistyczno-uspraw niające 9 9 p o d m io ty p r y w a tn e Pedicure Fryzjer Pomoc w pielęgnacji (higiena osobista) Zakupy Gotow anie Pranie Sprzątanie Fryzjer Usługi specjalistyczno-uspraw niające Usługi opiekuńczo-pielęgnacyjne w domu Pedicure Wsparcie dla rodziny opiekującej się niesamodzielnymi osobami starszymi Dow oŝenie posiłków Specjalistyczne usługi opiekuńczo-readaptacyjne 9 Pomoc w pielęgnacji (higiena osobista) 9 o r g a n iz a c je p o z a r zą d o w e Zakupy Sprzątanie Pranie Usługi opiekuńczo-pielęgnacyjne w domu Gotow anie Usługi specjalistyczno-uspraw niające Dow oŝenie posiłków Wsparcie dla rodziny opiekującej się niesamodzielnymi osobami starszymi Specjalistyczne usługi opiekuńczo-readaptacyjne Pedicure Fryzjer 9 tak Dominującymi instytucjami realizującymi działania w zakresie opieki oraz pomocy w podstawowych czynnościach Ŝyciowych na rzecz osób starszych są podmioty publiczne. Do /9
działań tych naleŝą: usługi opiekuńczo-pielęgnacyjne świadczone w domu dla seniorów (9 wskazania), pomoc w robieniu zakupów ( wskazań), pomoc w pielęgnacji higiena osobista ( wskazania), pomoc przy sprzątaniu (9 wskazań), praniu ( wskazania) oraz gotowaniu ( wskazań). Podmioty prywatne i organizacje pozarządowe świadczą usługi na rzecz osób starszych realizując je w mniejszym zakresie, niŝ instytucje sektora I. Wszelkie działania podejmowane w badanych gminach w województwie warmińskomazurskim w zakresie świadczonych usług związanych z opieką oraz pomocą w podstawowych czynnościach Ŝyciowych dla osób starszych, realizowane są przez podmioty głównie samodzielnie, to znaczy, Ŝe partnerstwo między podmiotami publicznymi, prywatnymi, bądź organizacjami pozarządowymi, prawie nie istnieje, bądź trudno jest określić, czy istnieje. Rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące zawiązywania partnerstw przedstawia poniŝszy wykres. Wykres nr 9. Partnerstwa na rzecz realizacji działań związanych z opieką, pomocą w podstawowych czynnościach Ŝyciowych dla osób starszych w województwie warmińsko-mazurskim % % % % % % Pomoc w pielęgnacji (higiena osobista) Pranie Sprzątanie DowoŜenie posiłków Fryzjer Pedicure Zakupy 9 Gotowanie Usługi opiekuńczo-pielęgnacyjne w domu Usługi specjalistyczno-usprawniające Specjalistyczne usługi opiekuńczo-readaptacyjne Wsparcie dla rodziny opiekującej się niesamodzielnymi osobami starszymi 9 partnerstwo I-II sektor partnerstwo I-III sektor partnerstwo II-III sektor partnerstwo I-II-III sektor brak partnerstwa trudno powiedzieć Wśród partnerstw największą liczbę wskazań respondentów uzyskały te, zawiązywane pomiędzy sektorem I i III. /9
Odpowiedzi uzyskane na pytanie o potrzebę realizacji dalszych, bądź nowych działań w omawianym obszarze ukazały duŝą potrzebę podjęcia tego typu inicjatyw. Rozkład odpowiedzi obrazuje poniŝszy wykres. Wykres nr. Potrzeba realizacji usług związanych z opieką, pomocą w podstawowych czynnościach Ŝyciowych osób starszych w województwie warmińsko-mazurskim % % % % % % Usługi opiekuńczo-pielęgnacyjne w domu Pomoc w pielęgnacji (higiena osobista) 9 Zakupy 9 Sprzątanie 9 9 Gotowanie 9 Pranie Wsparcie dla rodziny opiekującej się niesamodzielnymi osobami starszymi Usługi specjalistyczno-usprawniające DowoŜenie posiłków 9 9 Specjalistyczne usługi opiekuńczo-readaptacyjne Fryzjer Pedicure 9 N= tak nie trudno powiedzieć Największa liczba respondentów jest zdania, Ŝe niezbędna jest dalsza kontynuacja prowadzonych działań w zakresie usług opiekuńczo-pielęgnacyjnych świadczonych w domach ( wskazań/9,%), pomoc w pielęgnacji higiena osobista (9 wskazań/,9%), pomoc przy robieniu zakupów (9 wskazań/%) oraz sprzątaniu (9 wskazania/%). Tym samym naleŝy uznać, iŝ tego typu usługi powinny być rozwijane w tych gminach, które nie udzielają pomocy z tego tytułu. Średnia wskazań dla potrzeby realizacji działań w tym obszarze wyniosła %... OPIEKA DŁUGOTERMINOWA I HOSPICYJNA Kolejnym, czwartym obszarem, którego dotyczyły pytania kwestionariusza ankiety była opieka długoterminowa i hospicyjna realizowana na rzecz osób starszych w województwie warmińsko-mazurskim. Uzyskane odpowiedzi wskazują, Ŝe usługi i działania z zakresu opieki długoterminowej w województwie realizowane są ogólnie w niewielkim zakresie. Na uwagę zasługuje fakt, /9
Ŝe respondentów badania (% wskazań) potwierdziło istnienie w ich gminie instytucji/organizacji wypoŝyczających sprzęt ułatwiający pielęgnację przewlekle chorych w domowych warunkach, respondentów potwierdziło istnienie hospicjów domowych dla osób starszych (,% wskazań), a 9 respondentów (,%) wskazało, Ŝe w ich gminie funkcjonują zakłady opiekuńczo-lecznicze, z których korzystają osoby starsze. Mniejszą liczbę wskazań uzyskały działania realizowane na rzecz opiekunów osób starszych przewlekle chorych/niesprawnych, które to działania uzyskały kolejno: wskazań (,9%) istnienie działań edukacyjnych/szkoleniowych dla opiekunów chorych terminalnie i/lub wymagających opieki długoterminowej oraz wskazań (%) działania wspierające opiekunów przewlekle chorych i/lub niepełnosprawnych ludzi starszych, np. pomoc psychologiczna, grupy wsparcia. Pozostałe pozycje uzyskały poniŝszej wskazań, co jest dowodem na to, Ŝe prowadzenie hospicjów stacjonarnych dla osób starszych (lub z miejscami dla osób starszych) 9 wskazań/,% i realizowanie działań umoŝliwiających odpoczynek opiekunów osób przewlekle chorych miejsca czasowego pobytu, wyjazdu, wakacji ( wskazań,%) występuje marginalnie. Szczegółowy rozkład odpowiedzi pokazuje poniŝszy wykres. Wykres nr. Usługi i działania z zakresu opieki długoterminowej i hospicyjnej na rzecz osób starszych w województwie warmińsko-mazurskim % % % % % % Istnienie instytucji/organizacji wypoŝyczających sprzęt ułatwiający pielęgnację chorego przewlekle w domowych warunkach Hospicja domowe dla osób starszych Zakłady opiekuńczo-lecznicze 9 Działania edukacyjne/szkoleniowe dla opiekunów chorych terminalnie i/lub wymagających opieki długoterminowej Działania wspierające opiekunów przewlekle chorych i/lub niesprawnych ludzi starszych, np. pomoc psychologiczna, grupy wsparcia Hospicja stacjonarne dla osób starszych (lub z miejscami dla osób starszych) 9 9 Działania umoŝliwiające odpoczynek opiekunów osób przewlekle chorych miejsca czasowego pobytu, wyjazdu, wakacji 9 N= tak nie trudno powiedzieć Najliczniejsza liczba odbiorców działań i usług z zakresu opieki długoterminowej i hospicyjnej to osoby korzystające z usług instytucji wypoŝyczających sprzęt ułatwiający /9
pielęgnację chorego w domowych warunkach (wykres nr ). Przy czym wielkości grup beneficjentów wskazanych działań i usług to przede wszystkim grupy od do osób w danej gminie. Wykres nr. Orientacyjna liczba osób starszych korzystających z opieki długoterminowej i hospicyjnej w województwie warmińsko-mazurskim % % % Istnienie instytucji/organizacji wypoŝyczających sprzęt ułatwiający pielęgnację chorego przewlekle w domowych warunkach Hospicja domowe dla osób starszych Działania wspierające opiekunów przewlekle chorych i/lub niesprawnych ludzi starszych, np. pomoc psychologiczna, grupy wsparcia Działania edukacyjne/szkoleniowe dla opiekunów chorych terminalnie i/lub wymagających opieki długoterminowej Zakłady opiekuńczo-lecznicze Działania umoŝliwiające odpoczynek opiekunów osób przewlekle chorych miejsca czasowego pobytu, wyjazdu, wakacji Hospicja stacjonarne dla osób starszych (lub z miejscami dla osób starszych) ) poniŝej osób ) od do osób ) od do osób ) powyŝej osób Realizatorami działań z omawianego zakresu są przede wszystkim podmioty publiczne oraz organizacje pozarządowe. Przy czym, to przede wszystkim organizacje pozarządowe realizują działania związane z wypoŝyczaniem sprzętu ułatwiającego pielęgnację przewlekle chorych w domowych warunkach ( wskazań). Pełen rozkład odpowiedzi pokazuje poniŝszy wykres. 9/9
Wykres nr. Realizatorzy działań z zakresu opieki długoterminowej i hospicyjnej na rzecz osób starszych w województwie warmińsko-mazurskim % % % Istnienie instytucji/organizacji wypoŝyczających sprzęt ułatwiający pielęgnację chorego przewlekle w domowych warunkach Zakłady opiekuńczo-lecznicze podmioty publiczne Działania wspierające opiekunów przewlekle chorych i/lub niesprawnych ludzi starszych, np. pomoc psychologiczna, grupy wsparcia Działania edukacyjne/szkoleniowe dla opiekunów chorych terminalnie i/lub wymagających opieki długoterminowej Hospicja domowe dla osób starszych Hospicja stacjonarne dla osób starszych (lub z miejscami dla osób starszych) Działania umoŝliwiające odpoczynek opiekunów osób przewlekle chorych miejsca czasowego pobytu, wyjazdu, wakacji Istnienie instytucji/organizacji wypoŝyczających sprzęt ułatwiający pielęgnację chorego przewlekle w domowych warunkach Hospicja domowe dla osób starszych podmioty prywatne Zakłady opiekuńczo-lecznicze Działania wspierające opiekunów przewlekle chorych i/lub niesprawnych ludzi starszych, np. pomoc psychologiczna, grupy wsparcia Działania umoŝliwiające odpoczynek opiekunów osób przewlekle chorych miejsca czasowego pobytu, wyjazdu, wakacji Hospicja stacjonarne dla osób starszych (lub z miejscami dla osób starszych) Działania edukacyjne/szkoleniowe dla opiekunów chorych terminalnie i/lub wymagających opieki długoterminowej Istnienie instytucji/organizacji wypoŝyczających sprzęt ułatwiający pielęgnację chorego przewlekle w domowych warunkach Hospicja domowe dla osób starszych organizacje pozarządowe Działania wspierające opiekunów przewlekle chorych i/lub niesprawnych ludzi starszych, np. pomoc psychologiczna, grupy wsparcia Działania edukacyjne/szkoleniowe dla opiekunów chorych terminalnie i/lub wymagających opieki długoterminowej Zakłady opiekuńczo-lecznicze Działania umoŝliwiające odpoczynek opiekunów osób przewlekle chorych miejsca czasowego pobytu, wyjazdu, wakacji Hospicja stacjonarne dla osób starszych (lub z miejscami dla osób starszych) tak W kolejnym pytaniu dotyczącym zawiązywania partnerstw na rzecz realizacji działań z zakresu opieki długoterminowej i hospicyjnej w województwie uzyskano wyniki ukazujące /9
istnienie małej liczby tego typu inicjatyw. PoniŜszy wykres ukazuje, iŝ niewiele z wymienionych działań realizowanych jest w partnerstwach. Wykres nr. Partnerstwa na rzecz realizacji działań z zakresu opieki długoterminowej i hospicyjnej na rzecz osób starszych w województwie warmińsko-mazurskim % % % % Istnienie instytucji/organizacji wypoŝyczających sprzęt ułatwiający pielęgnację chorego przewlekle w domowych warunkach Działania wspierające opiekunów przewlekle chorych i/lub niesprawnych ludzi starszych, np. pomoc psychologiczna, grupy wsparcia Działania edukacyjne/szkoleniowe dla opiekunów chorych terminalnie i/lub wymagających opieki długoterminowej Działania umoŝliwiające odpoczynek opiekunów osób przewlekle chorych miejsca czasowego pobytu, wyjazdu, wakacji 9 Hospicja domowe dla osób starszych Hospicja stacjonarne dla osób starszych (lub z miejscami dla osób starszych) Zakłady opiekuńczo-lecznicze 9 I-II sektor I-III II-III I-II-III brak partnerstwa trudno powiedziec Tak niska liczba wskazań wynikać moŝe z tego, Ŝe trudno jest wyodrębnić partnerstwa, zajmujące się głównie lub/i przede wszystkim opieką długoterminową i hospicyjną na rzecz osób starszych spośród większego wachlarza działań podejmowanych na rzecz osób w kaŝdym wieku wymagających takiej opieki. Wyniki badania w omawianym obszarze wskazują, Ŝe istnieje (co obrazuje wykres nr ) potrzeba zwiększenia działań na rzecz osób starszych w województwie zwiększenia liczby instytucji: wypoŝyczających sprzęt ułatwiający pielęgnację chorego przewlekle w domowych warunkach (mimo, Ŝe ta usługa/działanie jest reprezentowana najliczniej z danego obszaru to istnienie zapotrzebowania wskazało 9 uczestników badania,%); hospicjów domowych ( wskazań/,9%); zakładów opiekuńczo-leczniczych ( wskazania/%); /9
hospicjów stacjonarnych dla osób starszych (lub z miejscami dla osób starszych) ( wskazań/,%). Istnieje takŝe potrzeba zwiększenia ilości działań na rzecz opiekunów osób starszych, działań tzw. miękkich doradczych, edukacyjnych, szkoleniowych: działania wspierające opiekunów przewlekle chorych i/lub niesprawnych ludzi starszych, np. pomoc psychologiczna, grupy wsparcia ( wskazań/,%); działania edukacyjne/szkoleniowe dla opiekunów chorych terminalnie i/lub wymagających opieki długoterminowej ( wskazań/,%); działania umoŝliwiające odpoczynek opiekunów osób przewlekle chorych miejsca czasowego pobytu, wyjazdu, wakacji ( wskazań,,9%). Wykres nr. Potrzeba realizacji działań z zakresu opieki długoterminowej i hospicyjnej na rzecz osób starszych w województwie warmińsko-mazurskim % % % % % % Istnienie instytucji/organizacji wypoŝyczających sprzęt ułatwiający pielęgnację chorego przewlekle w domowych warunkach 9 Działania wspierające opiekunów przewlekle chorych i/lub niesprawnych ludzi starszych, np. pomoc psychologiczna, grupy wsparcia Działania edukacyjne/szkoleniowe dla opiekunów chorych terminalnie i/lub wymagających opieki długoterminowej Hospicja domowe dla osób starszych Działania umoŝliwiające odpoczynek opiekunów osób przewlekle chorych miejsca czasowego pobytu, wyjazdu, wakacji 9 Zakłady opiekuńczo-lecznicze Hospicja stacjonarne dla osób starszych (lub z miejscami dla osób starszych) N= tak nie trudno powiedzieć KaŜde z działań/usług z obszaru opieki długoterminowej i hospicyjnej na rzecz osób starszych w województwie warmińsko-mazurskim uzyskało około i więcej wskazań, co potwierdza silną potrzebę rozbudowy działań w tym zakresie. /9