Nowy zintegrowany system zarządzania ryzykiem rozliczeniowym w oparciu o metodologię SPAN. Informacja dla uczestników.

Nowy zintegrowany system zarządzania ryzykiem rozliczeniowym w oparciu o metodologię SPAN. Informacja dla uczestników.

Spis treści Spis treści... 2 1 Informacja o projekcie... 3 2 Model funkcjonowania... 5 3 Dystrybucja informacji... 10 4 Obliczenia depozytów na rynku terminowym w relacji klient biuro maklerskie 11 5 Obliczenia depozytów na rynku kasowym w relacji klient biuro maklerskie... 13 6 Narzędzie pomocnicze... 13 7 Rozwój systemu... 14 2

1 Informacja o projekcie W KDPW prowadzony jest projekt wdrożenia nowego zintegrowanego systemu zarządzania ryzykiem rozliczeniowym opartego na metodologii SPAN. Celem projektu jest dostosowanie struktury systemu i wykorzystywanej metodologii do współczesnych standardów i najlepszej obserwowanej praktyki rynkowej. KDPW spodziewa się, że wdrożenie projektu przyniesie szereg wymiernych korzyści dla wszystkich podmiotów działających na polskim rynku kapitałowym. Do najważniejszych z nich zaliczamy: 1) Zmiana filozofii zarządzania ryzykiem W obecnym systemie zarządzania ryzykiem najistotniejszym elementem (w szczególności dla rynku kasowego) jest Fundusz Rozliczeniowy. Nowy system zmienia tę filozofię. W miejsce Funduszu Rozliczeniowego pojawiają się depozyty zabezpieczające oraz Fundusz Rozliczeniowy, który będzie pełnił nieco inną rolę. Obecnie funkcjonujący Fundusz Rozliczeniowy stanowi współwłasność łączną uczestników i może zostać użyty w sytuacji niewypłacalności jednego z uczestników rozliczających. Nowa filozofia zakłada, że w przypadku niewypłacalności uczestnika rozliczającego w pierwszej kolejności zostaną użyte złożone przez tego uczestnika depozyty zabezpieczające, a dopiero po wyczerpaniu tych środków zostanie uruchomiony Fundusz Rozliczeniowy. 2) Wzrost precyzji szacunków ryzyka Oczekujemy, że wdrożenie pełnej metodologii SPAN pozwoli na znacznie dokładniejszy pomiar ryzyka zmiany wartości portfela rynkowego i jego lepsze zabezpieczenie. Powyższe będzie korzystne dla inwestorów działających na rynku, co odczują oni w postaci większej korelacji zmian w poziomie depozytów zabezpieczających z faktycznym ryzykiem generowanym przez dany portfel. Beneficjentami zmian zostaną również uczestnicy rozliczający, którzy będą lepiej zabezpieczeni w sytuacji defaultu własnych klientów, a w sytuacji defaultu innego uczestnika rozliczającego uzyskają większą pewność, że jego skutki nie przeniosą się na innych uczestników obrotu na rynku gwarantowanym. 3

3) Wzrost transparentności i uniwersalności metodologii KDPW spodziewa się, że wdrożenie metodologii zgodnej ze standardem SPAN dla rynku terminowego sprzyjać będzie wzrostowi zainteresowania naszym rynkiem ze strony zarówno dużych podmiotów krajowych, jak i zagranicznych, z racji znajomości standardu i dostępności na rynku narzędzi i usługodawców w zakresie przetwarzania zbiorów SPAN publikowanych przez KDPW. Powyższe może spowodować wzbogacenie oferty firm pośredniczących w obrocie na polskim rynku w stosunku do ich klientów. 4) Ujednolicenie zasad pomiaru ryzyka Spodziewamy się, że wprowadzenie zbliżonych zasad zabezpieczania ryzyka dla rynku terminowego i rynku kasowego opartych o depozyty zabezpieczające i Fundusz Rozliczeniowy umożliwi bardziej efektywne zarządzanie strukturą zabezpieczeń. Stanie się tak wówczas, gdy indywidualnie wnoszone przez uczestników rozliczających depozyty zabezpieczające wykorzystane zostaną wyłącznie w celu zabezpieczenia ryzyka określonego dla warunków normalnych, natomiast dodatkowe ryzyko (oszacowane na podstawie przeprowadzonych testów warunków skrajnych) zostanie zabezpieczone Funduszem Rozliczeniowym wzajemnego gwarantowania, do którego wpłaty wnoszone będą przez uczestników proporcjonalnie do własnego ryzyka. W chwili obecnej przewidujemy, że wdrożenie nowego systemu nastąpi w pod koniec 2010 r. i będzie poprzedzone testami z zainteresowanymi uczestnikami, które rozpoczną się na początku października 2010r. Ramowy harmonogram projektu przedstawia się w sposób następujący: sierpieo/wrzesieo 2010 Symulacje systemu październik 2010 Początek testów z uczestnikami grudzieo 2010 Wdrożenie systemu 4

W kolejnych latach zamierzamy wzbogacić system o nowe użyteczne funkcjonalności (m.in. o obsługę tzw. cross-marginingu, pożyczek papierów wartościowych, rozliczenie transakcji z rynku OTC). W związku z prowadzonym projektem uruchomiliśmy serwis internetowy (http://www.kdpw.pl/pl/serwisy/ryzyko/strony/default.aspx) z ograniczonym dostępem, w którym zainteresowani uczestnicy odnajdą wszystkie niezbędne informacje związane z prowadzonym projektem. 2 Model funkcjonowania Dotychczasowy model funkcjonowania. 60 000 Depozyty zabezpieczające rynek terminowy (dane w tys. zł) 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 0 Uczestnicy rozliczający System zabezpieczania transakcji z wykorzystaniem depozytów zabezpieczających znany jest uczestnikom rozliczającym rynek terminowy. Generalna zasada polega na wyznaczaniu w ramach kont indywidualnych depozytów zabezpieczających otwarte pozycje. Depozyty są wyznaczane z zastosowaniem portfelowej kalkulacji ryzyka, która w swych założeniach oparta jest na uproszczonym modelu SPAN. Nastepnie depozyty zabezpieczające są sumowane na poziomie uczestnika rozliczającego i w ten sposób uzyskujemy zobowiązanie uczestnika z tytułu depozytów zabezpieczających. 5

Fundusz rozliczeniowy (dane w tys. zł) 160 000 140 000 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 0 FR kasowy FR terminowy Oprócz pobierania depozytów zabezpieczających, KDPW zabezpiecza ryzyko na rynku terminowym przy użyciu Funduszu Rozliczeniowego. Wielkość Funduszu Rozliczeniowego dla rynku terminowego jest zbudowana w oparciu o wartość wymaganych od uczestników depozytów zabezpieczających. W przybliżeniu wartość Funduszu Rozliczeniowego stanowi około 15% wartości właściwego depozytu zabezpieczającego wniesionego przez uczestników. Adekwatność ustalonych parametrów dotyczących Funduszu Rozliczeniowego jest badana za pomocą cyklicznie przeprowadzanych stress-testów. Przyjęte do stress-testu założenia zakładają upadłość największego uczestnika oraz zmiany cen na poziomie 20%. Na rynku kasowym ryzyko zabezpiecza Fundusz Rozliczeniowy skonstruowany dla tego rynku. Wielkość Funduszu Rozliczeniowego dla rynku kasowego jest określana w oparciu o wartość nierozliczonych transakcji każdego uczestnika przemnożona przez odpowiedni parametr ryzyka. Dodatkowo dochodzi element zwany wyrównaniem do rynku. Można więc zaryzykować stwierdzenie, że Fundusz Rozliczeniowy dla rynku kasowego jest budowany na podobnej zasadzie, jaką kieruje się system SPAN przy obliczaniu depozytów zabezpieczających. Podobnie jak w przypadku rynku terminowego, wielkość Funduszu ma zapewnić rozliczenie transakcji największego 6

uczestnika w przypadku jego upadłości, a jego adekwatność jest cyklicznie badana za pomocą stress-testów. Model funkcjonowania po wdrożeniu metodologii SPAN 60 000 Depozyty zabezpieczające rynek kasowy oraz rynek terminowy (dane w tys. zł) 50 000 40 000 30 000 Kasowy Terminowy 20 000 10 000 0 Uczestnicy rozliczający Wprowadzenie wymagań depozytowych dla instrumentów rynku kasowego jest zmianą o zasadniczym znaczeniu. Zmiana ta jest ściśle powiązana z wyznaczeniem nieco innych zadań dla Funduszu Rozliczeniowego. Do tej pory to właśnie Fundusz Rozliczeniowy gromadził zasoby, które mogłyby zostać wykorzystane solidarnie w przypadku niewypłacalności uczestnika rozliczającego. Wg założeń nowego systemu gwarantowania zasadniczy ciężar zabezpieczeń będzie przeniesiony na depozyty zabezpieczające wnoszone do KDPW przez poszczególnych uczestników rozliczających, które będą mogły być wykorzystane tylko w wypadku niewypłacalnego uczestnika, który je wniósł, zgodnie z zasadą, że uczestnik rozliczający wnosi depozyt na zabezpieczenie rozliczenia pozycji zarejestrowanych na jego koncie. Zadaniem depozytów zabezpieczających jest zabezpieczenie ryzyka w zdefiniowanym horyzoncie czasu przy założeniu realizacji normalnych warunków rynkowych (w praktyce normalne warunki rynkowe definiowane są za pomocą parametrów ryzyka 7

obliczonych ze znaczącą wartością współczynnika ufności). Aby to było możliwe, do systemu zarządzania ryzykiem został również wbudowany mechanizm wyrównania do rynku, który umożliwia redukcję ryzyka do horyzontu 1-dniowego. Mechanizm obliczania wymagań depozytowych i wyrównania do rynku obejmuje wszystkie pozycje z rynku kasowego i terminowego znajdujące się w fazie rozliczeń. Za pozycję nierozliczoną na rynku kasowym uważana jest każda zawarta za pośrednictwem systemu giełdowego transakcja, która nie została jeszcze rozliczona przez KDPW. Z definicji każda pozycja w instrumencie pochodnym jest traktowana jako nierozliczona do momentu jej ostatecznego rozliczenia (czyli wygaśnięcia, a w przypadku instrumentów rozliczanych poprzez fizyczną dostawę instrumentu bazowego - do dnia tej dostawy). Dla nierozliczonych pozycji przeprowadzana jest analiza ryzyka wg szesnastu hipotetycznych scenariuszy rynkowych, która jest wykorzystywana do obliczania wymogów z tytułu depozytów zabezpieczających. 120 000 Fundusz Rozliczeniowy (dane w tys. zł) 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 0 Fundusz Rozliczeniowy będzie prowadzony wspólnie dla rynków kasowego oraz terminowego dla danego kompleksu giełd i będzie funduszem wzajemnego gwarantowania. Uogólniając można stwierdzić, że podstawą dla określenia wartości 8

Funduszu jest największa, spośród wszystkich uczestników rozliczających, różnica pomiędzy wartością depozytów zabezpieczających obliczonych przy pomocy stresstestowego zestawu parametrów ryzyka a wartością depozytów zabezpieczających obliczonych dla warunków normalnych. Stress-testowy zestaw parametrów ryzyka służy opisaniu ryzyka występującego ze znacznie mniejszą częstością, ale prawdopodobnego. Obliczone według powyższej formuły ryzyko generowane przez największego uczestnika jest dzielone proporcjonalnie według generowanego ryzyka na wszystkich uczestników rozliczających. Określona wpłata do Funduszu Rozliczeniowego będzie wspólna dla rynku kasowego i terminowego. W pierwszej fazie działania nowego systemu zarządzania ryzykiem nie przewidujemy przekazywania informacji na temat udziału poszczególnych rynków we wpłacie. W zakresie udziału we wpłacie do Funduszu Rozliczeniowego poszczególnych zdalnych członków giełdy obsługiwanych przez danego uczestnika rozliczającego w ogóle nie przewidujemy przekazywania tego typu informacji. Wg nowej filozofii systemu gwarantowania Fundusz Rozliczeniowy jest więc jedynie dodatkowym zasobem, który może zostać użyty tylko wówczas, gdy środki zgromadzone w ramach depozytów zabezpieczających okażą się niewystarczające. Dotychczasowy Fundusz Rozliczeniowy dla rynku transakcji kasowych, który jest obecnie jedynym komponentem systemu gwarantowania dla rynku kasowego, stanie się w nowym systemie dodatkowym filarem, gwarantującym rozliczenie transakcji nawet w ekstremalnych, lecz mogących się zdarzyć warunkach rynkowych. Odmiennie jednak niż depozyty, Fundusz będzie oparty, tak jak obecnie, na zasadzie solidarnej odpowiedzialności, z tym zastrzeżeniem, że będzie jedynie domykał ryzyko niepokryte depozytami zabezpieczającymi. Dodatkowym elementem wspomagającym system zarządzania ryzykiem będzie możliwość wezwania uczestnika do wniesienia dodatkowego depozytu w sytuacji kiedy pomiędzy kolejnymi aktualizacjami Funduszu Rozliczeniowego wielkość ryzyka niepokrytego danego uczestnika rozliczającego (wynikającego z róznicy pomiędzy depozytami liczonymi dla warunków stress testowych oraz normalnych) będzie wyższa od aktualnej wielkości Funduszu Rozliczeniowego. Dopełnieniem nowego systemu zarządzania ryzykiem będą cyklicznie przeprowadzane stress-testy. Zaimplementowana funkcjonalność pozwoli ocenić w dowolnym momencie, czy zabezpieczenia gromadzone w poszczególnych częściach systemu gwarantowania KDPW (w postaci indywidualnych depozytów zabezpieczających i wpłaty do Funduszu Rozliczeniowego) są wystarczające do zapewnienia płynności rozliczeń w przypadku zaistnienia defaultu uczestnika rozliczającego o największej 9

ekspozycji wobec KDPW. Innymi słowy oznacza to ocenę, czy wartość zabezpieczeń jest adekwatna do potencjalnej straty z tytułu różnic kursowych, jaka mogłaby zostać poniesiona w wyniku zamknięcia na rynku wszystkich nierozliczonych pozycji tego uczestnika, w warunkach realizacji założonego scenariusza zmian cen i zmienności rynkowych. Ideą takiego badania jest sprawdzenie, czy ewentualne przekroczenie miało niskie prawdopodobieństwo wystąpienia, np. nie więcej niż jedno przekroczenie w skali roku lub dwóch lat. Regularne przeprowadzanie stress-testów pozwoli prawidłowo skalibrować parametry ryzyka w systemie gwarantowania, co będzie sprzyjać zwiększeniu bezpieczeństwa rozliczeń przy zapewnieniu optymalnej wartości kosztów uczestnictwa w systemie po stronie uczestników KDPW. 3 Dystrybucja informacji Proces zarządzania ryzykiem w projektowanym systemie wiąże się z pojawieniem się konieczności dystrybucji innego zakresu informacji. 3.1 Informacje przekazywane po zakończeniu sesji Każdego dnia po zakończeniu sesji KDPW będzie przekazywał typowymi kanałami (Internet, ESDI) informacje: 1) Zbiór parametrów ryzyka SPAN plik typu XML zawierający informacje o rozliczanych instrumentach finansowych, parametrach ryzyka, cenach oraz wartości scenariuszy ryzyka dla poszczególnych instrumentów. Zbiór ten zostanie zapisany w formacie umożliwiającym odczytanie i przetwarzanie w aplikacji PC-SPAN, 2) Zestaw zbiorów analogiczny do przekazywanych w ramach obecnego systemu zarządzania ryzykiem parametry ryzyka, scenariusze, arkusz kalkulacyjny do obliczania depozytów zabezpieczających. 3.2 Informacje przekazywane w ciągu sesji giełdowej KDPW może przekazywać w ciągu dnia informacje wymienione w punkcie 3.1 w przypadku istotnej, z punktu widzenia oceny ryzyka przez KDPW, zmiany parametrów rynkowych. KDPW nie jest ograniczony liczbą zbiorów intraday, choć oceniamy, że najczęściej może ona się wahać między 0 a 1. 10

3.3 Informacje dotyczące wymaganych depozytów zabezpieczających Każdego dnia po zakończeniu sesji giełdowej KDPW przygotuje komunikaty dotyczące wymaganych depozytów zabezpieczających. Uczestnicy działający na rynku terminowym przetwarzają już obecnie komunikat colr.mrg.001.01, w którym znajdują się informacje na temat wymaganych depozytów zabezpieczających na rynku terminowym. W tym samym komunikacie znajduje się pole CshMktSttlmSafAcct, w którym znajdować się będzie informacja na temat wymaganych zabezpieczeń dla rynku kasowego. Naszą intencją jest, aby struktury komunikatów przekazywanych do uczestników pozostały bez zmian. 3.4 Informacje dotyczące wpłat do funduszu rozliczeniowego Prognoza wpłat do funduszy odbywa się każdego dnia rozliczeniowego, co oznacza że codziennie wykonywane są wyliczenia (wpłata wstępna, korekta minimum, korekta 10%, wpłata wyliczona). Regulacja co do zasady odbywa się raz w miesiącu ( duża aktualizacja ). Struktury komunikatów dla prognozy oraz dla wpłat pozostają bez zmian. 3.5 Informacja dotycząca wpłaty na depozyt dodatkowy Dane o poziomie Depozytu Dodatkowego i wartościach regulacji będą zawarte w nowym komunikacie colr.exm.001.01.xml. Struktura tego komunikatu będzie analogiczna jak w przypadku komunikatu informującego o wpłatach na fundusz rozliczeniowy colr.sgf.001.01 4 Obliczenia depozytów na rynku terminowym w relacji klient biuro maklerskie Wprowadzenie metodologii SPAN do obliczania depozytów zabezpieczających zmienia zasady ich obliczania, a tym samym zmianie ulegną wartości obliczanych depozytów zabezpieczających w stosunku do uzyskiwanych obecnie. KDPW dopuszcza, aby uczestnicy w relacji z klientami posługiwali się obecnie stosowanymi rozwiązaniami, jednak należy mieć świadomość, że depozyt zabezpieczający obliczony samodzielnie przez uczestnika będzie się różnił od depozytu zabezpieczającego wymaganego przez KDPW. 11

W związku z tym proponujemy dwa warianty rozwiązania tego problemu: 1) Wariant 1 Uczestnik dokonuje obliczenia wymagań depozytowych w oparciu o własną metodologię. KDPW zapewni możliwość korzystania ze zbiorów dotyczących parametrów ryzyka przekazywanych obecnie. W nowych przepisach (Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 listopada 2009 r. w sprawie trybu i warunków postępowania firm inwestycyjnych, banków, o których mowa w art. 70 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, oraz banków powierniczych) utrzymano zapis, że Firma inwestycyjna wystawia zlecenie brokerskie na podstawie zlecenia, którego przedmiotem jest zawarcie transakcji terminowej, pod warunkiem że w chwili wystawienia zlecenia brokerskiego klient posiada depozyt zabezpieczający w wysokości nie mniejszej niż określona, z uwzględnieniem zasad określonych przez Krajowy Depozyt. KDPW określi zasady ustalania depozytów zabezpieczających tak, aby zarówno metoda stosowana obecnie, jak również metodologia SPAN były w równym stopniu dopuszczalne w relacji z klientem. 2) Wariant 2 W wariancie tym wykorzystana zostanie aplikacja PC-SPAN. Jest to aplikacja PC umożliwiająca obliczanie wymagań depozytowych całkowicie zgodnie z metodologią SPAN przyjętą przez KDPW. W tym rozwiązaniu depozyty obliczane są przez aplikację PC-SPAN. W celu obliczenia wymagań z tytułu depozytów zabezpieczających aplikacja PC-SPAN musi zostać zasilona danymi wejściowymi w postaci zbioru parametrów ryzyka SPAN udostępnionego przez KDPW oraz zbioru z pozycjami klienta. Zbiór z pozycjami klienta musi zostać wygenerowany przez aplikację po stronie biura. KDPW udostępni dokumentację takiego zbioru. Aby zaimplementować powyższe rozwiązanie, uczestnik musi zakupić oprogramowanie PC-SPAN oraz skonfigurować interfejs pomiędzy systemem wewnętrznym biura a aplikacją PC-SPAN w oparciu o dostarczony interfejs API. Koszt aplikacji PC-SPAN (CME, Inc.) wynosi 500 USD (więcej informacji nt. aplikacji PC-SPAN i metodologii można znaleźć na stronie http://www.cme-ch.com/pcspan/). Oprócz aplikacji PC-SPAN istnieje również możliwość zakupienia aplikacji PC- SPAN -RM, która oprócz funkcjonalności PC-SPAN została wyposażona w dodatkowe funkcje umożliwiające szczegółową analizę ryzyka poszczególnych portfeli, m.in.: 12

- obliczanie zmienności implikowanej dla poszczególnych serii, dla zadanego poziomu ceny, - obliczanie średniej zmienności wg algorytmu SPAN, - obliczanie ceny opcji na podstawie zadanej zmienności, - obliczanie współczynników greckich, - stress-testing portfela (funkcja umożliwia budowanie scenariuszy ekstremalnych zmian parametrów rynkowych, poprzez co możliwa jest głębsza ocena wrażliwości czy ryzyka portfela). Koszt aplikacji PC-SPAN -RM wynosi 3.000 USD. 5 Obliczenia depozytów na rynku kasowym w relacji klient biuro maklerskie KDPW nie będzie wprowadzać zasad określających wymogi depozytowe stosowane przez firmy inwestycyjne w stosunku do klientów. Zakładamy, że firmy inwestycyjne stosują własne narzędzia służące zabezpieczaniu transakcji zawieranych przez klientów. Jednocześnie analogicznie, jak ma to miejsce na rynku terminowym, firmy inwestycyjne będą mogły wykorzystywać środki klientów zablokowanych w związku z rozliczeniem zawartych transakcji na rzecz wpłat z tytułu depozytów zabezpieczających należnych KDPW. 6 Narzędzie pomocnicze KDPW udostępni na własnej stronie internetowej aplikację, której zadaniem jest obliczanie przybliżonych wymagań depozytowych dla portfela instrumentów pochodnych wg parametrów i metodologii wykorzystywanej w KDPW. Aplikacja wymaga od użytkownika wprowadzenia informacji o składzie portfela. Wynikiem działania aplikacji jest obliczone wymaganie depozytowe dla portfela. Aplikacja jest zasilana aktualnym zbiorem parametrów ryzyka SPAN. Zadaniem aplikacji jest udostępnienie indywidualnym inwestorom narzędzia umożliwiającego ocenę ryzyka danego portfela wg metodologii stosowanej przez KDPW. 13

7 Rozwój systemu W kolejnych etapach pracy nad rozwojem systemu planujemy: 1) Wdrożenie funkcjonalności cross-margining pozwalającej na zabezpieczanie transakcji rynku kasowego pozycjami z rynku terminowego lub odwrotnie. 2) Obsługę z wykorzystaniem standardu SPAN zabezpieczeń dla pożyczek papierów wartościowych oraz transakcji repo. 3) Rozszerzenie monitoringu on-line dla depozytów zabezpieczających na rynku kasowym. 4) Przekazywanie informacji w formie nowego komunikatu na temat udziału poszczególnych rynków (terminowego i kasowego) we wpłacie na rzecz Funduszu Rozliczeniowego. 5) Wprowadzenie kont zagregowanych, które podniosą efektywność obliczeń depozytów zabezpieczających. Konta zagregowane będą w sposób elastyczny konfigurowane przez uczestników, tzn. uczestnik będzie wskazywał, które konta podmiotowe będą zagregowane w jedno konto służące obliczaniu depozytów dla zarejestrowanych na nich pozycji netto. Pozwoli to na przykład ustalić jeden wymóg depozytowy dla wszystkich kont podmiotowych zdalnych członków giełdy prowadzonych przez danego uczestnika rozliczającego na bazie pozycji netto. Dodatkowo wprowadzimy usługę, która będzie polegała na przekazaniu informacji o obliczonych wymaganiach depozytowych zarówno na poziomie kont zagregowanych, jak również na poziomie kont podmiotowych. 14