1. Podział inokrzemianów 2. Monoinokrzemiany dwuprzemienne P = 2 3. Monoinokrzemiany proste o P>2 4. Monoinokrzemiany o łańcuchu rozgałęzionym 5. Diinokrzemiany dwuprzemienne 6. Diinokrzemiany proste i rozgałęzione P>2 7. Oligoinokrzemiany
Monoinokrzemiany D = 1 M = 1 Wzór anionu Parametry P i s Si:O Proste dwuprzemienne Proste trójprzemienne Proste czteroprzemienne : Proste P przemienne [ 2 Si 2 O 6 ] 4- [ 3 Si 3 O 9 ] 6- [ 4 Si 4 O 12 ] 8- : [ P Si P O 3P ] 2P- P = 2 s=2 P = 3 s=2 P = 4 s=2 P < 12 s = 2 1 : 3 1 : 3 1 : 3 Rozgałęzione dwuprzem. - otwarte s1/s3 = 1:1 - otwarte s1/s2/s3= 1:1:1 [ 2 Si 4 O 12 ] 8- [ 2 Si 3 O 9 ] 6- P = 2 s = 1 i s = 3 s=1, s=2, s =3 1 : 3 1 : 3 Rozgałęzione trójprze. - otwarte s1/s2/s3=1:2:1 - zamkn. s2/s3 = 1 : 1 [ 3 Si 4 O 12 ] 8- [ 3 Si 4 O 11 ] 6- P = 3 s=1, s=2, s=3 s=2, s=3 1: 3 1 : 2.75
Me 4/n [ 2 Si 2 O 6 ] Wzór ogólny Przykłady znanych związków Me + 4 [Si 2 O 6] Li 4 [Si 2 O 6 ], Na 4 [Si 2 O 6 ], Ag 4 [Si 2 O 6 ], Me 2+ 2 [Si 2 O 6] Mg 2 [Si 2 O 6 ], Sr 2 [Si 2 O 6 ], Ba 2 [Si 2 O 6 ], Mg 2 [Si 2 O 6 ], Fe 2 [Si 2 O 6 ], Mn 2 [Si 2 O 6 ], Zn 2 [Si 2 O 6 ], Me + 2 Me2+ [Si 2 O 6] Na 2 Zn[Si 2 O 6 ], Na 2 Ba[Si 2 O 6 ], Me 2+ Me 2+ [Si 2 O 6] MgFe[Si 2 O 6 ], MgMn[Si 2 O 6 ], MgCa[Si 2 O 6 ], CaFe[Si 2 O 6 ], CaMn[Si 2 O 6 ], CaCo[Si 2 O 6 ], CaNi[Si 2 O 6 ], Me + Me 3+ [Si 2 O 6] LiAl[Si 2 O 6 ], LiFe[Si 2 O 6 ], LiSc[Si 2 O 6 ],NaAl[Si 2 O 6 ], NaFe[Si 2 O 6 ], NaCr[Si 2 O 6 ], NaSc[Si 2 O 6 ], Czerwonym kolorem zaznaczono zwiazki o strukturze piroksenu
Li 4 [ 2 Si 2 O 6 ] Ba 2 [ 2 Si 2 O 6 ]
1. klinoenstatyt (P2 1 /c) trwały do temp. 570 o C, 2. ortoenstatyt (Pbca) trwały od 570 do 990 o C, 3. protoenstatyt (Pbcn) trwały powyżej 990 o C do temp. topienia inkogruentnego 1550 o C, 4. MgSiO 3 syntetyczny(cmma) metatrwały w całym zakresie temperatur,
enstatyt protoenstatyt syntetyczny
klinoenstatytu, protoenstatytu, enstatytu, synt. Mg[SiO 3 ]
o kationach o promieniach jonowych zbliżonych do Mg 2+ np. Fe 2 [Si 2 O 6 ], Mn 2 [Si 2 O 6 ], - dwu-kationowe z wapniem np. CaMg[Si 2 O 6 ], CaFe[Si 2 O 6 ], CaMn[Si 2 O 6 ], dwu-kationowe z kationem alkalicznym np. LiAl[Si 2 O 6 ], NaAl[Si 2 O 6 ], NaFe[Si 2 O 6 ]
Ca 3 [ 3 Si 3 O 9 ] wolastonit 1T Ca 3 [ 3 Si 3 O 9 ] wolastonit 2M HNaMn 2 [ 3 Si 3 O 9 ] serandyt Na 4 Be 2 Sn[ 3 Si 3 O 9 ] 2 - sorensenit
Monoinokrzemiany wapnia Ca 3 [ 3 Si 3 O 9 ] wolastonit 1T, Ca 3 [ 3 Si 3 O 9 ] wolastonit 2M, Ca 4 [ 3 Si 3 O 9 ](OH) 2 - foszagit, Ca 6 [ 3 Si 3 O 9 ](OH) 6 - hillebrandyt Ca 5 [ 3 Si 3 O 8 (OH)] 8H 2 O tobermoryt Monoinokrzemiany wielokationowe (Ca,Mn) 3 [ 3 Si 3 O 9 ] bustamit NaCa 2 [ 3 Si 3 O 8 (OH)] pektolit NaMn 2 [ 3 Si 3 O 8 (OH)] serandyt Na 2 Zr[ 3 Si 3 O 9 ] 3H 2 O - hilairyt Na 4 Be 2 Sn[ 3 Si 3 O 9 ] 2 2H 2 O - sorensenit
wolastonit 1T wolastonit 2M
Po zmieleniu wollastonit tworzy mikroigiełki o stosunku długości do przekroju od 3:1 do 20:1. Zastosowania: wzmocnienie materiałów: tworzyw sztucznych, ceramiki, betonów itp. ułatwia odgazowanie w produkcji ceramiki, do wybielania materiałów, odbija 85 90 % światła posiada właściwości żaroodporne może zastępować azbest
Ca 4 [ 3 Si 3 O 9 ](OH) 2 - foszagit Ca 5 [ 3 Si 3 O 8 (OH)] 8H 2 O tobermoryt
Periodyczność Wzór koordynacyjny Pochodzenie Na 2 Cu 3 [ 4 Si 4 O 12 ] syntetyczny P = 4 Ca 3 Mn 2 [ 4 Si 4 O 12 ]O 2 Sr 2 V 2 [ 4 Si 4 O 12 ]O 2 Ba 2 V 2 [ 4 Si 4 O 12 ]O 2 Na 2 BaTi 2 [ 4 Si 4 O 12 ]O 2 Sr 3 (Ti,Fe 3+ )[ 4 Si 4 O 12 ] syntetyczny Haradait Suzukiit Batisit Ohmilit P = 5 Mn 5 [ 5 Si 5 O 15 ] LiMn 4 [ 5 Si 5 O 14 (OH)] (Mn,Ca) 5 [ 5 Si 5 O 15 ] Syntetyczny Syntetyczny Rhodonit NaCaMn 3 [ 5 Si 5 O 14 (OH)] Marsturit Na 6 Be 3 [ 6 Si 6 O 18 ] Chkalowit P = 6 Ca 2 Sn 2 [ 6 Si 6 O 18 ] 4 H 2 O Stokesyt P = 7 Mn 7 [ 7 Si 7 O 21 ] Syntetyczny (Fe,Mn) 7 [ 7 Si 7 O 21 ] Piroksmanganit P = 12 Pb 12 [ 12 Si 12 O 36 ] Alamozyt
Sr 2 V 2 [ 4 Si 4 O 12 ]O 2 haradait P = 4 (Mn,Ca) 5 [ 5 Si 5 O 15 ] rhodonit P = 5
(a) NaK 2 Mg 2 FeTi 2 [ 2 Si 4 O 12 ] 2 (O,OH,F) 7 astrophylit, (b) (c) Na 2 Fe 5 Ti[ 2 Si 6 O 18 ]O 2 aenigmatyt, Fe 6 2+ Fe 3 3+ [ 4 Si 6 O 17 ]O 3 (OH) 5 - deeryt
Oligoinokrzemiany D = 1 M > 1 Wzór anionu Parametry Si : O Diinokrzemiany proste - dwuprzem. s2/s3=1:1 - dwuprzem. s3 - trójprzem. s2/s3=4:2 - trójprzem. s2/s3=2:4 - trójprzem. s3 - czteroprzem. s3 (dipinokrzemiany rozgałęzione są b.rzadkie) [ 2 Si 4 O 11 ] 6- [ 2 Si 4 O 10 ] 4- [ 3 Si 6 O 17 ] 10- [ 3 Si 6 O 16 ] 8- [ 3 Si 6 O 15 ] 8- [ 4 Si 8 O 20 ] 8- M = 2 P=2, s=2, s=3 P=2, s = 3 P=3, s=2, s=3 P=3, s=2, s=3 P=3, s = 3 P=4, s = 3 1 :2.75 1 : 2.5 1 :2.83 1 : 2.66 1: 2.5 1: 2.5 Triinokrzemiany proste - dwuprzem. s2/s3=2:4 - : - dwuprzem. s3 - trójprzem. s2/s3 - : - trójprzem. s3...itd. [ 2 Si 6 O 16 ] 8- : [ 2 Si 6 O 12 ] 0 [ 3 Si 9 O 25 ] 14- : [ 3 Si 9 O 18 ] 0 M = 3 P=2, s=2, s=3 : P=2, s = 3 P=3, s =2, s=3 : P=3, s = 3 1 : 2.66 : 1 : 2 1 : 2.77 : 1 : 2 Oligoinokrzemiany proste (znane dla M 5 i są one wyłącznie nie rozgałęzione) [ P Si MP O 3MP-l ] : [ P Si MP O 2MP ] M >2, P>2 s = 2, s = 3 : s = 3 <1: 2.75 : 1 : 2
Mg 5 Ca 2 [ 2 Si 4 O11] 2 tremolit Ca 6 [ 3 Si 6 O 17 ](OH) 2 ksonotlit Ca 10 [ 3 Si 18 O 46 ] 18H 2 O - okenit Na 4 Ti 2 [ 4 Si 8 O 20 ]O 2 - narsarsukit
A 0-1 X 2 Y 5 [Si 4 O 11 ](OH) 2 gdzie A = kationy Na + lub K + w koordynacji 10 12, X = Ca, Na, Mg, Fe 2+, Mn w koordynacji 6 8, Y = Mg, Fe 2+, Mn, Al, Cr, Fe 3+, Ti w koordynacji 6 - rombowe magnezowo-żelazowe (ortoamfibole), - jednoskośne magnezowo-żelazowe (klinoamfibole), - jednoskośne dipolikrzemiany wapnia, - jednoskośne dipolikrzemiany metali alkalicznych. Mg 7 [ 2 Si 4 O 11 ] 2 (OH) 2 - Fe 7 [ 2 Si 4 O 11 ] 2 (OH) 2 Ca 2 Mg 5 [ 2 Si 4 O 11 ] 2 (OH) 2 - Ca 2 Fe 5 [ 2 Si 4 O 11 ] 2 (OH) 2
tremolit hornblenda krokidolit
rombowy antofyllit jednoskośny cummingtonit
Nazwa grupy Orto-amfibole Klino-amfibole Amfibole Ca Amfibole alkal. Przykłady (Mg,Fe) 7 [ 2 Si 4 O 11 ] 2 (OH) 2 (antofyllit ferro-antofyllit) Mn 2 (Mg,Fe) 5 [ 2 Si 4 O 11 ] 2 (OH) 2 (mangan-antofyllit) Li 2 (Al,Mg,Fe) 3 [ 2 Si 4 O 11 ] 2 (OH) 2 (holmquistyt) (Mg,Fe) 7 [ 2 Si 4 O 11 ] 2 (OH) 2 (cummingtonit gruneryt) Mn 2 (Mg,Fe) 5 [ 2 Si 4 O 11 ] 2 (OH) 2 (dannenmoryt) Li 2 (Al,Mg,Fe) 3 [ 2 Si 4 O 11 ] 2 (OH) 2 (klino-holmquistyt) Ca 2 (Mg,Fe) 5 [ 2 Si 4 O 11 ] 2 (OH) 2 (tremolit ferroaktynolit) (Ca,Na) 2-3 (Mg,Fe 2+,Al,Fe 3+ ) 5 [ 2 Si 4 O 11 ] 2 (OH) 2 (hornbl.) (Ca,Na) 2 (Mg,Fe) 4 (Al,Fe 3+ )[ 2 Si 4 O 11 ] 2 (OH) 2 (winchit) Na 2 (Mg,Fe) 3 Al 2 [ 2 Si 4 O 11 ] 2 (OH) 2 (glaukofan) Na 2 Fe 2+ 3Fe 3+ 2[ 2 Si 4 O 11 ] 2 (OH) 2 (riebeckit) Na(CaNa)(Mg,Fe) 5 [ 2 Si 4 O 11 ] 2 (OH) 2 (richteryt) NaNa 2 Mg 4 Al[ 2 Si 4 O 11 ] 2 (OH) 2 (eckermannit)
Ca 6 [ 3 Si 6 O 17 ](OH) 2 ksonotlit Ca 5 [ 3 Si 9 O 23 ] 9H 2 O - okenit Na 2 Zr[ 3 Si 6 O 15 ] 3H 2 O - elpidyt
dwuprzemienny w Be 2 Ca 4 Al 2 [Si 9 O 26 ](OH) 2 (bawenit), trójprzemienny w NaCa 2 [Si 4 O 10 ](OH) (agrellit)
Ba 4 [ 2 Si 6 O 16 ], Ba 5 [ 2 Si 8 O 21 ], Ba 6 [ 2 Si 10 O 26 ]