BANKOWOŚĆ ZAJĘCIA 5 I 6 Ryzyko bankowe
RYZYKO KREDYTOWE Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego; Fundusze własne a kapitały właścicielskie; FW: I. fundusze podstawowe: I. kapitał akcyjny, II. kapitał zapasowy, III. kapitał rezerwowy, IV. fundusz ogólnego ryzyka bankowego, II. fundusze uzupełniające : I. fundusz z aktualizacji wyceny rzeczywistego majątku trwałego, II. rezerwy na ryzyko kosztowe, przyszłe wydatki i podatki, III. zobowiązania podporządkowane.
RYZYKO KREDYTOWE Noty ratingowe: inwestycyjne, spekulacyjne (BB-), Nastawienie: neutralne, pozytywne, negatywne. Ocena przedsiębiorstw: ilościowa (wsk. płynności, wsk. wiarygodności kredytowej, wsk. sprawności działania, wsk. rentowności) jakościowa (wiarygodność dokumentów finansowych, wsparcie finansowe, SWOT), Dokument indentyfikacyjny, Złota zasada ratingu i wyjątek od niej;
Wyszczególnienie S&P Moody's Fitch stopień jakości kredytowej typ oceny 1 2 3 4 5 6 długoterminowe AAA do AA- A+ do A- BBB+ do BBB- BB+ do BB- B+ do B- CCC+ i niżej METODA STANDARDOWA krótkoterminowe A-1+. A-1 A-2 A-3 poniżej A-3 długoterminowe Aaa do A3 A1 do A3 Baa1 do Baa3 Ba1 do Ba3 B1 do B3 Caa1 i niżej krótkoterminowe P-1 P-2 P-3 poniżej P-3 długoterminowe AAA do AA- A+ do A- BBB+ do BBB- BB+ do BB- B+ do B- CCC+ i niżej krótkoterminowe F1+ F2 F3 poniżej F3 Klasa ekspozycji Wagi ryzyka odpowiadające stopniom jakości kredytowej (w procentach) od rządu i banków centralnych 0 20 50 100 100 150 100 wobec instytucji termin zapadalności min 3 m. 20 50 50 100 100 150 50 termin zapadalności max 3 m. 20 20 20 50 50 150 20 wobec przedsiębiorców 20 50 100 100 100 150 100 podmiotów sektora publicznego 20 50 100 100 100 150 100 instytucja nie ma ratingu 20 50 100 100 100 150 100 obligacje zabezpieczone 10 20 20 50 50 100 100 krótkoterminowy rating instytucji i przedsiębiorstw 20 50 100 150 150 150 100 zbiorowego inwestowania 20 50 100 100 150 150 100 sekurytyzacyjne z ratingami długoterminowymi 20 50 100 350 1250 1250 1250 sekurytyzacyjne z ratingami krótkoterminowymi 20 50 100 1250 1250 1250 1250 Nie podlegające ocenie agencji raengowych detaliczne 75 zabezpieczone hipoteką mieszkalną 35 zabezpieczone hipoteką komercyjną 50 banki rozwoju, banki inwestycyjne, UE, EBC, MFW, Bank Rozrachunków Międzynarodowych, Europejski Mechanizm Stabilności, międzynarodowa instytucja finansowa ustanowiona przez conajmniej 2 państwa członkowie, której celem jest gromadzenie środków i zapewnianie pomocy finansowej na rzecz jej członków, którzy doświadczają problemów finansowych 0 podmioty o podwyższonym poziomie ryzyka: VC, AFI, inwestycje w niepubliczne instrumenty kapitałowe, finansowanie nieruchomości spekulacyjnych 150 brak
METODA WEWNĘTRZNYCH RATINGÓW Rodzaje ekspozycji wobec przedsiębiorstw, instytucji, rządów i banków centralnych RW= LGD N N 1 R ( PD ) + Waga ryzyka 1 1 1 R N 1 R 1+ ( M 2,5) b (0,999) PD LGD 12,5 1,06 1 1,5 b R Korelacja 1 exp( 50 PD) 1 exp( 50 PD) = 0,12 + 0,24 1 1 exp( 50) 1 exp( 50) wobec małych i średnich przedsiębiorstw* RW= LGD N 1 1 1 N 1 R ( PD ) + R N 1 R 1+ ( M 2,5) b (0,999) PD LGD 12,5 1,06 1 1,5 b detaliczne RW = LGD N 1 1 R 1 N 1 R ( PD) + N 1 R (0,999) PD LGD 12,5 1,06 instrumenty kapitałowe R M b N{x} RW= LGD N Waga może być również wyliczona metodą uproszczoną określoną w rozporządzeniu albo metodą VaR korelacja termin zapadalności 1 1 1 N 1 R ( PD ) + R N 1 R 1+ ( M 2,5) b (0,999 ) PD LGD 12,5 1,06 1 1,5 b Objaśnienie skrótów R 1 exp( 50 PD ) 1 exp( 50 PD ) = 0,12 + 0,24 1 1 exp( 50) 1 exp( 50) nie dotyczy b = ( 0,11852 0,05478 ln( PD )) współczynnik terminu rozliczenia (ang. maturity adjustment factor ) określony wzorem: dystrybuanta standaryzowanej normalnej zmiennej losowej (tj. prawdopodobieństwo, że zmienna losowa o rozkładzie normalnym jest mniejsza lub równa x), N -1 (z) odwrotność dystrybuanty zmiennej losowej o rozkładzie normalnym (tj. wartość x taka, że N(x) =z) * rozmiary działalności przedsiębiorstwa decydujące o zaklasyfikowaniu do tej grupy uzależnione są od rocznej wielkości rocznej sprzedaży i określone sa w Rozporządzeniu 2
METODA WEWNĘTRZNYCH RATIGNÓW Wobec przedsiębiorstw, instytucji, rządów i banków centralnych: wymóg = RW * exposure value*(0,15+160*pdpp) Pozostałe: wymóg = RW* exposure value Uproszczone: WR=190% dla niepublicznych instrumentów kapitałowych, w portfelach, które są w wystarczającym stopniu zróżnicowane WR=290% dla giełdowych ekspozycji kredytowych WR=370% dla innych ekspozycji kredytowych
RYZYKO PŁYNNOŚCI Risk exposure; metoda luki bilansowej; Aktywa określonego rodzaju (AOR), Pasywa określonego rodzaju (POR), Pozycja bilansowa zamknięta (AOR=POR) brak luki; Pozycja bilansowa długa (AOR>POR) dodatnia luka bilansowa; Pozycja bilansowa krótka (AOR<POR) ujemna luka bilansowa. Bilans płynności (ćw. 32). Najbezpieczniejsze utrzymywanie jak największej wartości aktywów płynnych przy jednoczesnym wydłużaniu terminów wymagalności zobowiązań nierentowne. Złota reguła bankowości te same terminy inwestycji co pozyskania kapitału; zamknięta pozycja bilansowa; nieefektywna; Bank zajmuje długą pozycję w przypadku aktywów o długich terminach wymagalności i zapadalności i krótką w przypadku krótkich terminów.
RYZYKO PŁYNNOŚCI Reguła osadzania się wkładów; Reguła przesunięć; Współczynniki płynności: M1 luka płynności krótkoterminowej (A1+A2)-P5 0 M2 współczynnik płynności krótkoterminowej: (A1+A2)/P5 1 M3- współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych funduszami własnymi P1/A5 1 M4 współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych i aktywów o ograniczonej płynności funduszami własnymi i środkami obcymi stabilnymi: (P1+P2)/(A5+A4) 1
RYZYKO WALUTOWE Podział ryzyka: makroekonomiczne, transakcyjne, bilansowe (wynik z tytułu różnic kursowych, wynik z tytułu pozycji wymiany) Pozycje: bilansowa i pozabilansowa Pozycje: indywidualna (w każdej walucie obcej), globalna (we wszystkich walutach obcych), całkowita (suma długich lub krótkich pozycji indywidualnych w zależności od tego, która jest wyższa co do wartości bezwzględnej), absolutna (suma bezwzględnych wartości wszystkich otwartych pozycji)
RYZYKO WALUTOWE Kierunek zmiany kursu walutowego długa Pozycja walutowa krótka Deprecjacja PLN (wzrost kursu waluty obcej w PLN) Aprecjacja PLN (spadek kursu waluty obcej w PLN) ZYSK Z POZYCJI WYMIANY STRATA Z POZYCJI WYMIANY STRATA Z POZYCJI WYMIANY ZYSK Z POZYCJI WYMIANY
RYZYKO WALUTOWE Zarządzanie ryzkiem walutowym księgowanie depozyt, kredyt, zakup (sprzedaż) walut obcych lub dewiz; kupno (sprzedaż) kontraktów walutowych Zabezpieczenia przez wzrostem KW kupno forward, futures, opcji call, sprzedaż put Zabezpieczenie przez spadkiem KW kupno put, sprzedaż forward, futures, opcji call
RYZYKO WALUTOWE Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka walutowego gdy całkowita pozycja przewyższa 2% funduszy własnych; dla metody wartości zagrożonej gdy pozycja całkowita przekracza 3% funduszy własnych WK RW = 8%[CPW (2 lub 3%)FW]
RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ Aktywa i pasywa o stałym lub zmiennym oprocentowaniu, Pozycja bilansowa: Zamknięta: ASP = PSP; AZP = PZP, Długa: ASP > PSP; AZP > PZP; Krótka: AZP < PZP; ASP < PSP;
RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ Kierunek zmian stóp procentowych Pozycja bilansowa ze względu na zmienność oprocentowania długa krótka Rosnące stopy procentowe Malejące stopy procentowe Dodatkowy zysk strata strata Dodatkowy zysk
RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ Rodzaje i źródła ryzyka stopy procentowej: Ryzyko niedopasowania terminów przeszacowania, Ryzyko podstawy oprocentowania, Ryzyko krzywej rentowności, Ryzyko opcyjności.
RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ Pomiar ryzyka stopy procentowej: Metoda luki, Metoda duracji, Metoda elastyczności stopy procentowej, Metody symulacyjne metoda wartości zagrożonej
RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ Metoda luki: Instrumenty krótkoterminowe: 0-1, 1-3, 3-6, 6-12 miesięcy; Instrumenty średnioterminowe: 1-2, 2-3, 3-4 lata; Instrumenty długoterminowe: 4-5, 5-7, 7-10, 10-15, 15-20 i powyżej 20 lat. Przykład: aktywa o stałym oprocentowaniu 20 mln 7%, pasywa o stałym oprocentowaniu 30 mln 5%, luka ujemna 10 mln, marża banku 2%, gdy pozycja zamknięta to roczny przychód 400.000; wzrost 1% - (10mln*0,01) 100.000; współczynnik luki 25%.
RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ Duracja: Wzrost (spadek)stóp procentowych spadek (wzrost) duracji, Maksymalna duracja, DGAP = Da Dp [PV(P)/PV(A)] DGAP > 0, przeciętnie późniejsze wpływy odsetkowe w porównaniu z wydatkami, niekorzystny wzrost %; DGAP < 0, przeciętnie wcześniejsze wpływy odsetkowe w porównaniu z wydatkami, niekorzystny spadek %;
RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ Zadanie 1. Oblicz durację i podaj jej interpretację dla obligacji o wartości nominalnej 100 zł, terminie zapadalności 3 lata i stałym oprocentowaniu na poziomie: a) 10%. b) 12%. c) Oblicz wrażliwość instrumentu finansowego na zmianę st. proc. stosując wzór: procentowa zmiana ceny instrumentu finansowego= = (-duracja) x zmiana rynkowej stopy procentowej
RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ W celu zminimalizowania błędu oszacowania (wyliczenia) stosuje się tzw. zmodyfikowany wskaźnik duracji (modified dura+on określany także jako dura+on Hicksa): Δr ΔPV = PV ( D) 1 + r PV zmiana wartości bieżącej instrumentu finansowego, PV wartość bieżąca (cena) instrumentu finansowego, r zmiana stopy procentowej.
RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ Obliczając wrażliwość ceny instrumentu finansowego (np. kursu papieru wartościowego o stałej stopie procentowej) na zmiany stopy procentowej zakłada się, że zmiana ceny jest funkcją liniową zmian stopy procentowej. W rzeczywistości zależność ta ma przebieg nieliniowy, stąd przybliżoność wyników. Faktycznie zmiany ceny instrumentu finansowego, szczególnie dla niewielkich zmian stopy procentowej, nie różnią się na ogół znacznie od wielkości obliczonych wg powyższej formuły. Przy większych zmianach st. proc. błąd oszacowania wzrasta. Większą dokładność oszacowania można by uzyskać obliczając pochodne wyższych stopni i wykorzystując je do lepszego przybliżenia funkcji nieliniowej za pomocą rozwinięcia w szereg Taylora, co komplikowałoby jednak znacznie obliczenia. Jakość przeprowadzonego szacunku wrażliwości danego instrumentu finansowego na zmiany rynkowej stopy procentowej poprawia w dosyć istotny sposób obliczenie wypukłości, czyli convexity.
RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ Wskaźnik duracji dla portfela papierów wartościowych o stałej % w D p = i= 1 u i D i D p duracja portfela D i wskaźnik duracji dla i-tego papieru wartościowego, w liczba papierów wartościowych w portfelu, u i udział i-tego papieru wartościowego w portfelu, i=1,2 w
RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ Zadanie 2. Policz durację dla portfela skarbowych papierów wartościowych, które składają się w równych częściach z dwóch rodzajów obligacji skarbowych: 1. Obligacja A, 2-letnia o rocznym oprocentowaniu 9% i kursie 100%, 2. Obligacja B, 5-letnia, o rocznym oprocentowaniu 10% i kursie 100%.
RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ Metoda elastyczności stopy procentowej: Elastyczność dopasowania aktywów do zmiany rynkowej st. procentowej (E ra ); Elastyczność dopasowania pasywów do zmiany rynkowej stopy procentowej (E rp ); Era = zmiana przec % portfela aktywów/zmiana rynkowej % Erp = zmiana przec % portfela pasywów/zmiana rynkowej %
RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ Metoda elastyczności stopy procentowej - na dochód odsetkowy banku wpływ ma zróżnicowanie elastyczności oprocentowania aktywów i pasywów: Jeżeli E ra = E rp, wówczas dochód odsetkowy banku nie zależy od zmiany rynkowej stopy procentowej, bank nie ponosi ryzyka jej zmiany. Jeżeli E ra > E rp, wówczas dochód odsetkowy banku rośnie w przypadku wzrostu rynkowej stopy procentowej i spada w przypadku jej spadku. Jeżeli E ra < E rp, wówczas dochód odsetkowy banku rośnie w przypadku spadku rynkowej stopy procentowej i spada w przypadku jej wzrostu.
RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ Metody symulacyjne - Ryzyko stopy procentowej przy wykorzystaniu metod symulacyjnych mierzy się Prawdopodobną Maksymalną Stratą (PMS), jaką bank może ponieść na skutek niekorzystnych zmian stopy procentowej. Jest to metodologia odpowiadająca obliczaniu wartości zagrożonej (value at risk) przy ryzyku walutowym. Porównuje się rynkową wycenę aktualnej pozycji bilansowej z wyceną najgorszego przypadku, t.j. przy uwzględnieniu najmniej korzystnych, lecz potencjalnie możliwych zmian rynkowych stóp procentowych. Ekspozycja ryzyka stopy procentowej jest mierzona w zakresie waluty krajowej oraz głównych walut zagranicznych: USD, EUR, CHF.
RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej: System transakcji wewnętrznych; IRS zmiana stałego oprocentowania na zmienne, bądź odwrotnie, CCRS zmienność oprocentowania w różnych walutach; FRA CSS zabezpieczenie marży kredytowej.
RYZYKO OPERACYJNE oszustwa wewnętrzne, oszustwa zewnętrzne, praktyka kadrowa i bezpieczeństwo pracy, klienci, produkty i działalność biznesowa, uszkodzenia aktywów, zakłócenia działalności i błędy systemów, dokonywanie transakcji, dostawa oraz zarządzanie procesami.
CAŁKOWITY WYMÓG KAPITAŁOWY Łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego, Łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka rynkowego, w tym: Ryzyka walutowego, Ryzyka cen towarów, Ryzyka cen kapitałowych papierów wartościowych, Ryzyka szczególnego instrumentów dłużnych, Ryzyka ogólnego stóp procentowych, Łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka rozliczenia dostawy, Łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego, Łączny wymóg kapitałowy z tytułu przekroczenia limitu koncentracji zaangażowań i limitu dużych zaangażowań, Łączny wymóg kapitałowy z tytułu przekroczenia progu koncentracji kapitałowej, Łączny wymóg kapitałowy z tytułu innych rodzajów ryzyka.
WSPÓŁCZYNNIK WYPŁACALNOŚCI Tier 1 (6%) BANKU Tier 2 (8%)