Broszura informacyjna Eksportera po rynku Republiki Tureckiej

Broszura informacyjna Eksportera po rynku Republiki Tureckiej 1. WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA POLSKI Z REPUBLIKĄ TURCJI 1.1. SPECYFIKA RYNKU Republika Turcji to duży kraj (powierzchnia 780 000 km 2, ponad 74 mln mieszkańców), położony w przeważającej części (97%) na kontynencie Azji. Część europejska Tracja, oddzielona jest od azjatyckiej (Anatolia) cieśninami Bosfor i Dardanele. Współczesna Turcja powstała jako republika parlamentarna w 1923 r. po rozpadzie istniejącego od 1299 r. imperium osmańskiego. Walutą jest lira turecka (skrót TL). Z uwagi na położenie geograficzne Turcja ma korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa, które jest ważnym sektorem dla tworzenia miejsc pracy (ok. 25,2% ludności czynnej zawodowo). Tureckie rolnictwo zapewnia krajowi całkowitą samowystarczalność pod względem żywnościowym. Najważniejsze uprawy to: zboża (do niedawna Turcja zajmowała 1. miejsce na świecie w uprawie pszenicy), warzywa (strączkowe, cebula, pomidory, oliwki, pieprz, czosnek), owoce: wiśnie, grejpfruty, cytryny, arbuzy, jabłka, brzoskwinie, morele, winogrona, figi, truskawki i orzechy włoskie, laskowe oraz pistacjowe. Duże znaczenie ma uprawa roślin przemysłowych: tytoniu (typy orientalne), buraków cukrowych i bawełny. Baza surowcowa pozwala na rozwój sektora przetwórstwa dzięki niej Turcja należy do światowych liderówproducentów (i eksporterow) mąki i makaronów. Hodowla zwierząt (krowy, konie, kozy, osły, owce, wielbłądy, bawoły) stanowi ok. 1/3 wartości produkcji rolnictwa (dobrze rozwinięta produkcja drobiu i przetwórstwo mleka, w tym owczego). Rybołówstwo odgrywa znaczącą rolę, z tym że rybołówstwo słodkowodne jest słabo rozwinięte z uwagi na zasolenie wód jezior górskich. Turecki sektor rolniczy wspierany jest przez rząd przy zastosowaniu takich samych instrumentow, jakimi posługuje się Unia Europejska, a skala wsparcia jest na porównywalnym poziomie. Przemysł zatrudnia 19,9% czynnych zawodowo i wytwarza blisko 25% PKB (dane za 2010 r.). Najważniejsze sektory to: przemysł tekstylny, samochodowy, maszynowy, spożywczy, rafineryjny, chemiczny, nawozów sztucznych, ceramiczny, meblowy i górnictwo. W ostatnich latach dynamizuje się produkcja nowych sektorów motoryzacji i produkcji maszyn, AGD i RTV. Na uwagę zasługuje rozwój przemysłu tekstylnego z własnych 1

surowców, zwłaszcza bawełny. Turcja dąży także do osiągnięcia wysokiego stopnia samowystarczalności w zakresie sektora obronnego. Pod względem wartości produkcji turecki sektor budowlany należy do światowej czołowki. Firmy tureckie prowadzą działalność w kraju i za granicą, w pracach ogólnobudowlanych, budowie lotnisk i kompleksow przemysłowych rafinerii, hydroelektrowni itp. Od 2009 r. tureckie budownictwo utrzymuje się na 3. miejsce w światowych rankingach (za USA i Chinami), 23 tureckie firmy zalicza się do grona 225 największych firm budowlanych świata. Sektor usług zatrudnia (2010 r.) 48,6% czynnych zawodowo, wytwarza ok. 60% PKB. Główne działy usług to: handel, turystyka, telekomunikacja i bankowość. Relacje Turcja Unia Europejska (UE): Formalne stosunki nawiązane zostały w 1963 r. wraz z podpisaniem układu o stowarzyszeniu. Złożony przez Turcję w 1987 r. wniosek o przyjęcie do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej został odrzucony i dopiero w grudniu 1998 r. Turcja uzyskała status kandydata do UE. Negocjacje akcesyjne rozpoczęte zostały w 2005 r., termin ich zakończenia zależy od tempa i stopnia dostosowania tureckiego prawa w 35 rozdziałach negocjacyjnych, z których większość dotyczy gospodarki. Poziom dostosowania jest monitorowany przez Komisję Europejską i corocznie raportowany. Wobec generalnie słabego postępu zaawansowania procesow dostosowawczych, horyzont czasowy akcesji Turcji do UE określa się na 10 15 lat. Od 1996 r. Turcja pozostaje w unii celnej z państwami UE, w ramach której zniesiono szereg barier taryfowych, przy utrzymaniu pewnych ograniczeń celnych i ilościowych dla sektora rolnego, co od akcesji do UE (2004 r.) dotyczy rownież Polski. Ponadto Turcja jest członkiem następujących organizacji międzynarodowych: ONZ, NATO, OECD, WTO, WHO, IMF, Rady Europy, Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO), Organizacji Współpracy Gospodarczej (ECO), Organizacji Państw Islamskich (OIC), Organizacji ds. Współpracy Gospodarczej Państw Regionu Morza Czarnego (BSEC). 1.2. WYMIANA HANDLOWA Turcja należy do głównych partnerów handlowych Polski wśród państw Bliskiego Wschodu i Azji. Pomimo dynamicznego zwiększenia wolumenu bilateralnych obrotów w okresie ub. 3 lat w tempie ok. 1 mld USD rocznie i osiągnięcia w 2011 r. poziomu ponad 5,6 mld USD, udział Turcji w wymianie handlowej Polski pozostaje ograniczony i wynosi ok. 1,7% w ogóle polskiego wywozu (2011 r., wobec 1,3% w 2010 r.) i 1,1% w przywozie ogółem. Utrzymujący się na przestrzeni kilkunastu lat systematyczny dla Polski deficyt w dwustronnych obrotach handlowych z Turcją został przełamany w 2010 r., gdy odnotowano dodatnie dla Polski saldo na poziomie ponad 351 mln USD. Wzrost wolumenu polskiego eksportu do Turcji w 2011 r. przyniósł zwiększenie dodatniego dla Polski salda wymiany dwustronnej do blisko 1 mld USD. W strukturze polskiego eksportu do Turcji dominują wyroby przemysłu elektromaszynowego (maszyny i urządzenia mechaniczne oraz sprzęt elektryczny, pojazdy i ich części) z udziałem pow. 62% oraz chemicznego (alkohole alifatyczne, preparaty pielęgnacyjne, kosmetyki, perfumy) z udziałem blisko 8%, a ponadto tworzywa sztuczne i wyroby z kauczuku, zwłaszcza opony pneumatyczne (ok. 6%) i wyroby metalurgiczne (ok. 5%). W okresie ub. 2 lat, po dopuszczeniu Polski do eksportu mięsa wołowego na rynek turecki, nastąpił skokowy wzrost eksportu wołowiny do Turcji, którego udział w ogóle polskiego wywozu do Turcji osiągnął w 2011 r. blisko 7,5%. Art. rolno-spożywcze (wyroby czekoladowe, tytoń i wyroby tytoniowe, ekstrakt słodowy, pieczywo cukiernicze, napoje alkoholowe i bezalkoholowe) odpowiadają za ok. 4,3% wolumenu polskiego eksportu na rynek turecki. Odnotowany w omawianym okresie wzrost udziału w polskim eksporcie na rynek turecki wyrobów przemysłu elektromaszynowego (pojazdy samochodowe, silniki 2

tłokowe, części i akcesoria samochodowe) oraz maszyn i urządzeń mechanicznych, sprzętu elektrycznego (lampy elektronowe, drut izolowany, kable i aparatura odbiorcza TV, maszyny żniwne i zmywarki), spowodował koncentrację polskiego wywozu towarowego w obrębie wyrobów 2 grup towarowych o średniej i wysokiej technologii. Zgodnie z trendami globalnymi, struktura obrotow polsko-tureckich w głównych grupach towarowych stanowi w dużej mierze odbicie powiązań produkcyjnych w ramach korporacji transnarodowych, stąd za poziom polskiego eksportu odpowiada w istotnym stopniu handel wewnątrzkorporacyjny. Eksport do Turcji cechuje znaczna przewaga udziału dużych firm w stosunku do MSP. W imporcie dominowały wyroby przemysłu elektromaszynowego (ok. 39%), lekkiego wyroby branży tekstylno-odzieżowej odpowiadają za ok. 30% ogółu tureckiego eksportu na rynek polski ) i rolno-spożywczego (8%). Względnie wysokie przyspieszenie odnotowano w pozycji pojazdów samochodowych i ich części. W następstwie światowego kryzysu gospodarczego, w 2009 r. gospodarka turecka skurczyła się o 4,7%. Pomimo szybkiego odrabiania strat począwszy od IV kw. 2009 r. oraz przyspieszonego wzrostu gospodarczego w kolejnych 2 latach, które przyniosły wzrost PKB o 8,9% w 2010 r. i ok. 7,5% (wg szacunków) w 2011 r., recesja uwidoczniła negatywny wpływ na sektory cykliczne, takie jak przemysł motoryzacyjny, który zaznaczył szacowany na 26 31% spadek obrotów w tej sekcji. W tym kontekście należy podkreślić konieczność dywersyfikacji branżowej i produktowej bilateralnej wymiany handlowej Polska Turcja w celu zwiększenia jej odporności na cykliczność trendów gospodarczych. Aktualne dane o obrotach handlu zagranicznego można znaleźć pod adresem: http://www.mg.gov.pl/analizy+i+prognozy/handel+zagraniczny/ http://hinex.stat.gov.pl/hinex/aspx/index.aspx. 1.3. MOŻLIWOŚCI EKSPORTOWE BRANŻ I TOWARÓW Główne towary importowane do Turcji (wg wykazu TurkStat, luty 2010 r.) to: paliwa kopalne, ropa i produkty rafinacji ropy; maszyny i urządzenia mechaniczne, kotły przemysłowe i części do nich; maszyny, urządzenia i sprzęt elektryczny; żelazo i stal; pojazdy (inne niż tabor kolejowy lub tramwajowy); wyroby z tworzyw sztucznych; farmaceutyki; wyroby chemii organicznej; przyrządy i materiały optyczne, fotograficzne itp.; kauczuk, guma i wyroby z gumy; papier, płyty kartonowe, pulpa i wyroby z pulpy; bawełna, przędza i tkaniny bawełniane; wyroby z żelaza i stali; miedź i wyroby z miedzi; aluminium i wyroby z aluminium; statki powietrzne i kosmiczne oraz części do nich; statki, łodzie i inne jednostki pływające; odzież, artykuły i akcesoria odzieżowe (z wyłączeniem dzianin); barwniki i ich pochodne; włókna sztuczne; nawozy sztuczne; wyroby chemii nieorganicznej; tłuszcze roślinne i zwierzęce; nasiona i owoce oleiste; zboża, oleje, żywice, wyroby perfumeryjne, kosmetyki i art. higieny osobistej; drewno i art. z drewna, węgiel drzewny; lokomotywy kolejowe i tramwajowe oraz części do taboru. Zainteresowanie przedsiębiorcow polskich rynkiem tureckim powinno być ukierunkowane na dyskontowanie głównych atutów dużego tureckiego rynku, do których zalicza się: wysoki przyrost naturalny i rosnącą siłę nabywczą ludności, powiązania handlowe i kapitałowe z państwami UE, Zakaukazia, Azji Centralnej i Bliskiego Wschodu, procesy prywatyzacyjne oraz potencjał wzrostu branż: motoryzacyjnej, budowlanej, energetycznej, ICT, rolno-spożywczej i agrotechnicznej, medycznej, ochrony środowiska, zbrojeniowej. Atrakcyjność Turcji, jako rynku eksportowego, wynika bezpośrednio z realizacji procesu przedakcesyjnego ujednolicania ustawodawstwa i regulacji rynku wewnętrznego do wymagań unijnego acquis, a także z coraz silniejszego powiązania gospodarczego Turcji 3

z krajami regionu, czego konsekwencją jest rosnąca rola Turcji dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego UE oraz jako ważnego ogniwa w wymianie handlowej i strategicznego partnera gospodarczego dla wielu krajow Europy, Azji i Afryki. Branże towarów reprezentujące realne szanse dla polskich eksporterow na rynku Turcji: Art. rolno-spożywcze: Prognoza rozwoju demograficznego, wzrost zamożności i poziomu konsumpcji oraz implementacja zachodniego modelu wzorcow konsumpcyjnych pozwala prognozować wzrost wydatkow na jakościową i prefabrykowaną żywność, zwłaszcza w asortymencie: drób, wysokiej jakości mięso wołowe, baranie, kozie, produkty mleczne (sery jogurty, desery), żywność fast food, potrawy wstępnie przygotowane do spożycia, zdrowa żywność, napoje energetyzujące, odżywki, zwłaszcza dla dzieci. Motoryzacja: Branża wyrożnia się wysoką dynamiką w grupie części i akcesoriow samochodowych, silnikow. Szanse kooperacji w branży motoryzacyjnej występują w asortymencie: opon, okładzin hamulcowych, skrzyni biegów, sprzęgieł i urządzeń diagnostycznych. Gorsza jakość dróg lokalnych w Turcji, natężenie ruchu drogowego, częstość wypadków i niska jakość paliwa to czynniki generujące zwiększony popyt na komponenty ulegające szybkiemu zużyciu: hydraulikę, amortyzatory, elementy nadwozia, oświetlenie itp. Postęp procesów dostosowawczych sprzyjać będzie rozwojowi popytu w zakresie zaawansowanych technologii oraz sprzętu do diagnostyki i kontroli pojazdow. Budownictwo: W oparciu o zapotrzebowanie rynku tureckiego prognozuje się silny wzrost budownictwa mieszkaniowego oraz inwestycji drogowych i energetycznych. Wobec dominacji krajów UE w imporcie materiałow wysokiej jakości oraz samowystarczalności Turcji w produkcji materiałów konwencjonalnych, firmy polskie powinny konkurować w dostawach i kooperacji w zakresie zaawansowanych jakościowo produktów jak: wykładziny, panele, farby, pokrycia dachowe, akcesoria sanitarne, grzejniki, produkty z aluminium. Urządzenia, aparatura, sprzęt medyczny: Turecki przemysł pokrywa jedynie ok. 15% zapotrzebowania w tym zakresie. Import obejmujący zaawansowany technologicznie sprzęt medyczny pochodzi głównie z USA, UE, Japonii, ostatnio rownież z Chin. Dla polskich firm możliwa jest współpraca handlowo-inwestycyjna oraz sprzedaż produktów jednorazowego użytku, sprzętu medycznego laboratoryjnego,radiologicznego, diagnostycznego, optycznego, szczepionek, systemów ratunkowych, sprzętu do intensywnej terapii i ortopedii, implantow i wyposażenia do rehabilitacji. Kosmetyki, środki toaletowe i higieny osobistej: Trendy demograficzne, uwarunkowania kulturowe oraz zmiana wzorców konsumpcyjnych na rynku tureckim sugerują wysoki potencjał rozwojowy rynku kosmetyków. Największe udziały w rynku posiadają środki do pielęgnacji włosów (zwłaszcza szampony), artykuły pielęgnacyjne dla mężczyzn, depilatory, produkty do kąpieli, makijażu/demakijażu, dezodoranty i antyperspiranty, perfumy, woda kolońska i wody toaletowe, środki pielęgnacji dla niemowląt oraz art. higieny jamy ustnej. Energetyka: W związku z systematycznie rosnącym zapotrzebowaniem tureckiej gospodarki i gospodarstw domowych, do 2020 r. planowana jest znaczna rozbudowa istniejącego potencjału wytwarzania i przesyłu energii elektrycznej, w tym pochodzącej ze źródeł odnawialnych (OZE). Dla polskich firm szanse zbytu i kooperacji uwidaczniają się w zakresie: dostaw wyposażenia i usług dla elektrowni konwencjonalnych oraz 4

wiatro- i hydroelektrowni, wykorzystania energii geotermalnej, instalacji do upłynniania węgla brunatnego, stacji transformatorowych, usług modernizacyjnych istniejących elektrowni, a w dziedzinie gazownictwa wyposażenia rurociągow, stacje kompresyjne i obsługowe, gazomierze, instalacje do podziemnego magazynowania. Ponadto należy spodziewać się rosnącego popytu na technologie poprawy efektywności energetycznej oraz usługi doradcze o charakterze prawnym i finansowym, w zakresie wytwarzania, transmisji i dystrybucji energii. Branża ICT: Według prognoz, wartość tureckiego rynku technologii informatycznych i telekomunikacyjnych (ICT) wzrośnie do 2012 r. do poziomu 60 mld USD. Rozwojowi branży sprzyja liberalizacja rynku telekomunikacyjnego, proces harmonizacji regulacyjnej z UE na kanwie negocjacji akcesyjnych, rządowa polityka wspierania działalności badawczo-rozwojowej, popyt ze strony młodej populacji (40% ludności poniżej 22 lat). Ochrona środowiska: Harmonizacja tureckich regulacji z unijnymi w zakresie ochrony środowiska, będzie generować szacowany na ponad 70 mld USD rynek infrastruktury i technologii. Przewidywane wsparcie finansowe UE pokryje ok. 15% całości wydatków. Ostateczny poziom nakładów może wzrosnąć do 90 mld USD w związku z inwestycjami powiązanymi z wdrożeniem dyrektywy chemicznej REACH. Priorytety inwestycyjne obejmują: gospodarkę wodno-ściekową, gospodarkę odpadami, prewencję zanieczyszczenia powietrza. Możliwości eksportu i współpracy produkcyjno-usługowej: instalacje i urządzenia gospodarki wodnej, gospodarka odpadami (projektowanie i wykonawstw), zaawansowane technologicznie pompy wodne i ich części, filtry emisyjne, systemy monitorujące zanieczyszczenie powietrza, technologie składowania i przetwarzania odpadów niebezpiecznych oraz medycznych, urządzenia do wykrywania wycieków, technologie odwróconej osmozy, technologia membran, liczników i sprzętu pomiarowego, systemy komputerowe i programowe SCADA (ang. Supervisiory Control and Data Acquisition). Przemysł obronny: Liczące ponad 1 mln żołnierzy tureckie siły zbrojne stanowią 2. co do wielkości armię w NATO, Turcja utrzymuje największą po USA eskadrę F-16. Roczny budżet tureckiego MON wynosi ok. 10 11 mld USD. Zamówienia dla armii realizowane są przez Podsekretariat ds. Przemysłu Zbrojeniowego MON. Zgodnie z deklaracjami administracji tureckiej, celem strategicznym Ankary jest osiągnięcie co najmniej 50% stopnia samowystarczalności w obszarze przemysłu zbrojeniowego poprzez inwestycje w potencjał produkcyjny, B+R oraz transfer technologii i projekty offsetowe. Uwzględniając plany modernizacji tureckiej armii, perspektywy zbytu i kooperacji produkcyjnej zaznaczają się dla firm powiązanych z dostawcami amerykańskimi, w zakresie m.in. wyposażenia i modernizacji F-16, programu Joint Strike Fighter, systemów transportowych i udźwigu ciężkiego sprzętu, instalacji obrony przeciwrakietowej, wyposażenia satelitów, platform bojowych, amfibii, radarowych i samolotowych systemów monitorowania wybrzeży, szybkich łodzi patrolowych, poszukiwaczy min morskich, urządzeń do łodzi podwodnych, samolotow szkolno-treningowych, czołgów, kołowych pojazdów opancerzonych, rakiet Stinger, ATACMS (ang. Army Tactical Missile System), samolotów wczesnego ostrzegania AWACS i bezzałogowych (UAV), śmigłowców bojowych, transportowych i ratowniczych, mobilnych szpitali chirurgicznych. 5

Przemysł chemiczny: W oparciu o trendy rozwojowe tureckiego przemysłu chemicznego, potencjał zbytu i kooperacji dla firm polskich występuje w zakresie: dostaw barwników, pigmentów, dodatków do farb, włókien syntetycznych dla przemysłu samochodowego, tekstylnego i obuwniczego, włókien termoplastycznych, sztucznej gumy, farmaceutyków, kosmetyków, środków czystości oraz kooperacji produkcyjnej i inwestycyjnej w Turcji oraz na rynkach trzecich w regionie, zwłaszcza z zastosowaniem nowoczesnych technologii, m.in. w obszarze żywic syntetycznych, produktow ropopochodnych, przerobu boru, wytwarzania detergentow. Inne branże: Ponadto na rynku tureckim występuje zapotrzebowanie importowe na: - Maszyny i urządzenia do obróbki metalu, przetwórstwa spożywczego, elementy technologii produkcji samochodow, - Drewno i wyroby z drewna (sklejki, parkiety), meble i akcesoria, stolarka budowlana, - Papier i tekturę, - Wyroby hutnicze (żelaza i stali), miedź i wyroby z miedzi, dostawy wyrobów dla budownictwa, branży motoryzacyjnej. 2. KWESTIE PRAWNE 2.1. SYSTEM PODATKOWY CIT odprowadzany jest kwartalnie i rocznie przez spółki z kapitałem akcyjnym, przedsiębiorstwa kooperacyjne, przedsiębiorstwa państwowe (w tym jednostki handlowe, przemysłowe i rolne należące do obywateli obcych państw lub zagranicznych organizacji), podmioty gospodarcze należące do fundacji i stowarzyszeń, a ponadto joint ventures między osobami prawnymi i fizycznymi. Stawki podatkowe: 20% stawka bazowa, 15% podatek u źrodła na dywidendy i depozyty bankowe, 10% podatek dla rezydentów i 0% dla nierezydentów od oprocentowania bonów i papierów skarbowych oraz innych papierów wartościowych. PIT obliczany jest z reguły od łącznych dochodow osiąganych z 7 rodzajow źródeł: zysków z działalności gospodarczej, zysków z działalności rolniczej, dochodu z tytułu zatrudnienia, usług profesjonalnych, wynajmu nieruchomości, inwestycji kapitałowych oraz innych źrodeł (zyski kapitałowe, itp.). Progi podatkowe: 15%, 20%, 27% i 35%. VAT płatny jest od towarów i usług w ramach działalności handlowej (w tym importowej), przemysłowej, rolniczej i zawodowej. VAT zawarty w zakupach zmniejsza VAT należny przy sprzedaży. Różnica pozytywna przekazywana jest do urzędu skarbowego, negatywna natomiast nie jest co do zasady zwracana płatnikowi, lecz zaliczana na poczet przyszłych płatności z tytułu VAT. Wyjątki obejmują m.in. transakcje eksportowe. Stawki podatkowe: 10% stawka bazowa, 18% stawka ogólna, 8% na podstawowe art. żywnościowe, gaz ziemny, lekarstwa, odzież, usługi edukacyjne i medyczne, 1% na niektóre produkty rolne, prasę i czasopisma oraz leasing finansowy, wyłączenia podatkowe dla niektórych dóbr kapitałowych i surowców, eksportu towarow i usług itp. Informacje o obowiązujących w Turcji stawkach i uwarunkowaniach dla podatku gminnego, od transakcji bankowych i ubezpieczeniowych, podatku stemplowego, podatku od wzbogacenia, transakcji dotyczących nieruchomości, podatku konsumpcyjnego oraz specjalnego podatku telekomunikacyjnego dostępne na portalu WPHI Ankara www.ankara.trade.gov.pl. Szczegołówe informacje na stronie Tureckiej Administracji Dochodow: http://www.gib.gov.tr/index.php?id=469. 6

2.2. ZAMÓWIENIA PUBLICZNE Od początku 2003 r. kwestie zamówień publicznych regulują 2 akty prawne nawiązujące do dyrektyw wspólnotowych i orzecznictwa ETS w tym zakresie: ustawa nr 4734 z dn. 4 stycznia 2002 r. o zamówieniach publicznych oraz ustawa nr 4735 z dn.5 stycznia 2002 r. o umowach ws. zamowień publicznych. Centralnym organem kontrolnym w Turcji jest, powołany w trybie ustawy, Urząd Zamówień Publicznych. Regulacje dotyczące etapów i procedury realizacji dostaw, usług i robót publicznych są w definicjach zbliżone do prawa UE, przy czym fazę zawierania i egzekucji kontraktów określa ustawa nr 4735. W kategoriach zamawiającego ujęte są centralne i regionalne urzędy państwowe, samorządy, instytucje ubezpieczeń społecznych i większość osób prawnych wykonujących zadania publiczne. Gospodarka komunalna objęta jest przepisami o zamówieniach publicznych w zakresie, w jakim stanowi część administracji publicznej lub wchodzi w skład przedsiębiorstw państwowych. Procedura postępowań przewiduje 15% preferencję cenową dla dostawców i wykonawców krajowych. Progi zamówień publicznych determinujące tryby postępowania oraz warunki i terminy ogłoszeń dla uczestnikow krajowych są zdefiniowane odmiennie niż w prawie UE, natomiast zasady publikowania ogłoszeń są generalnie zbliżone do unijnych. Rozbudowane są przepisy dotyczące szacowania wartości zamówienia, stosowanie Wspólnego Słownika Zamówień nie jest obowiązkowe. Kryteria udzielania zamówienia zawierają ocenę finansowej i profesjonalnej kondycji uczestnikow postępowania, nie definiują jednak metod jej ważenia. Priorytetowym wyznacznikiem jest najniższa cena, inne czynniki brane są pod uwagę tylko w nadzwyczajnych okolicznościach. W praktyce obok ceny największe znaczenie mają takie elementy, jak jakość produktu/usługi, warunki finansowe, reputacja, spełnienie standardów/ regulacji unijnych, kwalifikacje partnera lokalnego i doświadczenie we współpracy z określonymi dostawcami/wykonawcami. Aspekty środowiskowe są uwzględnione w granicach określonych przez acquis UE. Reguły wykluczeń z postępowań bazują na rozwiązaniach wspólnotowych, obejmują ponadto m.in. publikowanie przez Urząd Zamówień Publicznych listy podmiotów wykluczonych z postępowania. W zakresie załatwiania sporów nie jest w pełni uregulowana kwestia wzajemnego uznawania dowodów uczestnikow postępowania. Procedury rozpatrywania protestów oraz odwołań nie są zgodne z acquis UE. Niemal 100% postępowań o wartości zamówienia powyżej progów ustawowych realizowana jest w trybie przetargów nieograniczonych z uwagi na rygory towarzyszące trybom ograniczonym. Turcja nie przyjęła horyzontalnych przepisów dla podmiotów operujących w sektorze usług komunalnych czy w odniesieniu do umów koncesyjnych, podobnie jak w zakresie partnerstwa publiczno-prywatnego. 2.3. OCHRONA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ Pomimo generalnej harmonizacji legislacji tureckiej z prawem wspólnotowym w zakresie prawa autorskiego i praw pokrewnych, ograniczone zdolności instytucjonalne uniemożliwiają efektywną egzekucję przepisów w tym zakresie. Turcja ratyfikowała traktat WIPO o wykonaniach artystycznych i fonogramach, relatywnie rozpowszechnione jest piractwo książkowe i innych nośników (CD i DVD). Policja, której powierzono egzekucję prawa własności intelektualnej, nie posiada uprawnień do interwencji w zakresie naruszeń znaków towarowych. W sprawach o naruszenie własności intelektualnej orzekają wyspecjalizowane sądy kryminalne. Turcja jest sygnatariuszem Konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych oraz Konwencji rzymskiej o ochronie artystów wykonawców, producentów fonogramów oraz organizacji nadawczych. 7

Turecki Instytut Patentowy (TPE) zmodernizował swoją strukturę organizacyjną, system informatyczny, usługi online oraz relacje z klientami, ustanowił także mechanizm aplikacyjny online dla znaków towarowych. Tym niemniej system rejestracji znaków towarowych pozostaje słaby, występują ponadto przypadki niespójnych decyzji w sprawach znaków towarowych podejmowanych przez TPE i sądy orzekające w sprawach o naruszenie własności intelektualnej. Częste są praktyki naruszania znanych znaków towarowych przez duże i średnie przedsiębiorstwa tureckie, m.in. w odniesieniu do zarejestrowanych opakowań i trójwymiarowych znaków towarowych. Turcja jest członkiem Europejskiej Organizacji Patentowej WIPO, a także stroną Konwencji paryskiej, porozumień GATTS i TRIPS, Protokołu madryckiego (ale nie Porozumienia madryckiego), Porozumienia nicejskiego i wiedeńskiego oraz Traktatu singapurskiego o prawie znaków towarowych. Główne założenia oraz specyficzne uregulowania dotyczące tureckiego systemu patentowego, ochrony znaków towarowych i praw autorskich przedstawiono na stronie WPHI Ankara: www.ankara.trade.gov.pl wraz z linkami do instytucji i aktów prawnych związanych z ochroną własności intelektualnej w Turcji. 2.4. ROZSTRZYGANIE SPORÓW, WINDYKACJA NALEŻNOŚCI W 1988 r. Polska zawarła z Turcją umowę o pomocy prawnej w sprawach cywilnych i handlowych, ktora przewiduje m.in. uznawanie dokumentow urzędowych oraz pod określonymi warunkami uznawanie i wykonywanie orzeczeń sądowych w zakresie objętym umową. Organami pośredniczącymi w przekazywaniu wnioskow o udzielenie pomocy prawnej są Ministerstwa Sprawiedliwości. Możliwa jest także bezpośrednia współpraca właściwych sądow. Przy dochodzeniu roszczeń zaleca się korzystanie z usług wyspecjalizowanych kancelarii prawnych. Koszty windykacji/dochodzenia roszczenia szacuje się średnio na 19% wartości roszczenia, a czas trwania procedur na 420 dni. W niektorych przypadkach (np.: wszczęcia postępowania w celu oddalenia protestu wobec czynności egzekucyjnych), proces sądowy może wydłużyć się do 18 30 miesięcy, a nawet 3 4 lat, jeśli dłużnik okaże się niekooperatywny. W pewnych okolicznościach dłużnik może szukać ochrony prawnej przed postępowaniem upadłościowym, egzekucyjnym i procesem sądowym w trybie przewidzianych ustawodawstwem tureckim procedur reorganizacji, przesunięcia w czasie bankructwa lub restrukturyzacji społek. Turcja, podobnie jak Polska, jest sygnatariuszem Konwencji z Nowego Jorku o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych: http://www.uncitral.org/uncitral/en/uncitral_texts/arbitration/nyconvention.html, http://www.sa.dig.wroc.pl/files/przep_konwencja_nowy_york.pdf Turcja nie posiada systemu rejestru długow zbliżonego do polskiego, a w dokumentach rejestrowych przedsiębiorcow we właściwych izbach handlowych lub przemysłowych odnotowywane są jedynie ostateczne decyzje sądów wobec indywidualnych przedsiębiorcow. Zakup długow nie jest rozpowszechniony. W indywidualne transakcje mogą angażować się tureckie banki, operują w tym zakresie także firmy międzynarodowe. Faktoring to względnie młody sektor usług finansowych w Turcji, działa w nim obecnie ok. 100 firm. Pełna informacja dotycząca dochodzenia roszczeń w Turcji dostępna na portalu WPHI Ankara www.ankara.trade.gov.pl. 2.5. DOSTĘP DO RYNKU Podstawowym instrumentem prawnym reżimu celnego Turcji jest ustawa nr 4458 z 22.10.1999 r., której przepisy definiują turecki obszar celny (z wyłączeniem stref wolnocłowych) oraz regulują zasady odpraw celnych, procedury celne związane z czasowym wwozem, składami celnymi, przerobem uszlachetniającym lub przerobem pod kontrolą celną 8

oraz prawa i obowiązki podmiotów poddających towary procedurom celnym. Tekst ustawy w jęz. angielskim dostępny jest na stronie Podsekretariatu ds. Celnych: www.gumruk.gov.tr/english/gumruk/dosyaupload/ab/customslaw.pdf. Aktualnie obowiązujące reguły stosowania dokumentów przewozowych (i sporządzania deklaracji na fakturze) ustanawia decyzja nr 1/2006 Komitetu Współpracy Celnej Turcja-WE z dn. 26.09.2006 r. ws. implementacji Decyzji nr 1/95 Rady Stowarzyszenia WE-Turcja (2006/646/WE), www.gumruk.gov.tr/english/eu/decisionno1-2006.pdf. System preferencyjnego handlu Turcji z krajami UE w zakresie towarów przemysłowych oraz przetworzonych art. spożywczych określa Decyzja nr 1/95 Rady Stowarzyszenia WE-Turcja z dn. 22.12.1995 r. o ustanowieniu unii celnej, która weszła w życie 1.01.1996 r., patrz: www.avrupa.info.tr/files/file/eu&turkey/custom_union_des_eng.pdf. 10-cyfrowa konstrukcja taryfy tureckiej bazuje na zharmonizowanym systemie oznaczania i klasyfikacji towarów HS (pierwsze 6 cyfr) oraz unijnej nomenklaturze scalonej CN (7 i 8 cyfra), rozbudowanych o krajowe wymogi statystyczne (cyfry 9 i 10). Taryfa celna dostępna jest w trybie interaktywnym na stronie Podsekretariatu ds. Celnych: www.gumruk.gov.tr/english/content.aspx?ct=3&cid=b_tariff. Należności celne kalkulowane są na bazie CIF (ang. Cost, Insurance, Freight). Turcja jest sygnatariuszem Art. VII GATT (tzw. Kodeksu Wartości Celnej) stanowiącego, że podstawą obliczania wartości celnej jest wartość transakcyjna, tj. cena faktycznie zapłacona lub należna, powiększona o koszty i wydatki. Przepisy tego artykułu zobowiązują jednocześnie Turcję do szybkiego przeprowadzania odpraw celnych oraz starannego rozpatrywania odwołań. Licencje i bariery paracelne. Poza ochroną celną i nietaryfową (licencje, certyfikaty, oznakowania) w sektorze rolno-spożywczym oraz obowiązującym nadal dla szeregu krajów obszaru UE (Polska została wyłączona z zakazu we wrześniu 2010 r.) praktycznym zakazem importu mięsa wołowego oraz bydła żywego (ryzyko BSE), nie występują znaczące bariery w handlu. Utrudnieniem są wysokie progi udziału w zamówieniach publicznych i preferencje cenowe dla lokalnych wykonawców. Na poziomie bezpośredniej współpracy przedsiębiorców występują przypadki nieprawidłowości w płatnościach i dostawach, brak znajomości przepisów, trudności w weryfikacji partnerów. Barierą są także rygorystyczne przepisy w zakresie zatrudniania i samozatrudniania cudzoziemców, co dotyczy również usług świadczonych na rzecz korporacji zagranicznych. W ślad za ambicjami Ankary do przyciągania inwestorow zagranicznych oraz przejmowaniem regulacji biznesowych i standardów UE w ramach procesu akcesyjnego, warunki sprzedaży i prowadzenia działalności gospodarczej na terenie Turcji ulegają stopniowej poprawie. Potwierdzają to oceny międzynarodowej konkurencyjności Turcji formułowane przez renomowane ośrodki analityczne (w tym Bank Światowy w jego rankingu Doing Business ), jak i przyspieszony napływ inwestycji zagranicznych. Certyfikaty i inne wymogi w dostępie do rynku. Regulacje stanowiące szczególne utrudnienie w dostępie polskich eksporterów do rynku tureckiego dotyczą sektorów rolnospożywczego (dokumenty/licencje importowe lub dokumenty kontrolne, świadectwa sanitarne, certyfikaty fitosanitarne) oraz farmaceutycznego i chemicznego (certyfikaty zdrowia, świadectwa zgodności). W ostatnim okresie (2009 r.) wprowadzono dodatkowe środki ochrony krajowego rynku tekstylno-odzieżowego przed importem, głównie pochodzenia dalekowschodniego oraz nowe regulacje dotyczące rynku farmaceutycznego (2010 r.), wymagające m.in. uzyskiwania tureckiego świadectwa GMP (Good Manufacturing Practices) dla leków importowanych. Ponadto specyficzne wymagania obowiązują przy 9

imporcie (oraz promocji) pożywek dla dzieci, napojów energetyzujących, produktow dietetycznych dla diabetykow, witamin itp., alkoholu, wieprzowiny i produktow z wieprzowiny, papierosów, żywych zwierząt i roślin, ziaren i nasion oraz hormonów itp. Szczegółowe informacje dotyczące kwestii celnych, wymaganych certyfikatów itp. dostępne są na portalu WPHI Ankara: www.ankara.trade.gov.pl. 3. PRZEDSIĘWZIĘCIA TARGOWO-WYSTAWIENNICZE Lp. Nazwa i lokalizacja Typ/Branża 1. IMOB 2012, Stambuł Targi meblarskie 2. WIN World of Industry Pt.II, Stambuł Targi automatyki i technologii przemysłowych 3. 81. Izmir Fair, Izmir Targi wielobranżowe 4. International Agriculture Fair Targi rolno-spożywcze AGROTEC 5. CeBIT Bilisim Eurasia, Stambuł Targi branży ICT 6. International Automotive Supply, Components, Accessories & Service Equipment Exhibition, Stambuł Targi motoryzacji 7. Health, Spa & Wellness, Thalasso, Thermal and Medical Tourism Exhibition, Antalya Targi/wystawa branży turystyki medycznej Najważniejsze organizacje wystawiennicze w Turcji: - Organizator Targów Tekstylnych http://ww.interteks.com.tr/ - Administracja targów w Stambule http://www.itf-exhibitions.com/tr/default.asp - Organizator targów w Izmirze IZFAS http://www.izfas.com.tr/ - Główny organizator imprez targowo-wystawienniczych w Turcji http://www.tuyap.com.tr/ - Organizator targów w Stambule http://www.cnrexpo.com/ - Organizator targów budowlanych http://www.yem.net/ - Portal imprez targowo-wystawienniczych http://www.biztradeshows.com/turkey/ 4. WAŻNE ADRESY I LINKI 4.1. AMBASADA RP I POZOSTAŁE PLACÓWKI DYPLOMATYCZNE Wydział Promocji Handlu i Inwestycji w Ankarze Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Turcji And Sokak No: 8/17 Kat: 4 06680 Cankaya ANKARA Turkey tel.: (+90) 312 468-09-90 fax: +90 312 428-12-34 www.ankara.trade.gov.pl e-mail: ankara@trade.gov.pl Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Turcji Ataturk Bul. No.241 Kavaklidere PK-20, 06-650 ANKARA Turkey tel.: (+90) 312 457-20-00 fax: (+90) 312 467-89-63 www.ankara.polemb.net e-mail: ankara.amb.sekretariat@msz.gov.pl 10

Konsulat Generalny RP w Stambule GIZ 2000 Plaza Ayazağa Koyu Yolu No. 7 Kat 5 MASLAK ISTANBUL Turkey tel.: (+90) 212 290-66-30 fax: (+90) 212 290-66-32 www.stambulkg.polemb.net e-mail: stambul.kg.konsulat@msz.gov.pl 4.2. PODMIOTY LOKALNE - Podsekretariat ds. Skarbu http://www.treasury.gov.tr/ - Ministerstwo Gospodarki www.foreigntrade.gov.tr - Ministerstwo Ceł i Handlu www.gumruk.gov.tr/english/ - Turecki Bank Centralny www.tcmb.gov.tr/yeni/eng/index.html - Turkstat turecki urząd statystyczny www.turkstat.gov.tr/ - Urząd ds. Prywatyzacji www.oib.gov.tr/index_eng.htm - Podsekretariat ds. Przemysłu Zbrojeniowego www.ssm.gov.tr/en/pages/default.aspx - Agencja Wspierania i Promocji Inwestycji www.invest.gov.tr/ - Urząd Zamówień Publicznych www.ihale.gov.tr/yayinlar_dokumanlar/dokumanlar_english.htm - Ogłoszenia o przetargach (jęz. ang.) dostępne na stronie tureckiej Agencji Wspierania i Promocji Inwestycji www.invest.gov.tr/textpage.aspx?pid=9 oraz Turecko-Brytyjskiej Izby Handlowo-Przemysłowej www.tbcci.org/tenderopportunities.php?action=search - Polsko-Turecka Izba Gospodarcza w Warszawie www.ptcoc.eu/ang/index_ang.php - Dziennik Urzędowy Republiki Tureckiej http://rega.basbakanlik.gov.tr/ - Katalogi firm tureckich www.tradeturkey.com/ ; www.businessinturkey.com/ - Turecki Kompass www.kompass.com/ 11