1. Najnowsze dane dotyczące zapotrzebowania energetycznego w okresie wzrostu

1. Najnowsze dane dotyczące zapotrzebowania energetycznego w okresie wzrostu Im wi kszy pies doros y, tym proporcjonalnie mniejsza waga urodzeniowa szczeni cia. Waga nowonarodzonego szczeni cia rasy Yorkshire wynosi oko o 140 g, co stanowi 5% wagi suki. Dla porównania, szczeni ta rasy Dog Niemiecki wa à po urodzeniu Êrednio 600-700 g, co stanowi oko o 1% wagi suki. Waga szczeni cia zwi ksza si bardzo szybko. Podwaja si w przeciàgu 7-10 dni, potraja si wciàgu 3 tygodni, a po miesiàcu jest ju 4-5-krotnie wi ksza w porównaniu do urodzeniowej masy cia a. % wagi psa doros ego w momencie urodzenia Waga szczeni cia w porównaniu do wagi psa doros ego (èród o: Royal Canin) Pomimo, i waga doros ego psa rasy ma ej i du ej mo e ró niç si a 100-krotnie, waga urodzeniowa szczeniàt, niezale nie od rasy, ró ni si zaledwie 6 8-krotnie. Oznacza to, i przyrost masy cia a u szczeniàt ras du ych jest znacznie wi kszy ni u szczeniàt ras ma ych. Yorkshire Pudel Spaniel Seter Owczarek Miniaturowy Bretoƒski Angielski Niemiecki Golden Retriever Berneƒski Pies Pasterski Dog Niemiecki 8

1. Najnowsze dane dotyczàce zapotrzebowania energetycznego w okresie wzrostu Bardzo d ugi okres wzrostu Szczeni ta ras olbrzymich osiàgajà po ow wagi psa doros ego w wieku 5 miesi cy. Masa ich cia a zwi ksza si jednak a do 18-24 miesiàca ycia. W tym czasie waga szczeni cia wzrasta 80-100- krotnie (dla porównania u szczeniàt ras ma ych- 20-30-krotnie). Oznacza to, i wzrost to szczególnie wra liwy okres w yciu psów ras du ych i olbrzymich. U szczeniàt ras du ych oraz olbrzymich mo na wyró niç dwie oddzielne fazy wzrostu: - Faz szczególnie intensywnego oraz szybkiego wzrostu, podczas której dochodzi g ównie do rozwoju szkieletu. - Faz znacznie wolniejszego wzrostu, w której dochodzi do przyrostu masy mi Êniowej. Dog Niemiecki w ró nych etapach rozwoju WysokoÊç w k bie w cm 50% wagi psa doros ego 80% wagi psa doros ego Psaila Renner Renner Psaila miesiàc 2: 42 cm, 12 kg miesiàc 5: 70 cm, 36 kg miesiàc 8: 75 cm, 58 kg Pies doros y : 80 cm, 70 kg Uk ad szkieletowy rozwija si g ównie w przeciàgu pierwszych kilku miesi cy. W drugiej fazie dochodzi do przyrostu masy mi Êniowej, a okres ten trwa a do osiàgni cia przez szczeni wagi psa doros ego. 9

1. Najnowsze dane dotyczàce zapotrzebowania energetycznego w okresie wzrostu Teoretyczna krzywa wzrostu szczeni cia: rasy ma e (5 kg), Êrednie (15 kg), du e (30 kg) oraz olbrzymie (60 kg), wyra ona, jako procent wagi psa doros ego (èród o: Royal Canin) % aktualnej wagi/ szacowanej wagi psa doros ego Szczeni ta ras du ych osiàgajà 80% wagi psa doros ego w wieku oko o 8 miesi cy. Po tym okresie tempo wzrostu znacznie spada. Wiek (w miesiàcach) Psy ras ma ych (doros y 5 kg) Psy ras Êrednich (doros y 15 kg) Psy ras du ych (doros y 30 kg) Psy ras olbrzymich (doros y 60 kg) Bardzo intensywny wzrost Tempo wzrostu ocenia si na podstawie Êrednich dziennych przyrostów masy cia a. Wyra a si je iloêcià gramów, o które szczeni zwi ksza swojà wag ka dego dnia. Dzienne przyrosty nie tworzà linii prostej podczas ca ego okresu wzrostu szczeni cia. Zwi kszajà si a do osiàgni cia szczytu, anast pnie stopniowo spadajà do momentu uzyskania przez szczeni dojrza oêci fizycznej. W przeciwieƒstwie do psów ras ma ych, okres intensywnego wzrostu u szczeniàt ras du ych trwa nadal po odsadzeniu: najwi ksze dzienne przyrosty notuje si a do 8 miesiàca ycia. Oznacza to, e konsekwencje niew aêciwej diety podczas okresu wzrostu sà znacznie powa niejsze u psów ras du ych. Tym samym, u psów tych ryzyko rozwoju schorzeƒ kostno-stawowych w okresie wzrostu jest znacznie wi ksze. 10

1. Najnowsze dane dotyczàce zapotrzebowania energetycznego w okresie wzrostu Zmiany w Êrednich dziennych przyrostach (wyra one w gramach na dzieƒ) oraz w masie cia a (w kg) podczas okresu wzrostu szczeniàt ras du ych Przyrost masy cia a w g/dz Szczyt wzrostu FAZA 1 FAZA 2 Przyrost masy cia a 50% wagi psa doros ego Wiek szczeni cia w miesiàcach Waga psa (kg) Szczyt wzrost u szczeniàt ras du ych oraz olbrzymich przypada pomi dzy 3 a 5 miesiàcem. W okresie szczytu wzrostu szczeni ta ras du ych regularnie zwi kszajà swojà mas cia a o 150-200 g dziennie, czyli o ponad 1 kg tygodniowo. Im wi kszy pies, tym póêniej osiàgany szczyt wzrostu oraz d u szy okres intensywnego wzrostu. Zmiany w Êrednich dziennych przyrostach podczas okresu wzrostu u kilku psów ras du ych (Martin, 1993 oraz dane w asne Royal Canin) Szczyt dziennych przyrostów u psów ras du ych oraz olbrzymich przypada na 3-5 miesiàc ycia. Od 5 miesiàca przyrosty masy cia a zmniejszajà si a tempo wzrostu spada jeszcze bardziej po 8 miesiàcu. Odsadzenie 3-5 miesi cy 6-7 miesi cy 8-14 miesi cy Bokser Owczarek Niemiecki Leonberger Dog Niemiecki 11

1. Najnowsze dane dotyczàce zapotrzebowania energetycznego w okresie wzrostu Znacznie wy sze zapotrzebowanie energetyczne ni u psów doros ych Hermeline Szczeni rasy Dogue de Bordeaux. Bytowe zapotrzebowanie energetyczne u doros ych psów mo na obliczyç na podstawie poni szego równania: 132 kcal/kg masy cia a 0,73 /dzieƒ (Holme, 1982). Szczeni rasy Owczarek Niemiecki. Psaila Zapotrzebowanie energetyczne szczeniàt jest znacznie wy sze, poniewa na potrzeby bytowe nak adajà si tak e potrzeby na wzrost. Na poczàtku okresu wzrostu, ogólne zapotrzebowanie jest, co najmniej dwa razy wy sze ni u psów doros ych. Wraz z up ywem czasu, potrzeby te stopniowo si zmniejszajà: - W wieku 5 miesi cy (50% wagi psa doros ego) zapotrzebowanie energetyczne u szczeniàt ras du ych jest 1.75 razy wy sze ni u psa doros ego. - W wieku 8 miesi cy (80% wagi psa doros ego), zapotrzebowanie energetyczne u szczeniàt ras du ych jest zaledwie o 1.3 razy wy sze ni u psa doros ego. 12

1. Najnowsze dane dotyczàce zapotrzebowania energetycznego w okresie wzrostu Zapotrzebowanie energetyczne (kcal/dzieƒ) Zmiany w zapotrzebowaniu energetycznym szczeniàt ras du ych (waga doros ego psa 30 kg) podczas okresu wzrostu (èród o: Royal Canin) Maksymalne zapotrzebowanie energetyczne Szczyt wzrostu Zapotrzebowanie energetyczne ca kowite (ZEC) Zapotrzebowanie energetyczne bytowe (ZEB) Ca kowite zapotrzebowanie energetyczne szczeniàt ras du ych zwi ksza si do 7 miesiàca ycia i utrzymuje si na tym poziomie a do zakoƒczenia fazy intensywnego wzrostu. Zapotrzebowanie energetyczne na wzrost (ZEW) Miesiàce Luka ZEC= ZEB + ZEW > Ca kowite zapotrzebowanie energetyczne szczeniàt ras du ych zmienia si w wieku oko o 7 miesi cy, czyli znacznie póêniej ni szczyt wzrostu (przypadajàcy pomi dzy 3 a 5 miesiàcem). W rzeczywistoêci, po szczycie wzrostu, szczeni roênie znacznie wolniej, pomimo, i jego waga nadal wzrasta stosunkowo szybko. W konsekwencji, zapotrzebowanie energetyczne na wzrost nieznacznie si zmniejsza, podczas gdy zapotrzebowanie bytowe (zale ne od wagi) znacznie wzrasta. Szczeni ta rasy Labrador. 13 Lenfant

1. Najnowsze dane dotyczàce zapotrzebowania energetycznego w okresie wzrostu: unikalne rozwiàzania ywieniowe R Unikalne rozwiàzania ywieniowe: Odpowiednie karmy uwzględniające specyficzne potrzeby podczas dwóch etapów wzrostu Wnikliwe obserwacje szczeniàt ras du ych oraz olbrzymich stworzy y koniecznoêç przeanalizowania przebiegu wzrostu z ró nych perspektyw: zwi kszenie wielkoêci psa, zwi kszenie masy cia a (Êrednie dzienne przyrosty), rozwój uk adu szkieletowego, przyrost masy mi Êniowej, etc. Wzrost to bardzo wra liwy okres a jego przebieg zale ny jest od wieku oraz rasy psa. Cel 1: dostosowanie koncentracji energii do fazy wzrostu U szczeniàt ras du ych oraz olbrzymich okres wzrostu mo na podzieliç na dwa etapy. 1 Etap 1: od momentu odsadzenia do 5 miesiàca Renner Szczeni rasy Owczarek Niemiecki. Karmy Maxi Baby Dog oraz Giant Baby Dog opracowano specjalnie z my- Êlà o szczeni tach ras du ych oraz olbrzymich, od momentu odsadzenia do koƒca 4 miesiàca ycia. Sà to karmy wysokoenergetyczne (4388 kcal/kg, 22% t uszczu). Renner Szczeni rasy Berneƒski Pies Pasterski. Szczeni ta potrzebujà wi cej energii w przeliczeniu na metabolicznà mas cia a w poczàtkowym okresie wzrostu. Dostarczenie maksymalnej iloêci kalorii w minimalnej obj toêci pomaga zapobiegaç prze adowaniu przewodu pokarmowego. Jest to cz ste zjawisko u szczeniàt, które chcàc pokryç swoje potrzeby, pobierajà du à iloêç karmy dziennie. 14

1. Najnowsze dane dotyczàce zapotrzebowania energetycznego w okresie wzrostu: unikalne rozwiàzania ywieniowe Do 5 miesiàca, zapotrzebowanie energetyczne jest tak wysokie, i ryzyko przekarmienia jest bardzo niewielkie; nadal jednak szczeni ma ograniczonà zdolnoêç do przyjmowania du ych iloêci karmy. Mimo to, w aêciciel musi bardzo dok adnie ustaliç dzienne dawki, aby zapobiec zbyt szybkiemu przyrostowi masy cia a. Tempo wzrostu nale y kontrolowaç poprzez cotygodniowe lub nawet cz stsze wa enie szczeni cia, za ka dym razem odnotowujàc przebieg krzywej wzrostu. W adnym wypadku, szczeni nie mo e zwi kszyç swojej masy cia a do 50% szacowanej wagi psa doros ego przed up ywem 5 miesiàca ycia. JeÊli tak si stanie, nale y ograniczyç dzienne dawki karmy. Szacujàc wag psa doros ego, nale y uwzgl dniç ras, lini (wag rodziców) oraz p eç: suki sà zawsze l ejsze od psów oraz póêniej dojrzewajà. Ró nice te sà szczególnie wyraêne u psów ras du ych. Bernardyn. > JeÊli zapotrzebowanie szczeni cia wynosi 1000 kcal/dzieƒ, mo e ono otrzymywaç 230 g karmy zawierajàcej 4400 kcal/kg lub 250 g karmy zawierajàcej 3950 kcal/kg. W obu przypadkach, pobranie energii jest jednakowe, ale w przypadku drugim szczeni dostaje 10% karmy wi cej, co zwi ksza ryzyko prze adowania przewodu pokarmowego. Ró nice w Êredniej wadze w zale noêci od p ci u kilku psów ras du ych i olbrzymich (èród o: Royal Canin, pomiary wagi podczas wystawy psów) Psaïla Ârednia waga Ârednia waga Ró nica Rasy du e psa (kg) Liczba suki (kg) Liczba pies/suka Owczarek Belgijski 27.1 ± 4.5 17 23.2 ± 2.0 10 + 17% Golden Retriever 33.7 ± 3.4 62 30.4 ± 3.6 65 + 11% Bokser 33.9 ± 3.5 33 28.8 ± 2.4 32 + 18% Labrador Retriever 35.5 ± 4.5 81 30.7 ± 3.4 75 + 16% Owczarek Niemiecki 35.9 ± 3.6 221 28.4 ± 2.7 194 + 26% Rasy olbrzymie Rottweiler 46.8 ± 4.8 28 39.7 ± 4.9 27 + 18% Berneƒski Pies Pasterski 49.9 ± 6.9 50 43.3 ± 6.5 52 + 15% Leonberger 57.0 ± 6.4 345 49.9 ± 6.8 345 + 14% Dog Niemiecki 70.5 ± 8.2 58 56.6 ± 7.1 130 + 25% Mastiff 87.0 ± 10.5 21 71.6 ± 9.2 13 + 21% U ras du ych oraz olbrzymich, psy sà znacznie ci sze ni suki. W niektórych przypadkach (Owczarek Niemiecki, Dog Niemiecki) ró nice te wynoszà ponad 25%. 15

1. Najnowsze dane dotyczàce zapotrzebowania energetycznego w okresie wzrostu: unikalne rozwiàzania ywieniowe 1 Etap 2: od 5 miesiàca do zakoƒczenia wzrostu Mercier Szczeni ta rasy Bokser. Tempo wzrostu zmniejsza si od 5 miesiàca, podobnie jak zapotrzebowanie energetyczne, a przewód pokarmowy jest ju w stanie przyjàç znacznie wi ksze iloêci po ywienia. Ryzyko przekarmienia wzrasta jednak u szczeniàt z du- ym apetytem. Na tym etapie powinno si ju wprowadziç karm z twardszym krokietem oraz o mniejszej koncentracji energii, co pozwoli uniknàç zbyt rygorystycznych ograniczeƒ w dawkowaniu karmy szczeni ciu. Stosujàc karmy Maxi Junior oraz Giant Puppy, mo na zwi kszyç dzienne dawki nawet o 50% w porównaniu do dawek karmy Maxi czy Giant Baby Dog, bez ryzyka pobrania zbyt du ej iloêci kalorii. Liczne badania wykaza y, i istnieje bardzo Êcis a korelacja pomi dzy nadmiernym spo yciem energii u szczeniàt ras du ych a cz stoêcià wyst powania u nich zmian w obrazie radiologicznym, charakterystycznych dla schorzeƒ kostno-stawowych, takich jak dysplazja stawów biodrowych, osteochondritis, etc. (Hedhammar & Coll, 1974; Daemmrich, 1991; Kealy & Coll, 1992; Zentek & Coll, 1995) Tempo wzrostu jest bezpoêrednio zwiàzane z pobraniem energii: nadmiar spo ywanej energii przyspiesza osiàgni cie przez szczeni wagi psa doros ego; prowadzi to do przecià enia nierozwini tych do koƒca struktur stawowych, co zwi ksza ryzyko rozwoju schorzeƒ kostno-stawowych. Rozwój zmian kostno-stawowych zwiàzanych z nadmiernym pobraniem energii Nadmiar energii (> 300-380 kcal/kg mc 0,73 /dz pomi dzy 2 a 5 miesiàcem) Nadwaga Nadmierne obcià enie chrzàstki Zbyt szybki wzrost Nieprawid owe kszta towanie si koêci Zaburzenia hormonalne - OSTEOCHONDRITIS - SKRZYWIENIE KOÊCI PROMIENIOWEJ - DYSPLAZJA STAWÓW BIODROWYCH ETC Zdj cie radiologiczne: dysplazja stawów biodrowych u3 miesi cznego szczeni cia rasy Owczarek Niemiecki 16

1. Najnowsze dane dotyczàce zapotrzebowania energetycznego w okresie wzrostu: unikalne rozwiàzania ywieniowe U szczeniàt ras du ych oraz olbrzymich w wieku powy ej 2 miesi cy, optymalna dawka energii powinna wynosiç 350-380 kcal/kg mc 0.73 /dzieƒ. Powy ej 5 miesiàca ycia, dawk t nale y ograniczyç do oko o 300 kcal/kg mc 0.73 / dzieƒ. (Hedhammar i wsp., 1974; Lavelle i wsp., 1989; Kealy i wsp., 1992.) Cel 2: pokrycie zapotrzebowania na wapƒ podczas okresu wzrostu bez ryzyka przedawkowania Ponad 99% wapnia w organizmie znajduje si w koêciach. Niedobór wapnia zaburza przebieg mineralizacji rosnàcych koêci. Przeciwnie, przed 6 miesiàcem ycia szczeni szczególnie êle toleruje nadmiar tego pierwiastka: tu po odsadzaniu, co najmniej 50% wapnia uwalnianego w jelitach zostaje wch oni te, niezale nie od spo ytej iloêci. (Hazewinkel i wsp., 1991). Psaïla Szczeni rasy Dog Niemiecki. IloÊç wapnia wch anianego (aktywie lub biernie) w zale noêci od iloêci wapnia spo ywanego (u 3-miesi cznych szczeniàt ró nych ras) % wch anianego wapnia Ca wch aniany aktywnie (Tryfonidou i wsp., 2002) Ca wch aniany biernie Wapƒ spo ywany w mg/kg/dz Ze wzgl du na wysoki stopieƒ aktywnego wch aniania, pies jest w stanie zrównowa yç niewielkà iloêç spo ytego wapnia. Z drugiej strony, jeêli zawartoêç wapnia w dawce znacznie si zwi kszy, szczeni nadal b dzie wch ania o na drodze biernej, co najmniej 50% spo ywanego wapnia. 17

1. Najnowsze dane dotyczàce zapotrzebowania energetycznego w okresie wzrostu: unikalne rozwiàzania ywieniowe Osteochondroza Osteochondroza jest doêç cz stym zaburzeniem rozwojowym szkieletu. Schorzenie to dotyczy nasad i/lub odrostów kostnych oraz chrzàstek wzrostowych. Jest degeneracyjnà zmianà chrzàstki stawowej oraz koêci podchrz stnej, prowadzàcà do zaburzeƒ w przebiegu procesu kostnienia. (Strza kà wskazano obszar uszkodzonej chrzàstki) Osteochondroza jest schorzeniem wieloczynnikowym, a jednym zczynników wyzwalajàcych jest nadmierna poda wapnia. Przewlek a, nadmierna absorpcja wapnia pobudza wydzielanie hormonu- kalcytoniny, który odpowiedzialny jest za utrzymanie w aêciwego poziomu wapnia we krwi. Kalcytonina zatrzymuje wapƒ w tkance kostnej oraz ogranicza uwalnianie go z koêci. W okresie wzrostu, tkanka kostna podlega sta emu procesowi przebudowy: jeêli przemiany sà spowolnione, przebudowa tkanki kostnej ulega zahamowaniu; w konsekwencji struktura koêci staje si nieprawid owa, co mo e prowadziç do deformacji szkieletu. Firma Royal Canin przeprowadzi a wnikliwe analizy badaƒ dotyczàcych poziomu wapnia dla szczeniàt ras du ych oraz olbrzymich w okresie wzrostu. Wi kszoêç z wyników tych badaƒ mo e wprowadziç w b àd, poniewa wnioski wyciàga si jedynie na podstawie zawartoêci wapnia w karmie. Bardzo istotna jest natomiast iloêç wapnia aktualnie przyjmowanego (w mg na kg mc na dzieƒ) przez szczeni. Ta wartoêç zale y w du ej mierze od w aêciwoêci oraz dawki stosowanej karmy. Szczeni otrzymujàce 500 g karmy zawierajàcej 1% wapnia, pobiera 5 g wapnia lub tyle samo, jeêli otrzyma 250 g karmy zawierajàcej 2% wapnia. DR Przy opracowywaniu karm dla szczeniàt ras du ych oraz olbrzymich, firma Royal Canin opar a si na poni szych za o eniach: zawartoêç wapnia w karmie dostosowana zosta a do koncentracji energii, co pozwala uniknàç zarówno nadmiaru, jak i niedoboru tego pierwiastka. 18

1. Najnowsze dane dotyczàce zapotrzebowania energetycznego w okresie wzrostu: unikalne rozwiàzania ywieniowe 1 Podczas okresu wzrostu, psy ras ma ych i du ych majà odmienne zapotrzebowanie na wapƒ U 2-3 miesi cznych Dogów Niemieckich otrzymujàcych poni ej 250 mg wapnia/kg/dz, obserwuje si spontaniczne z amania, podczas gdy szczeni ta rasy Pudel rozwijajà si prawid owo nawet przy ni szej poda y wapnia. Przeciwnie, 1100 mg wapnia/kg/dzieƒ u szczeniàt rasy Dog Niemiecki prowadzi do pojawienia si klinicznych objawów osteochondrozy, podczas gdy u szczeniàt rasy Pudel stwierdza si jedynie zmiany histologiczne. (Hazewinkel 1985; Nap i wsp., 1993). Wprogramie ywienia dla szczeniàt ras du ych, opracowanym przez firm Royal Canin, iloêç energii oraz wapnia precyzyjnie odpowiada wymaganiom rosnàcych szczeniàt, zapobiegajàc jednoczeênie przedawkowaniu. - Dzi ki karmie Maxi Baby Dog, 2-miesi czne szczeni du ej rasy, otrzymuje zalecanà dawk wapnia, która szacuje si w granicach 420-480 mg Ca/kg/dzieƒ. - Dzi ki karmie Giant Baby Dog, 5-miesi czne szczeni du ej rasy, otrzymuje zalecanà dawk wapnia, która szacuje si w granicach 250-280 mg Ca/kg/dzieƒ. Szeroki margines bezpieczeƒstwa powoduje, i aktualna iloêç przyjmowanego wapnia mo e byç wi ksza ni zalecane dawki, bez ryzyka przedawkowania (w przypadku zwierzàt przebywajàcych poza domem, psów wychudzonych, b dów w dawkowaniu, etc). Podsumowanie wyników licznych badaƒ, pozwoli o na ustalenie granic optymalnej zawartoêci wapnia dla 2- miesi cznego szczeni cia (Hazewinkel i wsp., 1985-1991; Shoenmakers i wsp., 2000; Weber i wsp., 2000) 200 mg/kg/d NIEDOBÓR OK Zalecane dawki: 260-830 mg/kg/dz 1100 mg/kg/d NADMIAR Do tej pory nie ustalono optymalnej zawartoêci wapnia w zale noêci od wieku. Istnieje natomiast pewien zakres bezpieczeƒstwa. Bezpieczna dawka wapnia dla 2-miesi cznego szczeni cia du ej rasy waha si w granicach 260-830 mg/kg/dzieƒ. 260 mg/kg/dz 830 mg/kg/dz W wieku 5 miesi cy, zakres dawki bezpiecznej wapnia ulega zmniejszeniu: 210-540 mg wapnia/kg/dzieƒ. 19

1. Najnowsze dane dotyczàce zapotrzebowania energetycznego w okresie wzrostu: unikalne rozwiàzania ywieniowe Cel 3: ochrona chrzàstki stawowej Szczeni rasy Berneƒski Pies Pasterski. Psaïla Wszystkie produkty programu ywienia dla szczeniàt ras du ych oraz olbrzymich wzbogacono w glukozamin oraz siarczan chondroityny (ogó em 500 mg/kg), aby chroniç chrzàstk stawowà. Zwiàzki te stosowane sà tradycyjnie w terapii wspomagajàcej w przypadku osteoarthritis u starszych psów. Tym niemniej, stosowanie ich u szczeniàt ras du ych wykazuje korzystne, d ugoterminowe dzia anie zapobiegawcze. U szczeniàt ras du ych, w porównaniu do innych ras, istnieje wi ksze ryzyko przedwczesnego rozwoju osteoarthritis: du a masa cia a a tak e wysoka aktywnoêç powodujà znaczne obcià enie stawów. Podobnie, inne schorzenie, jakim jest dysplazaja stawów, szczególnie cz sto spotykane jest u psów ras du ych oraz olbrzymich. W rozwoju tego schorzenia istotnà rol odgrywa czynnik dziedziczny (predyspozycje rasowe). 20

1. Najnowsze dane dotyczàce zapotrzebowania energetycznego w okresie wzrostu: unikalne rozwiàzania ywieniowe Struktura jamy stawowej Staw chroniony jest przez torebk stawowà otoczonà od wewnàtrz b onà maziowà. B ona ta produkuje p yn maziowy niezb dny do od ywiania chrzàstki. Po doustnym podaniu glukozaminy oraz chondroityny, zwiàzki te przechodzà do p ynu maziowego. P yn maziowy B ona maziowa Chrzàstka stawowa I tak, podczas gdy ruch jest niezb dny do rozwoju mi sni, u szczeniàt ras du ych nale y dawkowaç go szczególnie ostro nie. Nie wolno zezwalaç szczeni ciu na skakanie czy bieganie po schodach oraz zmuszaç do zbyt forsownych çwiczeƒ przed zakoƒczeniem rozwoju szkieletu. Przeprowadzone badania wykaza y, i dodatek siarczanu chondroityny posiada korzystny wp yw na stawy u szczeniàt cierpiàcych z powodu dysplazji. Zaobserwowano stopniowà popraw ruchomoêci, której towarzyszy o zmniejszenie objawów bólowych podczas ruchu (De Haan i wsp., 1994). Badania porównawcze wykaza y tak e, i u szczeniàt rasy Labrador, którym podawano chondroityn, w obrazie radiologicznym rzadziej stwierdzano zmiany w porównaniu z kontrolnà grupà szczeniàt (Lust i wsp., 1992). 21

2. Nowe spojrzenie na wrażliwość przewodu pokarmowego szczeniąt ras dużych Szczeni ta ras du ych majà tendencj do wyst powania zaburzeƒ trawiennych (stolce o nieprawid owej konsystencji i zwi kszonej wilgotnoêci). èle tolerujà tak e zbyt du e dawki karmy. Firma Royal Canin wykona a kolejny krok, aby lepiej poznaç przyczyny zwi kszonej wra liwoêci przewodu pokarmowego u szczeniàt ras du ych... Nie dysponujàc badaniami naukowymi wyjaêniajàcymi nurtujàce nas zagadnienia, firma Royal Canin rozpocz a w 1998 roku w asne badania w National Veterinarian s College w Nantes, we Francji. Celem tych badaƒ by o przeêledzenie rozwoju przewodu pokarmowego podczas okresu wzrostu u czterech, ró niàcych si wielkoêcià, ras psów: Pudla Miniaturowego (waga doros ego psa 4 kg), Sznaucera Âredniego (waga doros ego psa 12 kg), Sznaucera Olbrzymiego (waga doros ego psa 25 kg) oraz Doga Niemieckiego (waga doros ego psa 60 kg). Ustalone parametry trawienia badano w czterech grupach (4 x 6 psów), u psów 3, 5, 8 oraz 14- miesi cznych. Wszystkie psy otrzymywa y t samà karm, a do osiàgni cia dojrza oêci (Weber, 2001, 2002, 2003). 22

2. Nowe spojrzenie na wra liwoêç przewodu pokarmowego szczeniàt ras du ych Szczeni ta majà niedojrza y uk ad trawienny Ograniczone zdolnoêci trawienne u szczeniàt mo na wyjaêniç kilkoma czynnikami. 1 Ograniczona aktywnoêç enzymatyczna (Buddington i wsp., 2003) W momencie odsadzenia, szczeni ta nie posiadajà wszystkich enzymów uczestniczàcych w procesie trawienia skrobi oraz bia ek. Podczas rozwoju dochodzi do stopniowego wzrostu aktywnoêci enzymów trawiennych: przyk adowo, aktywnoêç amylazy trzustkowej zwi ksza si dwukrotnie od momentu odsadzenie do zakoƒczenia okresu wzrostu. Hermeline/Doxicat Szczeni rasy Labrador. AktywnoÊç amylazy: enzym trawiàcy skrobi (mmol zhydrolizowanego substratu/min/mg bia ka) Rozwój zdolnoêci enzymatycznych szczeni cia (Buddington i in., 2003) AktywnoÊç chymotrypsyny: enzym trawiàcy bia ko (w jednostkach na g zawartoêci trzustki) 1 dzieƒ 3 tydzieƒ 6 tydzieƒ 9 tydzieƒ pies doros y 23

2. Nowe spojrzenie na wra liwoêç przewodu pokarmowego szczeniàt ras du ych 1 Krótszy czas opró niania o àdka (Weber i wsp., 2001) W przypadku pokarmu sta ego, czas opró niania o àdka wynosi u szczeniàt 4.3 +/- 0.5 godziny aupsów doros ych 6.8 +/- 0.9 godziny, co oznacza ró nic 30%. Skrócenie czasu pozostawania karmy w o àdku, mo e zaburzaç przebieg procesu wst pnego trawienia oraz zmniejszaç wch anianie sk adników od ywczych w jelicie cienkim. 1 Wi ksza przepuszczalnoêç jelita cienkiego (Weber i wsp., 2002) Stan taki oznacza, i ca kowita dojrza oêç strukturalna b ony Êluzowej jelit nie zosta a jeszcze osiàgni ta. % strawnoêci Porównanie strawnoêci substancji organicznej w zale noêci od wieku (Webber, 2003, Royal Canin) Wiek w miesiàcach: Pudel Miniaturowy Sznaucer Âredni Sznaucer Olbrzymi Dog Niemiecki StrawnoÊç substancji organicznej jest ni sza u 3 miesi cznego szczeni cia w porównaniu z psem doros ym, niezale nie od rasy. 24

2. Nowe spojrzenie na wra liwoêç przewodu pokarmowego szczeniàt ras du ych Przewód pokarmowy szczeniàt ras du ych wykazuje unikalne cechy Przeprowadzone obserwacje wykaza y, i ta sama karma mo e posiadaç zupe nie inny zakres tolerancji u szczeniàt ras ma ych i du ych: szczeni ta ras du ych produkujà stolec gorszej jakoêci. Dane te potwierdzono w badaniach poêwi conych powy szym zagadnieniom (Zenek i wsp., 1995; Weber i wsp., 2003), które dodatkowo uzupe niono obserwacjami przeprowadzonymi w Centrum Badaƒ Royal Canin. 1 Obserwacja 1: przepuszczalnoêç jelit wzrasta wraz z wielkoêcià psa (Weber i wsp., 2002) Zwi kszona przepuszczalnoêç jelit prowadzi do powrotu uprzednio wch oni tych elektrolitów (sód, potas, etc.) do Êwiat a jelita. Sód oraz potas wyst pujà w znacznie wi kszych iloêciach wkale psów ras du ych: stopieƒ absorpcji netto tych pierwiastków jest ni szy u du ych psów. Efektem nagromadzenia osmotycznie czynnych jonów jest zmniejszone wch anianie wody. Im ni sze wch anianie elektrolitów, tym wi ksza wilgotnoêç i gorsza konsystencja ka u (Rolfe i wsp., 1999, 2002; Weber i wsp., 2002; Zenek i wsp., 1995). Konsekwencje zwi kszonej przepuszczalnoêci jelit komórki jelit Woda Zwi kszona przepuszczalnoêç jelit powoduje, i jony sodowe powracajà do Êwiat a jelita, prowadzàc do wch aniania wody. W konsekwencji, wzrasta iloêç wody w jelitach, co prowadzi do zwi kszenia wilgotnoêci stolca. Êwiat o jelita wilgotnoêç stolca Powrót elektrolitów do Êwiat a przewodu pokarmowego Krew 25

2. Nowe spojrzenie na wra liwoêç przewodu pokarmowego szczeniàt ras du ych 1 Obserwacja 2: d u szy czas pozostawania karmy w okr nicy D u szy czas pasa u w okr nicy pobudza aktywnoêç mikroflory bakteryjnej, co prowadzi do produkcji bardzo du ej iloêci produktów fermentacji: g ównie krótko aƒcuchowych kwasów t uszczowych oraz kwasu mlekowego. Sà to zwiàzki osmotycznie czynne, co prowadzi do zmniejszenia absorpcji wody i w konsekwencji do zwi kszenia wilgotnoêci ka u. Czas (godziny) Wp yw wielkoêci na ca kowity czas pasa u (êród o: Weber 2003, Royal Canin) Ca kowity czas pasa u u psów ras olbrzymich jest niemal dwa razy d u szy ni u psów ras ma- ych. W zwiàzku z tym, i czas pasa u w okr nicy stanowi 80-90% ca kowitego czasu pasa u, oznacza to, i czas pozostawania po ywienia w jelicie grubym (w okr nicy) u psów ras du- ych jest znacznie d u szy. Pudel Miniaturowy Sznaucer Âredni Sznaucer Olbrzymi Dog Niemiecki 26

2. Nowe spojrzenie na wra liwoêç przewodu pokarmowego szczeniàt ras du ych D u szy czas pasa u w okr nicy, wià e si tak e ze wzrostem aktywnoêci fermentacyjnej. Fakt ten udowodniono przeprowadzajàc analiz produktów fermentacji w kale. Im szybciej pies roênie, tym wi ksza iloêç produktów fermentacji, przy tej samej karmie. Tak wi c, firma Royal Canin, jako pierwsza wykaza a, i aktywnoêç fermentacyjna jest bezpoêrednio zwiàzana z wielkoêcià psa. Szczeni rasy Rottweiler. Psaïla 27

2. Nowe spojrzenie na wra liwoêç przewodu pokarmowego szczeniàt ras du ych Wp yw wielkoêci na aktywnoêç fermentacyjnà w okr nicy (Weber, 2003; Royal Canin) Kwas mlekowy Mmol/kg suchej masy Krótko aƒcuchowe kwasy t uszczowe* Ca kowita degradacja w ókna (%) Im szybciej pies roênie, tym wi ksza iloêç produktów fermentacji, przy tej samej karmie. AktywnoÊç fermentacyjna zale y bezpoêrednio od wielkoêci psa. Pudel Miniaturowy Sznaucer Âredni Sznaucer Olbrzymi Dog Niemiecki *przyk ady krótko aƒcuchowych kwasów t uszczowych: octowy, propionowy, mas owy. 28

2. Nowe spojrzenie na wra liwoêç przewodu pokarmowego szczeniàt ras du ych 1 Wnioski Zaobserwowano, i czynniki takie, jak wiek czy wielkoêç sà bardzo wa ne w przypadku psów ras du ych i prowadzà do produkcji stolca o zwi kszonej wilgotnoêci i luênej konsystencji. G ówne czynniki wyjaêniajàce s abà tolerancj pokarmowà u szczeniàt ras du ych (êród o: badania Royal Canin) Zwi kszona przepuszczalnoêç jelit D u szy czas pasa u w okr nicy Zmniejszona absorpcja elektrolitów Wysoka aktywnoêç fermentacyjna Czynniki predysponujàce do produkcji luênego stolca 29

2. Nowe spojrzenie na wra liwoêç przewodu pokarmowego szczeniàt ras du ych: unikalne rozwiàzania ywieniowe R Unikalne rozwiàzania ywieniowe: Zagwarantowanie maksymalnej ochrony przewodu pokarmowego Cel 1: ograniczenie aktywnoêci fermentacyjnej Program ywienia dla szczeniàt ras du ych oraz olbrzymich w okresie wzrostu, opracowano tak, aby zminimalizowaç iloêç sk adników mogàcych pobudziç fermentacj bakteryjnà w jelicie grubym. 1 Zapobieganie prze adowaniu przewodu pokarmowego podczas pierwszego etapu wzrostu U m odych szczeniàt wskazane jest ograniczenie obj toêci dawki ze wzgl du na fakt, i przewód pokarmowy nie jest jeszcze w pe ni rozwini ty. Im wi ksza koncentracja energii, tym mniejsza obj toêç dawki. kcal/kg Maxi Baby Dog Porównanie koncentracji energii w ró nych produktach przeznaczonych dla szczeniàt ras du ych w okresie wzrostu Maxi Junior Giant Baby Dog Giant Puppy Giant Junior Koncentracja energii w karmach Maxi i Giant Baby Dog jest znacznie wy sza, co pozwala na stosowanie mniejszych dawek karmy. Karma Giant Junior przeznaczona dla szczeniàt ras olbrzymich powy ej 8 miesiàca ycia, zapewnia zrównowa one tempo wzrostu, dzi ki odpowiedniej koncentracji energii. W tym wieku ryzyko zaburzeƒ w rozwoju szkieletu jest ju mniejsze. 30

2. Nowe spojrzenie na wra liwoêç przewodu pokarmowego szczeniàt ras du ych: unikalne rozwiàzania ywieniowe 1 Bardzo wysoka strawnoêç sk adników Im wy sza absorpcja sk adników od ywczych w jelicie cienkim, tym mniejsza aktywnoêç fermentacyjna w jelicie grubym. Zastosowanie wysokiej jakoêci bia ek Wprogramie ywienia dla szczeniàt ras du ych, zastosowano bia ka pochodzàce z wyselekcjonowanych pod wzgl dem strawnoêci êróde : suszone mi so oraz wàtróbki drobiowe, gluten kukurydziany oraz hydrolizowany izolat bia ka sojowego. Ograniczona zawartoêç skrobi Podczas ca ej fazy wzrostu, szczeni ta posiadajà znacznie mniejszà zdolnoêç trawienia skrobi w porównaniu do psów doros ych. Karma bytowa mo e zawieraç nawet 50% skrobi, podczas gdy wkarmie dla szczeniàt wartoêç ta nie powinna przekraczaç 30%. Aby zapewniç maksymalnà strawnoêç, w karmach Maxi i Giant Baby Dog jedynym êród em skrobi jest ry. Porównanie zawartoêci skrobi w ró nych produktach przeznaczonych dla rosnàcych szczeniàt ras du ych % skrobi ZdolnoÊç do trawienia skrobi u szczeniàt jest ograniczona i rozwija si stopniowo wraz z wiekiem. Dlatego w aênie zawartoêç skrobi w karmach dla szczeniàt powinna byç ograniczona, zw aszcza podczas pierwszego etapu wzrostu. Maxi Baby Dog Maxi Junior Giant Baby Dog Giant Puppy Giant Junior 31

2. Nowe spojrzenie na wra liwoêç przewodu pokarmowego szczeniàt ras du ych: unikalne rozwiàzania ywieniowe Dok adne rozdrobnienie surowców Dok adny proces rozdrabniania zapewnia zniszczenie Êcian komórek roêlinnych, co umo liwia lepsze dzia anie enzymów trawiennych. 1 Ograniczenie iloêci w ókna fermentujàcego W ókno fermentujàce degradowane jest przez flor bakteryjnà okr nicy. PoÊród produktów fermentacji znajdujà si krótko aƒcuchowe kwasy t uszczowe (KKT). Zwiàzki te odgrywajà bardzo istotnà rol w utrzymaniu prawid owego stanu zdrowia b ony Êluzowej okr nicy. Dodatkowo, zakwaszajà treêç jelita, co pobudza rozwój korzystnej mikroflory, hamujàc jednoczeênie namna anie flory patogennej. Tym niemniej, u szczeniàt ras du ych, nale y bardzo dok adnie ustaliç udzia w ókna fermentujàcego w ca kowitej iloêci w ókna w karmie, aby nie doprowadziç do zwi kszenia stopnia absorpcji w okr nicy. W przeciwnym wypadku nadmiar KKT doprowadzi do wch aniania wody do Êwiat a jelita i zwi kszenia wilgotnoêci ka u. Psaïla Szczeni rasy Dog Niemiecki. 32

2. Nowe spojrzenie na wra liwoêç przewodu pokarmowego szczeniàt ras du ych: unikalne rozwiàzania ywieniowe èród em w ókna fermentujàcego sà: - Pulpa buraczana: substrat wykorzystywany przez flor okr nicy, jako sk adnik od ywczy oraz êród o KKT (np. kwasu mas owego). - FOS: pobudzajà rozwój korzystnej flory bakteryjnej jelit takiej, jak Bifidobakterie czy Lactobacillus. Zale noêç pomi dzy aktywnoêcià fermentacyjnà w okr nicy a wilgotnoêcià stolca Jelito cienkie o àdek Jelito Êlepe KKT stanowià êród o energii niezb dnej do prawid owej regeneracji komórek b ony Êluzowej jelit. KKT i kwas mlekowy sà zwiàzkami osmotycznie czynnymi i powodujà wch anianie wody do Êwiat a jelita, co zwi ksza wilgotnoêç ka- u. Dlatego w aênie zaleca si ograniczenie akumulacji tych zwiàzków w okr nicy u szczeniàt ras du ych. Rozk ad w ókna Okr nica Krótko aƒcuchowe kwasy t uszczowe (KKT) Kwas mlekowy WCH ANIANIE WODY Odbytnica WILGOTNOÂå KA U 33

2. Nowe spojrzenie na wra liwoêç przewodu pokarmowego szczeniàt ras du ych: unikalne rozwiàzania ywieniowe Cel 2: ochrona oraz od ywianie b ony Êluzowej przewodu pokarmowego 1 Ochronne dzia anie mannooligosacharydów (MOS) MOS nale à do grupy w ókna nie fermentujàcego. Ograniczajà namna anie potencjalnie patogennych bakterii na drodze konkurencyjnego blokowania miejsc ich wiàzania na b onie Êluzowej jelit (Harmon, 1999). Konkurencyjne blokowanie patogennych bakterii przez MOS Bakteria Bakteria MOS Cholesterol Podwójna b ona fofsolipidowa B ona komórkowa Bia ko MOS posiadajà receptory, które blokujà miejsca wiàzania bakterii, dzi ki czemu chronià przed ich osadzaniem si i kolonizacjà na b onie Êluzowej jelit. 34

2. Nowe spojrzenie na wra liwoêç przewodu pokarmowego szczeniàt ras du ych: unikalne rozwiàzania ywieniowe 1 Ochronne dzia anie kwasów t uszczowych Omega 3 Kwasy t uszczowe EPA (kwas eikozapentaenowy) oraz DHA (kwas dokozaheksaenowy) wchodzà w sk ad b on komórkowych. Dzi ki swoim w aêciwoêciom przeciwzapalnym, kontrolujà nasilenie reakcji zapalnej w obr bie b ony Êluzowej jelit. 1 Ochronne dzia anie nierozpuszczalnych soli mineralnych Nierozpuszczalne sole mineralne wch aniajà toksyny bakteryjne, gazy (amoniak) oraz kwasy ó ciowe. Tworzà ochronny film na powierzchni b ony Êluzowej jelit. Cel 3: wiàzanie nadmiaru wody w okr nicy 1 Dodatek nierozpuszczalnych soli mineralnych Nierozpuszczalne sole mineralne sà silnie porowate i posiadajà bardzo du à powierzchni wymiany. Dzi ki temu, przyczyniajà si do zmniejszenia iloêci wody w obr bie przewodu pokarmowego. 1 Wy sza zawartoêç w ókna nie fermentujàcego IloÊç w ókna nie fermentujàcego zosta a zwi kszona kosztem w ókna fermentujàcego. Ten rodzaj w ókna nie podlega degradacji w okr nicy i przechodzi niezmieniony do ka u. Jego du a hydroskopijnoêç przyczynia si do poprawy konsystencji ka u (Wichert i wsp., 2002). 35

3. Rozwój zębów oraz szczęk podczas okresu wzrostu Szczeni rodzi si bez z bów. Pierwsze z by pojawiajà si w oko o 20 dniu ycia, a szczeni 5-6 tygodniowe posiada ju pe ne uz bienie mleczne. Na poczàtku fazy wzrostu szczeni ma 32 z by. To pierwsze uz bienie jest niekompletne - brak pierwszych z bów przedtrzonowych oraz z bów trzonowych. Pe ne uz bienie sta e Brakujàce z by przedtrzonowe wyrzynajà si w wieku oko o 4 miesi cy i pozostajà przez ca e doros e ycie psa, nie podlegajàc wymianie. Wszystkie pozosta e z by mleczne sà wymieniane pomi dzy 3 a 5 miesiàcem ycia na z by sta e. Pomi dzy 5 a 7 miesiàcem wyrzynajà si z by trzonowe. W tym wieku pies ma ju pe ne uz bienie sta e, czyli 42 z by. Szczeni rasy Owczarek Niemiecki Czwarty przedtrzonowiec szcz ki oraz pierwszy trzonowiec uchwy tworzà par amaczy. Sà to najwi ksze z by u psa. 36 Lanceau

3. Rozwój z bów oraz szcz k podczas okresu wzrostu Wzór z bowy doros ego psa Siekacze K y Przedtrzonowce Trzonowce Szcz ka 3 1 4 2 uchwa 3 1 4 3 uk z bowy psa W porównaniu do uz bienia mlecznego, uz bienie sta e zawiera 4 trzonowce w szcz ce górnej oraz 6- w szcz ce dolnej. Z by te umo liwiajà rozkruszanie twardszych pokarmów. uk z bowy górny uk z bowy dolny WielkoÊç z bów Z by mleczne oraz sta e ró nià si od siebie tak e pod wzgl dem wielkoêci. Przyk adowo, u Leonbergera, wielkoêç amaczy mlecznych i sta ych ró ni si dwukrotnie. 37

3. Rozwój z bów oraz szcz k podczas okresu wzrostu Bardzo wa ne jest dostosowanie wielkoêci krokieta w karmie do wielkoêci z bów psa. Ma to umo liwiç szczeni ciu ucie karmy, niezale nie od wieku i wielkoêci. Korzystny wp yw ucia polega na: Zwolnieniu tempa jedzenia: zdarza si, i szczeni ta du ych ras majà tendencj do zbyt szybkiego jedzenia Ograniczeniu zjawiska po ykania powietrza (Glickman 1997; Theyse 1998) Zredukowaniu ryzyka wymiotów Dok adnemu rozdrobnieniu karmy, co wp ywa korzystnie na przyswajanie sk adników od ywczych Wzmocnieniu dziàse oraz tkanki podporowej z bów. Leonberger 4-miesi czny: amacz uchwy szerokoêç: 7.9 mm wysokoêç: 8.7 mm gruboêç: 6.0 mm Leonberger 11-miesi czny: amacz uchwy szerokoêç: 16.1 mm wysokoêç: 13.6 mm gruboêç: 13.2 mm 38

3. Rozwój z bów oraz szcz k podczas okresu wzrostu: unikalne rozwiàzania ywieniowe R Unikalne rozwiàzania ywieniowe: Dostosowanie krokietów do różnych etapów wzrostu Krokiety powinny byç dostosowane do uz bienia oraz szcz k psa. Dzi ki odpowiednim cechom fizycznym, mogà byç one jednym z czynników ywieniowych wykazujàcych korzystny efekt na zdrowie ogólne zwierz cia. Rodzaj krokieta wp ywa na nawyki ywieniowe i w konsekwencji tak e na przebieg procesu trawienia. Z by mleczne u szczeni cia rasy Owczarek Niemiecki (siekacze oraz k y) Mercier Mercier Mleczne z by sieczne u szczeni cia sà bardzo ma e. K y majà ju swój charakterystyczny sto kowaty kszta t, ale sà mniejsze i cieƒsze w porównaniu do k ów sta ych. 5- miesi czne szczeni posiada ju sta e siekacze oraz k y. Szczeni takie mo e dostawaç wi ksze krokiety. 39

3. Rozwój z bów oraz szcz k podczas okresu wzrostu: unikalne rozwiàzania ywieniowe WielkoÊç oraz tekstura krokietów w karmach Maxi oraz Giant Baby Dog sà odpowiednie dla szczeniàt, które nie posiadajà jeszcze sta ego uz bienia. Ponadto, sà atwe do namoczenia, przyjmujàc konsystencj papki, co mo e okazaç si bardzo pomocne zw aszcza w poczàtkowym okresie po odsadzeniu. WielkoÊç, kszta t oraz tekstura krokietów w karmach Maxi Junior, Giant Puppy oraz Giant Junior sà dostosowane dla szczeniàt ras du ych oraz olbrzymich w wieku pomi dzy 5 a 8 miesiàcem lub starszych- powy ej 8 miesi cy. Szczeni powinno rozgryêç krokiet zanim zostanie on prze kni ty. Spowalnia to tempo jedzenia i ogranicza ryzyko po ykania powietrza (aerofagii). Krokiety takie przyczyniajà si tak e do zmniejszenia cz stoêci wyst powania wymiotów, które szczególnie cz sto zdarzajà si u apczywie jedzàcych szczeniàt. Program Maxi Maxi Baby Dog (10.5x4 mm) Maxi Junior (13x7 mm) Program Giant Giant Baby Dog (10x10x7 mm) Giant Puppy (13x7x13 mm) Giant Junior (18x12x18 mm) 40

3. Rozwój z bów oraz szcz k podczas okresu wzrostu: unikalne rozwiàzania ywieniowe Maksymalna si a potrzebna do rozkruszenia krokieta: porównanie ró nych produktów dla szczeniàt oraz doros ych psów ras olbrzymich N/mm Tekstura krokieta powinna byç dostosowana do uz bienia szczeni cia oraz si y jego szcz k, która zwi ksza si wraz z wiekiem. Firma Royal Canin,opracowujàc nowe produkty, uwzgl dni a wszystkie te czynniki. Giant Baby Dog Giant Puppy Giant Adult Giant Junior Tekstura jest wa nym kryterium jakoêci: krokiet nie mo e byç zbyt twardy, aby nie utrudniaç jedzenia szczeni ciu, ale nie mo e byç jednoczeênie zbyt kruchy, aby zach caç szczeni do ucia. Cechy krokieta powinny uwzgl dniaç aktualnà si szcz k szczeni cia wynikajàcà z jego wielkoêci oraz wieku. Renner Teksturometr s u àcy do pomiaru opornoêci krokieta. (Centrum Badaƒ Royal Canin) 41

4. Okres zwiększonej podatności na infekcje: luka immunologiczna Okres wzrostu to dla szczeni cia czas ci kich prób: poznawanie nowych przedmiotów, odkrywanie nowych miejsc, zabawa. Wszystkie te czynnoêci nara ajà szczeni na kontakt z potencjalnie szkodliwymi czynnikami, które uk ad immunologiczny szczeni cia musi nauczyç si rozpoznawaç. Makrofag (komórka uk adu immunologicznego) fagocytujàcy cia o obce. Makrofagi atakujà bakterie oraz wirusy. Stanowià pierwszà lini obrony ustroju. Odpowiedê immunologiczna szczeni cia obejmuje dwa mechanizmy: 1 Odpowiedê komórkowa z udzia em limfocytów T (dojrzewajàcych w grasicy). Zadaniem limfocytów T jest rozpoznawanie i niszczenie cia obcych. 1 Odpowiedê humoralna Zwiàzana jest z produkcjà specjalnych bia ek nazywanych przeciwcia ami (immunoglobulinami) przez limfocyty B, powstajàce w szpiku kostnym. Produkcja przeciwcia przez limfocyt (komórk uk adu immunologicznego). Odpowiedê immunologiczna nowo narodzonych szczeniàt zwiàzana jest z przeciwcia ami przekazanymi mu przez matk (g ównie immunoglobuliny klasy G) wraz z siarà. Wch aniane sà one przede wszystkim w pierwszych godzinach ycia. Nieco póêniej immunoglobuliny te rozpoznawane sà przez organizm szczeni cia, jako obce bia ka i zostajà zniszczone. Dojrza e przeciwcia a pojawiajà si pomi dzy 12 a 18 miesiàcem w zale noêci od iloêci przeciwcia wczeêniej otrzymanych od matki. 42

4. Okres zwi kszonej podatnoêci na infekcje: luka immunologiczna U szczeni cia stopniowo rozwija si w asny uk ad immunologiczny w odpowiedzi na ró ne antygeny, którymi mogà byç przypadkowo napotykane drobnoustroje czy antygeny szczepionkowe. Dojrzewanie uk adu immunologicznego jest procesem d ugotrwa ym: w 9 tygodniu ycia gruczo- y limfatyczne zawierajà po ow mniejszà iloêç limfocytów T w porównaniu do psa doros ego (Nelson, 1998). Przeciwcia a matczyne Luka immunologiczna u szczeni cia Poziom ochronny przeciwcia matczynych Przeciwcia a produkowane przez psa Poziom hamowania odpowiedzi poszczepiennej Tygodnie Luka immunologiczna to czas zwi kszonej podatnoêci na infekcje: ochrona matczyna staje si niewystarczajàca, podczas gdy w asne mechanizmy obronne szczeni cia nie sà jeszcze w pe ni rozwini te. Luka immunologiczna Pomi dzy 4 a 12 tygodniem ycia poziom przeciwcia matczynych spada poni ej poziomu ochronnego. Poziom ten jest jednak dostatecznie wysoki, aby hamowaç odpowiedê poszczepiennà. Ten krytyczny moment nazywany jest lukà immunologicznà. Odpowiedê immunologiczna LATENCJA 1 kontakt LATENCJA 2 kontakt Zasady odpowiedzi immunologicznej Stabilizacja Czas (tygodnie) Przy pierwszym kontakcie z antygenem, uk ad immunologiczny reaguje po kilku dniach. Jest to okres utajenia (latencji). Przy drugim kontakcie z tym samym antygenem odpowiedê immunologiczna jest szybsza (krótszy okres utajenia), silniejsza i d u sza. Jest to podstawowa zasada wykorzystywana przy tradycyjnych szczepieniach: pierwsze szczepienie + szczepienia przypominajàce (booster- wzmocnienie). 43

4. Okres zwi kszonej podatnoêci na infekcje: luka immunologiczna : unikalne rozwiàzania ywieniowe R Unikalne rozwiàzania ywieniowe: Maksymalne wzmocnienie naturalnych mechanizmów obronnych Nowonarodzone szczeni ta rasy Labrador Psaïla Aby w przysz oêci uk ad immunologiczny funkcjonowa w aêciwie, jego poszczególne narzàdy oraz komórki muszà prawid owo przejêç przez okres dojrzewania. Na rozwój uk adu immunologicznego szczeni cia wp ywa zarówno sposób od ywiania suki w okresie cià y, jak i m odych w okresie wzrostu. Luka immnologiczna to okres, w którym przeciwcia a matczyne stopniowo zanikajà, podczas gdy w asne mechanizmy obronne szczeni cia nie sà jeszcze w pe ni rozwini te. W tym czasie szczeni powinno otrzymywaç karm, która pomo e przejêç mu przez ten trudny okres. 44 Dlatego w aênie, wszystkie produkty programu ywienia dla szczeniàt ras du ych wzbogacono wkompleks wspó dzia ajàcych przeciwutleniaczy (z o ony z witamin E i C, luteiny i tauryny) oraz mannooligosacharydy (MOS).

4. Okres zwi kszonej podatnoêci na infekcje: luka immunologiczna : unikalne rozwiàzania ywieniowe Korzystny wp yw pewnych sk adników ywieniowych na uk ad immunologiczny Witamina C Niedobór witaminy C prowadzi do zmniejszenia wydolnoêci leukocytów oboj tnoch onnych (neutrofilii) oraz do nieprawid owej, opóênionej i zbyt silnej odpowiedzi immunologicznej. Powoduje tak e zmniejszenie aktywnoêç komórek fagocytujàcych. Luteina otrzymywana jest z p atków aksamitki wzniesionej (Tagetes erecta). Witamina E Niedobór witaminy E os abia w aêciwoêci bójcze limfocytów (Hall, 1998). Zwi kszona dawka witaminy E pobudza z kolei proliferacj limfocytów. Luteina Dodatek β-karotenu do karmy pobudza zarówno odpowiedê immunologicznà typu komórkowego, jak i humoralnego. Zwi kszenie iloêci tego przeciwutleniacza w karmie prowadzi jednoczeênie do zwi kszenia jego poziomu w surowicy krwi. Efekty zauwa alne sà ju po trzech tygodniach. Psy, które otrzymywa y zwi kszonà dawk β-karotenu, wykazywa y silniejszà odpowiedê poszczepiennà (odpowiedê nabytà) oraz silniejszà odpowiedê wrodzonà. Identyczne rezultaty obserwowano po zastosowaniu u psów luteiny (Chew, 2000). Renner Tauryna Tauryna jest to kwas amino-siarkowy wchodzàcy w sk ad komórek uk adu immunologicznego. Posiada tak e w aêciwoêci przeciwutleniajàce, które uzupe niajà dzia anie wy ej wymienionych sk adników. Szczeni rasy Labrador 45

4. Okres zwi kszonej podatnoêci na infekcje: luka immunologiczna : unikalne rozwiàzania ywieniowe Wp yw stosowania kompleksu przeciwutleniaczy przez okres 2 miesi cy na produkcj przeciwcia po szczepieniu przeciwko wêciekliênie Odpowiedê immunologiczna u 20 psów, które otrzymywa y kompleks przeciwutleniaczy w celu pobudzenia odpornoêci znacznie ró ni si w porównaniu do psów kontrolnych. Poziom przeciwcia w surowicy jest wy szy a poziom ochronny po szczepieniu osiàgany jest szybciej. Ul/ml (Smith i wsp., 2001) (Test przeprowadzony w Centrum Badaƒ Waltham) Poziom ochronny przeciwcia Dodatek kompleksu przeciwutleniaczy Grupa kontrolna Tygodnie po szczepieniu Mannooligosacharydy (MOS) Mannooligosacharydy pobudzajà rozwój mikroflory jelitowej oraz wp ywajà na odpowiedê immunologicznà ustroju (Swanson, 2002). Regularna absorpcja MOS pobudza uk ad immunologiczny: poziom przeciwcia klasy IgA w jelicie biodrowym jest wy szy u psów otrzymujàcych MOS. Zaobserwowano tak e wzrost poziomu limfocytów. Kompleks przeciwutleniaczy oraz MOS wspomagajà rozwój uk adu immunologicznego szczeni cia, zwi kszajàc produkcj przeciwcia oraz pobudzajàc komórki uk adu immunologicznego (limfocyty oraz makrofagi). 46

4. Okres zwi kszonej podatnoêci na infekcje: luka immunologiczna : unikalne rozwiàzania ywieniowe Wp yw mannooligosacharydów na odpornoêç miejscowà MOS uzyskuje si ze Êciany hydrolizowanych dro d y. MOS IgA patogeny Komórki immunologiczne (limfocyty B) produkujà IgA*, które gromadzà si na powierzchni kosmków jelitowych, co chroni przed czynnikami szkodliwymi (patogenami). * IgA czyli immunoglobuliny klasy A: przeciwcia a wydzielane miejscowo (np. w jelitach). Mannooligosacharydy wspomagajà rozpoznawanie patogenów przez komórki uk adu immunologicznego w jelitach (k pki Peyera). 47

PROGRAM ŻYWIENIA NA KAŻDY >Dotychczasowa linia SIZE NUTRITION (waga psa doros ego 26-44 kg ) Tydzieƒ 7 Zakoƒczenie wzrostu (15 miesi cy) Od 2 miesiàca do zakoƒczenia okresu wzrostu Tydzieƒ 3 Od momentu odsadzenia Zastàpienie lub uzupe nienie mleka matki Narodziny Lanceau

ETAP WZROSTU SZCZENIĄT RAS DUŻYCH >Nowa linia SIZE HEALTH NUTRITION Miesiàc 5 Zakoƒczenie wzrostu (15 miesi cy) Tydzieƒ 3 FAZA 1 Od momentu odsadzenia - pierwszy etap wzrostu* do 5 miesiàca ycia: maksymalne zapotrzebowanie energetyczne *poczàtkowo mo na stosowaç karm namoczonà, póêniej suchà FAZA 2 Nowy program ywienia dla szczeniàt ras du ych uwzgl dnia dwie fazy wzrostu i zwiàzane z tym odmienne zapotrzebowanie energetyczne, zdolnoêci trawienne oraz ró nà aktywnoêç enzymów trawiennych, zmieniajàcà si wraz z wiekiem. Przej- Êcie z karmy Maxi Baby Dog na karm Maxi Junior zaleca si w wieku oko o 5 miesi cy. W przypadku szczeniàt majàcych tendencj do zbyt szybkiego przybierania na wadze (Labradory), karm Maxi Junior mo na wprowadziç ju od 4 miesiàca ycia. Odwrotnie, u szczeniàt z niedowagà lub o bardzo wra liwym przewodzie pokarmowym (Beauceron, Owczarek niemiecki, Bokser, Greyhound) karm Maxi Baby Dog mo na stosowaç do 6 miesiàca ycia. Narodziny Zastàpienie lub uzupe nienie mleka matki G ównà uwag zwrócono na odpowiednià koncentracj energii. Szczeni chronione jest tak e przed nadmiernà poda à wapnia. Ma e krokiety dostosowane sà do mlecznego uz bienia szczeniàt ras du ych. IloÊç oraz jakoêç w ókna dostosowane sà do wra liwego przewodu pokarmowego szczeniàt ras du ych. Odpowiednia koncentracja energii. ZawartoÊç wapnia dostosowana jest do potrzeb rosnàcych szczeniàt ras du ych. IloÊç oraz jakoêç w ókna dostosowane sà do wra liwego przewodu pokarmowego szczeniàt ras du- ych. Dodatek chondroityny oraz glukozaminy zapewnia ochron stawów.

PROGRAM ŻYWIENIA NA KAŻDY >Dotychczasowa linia SIZE NUTRITION (waga psa doros ego 45-100 kg) Miesiàc 8 Zakoƒczenie wzrostu (18-24 miesiàce) Tydzieƒ 7 Od 8 miesiàca do zakoƒczenia okresu wzrostu (18-24 miesiàce) Od 2 do 8 miesiàca ycia Tydzieƒ 3 Od momentu odsadzenia Zastàpienie lub uzupe nienie mleka matki Narodziny Psaïla

ETAP WZROSTU SZCZENIĄT RAS OLBRZYMICH >Nowa linia SIZE HEALTH NUTRITION Miesiàc 8 Zakoƒczenie wzrostu (18-24 miesiàce) Miesiàc 5 FAZA 3 Tydzieƒ 3 FAZA 1 Od momentu odsadzeniapierwszy etap wzrostu* do 5 miesiàca ycia: maksymalne zapotrzebowanie energetyczne *poczàtkowo mo na stosowaç karm namoczonà, póêniej suchà FAZA 2 PrzejÊcie z karmy Giant Baby Dog na karm Giant Puppy zaleca si wwieku oko o 5 miesi cy. W przypadku szczeniàt majàcych tendencj do zbyt szybkiego przybierania na wadze (Nowofundland), karm Giant Puppy mo na wprowadziç ju od 4 miesiàca ycia. Odwrotnie, u szczeniàt z niedowagà lub o bardzo wra liwym przewodzie pokarmowym (Dog Niemiecki) karm Giant Baby Dog mo na stosowaç do 6 miesiàca ycia. Nowy program ywienia dla szczeniàt ras olbrzymich uwzgl dnia trzy fazy wzrostu i zwiàzane z tym odmienne zapotrzebowanie energetyczne, zdolnoêci trawienne oraz ró nà aktywnoêç enzymów trawiennych, zmieniajàcà si wraz z wiekiem szczeni cia. Zastàpienie lub uzupe nienie mleka matki Narodziny G ównà uwag zwrócono na odpowiednià koncentracj energii. Szczeni chronione jest tak e przed nadmiernà poda à wapnia. Ma e krokiety dostosowane sà do mlecznego uz bienia szczeniàt ras olbrzymich. IloÊç oraz jakoêç w ókna dostosowane sà do wra liwego przewodu pokarmowego szczeniàt ras olbrzymich. Odpowiednia koncentracja energii. ZawartoÊç wapnia dostosowana jest do potrzeb rosnàcych szczeniàt ras olbrzymich. Dodatek chondroityny oraz glukozaminy zapewnia ochron stawów. IloÊç oraz jakoêç w ókna dostosowane sà do wra liwego przewodu pokarmowego szczeniàt ras olbrzymich. Krokiety dostosowane sà do sta ego uz bienia szczeniàt ras olbrzymich, zach cajàc jednoczeênie do ucia. L-karnityna sprzyja rozwojowi masy mi Êniowej kosztem tkanki t uszczowej. IloÊç oraz jakoêç w ókna dostosowane sà do wra liwego przewodu pokarmowego szczeniàt ras olbrzymich.

> Bibliografia Dostosowanie dawki do specyficznych potrzeb podczas dwóch faz wzrostu 1. Dammrich K - Relationship between nutrition and bone growth in large and giant dogs. J Nutr 1991; 121(11 Suppl): S114-21. 2. De Haan JJ et al - Controlled double-blinded clinical study of polysulfated glycosaminoglycans (Adequan) for treatment of hip dysplasia in adult dogs. Veterinary and Comparative Orthopedics and Traumatology 1994; 7(4): 58. 3. Grandjean D, Paragon BM et al - Rationnement alimentaire et prévention chez le chien. 2. Point Vét 1987; 19: 171-176. 4. Hazewinkel HA, Goedegebuure SA, Poulos PW et al - Influences of chronic calcium excess on the skeletal development of growing Great Danes. J am An Hosp Assn 1985; 21(3): 377-391. 5. Hazewinkel HA, Van den Brom WE et al - Calcium metabolism in Great Dane dogs fed diets with various calcium and phosphorus levels. J Nutr 1991; 121(11 Suppl): S99-106. 6. Hedhammar A, Krook L, Whalen JP et al - Overnutrition and skeletal disease. An experimental study in growing Great Dane dogs. IV. Clinical observations. Cornell Vet 1974; 64(2): Suppl 5:32-45. 7. Holme DW - Practical use of prepared foods for dogs and cats. In: Dog and Cat nutrition. Edney, ATB Oxford, Pergamon Press, 1982: 47-59. 8. Kealy RD., Olsson SE, Monti KL et al - Effects of limited food consumption on the incidence of hip dysplasia in growing dogs. J Am Vet Med Assoc 1992; 201(6): 857-63. 9. Lavelle RB - The effect of overfeeding of a balanced complete commercial diet to a group of growing Great Danes. In: Nutrition of the Dogs and Cats. Burger IH, Rivers JPW Eds, 1989; Cambridge, Cambridge University Press: 303-316. 10. Lust G, Williams AJ et al - Effects of intramuscular administration of glycosaminoglycan polysulfates on signs of incipient hip dysplasia in growing pups. Am J Vet Res 1992; 53(10): 1836-1843. 11. Martin L - Contribution à l étude de la croissance chez le chien de grande race. Thèse de doctorat vétérinaire 1993, Nantes. 12. Nap RC, Hazewinkel HA et al - 45Ca kinetics in growing miniature poodles challenged by four different dietary levels of calcium. J Nutr 1993; 123(11): 1826-33. 13. Schoenmakers I, Hazewinkel HA, Voorhout et al - Effects of diets with different calcium and phosphorus contents on the skeletal development and blood chemistry of growing great danes. Vet Rec 2000; 147(23): 652-60. 14. Tryfonidou MA, Van den Broek WE, Hazewinkel HAW Intestinal Ca absorption in growing dogs is influenced by Ca intake and age and not by growth rate. J Nutr 2002; 132: 3363-3368. 15. Weber M, Martin L, Dumon H et al - Growth and skeletal development in two large breeds fed 2 calcium levels. J Vet Int Med 2000; 14 :388. 16. Zentek J, Meyer H, Dammrich K - The effect of a different energy supply for growing Great Danes on the body mass and skeletal development. 3. Clinical picture and chemical studies of the skeleton. Zentralbl Veterinarmed 1995; A 42(1): 69-80. 52