WYNIKI PLONOWANIA ODMIAN ZBÓŻ JARYCH I OZIMYCH W DOŚWIADCZENIACH POREJESTROWYCH W POKAZOWYM GOSPODARSTWIE EKOLOGICZNYM W CHWAŁOWICACH CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W RADOMIU Wstęp W latach 2009/ w Pokazowym Gospodarstwie Ekologicznym w Chwałowicach działającym przy Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Radomiu kontynuowano kolejny rok doświadczenia plonowania zbóż z zastosowaniem uprawy metodami ekologicznymi. W doświadczeniu wykorzystano, podobnie jak w latach poprzednich odmiany dostępne w doborze Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego dla woj. mazowieckiego. W tym okresie przebadano łącznie: 16 odmian owsa ( w tym 4 odmiany owsa nagoziarnistego), 24 jęczmienia jarego, 18 żyta ozimego i 21 pszenżyta ozimego. Doświadczenie prowadzono na glebie klasy IIIa, o ph - 6,2 i wysokiej zasobności w fosfor, potas i magnez. Przedplonami dla zbóż jarych w tym okresie były rośliny strączkowe lub motylkowate, natomiast dla zbóż ozimych okopowe ( tylko w r. rośliny motylkowate). Doświadczenia prowadzono w 4 powtórzeniach, na jednym poziomie agrotechnicznym. W uprawie były stosowane typowe zabiegi typu: orka zimowa ( podorywka), orka siewna, bronowanie, agregatownie, siew, bronowanie posiewne, oraz 2-3 krotne bronowania odchwaszczające. Zabiegów ochrony roślin w tym okresie nie stosowano. Poniżej przedstawione wyniki dla poszczególnych odmian są uzyskane zgodnie z metodyką przyjętą dla Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego. Korzystając z n/w informacji pamiętać należy wyniki pochodzą z jednego punktu doświadczalnego (brak porównania podobnych wyników w innych warunkach). 1
Tabela 1 OWIES. Plon ziarna odmian ( % wzorca). Lata zbioru,2010,2009 Lp. Odmiana 2010 2009 2010- ** wzorzec dt/ha 68,4 40,6 56,2 49,1 55,1 63,8 1 Skorpion 107 - - 94 2 Haker 106 108 107-91 3 Bingo 102 105 111 103 106 91 4 Arden 99 111 103-88 5 Zuch 98 100 103 98 100 86 6 Krezus 108 99 90 105 100 86 7 Breton 95 - - 83 8 Deresz 87 82 103 85 91 79 9 Gniady 98 106 - - 78 10 Berdysz 101 98 - - 75 11 Cwał 86 105 - - 74 12 Koneser 111 82 - - 71 1 Polar* 72 - - 64 2 Maczo* 61 96 74-63 3 Nagus* 53 - - 57 4 Siwek* 55 76 63-54 Liczba doświadczeń 1 1 1 1 1 3 Wzorzec: badane odmiany z wyjątkiem odmian nieoplewionych: Polar*, Maczo*, Siwek * i Nagus*. ** Plonowanie w stosunku do średniego plonowania ( 63,8 dt/ha )dla województwa mazowieckiego za lata. 2
Tabela 2 OWIES. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian ( odchylenia od wzorca). Rok zbioru, 2010, 2009 Lp. Odmiana Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziarn (g) 2010 2009 2010-2010 wzorzec 97,8 92,0 96,6 94,8 95,5 29,6 1 Bingo 4,2 7,5 8,2 5,8 6,6 13,2 2 Deresz -1,5-0,5-2,1-1,0-1,4-1,2 3 Zuch 6,5-2,0 2,4 2,3 2,3 0,5 4 Krezus -1,5-7,2-2,1-4,4-3,6 3,8 5 Arden -0,5 9,5 4,5-2,7 6 Haker 4,0-1,7 1,1-2,7 7 Maczo -7,0-8,0-7,5 - -9,2 8 Siwek -4,3 0,3-2,0 - -12,2 9 Nagus 0,0 - - 10 Skorpion 3,7 - - 11 Gniady -4,7-3,1 - - 1,1 12 Cwał 6,8 6,2 - - -0,8 13 Berdysz -1,0-0,8 - - 1,8 14 Breton -6,1 - - 15 Koneser 0,3 3,3 - - -2,3 16 Polar -9,1 - - Liczba doświadczeń 1 1 1 1 1 1 3
Tabela 1 JĘCZMIEŃ JARY. Plon ziarna odmian ( % wzorca). Lata zbioru, 2010, 2009 Lp. Odmiana 2010 2009 2010- * ** wzorzec dt/ha 61,9 44,2 42,6 53,1 49,6 64,0 73,5 1 Iron 105 - - 102 89 2 Basic 105 - - 102 89 3 Goodluck 103 - - 100 87 4 Natasia 95 - - 92 80 5 Olof 107 107 107-89 77 6 Afrodite 105 109 107-88 77 7 Suweren 106 105 106-88 77 8 Aliciana 105 105 105-87 76 9 Skarb 101 115 115 107 109 85 74 10 Stratus 109 100 110 105 107 83 72 11 Conchita 101 117 94 108 104 80 70 12 Henrike 103 86 96-80 69 13 Kormoran 98 109 104 103 103 80 69 14 Skald 109 95 101 103 102 79 69 15 Tocada 90 102 102 95 97 75 66 16 Blask 94 95 92 94 93 72 63 17 Frontier 89 96 90 92 91 71 62 18 Signora 103 - - 69 60 19 Bordo 74 95 83-69 60 20 Rufus 94 103 - - 67 58 21 Mercada 89 107 - - 66 58 22 Atico 91 97 - - 64 55 23 Beatrix 95 - - 63 55 24 Victoriana 90 94 - - 62 54 25 Marthe 93 - - 62 54 Liczba doświadczeń 1 1 1 1 1 4 4 Wzorzec: wszystkie badane odmiany. * Plonowanie w stosunku do średniego plonowania na poziomie a1( 64,0 dt/ha ) dla województwa mazowieckiego za lata. ** Plonowanie w stosunku do średniego plonowania na poziomie a2 ( 73,5 dt/ha ) dla województwa mazowieckiego za lata. 4
Tabela 2 JĘCZMIEN JARY. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian ( odchylenia od wzorca). Rok zbioru, 2010, 2009 Lp. Odmiana Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziarn (g) 2010 2009 2010-2010 wzorzec 66,2 61,7 65,9 64,0 64,6 50,4 1 Skarb 1,3 0,6 7,9 1 3,3 3,3 2 Stratus 6,6 1,3 0,9 4 2,9 1,2 3 Kormoran 4,3-1,4 4,6 1,5 2,5-2,5 4 Tocada -0,9-2,4 0,9-1,7-0,8 1,9 5 Skald -3,2-0,2 1,4-1,7-0,7-1,4 6 Conchita -0,7-0,7-4,6-0,7-2 3,3 7 Blask -6,7-4,9 1,9-5,8-3,2-7,9 8 Frontier -10,9-9,4-14,4-10,2-11,6 2,1 9 Afrodite 5,1 3,3-4,2 - -2 10 Olof -3,9 1,8 - -1,1-5,2 11 Suweren 7,8 6,3-7,1 - -1,8 12 Aliciana 3,1-3,4 - -0,2-3,7 13 Bordo 3,3 1,1-2,2 - -5,1 14 Henrike 4,6 5,6-5,1-2,1 15 Iron -3,4 - - - - - 16 Basic -1,2 - - - - - 17 Goodluck 0,6 - - - - - 18 Natasia -5,7 - - - - - 19 Mercada - -4,4-0,4 - - 7,2 20 Rufus - 4,6 2,6 - - -7,1 21 Signora - -3,6 - - - 22 Atico - 5,1 8,4 - - 0,4 23 Beatrix - -2,4 - - - 24 Victoriana - -2,2 0,1 - - -4,2 25 Marthe - -3,4 - - - Liczba doświadczeń 1 1 1 1 1 1 5
Tabela 3 JĘCZMIEŃ JARY. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby ( odchylenia od wzorca). Rok zbioru:, Lp. Odmiana Liczba lat badań Mączniak Rdza jęczmienia Plamistość siatkowa Wzorzec (skala9 0 ) 8,9 8,5 9,0 8,9 7,4 7,3 1 Blask 3-0,2-0,1 0,0-0,2-0,5 0,3 2 Conchita 3 0,1 0,0 0,0 0,1 1,0 0,4 3 Stratus 3 0,1 0,1 0,0-0,3 0,7 0,4 4 Frontier 3 0,1 0,2 0,0 0,1-1,0-0,2 5 Tocada 3 0,1-0,6 0,0-0,5 0,4-0,2 6 Skald 3 0,1-0,3 0,0 0,1 0,4-0,1 7 Skarb 3-0,2-0,4 0,0-0,1-1,0-0,2 8 Kormoran 3 0,1 0,0 0,0 0,1 0,9-0,3 9 Aliciana 2 0,1-0,0 - -1,0-10 Suweren 2 0,1-0,0-0,4-11 Bordo 2 0,1-0,0 - -0,5-12 Henrike 2-0,9-0,0-0,0-13 Afrodite 2-0,2-0,0-0,9-14 Olof 2 0,1-0,0-0,0-15 Mercada 2 - - - - - - 16 Atico 2 - - - - - - 17 Rufus 2 - - - - - - 18 Victoriana 2 - - - - - - 19 Beatrix 2 - - - - - - 20 Marthe 2 - - - - - - 21 Signora 2 - - - - - - 22 Natasia 1 0,1-0,0-0,0-23 Goodluck 1 0,1-0,0-0,5-24 Iron 1 0,1-0,0-0,0-25 Basic 1 0,1-0,0-0,0-6
Tabela 1 ŻYTO OZIME. Plon ziarna odmian ( % wzorca). Lata zbioru,2010,2009 Lp. Odmiana 2010 2009 2010- * ** wzorzec dt/ha 72,1 48,3 64,5 60,2 61,6 76,7 94,7 1 SU Skaltio 106 - - 100 81 2 Visello F1 106 108 - - 95 77 3 Picasso F1 111 - - 93 76 4 Placido F1 110 - - 93 75 5 Stanko 92 105 - - 87 71 6 Brasetto F1 109 113 111-87 70 7 Balistic F1 104 117 103 109 107 86 70 8 Palazzo F1 110 108 109-85 69 9 Gonello F1 114 100 108-85 69 10 Minello F1 103 101 110 102 105 84 68 11 Dańkowskie Amber 85 - - 80 65 12 Bellami F1 107 107 - - 79 64 13 Gradan F1 96 99 99 97 98 78 64 14 Dańkowskie Diament 90 95 91 92 92 74 60 15 Bosmo 86 93 87 89 88 71 57 16 Herakles 84 - - 71 57 17 Domir 87 99 - - 69 56 18 Rostockie 88 84 - - 63 51 19 Stach F1 93 - - 58 47 Liczba doświadczeń 1 1 1 1 1 3 3 Wzorzec: wszystkie badane odmiany. * Plonowanie w stosunku do średniego plonowania na poziomie a1( 76,7 dt/ha ) dla województwa mazowieckiego za lata. ** Plonowanie w stosunku do średniego plonowania na poziomie a2 ( 94,7 dt/ha ) dla województwa mazowieckiego za lata. 7
Tabela 2 ŻYTO OZIME. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian ( odchylenia od wzorca). Rok zbioru,2010,2009 Lp. Odmiana Wysokość roślin (cm) 2010 2009 2010- Masa 1000 ziarn (g) 2010 wzorzec 133,6 129,5 131,3 131,6 131,5 33,9 1 Minello F1-4,3-4,8-2,5-4,6-3,9 5,4 2 Visello F1-4,3-7,5 - - - 3 Stanko 6,2 7,2 - - - 4 Balistic F1-7,3-10 -7,8-8,7-8,4-2 5 Gradan F1-1,6-2,8-5 -2,2-3,1-1,3 6 Dańkowskie Diament 7,2 2,5 3,5 4,8 4,4 1,3 7 Bosmo 19,9 20 17,7 20 19,2-1,8 8 Brasetto F1-12,3-5,8 - -9,1-2,2 9 Palazzo F1 3,2-6 - -1,4-0,9 10 Gonello F1-7,8-14 - -10,9 - -1,7 11 SU Skaltio -4,6 - - - - - 12 Dańkowskie Amber 6,4 - - - - - 13 Picasso F1 - - -8,3 - - - 14 Placido F1 - - -4,3 - - - 15 Bellami F1 - -5,3-11,8 - - -1,8 16 Domir - 2 4,5 - - -1,3 17 Rostockie - 21,2 15,5 - - 0,7 18 Herakles - - -0,8 - - - 19 Stach F1-3,2-1,1 1,2-0,7 Liczba doświadczeń 1 1 1 1 1 1 8
Tabela 3 ŻYTO OZIME. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby ( odchylenia od wzorca). Rok zbioru:, Lp. Odmiana Liczba lat badań Mączniak Rdza brunatna Rynchosporioza Wzorzec (skala9 0 ) 7,9 8,1 7,2 7,4 7,4 7,3 1 Bosmo 3 0,2 0,0 0,9 0,8-0,3-0,2 2 Dańk. Diament 3 0,2 0,1-0,6-0,1-0,3 0,2 3 Minello F1 3 0,0-0,2 0,3 0,2 0,1 0,4 4 Gradan F1 3-0,2-0,4-1,5-1,0 0,7 0,2 5 Balistic F1 3-0,9-0,7 0,0 0,1-1,0-0,6 6 Brasetto F1 2 0,1-0,4-0,4-7 Gonello F1 2 0,5 - -0,1 - -0,2-8 Palazzo F1 2-0,7 - -0,1-0,7-9 Stanko 2 0,2-0,4 - -0,9-10 Visello F1 2 0,5 - -0,3-0,0-11 Rostockie 2 - - - 12 Bellami F1 2 - - - 13 Domir 2 - - - 14 Picasso F1 1 - - - 15 Herakles 1 - - - 16 Placido F1 1 - - - 17 Stach F1 1 - - - 18 Dańk. Amber 1 0,1-0,7 - -0,4-19 SU Skaltio 1 0,2 - -0,1-0,6-9
Tabela 1 PSZENŻYTO OZIME. Plon ziarna odmian ( % wzorca). Lata zbioru,2010,2009 2010 2009 2010- * ** Lp. Odmiana wzorzec dt/ha 58,0 53,3 60,4 55,7 57,2 78,4 98,8 1 Algoso 110 111 114 111 112 82 65 2 Cyrkon 108 - - 80 63 3 Pawo 107 118 102 113 109 79 63 4 Fredro 107 - - 79 63 5 Tulus 108 114 111-79 62 6 Cerber 105 - - 78 62 7 Leontino 120 96 - - 78 62 8 Pizarro 116 100 - - 78 62 9 Todan 114 101 - - 78 62 10 Moderato 103 107 - - 76 60 11 Trismart 94 98 - - 72 57 12 Elpaso 97 - - 72 57 13 Grenado 96 88 106 92 97 71 56 14 Borwo 105 90 95 98 97 71 56 15 Trigold 95 98 - - 70 55 16 Witon 101 85 93 93 93 68 54 17 Atletico 95 95 95-67 53 18 Alekto 86 98 - - 67 53 19 Baltiko 98 88 93-66 52 20 Pigmej 88 93 - - 66 52 21 Gniewko 70 88 78-56 44 Liczba 1 1 1 1 1 3 3 doświadczeń Wzorzec: wszystkie badane odmiany. * Plonowanie w stosunku do średniego plonowania na poziomie a1( 78,4 dt/ha ) dla województwa mazowieckiego za lata. ** Plonowanie w stosunku do średniego plonowania na poziomie a2 ( 98,8 dt/ha ) dla województwa mazowieckiego za lata. 10
Tabela 2 PSZENŻYTO OZIME. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian ( odchylenia od wzorca). Rok zbioru,2010,2009 Lp. Odmiana Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziarn (g) 2010 2009 2010-2010 wzorzec 99,0 93,6 100,8 96,3 97,8 46,6 1 Algoso 10,8 12,9 8,2 11,9 10,6 3,2 2 Grenado -16,5-16,3-16,3-16,4-16,4-5,7 3 Pawo 11 11,2 4,2 11,1 8,8 1,6 4 Trismart 11 7,2 - - 5 Borwo -4,2-7,1-8,8-5,6-6,7-2 6 Witon 2,3 3,9 1,2 3,1 2,5-7,7 7 Tulus 7 1,9 4,5-3,4 8 Atletico -6,5-13,8-10,2-0 9 Gniewko -8-10,3-9,1 - -1,9 10 Baltiko -7,7-21,6-14,7 - -3,9 11 Cyrkon -4,7 - - 12 Fredro 9 - - 13 Cerber -5,7 - - 14 Elpaso 2,8 - - 15 Moderato 21,4 13,7 - - -1 16 Todan 16,4 8,2 - - 4,5 17 Pizarro 19,2 5,7 - - 0,8 18 Alekto -12,6-15,8 - - 2,4 19 Trigold 2,9-1,8 - - 5 20 Leontino 8,9 2,7 - - 5 21 Pigmej -16,6-7,8 - - -3,7 Liczba dośw. 1 1 1 1 1 1 11
Tabela 3 PSZENŻYTO OZIME. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby ( odchylenia od wzorca). Rok zbioru:, Lp. Odmiana Liczba lat badań Mączniak Rdza brunatna Septorioza liści Wzorzec (skala9 0 ) 7,8 8,0 7,9 8,1 7,0 7,4 1 Algoso 3 0,5 0,0 0,0-0,3 0,3 0,1 2 Borwo 3-0,9-0,3-0,3 0,2 0,1 0,4 3 Pawo 3 0,9 0,4 0,1 0,0 0,1 0,7 4 Witon 3 0,0 0,2 0,1-0,1 0,6 0,5 5 Grenado 3 0,3 0,1 0,1-0,5 0,4 0,2 6 Baltiko 2 0,0-0,1-0,4-7 Gniewko 2-1,2-0,1-0,3-8 Atletico 2-0,3-0,1-0,3-9 Tulus 2 0,8-0,1 - -0,4-10 Trismart 2-0,3-0,0 - -1,1-11 Moderato 2 - - - 12 Todan 2 - - - 13 Alekto 2 - - - 14 Leontino 2 - - - 15 Pigmej 2 - - - 16 Pizarro 2 - - - 17 Trigold 2 - - - 18 Cerber 1 0,0-0,1 - -0,8-19 Cyrkon 1 1,1-0,1 - -0,3-20 Elpaso 1-1,4 - -0,4-0,0-21 Fredro 1 0,7-0,1 - -0,4-12
Ogólne uwagi (podsumowanie doświadczeń ) OWIES Na podstawie uzyskanych danych z plonowania odmian owsa zwyczajnego w latach, do uprawy w gospodarstwach ekologicznych najlepiej nadawałyby się 3 odmiany tj. odm. Bingo, Haker i Arden.( Bingo -3 lata badań, Haker i Arden 2 lata badań). Należy stwierdzić, iż pewne cechy odmianowe potwierdziły swoją przydatność w tego typu uprawie. Np. wysokość, a co za tym idzie większa konkurencyjność wobec chwastów była dla tych odmian cechą dominującą (wszystkie wybrane odmiany były wyższe niż średnia). Również średnia odporność na choroby wyglądała bardzo podobnie, za wyjątkiem odmiany Bingo ( nieco poniżej średniej odporności). JĘCZMIEŃ JARY W przypadku odmian jęczmienia najlepiej plonowały odmiany: Skarb i Stratus 3 lata badań oraz Olof, Afrodite, Suweren i Aliciana -2 lata badań. Podobnie, jak w przypadku owsa, w większości są to odmiany wyższe niż średnia, jednak nie wyróżniające się szczególnie wyższą odpornością na choroby ( nawet poniżej średniej). Zasada doboru odmian o większej odporności na choroby grzybowe, głównie występujące na liściach do uprawy metodami ekologicznymi w tym przypadku nie została całkowicie potwierdzona. ŻYTO OZIME Jeżeli chodzi o odmiany żyta ozimego, to podobnie jak w uprawie konwencjonalnej dominowały odmiany mieszańcowe, trójliniowe, pomimo iż były najniższe i poniżej średniej odporności na choroby. Jednak ich bardzo dobra plenność i wykorzystanie dobrego stanowiska (doświadczenie prowadzone na glebie klasy IIIa i zasobnej) miały decydujący wpływ na uzyskiwanie wyższych plonów, niż odmiany populacyjne. Najlepiej zaplonowały odmiany: Balistic 3 lata badań oraz Stanko, Brasetto, Palazzo i Gonello 2 lata badań. Gospodarstwa ekologiczne w doborze odmian muszą pamiętać jednak o tym (szczególnie w przypadku żyta czy owsa), iż są to gatunki uprawiane przeważnie na słabszych glebach. Tu należy brać pod uwagę odmiany o małych wymaganiach glebowych, a dobrych zdolnościach pobierania składników pokarmowych. PSZENŻYTO OZIME W plonowaniu odmian pszenżyta ozimego w ekologicznym systemie uprawy dominowały odmiany tradycyjne, wysokie. Pomimo zróżnicowanej średniej odporności na choroby, wykorzystując swoją przewagę w zdolności do konkurowania z chwastami niż odmiany krótkosłome plonowały znacznie lepiej. Na uwagę w doborze przydatnej odmiany dla ekologii zasługuje odmiana Algoso w 3 latach badań najlepiej plonująca, a także odmiany: Pawo, Tulus 2 ostatnie lata badań. Opr. Tomasz Stachowicz Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Radomiu 13
14