Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis

Podobne dokumenty
ZAWODOWA ODNOWA! AKTYWIZACJA OSÓB 50+ nr RPWP /16

Projektodawca: WYG Consulting Sp. z o. o.

REKOMENDACJE DO LOKALNYCH PROGRAMÓW PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE

ma wiedzę o sprawcach przestępstwa; poznaje mechanizmy ich działania, sposoby racjonalizacji i adaptacji do zastanej rzeczywistości

SOCJOLOGIA PRAWA KRYMINOLOGIA STOSOWANA WIKTYMOLOGIA ETYKA SŁUŻB PUBLICZNYCH

Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział Nauk Społecznych. Efekty kształcenia

Terminologia, definicje, ujęcia.

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW BEZPIECZEŃSTWO WEWNĘTRZNE STUDIA II STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY

Anna Zachorowska-Mazurkiewicz Kobiety i instytucje. Kobiety na rynku pracy w Stanach Zjednoczonych, Unii Europejskiej i w Polsce

SPIS TREŚCI Wykaz skrótów Wstęp Rozdział 1 Kryminologia jako nauka Rozdział 2 Jednostka i społeczeństwo Rozdział 3 Teorie kryminologiczne

OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

GENDER MAINSTEAMING - WDRAŻANIE PERSPEKTYWY RÓWNOŚCI PŁCI W PROJEKTACH REALIZOWANYCH W RAMACH INICJATYWY WSPÓLNOTOWEJ EQUAL

Równość szans kobiet i mężczyzn w projektach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki

Równość płci i aktywność kobiet w społecznościach lokalnych. Marta Rawłuszko

Konwencja Stambulska KONWENCJA RADY EUROPY O ZAPOBIEGANIU I ZWALCZANIU PRZEMOCY WOBEC KOBIET I PRZEMOCY DOMOWEJ BEZPIECZNI OD STRACHU BEZPIECZNI OD

Publicznej na Wydziale Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji

Wprowadzenie do socjologii. Barbara Szacka. Spis treści

OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: PEDAGOGIKA. I. Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia wraz z uzasadnieniem

PROPONOWANA PROBLEMATYKA SEMINARIUM DYPLOMOWEGO (LICENCJACKIEGO) NA KIERUNKU NAUKI O RODZINIE W ROKU AKADEMICKIM 2015/2016

Minima programowe dla studentów MISH obowiązujące od roku akad. 2009/10. dla kierunków:

OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

UCHWAŁA NR 79/2019 SENATU UNIWERSYTETU WROCŁAWSKIEGO z dnia 24 kwietnia 2019 r.

Pełny opis kursu/ Cele dydaktyczne wynikające z realizacji przedmiotu

Sytuacja kobiet na polskim rynku pracy współczesność i wyzwania przyszłości

Wrocław 18 listopada 2009 r.

Spis treści. Wstęp

Załącznik nr 1WZORCOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW BEZPIECZEŃSTWO WEWNĘTRZNE STUDIA I STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY

KIERUNEK SOCJOLOGIA. Zagadnienia na egzamin magisterski na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych II stopnia

Warsztaty dotyczące różnorodności kulturowej i przeciwdziałania mowie nienawiści

Efekty kształcenia dla kierunku studiów Bezpieczeństwo Wewnętrzne

Głównym celem opracowania jest próba określenia znaczenia i wpływu struktury kapitału na działalność przedsiębiorstwa.

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW NAUK O RODZINIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

Polityki horyzontalne. Unii Europejskiej w perspektywie na lata

Efekty kształcenia dla kierunku POLITYKA SPOŁECZNA

Rada proszona jest o przyjęcie projektu konkluzji w wersji zawartej w załączniku na swoim posiedzeniu 7 marca 2016 r.

Integracja społeczna kobiet należących do mniejszościowych grup etnicznych

OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

WSZYSCY LUDZIE SĄ RÓWNI - Jan Jakub Rousseau

Załącznik B2 Efekty kształcenia na kierunku profilaktyka społeczna i resocjalizacja studiów pierwszego stopnia kolumna Tabeli 1a

NAUKA DLA PRAKTYKI. Priorytety kształcenia studentów- aspekt teoretyczny i praktyczny ELŻBIETA MĘCINA-BEDNAREK

Stereotypy dotyczące przemocy a prawo i praktyka

posiada podstawową wiedzę o instytucjonalnych uwarunkowaniach polityki społecznej.

KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: TEORIA BEZPIECZEŃSTWA 2. KIERUNEK: POLITOLOGIA 3. POZIOM STUDIÓW: I STOPNIA 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: II/4

3.1. Istota, klasyfikacja i zakres oddziaływania wydatkowych instrumentów

PRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW 2017/2018 ROKU STUDIÓW

POLITOLOGIA Studia I stopnia. Profil ogólnoakademicki

Program szkolenia dla osób wykonujących zawody prawnicze. Organizator: Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego

Ma podstawową wiedzę na temat podstaw prawnych, organizacji i zakresu działania instytucji tworzących państwowy aparat bezpieczeństwa wewnętrznego.

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2011/2012

PL Zjednoczona w różnorodności PL B8-0068/2. Poprawka. Mylène Troszczynski w imieniu grupy ENF

PRAWA DZIECKA. dziecko jako istota ludzka wymaga poszanowania jego tożsamości, godności prywatności;

Równość szans i zasada niedyskryminacji. Akademia aktywności RPLD /16

CHARAKTERYSTYKA DRUGIEGO STOPNIA POLSKIEJ RAMY KWALIFIKACJI DLA KIERUNKU: NAUKI O RODZINIE

Uchwała Senatu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. Nr 89/2017/2018. z dnia 24 kwietnia 2018 r.

DEKLARACJA PRAW OSÓB NALEŻĄCYCH DO MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH LUB ETNICZNYCH, RELIGIJNYCH I JĘZYKOWYCH

Rozdział l Agresja i przemoc w szkołach - teoretyczny zarys problematyki... 13

Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Sieradzu

EFEKTY KSZTAŁCENIA. OPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Po ukończeniu studiów absolwent: WIEDZA

POLITOLOGIA Studia II stopnia. Profil ogólnoakademicki WIEDZA

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA (EKK)

Zapobieganie i zwalczanie przestępstw z nienawiści

DLATEGO > PONAD 90% < TO KOBIETY > PONAD 90% < TO MĘŻCZYŹNI TEN PROBLEM ZWIĄZEK Z PŁCIĄ WIĘKSZOŚĆ OFIAR PRZEMOCY SEKSUALNEJ

Zasada równości szans w projektach PO KL

I nforma c j e ogólne. Socjologia medycyny

Kierunek studiów logistyka należy do obszarów kształcenia w zakresie nauk

Spis treści. Wykaz skrótów... 11

RÓWNOŚĆSZANS KOBIET I MĘŻCZYZN W PROJEKTACH NAJCZĘŚCIEJ POPEŁNIANE BŁĘDY

WIEDZA. Po ukończeniu studiów podyplomowych absolwent:

Spis treści. Wprowadzenie , vol. 3, no. 7

PROJEKT ZALECENIA DLA RADY

Opis zakładanych efektów kształcenia

W KIERUNKU EUROPEJSKIEGO SPOłECZEŃSTWA LUDZI W RÓZNYM WIEKU

AKADEMIA SZTUK PIĘKNYCH IM. JANA MATEJKI W KRAKOWIE WYDZIAŁ ARCHITEKTURY WNĘTRZ

STEREOTYPY, UPRZEDZENIA, DYSKRYMINACJA

Marta Grodner. Społeczny kontekst nauki. Socjologia wiedzy

ANKIETA SAMOOCENY OSIĄGNIĘCIA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA

Zasada równości szans w perspektywie finansowej STANDARD MINIMUM

Nowe liceum i technikum REFORMA 2019

Spis treści. 7. Europejska polityka równości płci. 8. Akty prawne gwarantujące równość płci

KARTA PRZEDMIOTU. 12. PRZEDMIOTOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA 3 Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia (symbol)

KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: WYMIARY I RODZAJE WSPÓŁCZESNEGO BEZPIECZEŃSTWA 2. KIERUNEK: BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE, STUDIA STACJONARNE

Copyright 2017 by Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o.

WSPIERANIE RÓWNOŚCI PRZEZ KOMUNIKACJĘ

Jakość życia w perspektywie pedagogicznej

KODEKS ETYCZNY STANDARDY POSTĘPOWANIA DLA PARTNERÓW (DOSTAWCÓW I PODWYKONAWCÓW)

Program oraz zalecenia organizacyjne seminariów, warsztatów dla kobiet i mężczyzn promujących związki oparte na partnerskich relacjach

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU SOCJOLOGIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

Status i ochrona osób z niepełnosprawnością w prawie międzynarodowym

CHRZEŚCIJAŃSKA AKADEMIA TEOLOGICZNA W WARSZAWIE STUDIA PODYPLOMOWE


Symbol EKO S2A_W01 S2A_W02, S2A_W03, S2A_W03 S2A_W04 S2A_W05 S2A_W06 S2A_W07 S2A_W08, S2A_W09 S2A_W10

Warszawa, 31 maja 2012 r. Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania Al. Ujazdowskie 1/ Warszawa. Szanowni Państwo,

Matryca efektów kształcenia dla programu kształcenia na kierunku Socjologia Studia pierwszego stopnia

ANKIETA PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII MIESZKAŃCÓW POWIATU

Tytuł: Młodzież wobec wyboru profilu kształcenia i zawodu na przykładzie licealistów z Podkarpacia

KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Międzynarodowe prawo humanitarne 2. KIERUNEK: Politologia. 3. POZIOM STUDIÓW: I stopień

Kodeks Równego Traktowania

Warszawa, dnia 26 marca 2013 r. Szanowny Pan. Antoni Górski Przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa. Szanowny Panie Przewodniczący,

Transkrypt:

FolIA 216 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Sociologica VIII (2016), vol. 2, p. 225 229 ISSN 2081 6642 Hillary Potter, Intersectionality and Criminology. Disrupting and Revolutionizing Studies of Crime, Routledge, London 2015, 192 s. Książka Hillary Potter, opublikowana w 2015 roku to ważna, choć równocześnie kontrowersyjna publikacja. Recenzując tę książkę, warto rozpocząć od odwołania się do jej podtytułu: Dezorganizacja i przeprowadzenie rewolucji w badaniach kryminologicznych. Innymi słowy, zasadniczym celem napisania powyższego opracowania była próba ukazania, jak wprowadzenie koncepcji intersekcjonalności (intersectionality) może przyczynić się do rozwoju kryminologii. W założeniach autorki koncepcja ta powinna wpłynąć na odrzucenie dotychczas obowiązującego paradygmatu, określanego jako ortodoksyjny, i jego zastąpienie właśnie przez podejście, odwołujące się do intersekcjonalności. Rozważając potencjalny wpływ podejścia intersekcjonalnego na rozwój polskiej kryminologii, a także ze względu na stosunkowo rzadkie stosowanie tego terminu, warto je zdefiniować bardziej szczegółowo. Pojęcie to wprowadzone zostało przez Kimberlé Crenshaw (Crenshaw 1989: 139 167) ponad dwie dekady termu i rozwijało się w ramach czarnej teorii feministycznej. Kryminolog Ruth Peterson stwierdza, że w społeczeństwach podzielonych wzdłuż linii rasowych zarówno źródła, jak i reakcja na przestępstwa, podobnie jak działanie podejmowane przez wymiar sprawiedliwości powiązane są z rasą przestępcy (i ofiary) (Peterson 2012: 319). Hillary Potter opisując doświadczenia czarnych kobiet, zauważa jednak, że nie mogą być one wyjaśnione tylko przez odwołanie do podziałów rasowych (i etnicznych), są one równocześnie uwarunkowane przez płeć i klasę. Termin intersekcjonalność (od ang. terminu intersection skrzyżowanie) wskazuje na zjawisko nakładania, krzyżowania i zazębiania się różnych tożsamości społecznych. Oprócz wymienionych wyżej trzech podstawowych tożsamości, inne ważne kategorie to te związane z wyznaniem religijnym narodowością, przynależnością polityczną i światopoglądem, zawodem, stanem zdrowia, figurą i wiekiem (s. 9). Hillary Potter (s. 160 161) odwołując się do dorobku czarnego feminizmu, jest zarazem zwolenniczką szerokiego stosowania tego podejścia w kryminologii. Odnosi je także do innych sytuacji, gdzie następuje przecięcie co najmniej dwóch elementów (tożsamości). Odnosząc to do warunków polskich, za ważne niewątpliwie uznać by należało równoczesne oddziaływania kategorii płci i klasy.

[226] Recenzje Książka podzielona jest na pięć rozdziałów. Rozdział pierwszy: Dezorganizacja kryminologii, jest wprowadzeniem wskazującym na potrzebę zastosowania podejścia intersekcjonalnego we współczesnych badaniach i jako inspiracji dla dalszego rozwoju myśli kryminologicznej. Potter krytycznie ocenia fakt, że współczesna amerykańska kryminologia w przeważającej większości tworzona jest przez białych mężczyzn. A zatem ich poglądy i doświadczenia dominują, co staje się poważnym ograniczeniem dla dalszego rozwoju tej nauki. W perspektywie ortodoksyjnej dominują studia nad białymi przestępcami, kwestia rasy nie jest dostrzegana, pomijany jest też wpływ innych tożsamości społecznych. Badania kryminologiczne zdają się mieć charakter uniwersalny i jako takie mogą być uogólnione na różne kategorie społeczne i rodzaje przestępstw to paradygmat ortodoksyjny. W opinii Potter jest to błędne założenie, w przypadku czarnych, rasa jest centralnym elementem ich tożsamości (i pozycji społecznej); osoby takie postrzegane są przede wszystkim jako Afroamerykanie, zaś nawet prestiżowy zawód stanowi tylko ich drugorzędny status. Pisząc o czarnej tożsamości rasowej, Potter wskazuje, że powiązana jest ona ściśle ze zranieniami rasowymi (racial injury) wynikającymi z rasizmu, występującego w dwóch formach. Pierwsza to rasizm instytucjonalny związany ze sposobem działania, procedurami funkcjonującymi w różnych instytucjach, zaczynając od szkoły, poprzez inne instytucje państwowe, ze zwróceniem uwagi na te związane ze służbą zdrowia i mieszkalnictwem. Jednak w opinii Potter większym zagrożeniem jest rasizm interpersonalny wyrażający się w mikroagresjach dnia codziennego; zachowaniach i wypowiedziach przyzwoitych ludzi, którzy nigdy nie dyskryminowaliby w sposób świadomy. Zarazem autorka pisząc o sposobie traktowania czarnych kobiet przez społeczeństwo amerykańskie, wskazuje, że są one szczególnie zagrożone stają się ofiarami przestępstw i same podejmują zachowania przestępcze właśnie na skutek równoczesnej dyskryminacji jako osoby czarne i kobiety. Kolejnym czynnikiem zwiększającym zagrożenie bycia ofiarą przestępstwa, ale także popełnienia przestępstwa jest zła sytuacja materialna klasa społeczna. Przy opisie tworzenia tożsamości społecznych wyeksponowana jest rola społeczeństwa rasa, podobnie jak rasizm oraz płeć określone zostały jako konstrukty społeczne. Rozdział drugi to kolejne przybliżenie autorka przedstawia powstanie i rozwój czarnego feminizmu (i feminizmów innych amerykańskich mniejszości rasowych i etnicznych) czego zwieńczeniem jest perspektywa intersekcjonalizmu. Potter odwołując się do głównego nurtu feminizmu, zwraca uwagę na jego ograniczenia, choćby założenie, że centralną tożsamością jest płeć, w konsekwencji inne kategorie, w tym także rasowe traktowane są jako nieistotne (colorblind feminism). Takie podejście jest trudne do zaakceptowania przez czarne feministki, zmusza je do wyboru, czy mają walczyć o równość dla kobiet wraz z białymi przedstawicielkami tego ruchu, czy raczej solidaryzując się ze społecznością Afroamerykanów, walczyć o równouprawnienie osób czarnych. W tym drugim przypadku jak pisze Potter (s. 54): nawet mężczyźni, którzy sami byli uciśnieni, chcieli mieć władze nad kobietami. Ruch praw obywatelskich nie spowodował, że czarne kobiety potraktowane

Recenzje [227] zostały partnersko, na równi z mężczyznami. Podstaw podejścia intersekcjonalnego można doszukiwać się w deklaracji ideologicznej czarnego feminizmu sformułowanej w 1977 roku, która stwierdzała, że celem jest zwalczanie: rasizmu, seksizmu, heteroseksualnego i klasowego ucisku. Kolejne dwa rozdziały (3 i 4): przedstawiają dorobek badań kryminologicznych prowadzonych w ramach paradygmatu ortodoksyjnego i następnie tych odwołujących się intersekcjonalizmu. Perspektywę badawczą tradycyjnej kryminologii obrazuje stwierdzenie: Przestępcą może być każdy nie ma on określonej klasy, rasy ani płci (wypowiedź czołowego przedstawiciela tego nurtu Travisa Hirchiego; s. 82). Autorka, krytykuje to stwierdzenie jako nieznajdujące potwierdzenia w badaniach (na przykładzie dwóch uznanych teorii: kontroli społecznej Gottfrendsona i Hirschiego oraz badań Lauba i Sampsona nad karierami kryminalnymi). W rozdziale czwartym przedstawiony został dotychczasowy dorobek perspektywy intersekcjonalnej. Badania tego nurtu nie tylko próbują rozwijać wiedzę kryminologiczną, odwołując się do równoczesnego oddziaływania różnych tożsamości jednostki, ale zwracają też uwagę na kwestie szczególnie ważne w kontekście przestępczości czarnych kobiet. Czarny feminizm podkreśla, że przestępczość w tym środowisku należy ściśle łączyć z faktem, że czarne kobiety są przede wszystkim równocześnie ofiarami przestępstw. Często pierwszymi czynami karalnymi popełnionymi przez czarne dziewczęta była ucieczka z domu a głównym powodem była najczęściej próba uniknięcia przemocy doświadczanej w rodzinie. Podobnie wiele czarnych więźniarek to ofiary przemocy. Potter eksponuje przy tym bardzo częste doświadczanie przemocy seksualnej zarówno w rodzinach, jak i w miejscu zamieszkania. Również w tych przypadkach obrona przed przemocą często prowadzi do zachowań przestępczych. Z innych badań należących do tego nurtu można wskazać studia nad białymi kobietami z klasy robotniczej, doświadczającymi przemocy w rodzinie oraz prace nad przestępczością wśród czarnych mężczyzn z klasy robotniczej. Na koniec warto zwrócić uwagę na częstsze karanie (over-criminalisation) Afroamerykanów niż osób białych. Między innymi badanie aktów orzecznictwa sądowego w Los Angeles białych, czarnych i latynoskich dziewcząt, wykazało, że w przypadku pierwszej grupy było one traktowane bardziej pobłażliwie niż pozostałe dziewczęta, które częściej kierowano do ośrodków poprawczych. W ostatnim 5 rozdziale autorka powraca do pytania, jak intersekcjonalność może zrewolucjonizować kryminologię. Potter rozpoczyna od wskazania skali problemu: w niektórych amerykańskich więzieniach dla kobiet osoby czarne i Portorykanki stanowią ponad 95 % więźniarek. Pomimo tego w ortodoksyjnych teoriach i badaniach kryminologicznych kwestie rasy i płci przestępców nie stają się podstawą do przeformułowania stawianych pytań badawczych. W opinii Potter intersekcjonalność powinna stać się podejściem stosowanym nie tylko w badaniach nad czarnymi kobietami, ale również oznaczać coś więcej zmianę paradygmatu wynikającego ze zmiany postawy epistemologicznej stosowanej w badaniach empirycznych. Zarazem intersekcjonalność to nie tylko określony potencjał, mogący

[228] Recenzje przyczynić się do dalszego rozwoju wiedzy teoretycznej, ale istotne jest też łącznie dorobku naukowego kryminologii z działaniem przekazywanie wiedzy instytucjom państwowymi i informowanie społeczności, jak zapobiegać, ograniczać i przeciwdziałać przestępczości. Podsumowując, książka Hillary Potter Intersectionality and Criminology, to jedna z najciekawszych i najważniejszych pozycji we współczesnej kryminologii pomimo poważnych zastrzeżeń. Po pierwsze, chociaż autorka w części teoretycznej zwraca uwagę na nierówności ekonomiczne podziały klasowe, przy omawianiu dorobku badawczego intersekcjonalizmu znaczenie tego czynnika jest stosunkowo słabo wyeksponowane. Po drugie, podręcznik ten został napisany przez czarną feministkę i aktywistkę, momentami tekst jest przesadnie ideologiczny, co obniża jego obiektywność. Na przykład, Potter pisząc o dyskryminacji czarnych kobiet w społeczeństwie amerykańskim, jest równocześnie bardzo krytyczna, żeby nie powiedzieć uprzedzona wobec białego feminizmu, a wydaje się, że przedstawicielki należące do tych środowisk mogą okazać się sprzymierzeńcami i choćby potencjalnie są o wiele bardziej otwarte na postulaty intersekcjonalizmu niż wiele innych grup społecznych. Ideologiczność przejawia się też w przyjmowaniu w pewnych fragmentach tekstu dychotomicznej, uproszczonej perspektywy: grupa dominująca osoby białe versus kategorie poporządkowane czarne (zalicza do niej też Latynosów, amerykańską ludność rdzenną). Trzeci zarzut można określić jako problem wytyczania granic, a raczej ich brak, płynność. Problem braku wyraźnie zarysowanych granic dotyczy tak kluczowych kwestii, jak tożsamości społeczne: rasowe, etniczne, genderowe, ale również tego, co określamy jako przestępstwo/zbrodnię (crime). Przykład pierwszy przestępstwo/zbrodnia pojęcie to określone jest jako konstrukt społeczny (s. 32 crime is also social contruct ), zarazem odwołując się do prac marksistowskiego kryminologia Richarda Quinneya, stwierdza, że zachowania przestępcze to pewne działania określane jako przestępstwa. Odróżnienie ich od zachowań, które nimi nie są, zależy tylko od innych, jak oni je postrzegają i kategoryzują. Czytając książkę Hillary Potter, należy się zgodzić z tym, że w każdej epoce czy społeczeństwie następuje pewne przedefiniowanie tego, co stanowi zbrodnię, jednak zaskakujące jest to, że autorka zdaje się nie dostrzegać istnienia jakiegoś niezmiennego rdzenia etycznego, który pozostaje stały pomimo pewnych zmian granic. Definiując pojęcie rasy, etniczności, płci i wynikających z nich podziałów społecznych, autorka eksponuje rolę jednostek i społeczeństwa w ich konstruowaniu (s. 19: Just as race is a social construct, so is gender ). Budowanie tych tożsamości jest oczywiste i nie budzi kontrowersji. Jednak w podejściu tym uderza radykalizm, np. autorka eksponuje przykłady jednostek, które odczuwają konflikt pomiędzy płcią biologiczną (sex) i społeczno- -kulturową (gender), co również nie stanowi zarzutu. Jednak uproszczeniem jest to, że nie dostrzega ona oddziaływania czynników biologicznych w przypadku jednostek, które nie odczuwają takich konfliktów. Bardziej uzasadnione byłoby podejście

Recenzje [229] uwzgledniające oddziaływanie czynników biologicznych i kulturowo-społecznych równocześnie (można by nawet użyć przez analogię terminu intersekcjonalność). Podobna perspektywa została przyjęta w przypadku rasy/etniczności. Autorka podaje interesujący przykład, dotyczący niektórych kobiet latynoskich, które definiują swoją tożsamość jako białą i społeczeństwo akceptuje przekroczenie przez nich tej granicy. Oznacza to jednak, że granica ta jest do pewnego stopnia przepuszczalna, ale nie płynna. Natomiast czytając książkę Potter, ponieważ autorka nie odwołuje się do choćby częściowego uwarunkowania tożsamości Latynosek przez inne czynniki np. ich pochodzenie, można uznać, że są one kształtowane tylko przez czynniki kulturowe konstruowane społecznie w sposób dowolny. Pomimo że książka może zniechęcać czytelników silnymi akcentami ideologicznymi i radykalizmem autorki, trzeba jednak pamiętać o uwarunkowaniach powstania książki stanie rozwoju amerykańskiej kryminologii. Paradygmat ortodoksyjny nie dostrzega poważnego problemu społecznego sposobu traktowania czarnych kobiet przez amerykańskie społeczeństwo, co przyczynia się do tego to, że przedstawicielki tej kategorii nieproporcjonalnie często stają się ofiarami przestępstw i same je popełniają. W ich przypadku wyrwanie się z kręgu zbrodni jest bardzo trudne. Przedstawiony przez Potter opis przestępczości w tym środowisku pozwala zrozumieć złożoność uwarunkowań wejścia na drogę przestępczości, zarazem autorka wskazuje, jak nauka może przyczyniać się do rozwiązania tego problemu. Książka nie jest suchym tekstem naukowym, ale widoczne są silne wątki humanistyczne. Ideologiczność i radykalizm tekstu równoważą dogłębność przedstawionej analizy i wrażliwość autorki na los czarnych kobiet. Na koniec, pomimo że teoria i badania prowadzone w ramach intersekcjonalności koncentrują się wciąż przede wszystkim na czarnych kobietach i mogą robić wrażenie nie do końca przystających do polskich realiów, nie powinno to przesłaniać podstawowej wartości zastosowania tej perspektywy w polskiej kryminologii. Zasadniczym walorem tego podejścia jest odejście od uproszczonego, jednoczynnikowego sposobu wyjaśnia zachowania przestępców i zastąpienie go analizą wieloczynnikową, uwzględniającą wzajemnie oddziaływujące, nakładające się i krzyżujące czynniki (tożsamości). Natomiast określenie, jakie czynniki w ramach analiz intersekcjonalnych będą szczególnie ważne w przypadku polskiego społeczeństwa, to już wyzwanie stojące przed polską kryminologią. Tatiana Majcherkiewicz Bibliografia Crenshaw K.W. (1989). Mapping the Margins: Intersectionality, Identity Politics, and Violence Against Women of Color. University of Chicago Legal Forum, 140. Peterson R., (2012). The central place of race in crime and justice. Criminology, 50(2), May.