Sprawozdanie Systemu Ochrony SGB Za 2017 rok

Sprawozdanie Systemu Ochrony SGB Za 2017 rok Poznań, grudzień 2018 r.

Spis treści 1. Wstęp... 3 2. Podsumowanie... 4 3. Ocena poziomu ryzyka w Systemie Ochrony... 6 a. Adekwatność kapitałowa/wypłacalność... 6 b. Ryzyko płynności... 12 c. Ryzyko kredytowe... 18 d. Rentowność i efektywność funkcjonowania... 25 4. Limity wewnętrzne i ocena punktowa... 31 5. Działania prewencyjne... 37 6. Realizacja planu naprawy/programów postępowania naprawczego... 38 7. Użycie środków pomocowych... 39 a. Fundusz pomocowy stan i wykorzystanie... 39 b. Depozyt obowiązkowy (Minimum Depozytowe)... 40 c. Pomoc w sytuacji kryzysowej... 41 8. Zagregowany bilans Uczestników Systemu Ochrony SGB... 41 9. Zagregowany rachunek zysków i strat Uczestników Systemu Ochrony SGB... 45 2

1. Wstęp Niniejsze sprawozdanie zostało opracowane zgodnie z art. 22i ust. 3 Ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających oraz art. 113 ust. 7 lit. e rozporządzenie UE nr 575/2013 (CRR) i zawiera informacje dotyczące Systemu Ochrony SGB na temat: zagregowanego bilansu oraz rachunku zysków i strat, zagregowanych wskaźników adekwatności kapitałowej oraz płynności, oceny sytuacji i ryzyka występującego w Systemie, działań prewencyjnych i postępowań naprawczych realizowanych przez Uczestników. Sprawozdanie Systemu Ochrony SGB przygotowano, zgodnie z Umową Systemu, w oparciu o dane sprawozdawcze przekazywane do Narodowego Banku Polskiego w ramach sprawozdawczości obowiązkowej banków. Niniejsze sprawozdanie powstało w oparciu o zatwierdzone sprawozdania finansowe Uczestników za 2017 r. 3

2. Podsumowanie System Ochrony SGB (IPS-SGB) na koniec 2017 r. składał się ze 196 Banków Spółdzielczych oraz Banku Zrzeszającego SGB-Banku S.A. Założycielami IPS-SGB w 2015 r. było 191 Banków Spółdzielczych oraz Bank Zrzeszający. Na koniec pierwszego kwartału 2016 r. do IPS-SGB dołączyły 4 Banki Spółdzielcze, na koniec czerwca 2016 r. kolejne dwa Banki Spółdzielcze, a na koniec 2016 r. dołączył jeszcze jeden Bank Spółdzielczy. W październiku 2017 r. zostały zakończone procesy łączeniowe Banków w Choszcznie (przyłączający) i Szczecinie oraz Raciążu (przyłączający) i Gąsocinie. Proces przejęcia BS Chełmno przez BS Toruń został zakończony na początku 2018 roku. Poza Systemem Ochrony funkcjonowały wg stanu na koniec 2017 r. 3 Banki Spółdzielcze Spółdzielczej Grupy Bankowej. Banki, Uczestnicy Systemu Ochrony, prowadziły działalność poprzez 1 596 placówki (spadek o 27 placówek r/r) oraz zatrudniały 11.753 osób (spadek o 8 r/r). Na koniec grudnia 2017 r. zagregowane aktywa Uczestników IPS-SGB wyniosły 46,6 mld zł, a zagregowany wynik netto na koniec 2017 roku osiągnął wartość 257,6 mln zł Finansowanie banków oparte jest o stabilne źródła depozytów detalicznych, a także wysokie kapitały. Banki Spółdzielcze w IPS zobowiązane są do utrzymywania depozytów minimalnych na wydzielonych rachunkach w Banku Zrzeszającym. Środki te, utrzymywane przez Bank Zrzeszający w wysoce płynnych i bezpiecznych instrumentach pieniężnych i skarbowych, stanowią bufor zabezpieczający płynność całego Systemu. Wartość środków zgromadzonych w ramach minimum depozytowego przez Banki Spółdzielcze i SGB-Bank S.A. na koniec 2017 r. wynosiła 1.660,0 mln zł. Pozostałe nadwyżki środków Banki Spółdzielcze utrzymują na lokatach i rachunkach terminowych w SGB-Banku S.A. i stanowią one podstawowe źródło płynności Banku Zrzeszającego. Dodatkowym mechanizmem wspierającym bezpieczeństwo funkcjonowania Uczestników Systemu Ochrony jest utworzony w oparciu o Umowę Systemu Fundusz Pomocowy. Jego wysokość, a także dostępne w sytuacji zagrożenia instrumenty wsparcia, dodatkowo gwarantują wypłacalność każdego uczestnika. Łączna kwota zgromadzonych w Funduszu Pomocowym przez Uczestników na koniec 2017 r. środków wyniosła 280,2 mln zł. Działalność Banków Spółdzielczych w 2016 roku, pomimo tego, że prowadzona w trudnych warunkach otoczenia gospodarczego (niskie stopy procentowe oraz w dalszym ciągu niewielki wzrost inwestycji niepublicznych), charakteryzowała się wysokim poziomem stabilności i 4

bezpieczeństwa. Zdecydowana większość Banków zwiększyła sumy bilansowe: zagregowana suma bilansowa Banków Spółdzielczych wzrosła o 8,5% osiągając poziom 44,4 mld zł przy czym w 91 Bankach dynamika była wyższa od średniej a w 22 przekroczyła 15%. 10 Banków odnotowało spadek sum bilansowych. Istotny wzrost skali wielkości Banków wynikał z dynamicznego przyrostu depozytów sektora niefinansowego i budżetowego według wartości netto. Dynamika zagregowanych wielkości depozytów wyniosła 9,3%, a łączna wartość zgromadzonych w Bankach Spółdzielczych depozytów sektora niefinansowego i budżetu osiągnęła niemal 39,0 mld zł. Przyrost kredytów sektora niefinansowego i budżetu według wartości bilansowej, ze względu na w dalszym ciągu niewielki popyt rynkowy, nie był już tak dynamiczny. Zagregowana wartość portfela kredytowego Banków Spółdzielczych wyniosła 24,4 mld zł zwiększając się w stosunku do ubiegłego roku o 4,8%. Zagregowany wynik netto Banków Spółdzielczych wyniósł 254,3 mln zł i wzrósł r/r o 6,4%. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że zarówno na wynik 2016 jak i 2017 roku istotny wpływ miały zdarzenia jednorazowe (dodatkowe przychody ze sprzedaży akcji firmy VISA oraz umorzenia pożyczek z FRBS a także jednorazowe wysokie straty w kilku bankach). Oceniając ryzyko Systemu Ochrony SGB jako całości należy stwierdzić, że jest ono niskie a działalność prowadzona przez zdecydowaną większość Uczestników wykazywała zrównoważony i bezpieczny rozwój. Banki charakteryzowały się wysokim poziomem adekwatności kapitałowej oraz płynności. Zagregowany wskaźnik CAR wyniósł na koniec roku 15,90% a regulacyjny wskaźnik płynności krótkoterminowej LCR wniósł 257%. Jakość portfela kredytowego w Bankach Spółdzielczych była w 2017 roku dobra wskaźnik jakości 4,80% szczególnie w porównaniu z Bankami spoza systemów ochrony i bankami komercyjnymi. Niemniej jednak obserwowana od 2014 r. tendencja poprawy została w drugim kwartale 2016 r. odwrócona i wskaźniki zaczęły się nieznacznie, ale systematycznie pogarszać. W tym kontekście ważne jest, że wzrost portfeli zagrożonych zabezpieczany jest odpowiednią kwotą utworzonych rezerw celowych. Poziom orezerwowania portfeli kredytów zagrożonych w Bankach Spółdzielczych IPS-SGB na koniec 2017 r. wyniósł 57,7% Wyniki finansowe i rentowność prowadzonej przez Banki działalności były stabilne. Biorąc jednak pod uwagę wyzwania rynkowe oraz regulacyjne a także rosnącą konkurencję, konieczna jest ciągła poprawa efektywności i poszukiwanie dodatkowych (poza wynikiem odsetkowym) źródeł przychodów. 5

W 2017 roku w Systemie Ochrony SGB, pomimo niskiego ryzyka całego Systemu, funkcjonowała nieliczna grupa Banków, które odnotowały wzrost ryzyka i pogorszenie wyników spowodowane głównie materializacją ryzyka kredytowego. Sytuacja wszystkich tych Banków jest na bieżąco monitorowana w ramach działań prewencyjnych prowadzonych przez Spółdzielczy System Ochrony SGB. W przypadku jednego banku 1 obciążonego największymi problemami doszło do łączenia z innym Bankiem Spółdzielczym ze Zrzeszenia SGB 2. Łączenie to, mające charakter przeciwdziałania upadłości banku, musiało zostać wsparte odpowiednią pomocą z Systemu Ochrony SGB. W przypadku kolejnego Banku 3 Spółdzielnia w grudniu 2017 roku udzieliła pomocy z Funduszu Pomocowego, stabilizując jego sytuację. Bank ten został zobowiązany do opracowania planu naprawy i podlega szczególnemu monitoringowi. 3. Ocena poziomu ryzyka w Systemie Ochrony a. Adekwatność kapitałowa/wypłacalność Ryzyko w obszarze adekwatności kapitałowej Banków Spółdzielczych należy ocenić jako niskie. Fundusze własne wyniosły na koniec 2017 roku 4.050,5 mln zł i w pełni zabezpieczały identyfikowane ekspozycje na ryzyko. Fundusze zwiększyły się o 232,3 mln zł w ciągu roku (tj. 6,1%), a wymóg kapitałowy wzrósł o 1.431,5 mln zł (6,8%). 20,0% Łączny współczynnik kapitałowy 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% 17,91% IPS-SGB 18,00% IPS-SGB bez BS Chełmno Średnie współczynniki adekwatności kapitałowej były wysokie: łączny współczynnik kapitałowy (CAR) wyniósł 17,91%, współczynnik Tier 1 17,40%, a współczynnik kapitału 1 Chełmno, 2 Toruń, 3 Przemków. 6

podstawowego Tier 1 (CET1) 17,35%. W ujęciu rocznym współczynniki adekwatności kapitałowej pozostały na zbliżonym poziomie. Przeciętny Bank spełnia wszystkie wymagania dotyczące kapitału z uwzględnieniem buforów wobec czego z punktu widzenia IPS-SGB istotne są Banki mające najniższe współczynniki adekwatności kapitałowej lub narażone na wysoką amortyzację lub nagłe zmniejszenia kapitałów. 20,0% 15,0% 10,0% 16,23% 15,91%16,31%16,01%15,91% Średnie współczynniki kapitałowe 17,89% 18,33%17,97% 18,02% 17,99%18,30%17,82%17,91% 15,69%15,41%15,84%15,55%15,45% 17,34% 17,77%17,45%17,50%17,45%17,78%17,31%17,40% 5,0% 0,0% Łączny współczynnik kapitałowy Współczynnik kapitału Tier 1 Współczynnik kapitału podstawowego Tier 1 W tym kontekście wskazać należy, iż od 1 stycznia 2018 roku, zgodnie z art. 84 ust. 2 Ustawy o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym bufor zabezpieczający kształtuje się na poziomie 1,875%, natomiast rozporządzenie Ministra Finansów i Rozwoju stanowi, iż bufor ryzyka systemowego kształtuje się na poziomie 3%. Powyższe determinuje, iż od 1 stycznia 2018 roku Banki powinny zakładać m.in. optymalny poziom łącznego współczynnika kapitałowego na poziomie powyżej 12,875%, a docelowy od 1 stycznia 2019 roku 13,50%. Wartości nadzorcze współczynnika kapitału podstawowego Tier 1 oraz współczynnika kapitału Tier 1 od 1 stycznia 2018 roku wynoszą odpowiednio 9,375% oraz 10,875%, przy czym docelowy poziom od 1 stycznia 2019 r. wyniesie odpowiednio 10% oraz 11,5%. W tym miejscu warto zaznaczyć stanowisko KNF w sprawie polityki dywidendowej Banków Spółdzielczych i Zrzeszających w 2018 roku z 5 grudnia 2017 r. KNF rekomenduje, aby dywidendę bez ograniczeń mogły wypłacić Banki Spółdzielcze, które spełniają jednocześnie następujące kryteria: nie realizuje programu naprawczego, ocena końcowa BION nie gorsza niż 2,5, posiadające wskaźnik dźwigni finansowej według LR wyższy niż 5%, 7

posiadające współczynnik kapitału Tier 1 nie niższy niż wymagane minimum podwyższone o narzut 1,5 p.p., tj. 12,375%, posiadające łączny współczynnik kapitałowy (TCR) nie niższy niż wymagane minimum podwyższone o narzut 1,5 p.p., tj. 14,375%. W przypadku Banków Spółdzielczych należących do Systemu Ochrony KNF rekomenduje, aby wypłata dywidendy podlegała ograniczeniom w następujących okolicznościach: 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% Banki nierealizujące programów naprawczych, spełniające kryterium dźwigni finansowej (LR) powyżej 5%, posiadające wskaźniki adekwatności kapitałowej w przedziałach (12,875%<TCR<=14,375% oraz 10,875%<T1<=12,375%) oraz ocenę BION<=2,50 będą mogły przeznaczyć na wypłatę dywidendy nie więcej niż 10% zysku netto za 2017 r., Banki nierealizujące programów naprawczych, spełniające kryterium dźwigni finansowej (LR) powyżej 5%, posiadające wskaźniki adekwatności kapitałowej na następujących poziomach: TCR>12,875% oraz T1>10,875% oraz ocenę BION w przedziale (2,50<BION<3,00) będą mogły przeznaczyć na wypłatę dywidendy nie więcej niż 2% zysku netto za 2017 r. CAR na tle sumy bilansowej 0 200 000 400 000 600 000 800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 Na koniec grudnia 2017 r. jedynie 3 Banki nie spełniały określonego w Umowie Systemu limitu CAR na poziomie 12%. Były to głównie średnie Banki; w jednym przypadku 4 KNF wydała decyzję o połączeniu, natomiast dwa pozostałe odnotowały straty na koniec poprzedniego roku determinujące pomniejszenie kapitałów. W jednym przypadku 5 opracowany Plan Naprawy został pozytywnie zaopiniowany przez IPS-SGB. 4 Chełmno, 5 Rzepin. 8

Wysokość średnich współczynników adekwatności kapitałowej i ich zróżnicowanie świadczy o stabilności kapitałów Banków Spółdzielczych. Średnia relacja funduszu udziałowego zaliczonego do funduszy własnych wyniosła 3,23%. W IPS-SGB 98 Banki Spółdzielcze po zmianie statutów zaliczają fundusz udziałowy wraz z częścią do tej pory amortyzowaną (94,3 mln zł). Natomiast pozostałe Banki nie wprowadziły jeszcze stosownych zmian i wciąż amortyzują fundusz udziałowy i zaliczają do funduszy jedynie cześć - w kwocie 36,7 mln zł. Odpowiednie zapisy umożliwiające zaliczenie funduszu udziałowego do funduszy własnych są ważne zarówno ze względu na możliwość bieżącego zwiększenia adekwatności kapitałowej jak i zapewnienia sobie skutecznego źródła pomocy kapitałowej na wypadek nagłego i nieprzewidywanego zagrożenia. Ważne jest aby wszystkie Banki IPS-SGB dokonały stosownych zmian w statutach. 150 100 50 0 Struktura łącznego współczynika kapitałowego Banków Spółdzielczych 136 112 111 113 114 115 111 118 118 82 83 80 79 80 81 76 75 48 14 4 4 5 5 3 6 4 3 IV.2015 I.2016 II.2016 III.2016 IV.2016 I.2017 II.2017 III.2017 IV.2017 <=12% 12%-20% >=20 Fundusz udziałowy wykazywany w funduszach własnych na koniec 2017 r. wyniósł 131,0 mln zł i spadł w ciągu roku z poziomu 132,9 mln zł. Z punktu widzenia ryzyka zbyt wysokie uzależnienie funduszy własnych od poziomu funduszu udziałowego, zwłaszcza jeżeli jest on mało zdywersyfikowany, jest również niebezpieczne ze względu na możliwość wystąpienia wniosków o wycofanie funduszu udziałowego w przypadku pojawienia się pogorszenia sytuacji ekonomiczno-finansowej. Taki przypadek może wpłynąć na wzrost ryzyka reputacji, a tym samym ryzyka płynności. 9

25% Fundusz udziałowy z bilansu / fundusze własne na tle sumy bilansowej 20% 15% 10% 5% 0% 0 200 000 400 000 600 000 800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 Wobec powyższego analizowane są również przypadki Banków o umiarkowanej i niskiej adekwatności kapitałowej oraz wysokiej relacji funduszu udziałowego do funduszy własnych. 25% Fundusz udziałowy z bilansu / fundusze własne na tle CAR 20% 15% 10% 5% 0% 0% 4% 8% 12% 16% 20% 24% 28% 32% 36% 40% 44% 48% 52% 56% 60% 64% Relacja kapitału Tier 2 do funduszy własnych wyniosła 2,81% i zmniejszyła się w ciągu 4 kwartału 2017 r. o 0,02 p.p. Banków o podwyższonym udziale Tier 2 w funduszach własnych było stosunkowo niewiele; w 6 Bankach udział kapitału Tier 2 w funduszach własnych przekraczał 15%. Pożyczki podporządkowane oraz kwoty obligacji kształtowały się na poziomie 67,4 mln zł, natomiast zaliczona do kapitału Tier 2 kwota rezerwy na ryzyko ogólne wyniosła 44,3 mln zł. 10

kapitał Tier 2 / fundusze własne 59 6 fundusz udziałowy COREP / kapitał podstawowy Tier 1 10 12 131 174 =0% 0%-15% >=15% <=0,5% 0,5%-10% >=10% Adekwatność kapitałowa Banku Zrzeszającego była gorsza niż średnia dla Banków Spółdzielczych, niemniej kształtowała się na bezpiecznym poziomie nie naruszając limitów wewnętrznych IPS-SGB. Wskaźnik CET1 kształtował się na poziomie 12,11% (10,25% na koniec IV kwartału 2016 r.), Tier1 był niewiele wyższy i wyniósł 12,26% (10,42%), a CAR wyniósł 14,62% (13,40%). Zróżnicowanie wskaźników świadczy o umiarkowanym udziale niestabilnych pozycji funduszy własnych tj. kapitałów Tier 2. Kapitał Tier 2 SGB-Banku S.A. (146,3 mln zł) w relacji do funduszy własnych wyniósł 16,2%. W porównaniu z poprzednim rokiem nastąpił wzrost wartości pozycji instrumentów Tier 2 o 36,2 mln zł, co było związane m.in. z emisją serii F Bankowych Papierów Wartościowych. Istotną pozycją pomniejszającą kapitały SGB-Banku S.A. są wartości niematerialne i prawne, które kształtują się na poziomie 36,5 mln zł (wzrost o 5,2 mln zł w stosunku rocznym). Bank posiada również 9,1 mln zł instrumentów w kapitale dodatkowym Tier 1 6, ale amortyzacja w mniejszym stopniu wpływa na możliwość utrzymania limitów ostrożnościowych adekwatności kapitałowej z uwagi na wielkość zaangażowania i terminy amortyzacji. Bank amortyzując instrument z AT1 jest uprawniony do zaliczania części kwot do kapitału Tier2 zgodnie z art. 64 CRR. Poziom adekwatności kapitałowej Spółdzielczego Systemu Ochrony SGB, wyliczany zgodnie z wymogiem określonym w art. 49 CRR, był odpowiednio wysoki. Zagregowany wskaźnik CET1 wyniósł 15,28%, Tier 1 15,36%, a CAR 15,90%. W ujęciu rocznym nastąpił wzrost wskaźników odpowiednio o 0,25 p.p., 0,23 p.p. oraz 0,05 p.p. W kalkulacji wskaźnika 6 Obligacje wyemitowane na podstawie Uchwały KNF nr 314/2009 11

zagregowanego uwzględniono pomniejszenia o kapitał akcyjny Banku Zrzeszającego, inwestycje Banków Spółdzielczych w bankowe papiery wartościowe, a także kwoty pożyczek podporządkowanych udzielonych Bankom Spółdzielczym ze środków Banku Zrzeszającego. Zagregowane fundusze własne Uczestników IPS-SGB wyniosły na koniec grudnia 2017 r. 4.579,7 mln zł, co stanowi wzrost o 7,6% w porównaniu do poprzedniego roku. b. Ryzyko płynności Ryzyko w obszarze płynności było niskie na koniec czwartego kwartału 2017 roku. Żaden z Banków na koniec grudnia roku ubiegłego nie wykazał wskaźnika LCR na poziomie niższym od 64%. Jednakże w ciągu kwartału siedem Banków odnotowało problemy z utrzymaniem dziennego wskaźnika LCR na poziomie 64%. 300% 250% 200% 150% 100% 50% 0% Średnia wartość wskaźnika LCR w IPS-SGB 267% 256% 249% 257% 245% 239% 242% 257% 111% 98% 104% 109% 132% Przeciętny wskaźnik LCR Banków Spółdzielczych (wg stanu na 31 grudnia 2017 r.) wyniósł 257%, przy minimalnym zaobserwowanym poziomie 78,9% a maksymalnym 575,3%. W perspektywie roku, wskaźnik LCR przeciętnie zmniejszył się o 2 p.p. Analizując rozkład Banków Spółdzielczych, pomimo trendu spadkowego wskaźnika LCR wraz ze wzrostem sumy bilansowej, Banki małe w większym stopniu narażone są na wystąpienie przekroczeń. 800% Wskaźnik LCR na tle sumy bilansowej 600% 400% 200% 0% 0 200 000 400 000 600 000 800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 12

Analizując relację aktywów płynnych do aktywów ogółem odnotowuje się wyższe odchylenie standardowe w przypadku Banków małych, podobnie jak dla wskaźnika LCR. Relacja podstawowej i uzupełniającej rezerwy płynności w aktywach wyniosła na koniec grudnia 2017 r. 39,0% (na koniec trzeciego kwartału 2017 r. 29,7%). 50% 40% 30% 20% 10% 32,8% 33,4% 33,2% Udział aktywów płynnych w sumie bilansowej Banków Spółdzielczych w IPS-SGB 36,4% 36,6% 35,3% 35,5% 38,2% 0% I.2016 II.2016 III.2016 IV.2016 I.2017 II.2017 III.2017 IV.2017 Na koniec grudnia roku ubiegłego 4 Banki przekroczyły normy płynności krótkoterminowej (M1 i M2), jednakże należy zauważyć, iż od stycznia 2018 roku nadzorcze miary płynności M1 i M2 przestały obowiązywać. Na koniec czwartego kwartału 2017 r. aktywa o zapadalności do 1 miesiąca w Bankach Spółdzielczych w IPS-SGB wyniosły 17,78 mld zł, co oznacza ich wzrost w ciągu kwartału o 1,29 mld zł, natomiast w ujęciu rocznym nastąpił wzrost o 1,54 mld zł. Zagregowane aktywa o zapadalności w terminie od 1 do 3 miesięcy osiągnęły na koniec 2017 r. wartość 2,50 mld zł, co oznacza spadek w ciągu kwartału o 0,02 mld zł, ale jednocześnie w stosunku rocznym aktywa te wzrosły o 0,37 mld zł. 40 30 20 10 Wzrost kredytów i depozytów od sektora niefinansowego i IRiS Banków Spółdzielczych [mld zł] 23,2 35,7 4,8% 9,3% 24,4 39,0 0 2016 2017 Kredyty sektora niefinansowego i JST WBN Depozyty sektora niefinansowego i JST WBN 13

Należności sektora niefinansowego i budżetowego Banków Spółdzielczych wyniosły na koniec czwartego kwartału 2017 r. 24,36 mld zł (wzrost o: 1,11 mld zł w ciągu roku oraz spadek o 0,08 mld zł w ujęciu kwartalnym). Zobowiązania tych sektorów kształtowały się na poziomie 39,19 mld zł (wzrosty o: 3,3 mld zł w ciągu roku oraz 1,71 mld zł w ujęciu kwartalnym). Relacja depozytów powiększonych o fundusze własne do kredytów oraz majątku trwałego, zgodnie z zapisami Umowy Systemu Ochrony SGB, musi być wyższa niż 105%, w celu zachowania przez każdy Bank buforu płynności. Średni wskaźnik na koniec grudnia 2017 r. wyniósł 184,91% i zwiększył się w ciągu kwartału z poziomu 175,43%. Banki Spółdzielcze na koniec roku ubiegłego utrzymywały limit na odpowiednim poziomie. Analiza tego wskaźnika wskazuje na to, że trudności z jego utrzymaniem ma grupa kilku banków o niskich sumach bilansowych. Przeciętna wartość wskaźnika NSFR w Bankach Spółdzielczych ukształtowała się na koniec 2017 r. na poziomie 162,3% i spadła w ciągu kwartału z poziomu 165,6%, głównie z uwagi na spadek funduszy własnych. Rozpiętość, w grupie Banków Spółdzielczych, dla tego wskaźnika była podobna, jak w przypadku ww. wskaźnika - depozyty do kredytów (min. 109%; max 439%), najniższa wartość wskaźnika NSFR to 97,2%, natomiast najwyższa to 452,9%. Wskaźnik "depozyty / kredyty" na tle sumy bilansowej 400% 300% 200% 100% 0% 0 200 000 400 000 600 000 800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 IPS-SGB analizując strukturę bilansu Banków i ryzyko z nią związane szczególną uwagę zwraca również na udział depozytów gwarantowanych oraz depozytów JST w bazie depozytowej. Pierwszy ze wskaźników obrazuje stabilność bazy depozytowej w oparciu o tezę, iż depozyty gwarantowane w mniejszym stopniu są wycofywane w trakcie nagłego odpływu środków, drugi natomiast - bada niestabilność bazy depozytowej uwzględniając fakt, iż w przypadku depozytów JST mamy do czynienia zarówno z jednostkowymi dużymi pozycjami w bilansie, jak i brakiem gwarancji BFG. Obserwacje nagłych odpływów środków w sektorze 14

bankowym wskazują, iż depozyty JST odpływają w pierwszej kolejności w przypadku pojawienia się negatywnych informacji o Banku. Wartość depozytów gwarantowanych wyniosła w czwartym kwartale 2017 r. 30,5 mld zł (wzrosty o 1,7 mld zł w ciągu kwartału i 2,4 mld zł w ujęciu rocznym) co stanowi 78,3% wszystkich depozytów zgromadzonych przez Banki Spółdzielcze. W 4 Bankach depozyty gwarantowane stanowią mniej niż 60% bazy depozytowej. 150% Udział depozytów gwarantowanych w depozytach ogółem na tle sumy bilansowej 100% 50% 0% 0 200 000 400 000 600 000 800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 Wartość depozytów sektora instytucji rządowych i samorządowych na koniec 2017 roku spadła o 9,12% kwartał/kwartału oraz wzrosła o 8,1% rok/roku. Średni udział depozytów JST w bazie depozytowej ogółem wyniósł na koniec czwartego kwartału 2017 r. 9,54% i jest to najniższa wartość dla tego wskaźnika od początku 2016 roku (spadek o 1,77 p.p. w stosunku kwartalnym jako efekt niższej wartości depozytów sektora IRiS oraz wyższej wartości depozytów ogółem i 0,11 p.p. w ujęciu rocznym). Z punktu widzenia stabilności Spółdzielczego Systemu Ochrony nie jest to poziom niepokojący. W 9 Bankach Spółdzielczych udział depozytów JST w bazie depozytowej przekracza 25% (zmalała ilość o 3 BS w stosunku do trzeciego kwartału roku ubiegłego). Analiza wskazuje, iż wyższy wskaźnik wykazują Banki o małych i średnich aktywach. Depozyty JST Banków Spółdzielczych na koniec czwartego kwartału 2017 roku zmalały do kwoty 3 765 mln zł (na koniec trzeciego kwartału br. wyniosły 4 143 mln zł, natomiast 3 483 mln zł na koniec grudnia 2016 roku). Budowanie płynności w oparciu o depozyty JST jest ryzykowne, ponieważ w przypadku rozpoczęcia przez samorządy inwestycji środki te bezwarunkowo odpłyną z Banków. Przeprowadzona analiza wykazała, iż zaledwie 46 Banków Spółdzielczych, wykazałoby się odpornością na odpływ depozytów sektora samorządowego zdeponowanych w danym BS i nie wymagałoby wsparcia poprzez zastosowanie dodatkowych działań pomocowych w celu utrzymania płynności (suma Minimum Depozytowego 15

zgromadzonego przez dany Bank oraz posiadanych przez niego płynnych aktywów w postaci instrumentów dłużnych pokrywa w pełni kwotę depozytów sektora samorządowego ulokowanych w tym Banku). Na koniec grudnia 2017 r. jeden Bank przekroczył normy płynności długoterminowej (M3 i M4). 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Udział depozytów JST w depozytach ogółem na tle sumy bilansowej 0 200 000 400 000 600 000 800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 W ujęciu rocznym Banki Spółdzielcze będące Uczestnikami IPS-SGB zanotowały wzrost kredytów i pożyczek sektora finansowego, niefinansowego oraz budżetowego według wartości netto o 4,8% oraz wzrost depozytów od powyższych sektorów według wartości bilansowej o 9,3%. Bank Zrzeszający spełniał nadzorcze normy płynności, a płynność jego aktywów zabezpieczała potrzeby Uczestników Systemu Ochrony SGB. Miary płynności wyniosły odpowiednio: M1-8,84 mld zł, M2-5,40, M3 3,83, M4-2,75. Wyliczony na poziomie indywidualnym wskaźnik LCR wynosił 188%. Aktywa płynne w LCR w relacji do aktywów ogółem Banku Zrzeszającego kształtowały się na poziomie 45%. W czwartym kwartale 2017 r. wzrosły krótkoterminowe nadzorcze miary płynności SGB-Banku S.A., przy jednoczesnym wzroście kwoty aktywów płynnych dla wyznaczania LCR. Bank Zrzeszający, na koniec czwartego kwartału 2017 r., posiadał łączne zaangażowanie w instrumenty dłużne Skarbu Państwa i NBP na poziomie 10,6 mld zł (wzrost z poziomu 8,4 mld zł wykazanego na koniec września 2017 r. oraz wzrost o 2,0 mld zł w stosunku do stanu na koniec czwartego kwartału roku 2016). Dodatkowo, istotną pozycję stanowiły instrumenty dłużne podmiotów sektora finansowego 1,4 mld zł. Poza powyższymi pozycjami, mniejszy udział w portfelu papierów wartościowych posiadały jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych 0,2 mld zł, instrumenty dłużne sektora niefinansowego 0,2 mld zł oraz instrumenty dłużne instytucji samorządowych 0,2 mld zł. Z punktu widzenia ryzyka płynności dużą część zaangażowań można traktować jako dodatkowy bufor 16

zabezpieczenia płynności. SGB-Bank S.A., na koniec czwartego kwartału roku ubiegłego, posiadał również 171 mln zł w postaci lokat terminowych w innych bankach. Aktywa do 1 miesiąca Banku Zrzeszającego kształtowały się na poziomie 5,6 mld zł, natomiast pasywa w tym samym terminie wyniosły 15,97 mld zł. Pasywa te w dużej mierze stanowią depozyty Banków Spółdzielczych, które także ze względu na zapisy regulujące Minimum Depozytowe charakteryzują się wyższą stabilnością. Depozyty bieżące podmiotów sektora finansowego wyniosły 1,7 mld zł, natomiast depozyty terminowe tych podmiotów kształtowały się na poziomie 14,1 mld zł. Wskaźnik NSFR SGB-Banku S.A. wyniósł na koniec grudnia 2017 r. 326% (wzrost z poziomu 297% wykazanego na koniec 2016 roku). Relacja depozytów powiększonych o fundusze własne do kredytów powiększonych o majątek trwały na koniec czwartego kwartału br. również spełniała limit IPS-SGB i wyniosła 318%, natomiast na koniec analogicznego kwartału roku 2016 wynosiła 311% (na koniec trzeciego kwartału 2017 r. 309%). W związku z dobrym zabezpieczeniem płynności przez Bank Zrzeszający oraz odpowiednią strukturą finansowania Banków Spółdzielczych zagregowany poziom wskaźnika LCR wyniósł na koniec grudnia 2017 r. 264%. Analiza wartości tego wskaźnika w związku z decyzją KNF o zwolnieniu Banków Spółdzielczych z przestrzegania normy LCR ma charakter dzienny i analizowane są wszelkie przypadki jego odchyleń. W roku 2017 norma dla wskaźnika LCR wynosi 80%. Od czasu sprawozdawania zagregowanej normy płynności nie odnotowano ani jednego przypadku wskazującego na możliwość niedotrzymania tej normy. We wszystkich kwartałach roku 2017 wartości zagregowanego wskaźnika LCR kształtowały się na poziomie powyżej 216%. Od 2018 roku obowiązywać będzie zagregowany wskaźnik LCR na poziomie 100%, stąd wynika, iż poszczególne Banki będą musiały utrzymywać LCR na poziomie 80%. 300% 250% 200% 150% 100% 50% 0% Zagregowany dzienny wskaźnik LCR (rok 2017) 17

Miliardy Udzielone zobowiązania pozabilansowe dla sektora finansowego Banku Zrzeszającego kształtowały się na poziomie 324,0 mln zł. W związku z końcem obowiązywania od dnia 1 stycznia 2018 r. nadzorczych miar płynności krótkoterminowej, poza realnymi potrzebami zabezpieczenia płynności, Banki Spółdzielcze nie będą potrzebować wsparcia Banku Zrzeszającego w tym zakresie. Ze wsparcia pozabilansowego na koniec 2017 roku korzystały jeszcze 43 Banki. c. Ryzyko kredytowe W czwartym kwartale 2017 r. ryzyko kredytowe w Bankach Spółdzielczych uległo zwiększeniu. Niemniej jego poziom w dalszym ciągu można uznać za niski. Średni udział kredytów zagrożonych w portfelu kredytowym wyniósł 4,80%, co oznacza wzrost o 0,05 p.p. w czwartym kwartale 2017 r. W ujęciu rocznym wskaźnik jakości portfela wzrósł o 0,65 p.p. a jego systematyczne pogarszanie obserwowane jest już od trzeciego kwartału 2016 r. Jednocześnie, aby zabezpieczać rosnący poziom ryzyka kredytowego, Banki w IPS-SGB tworzą odpowiednie rezerwy - wskaźniki orezerwowania również systematycznie rosną. 60 40 20 0 Aktywa oraz kredyty sekt. niefin. i IRIS WBN (mld zł) oraz jakość należności WBB (w %) 4,27% 4,10% 3,95%3,92%3,93%3,87% 4,04% 4,15% 4,37% 4,46% 4,75%4,80% 35,0 34,8 35,7 36,2 37,5 38,7 39,2 41,0 41,8 42,1 42,7 44,4 20,6 21,5 21,9 22,0 22,5 23,0 23,3 23,3 23,6 24,1 24,4 24,4 6,00% 4,00% 2,00% 0,00% aktywa kredyty sektora niefinansowego i budżetowego WBN wskaźnik jakości Sytuację w obszarze ryzyka kredytowego pogarsza fakt niskiego (4,8% r/r w wartości netto) przyrostu portfela kredytowego sektora niefinansowego oraz samorządowego, który nie amortyzuje wysokiego wzrostu kredytów zagrożonych 17,8% r/r. Trendy w zakresie podanych powyżej danych również prezentują się niekorzystnie, tj. notuje się coraz niższe przyrosty roczne portfela kredytowego, a także wyższe przyrosty kredytów zagrożonych. Kredyty zagrożone w Bankach Spółdzielczych w IPS-SGB wzrosły w ujęciu rocznym o 181,1 mln zł. 18

Należności zagrożone BS WBB 1 500 [mln zł] 1 000 500 1 018 1 199 0 IV.2016 IV.2017 Warto przy tym wskazać, iż w konsekwencji działań pomocowych IPS-SGB kwota kredytów zagrożonych została zmniejszona o 103 mln zł (wykup wierzytelności oraz kaucja), a zatem bez uwzględnienia pomocy wskaźnik kredytów zagrożonych kształtowałby się na poziomie 5,21%, a wskaźnik odnotowałby najwyższy od początków funkcjonowania IPS-SGB poziom. Analiza rozkładu wielkości Banków Spółdzielczych pod kątem jakości portfela nie pozwala wyróżnić grup banków, które charakteryzowałyby się istotnie inną jakością portfela niż pozostałe. Zauważalna jest tendencja wzrostu udziału kredytów zagrożonych w portfelu kredytowym wraz ze wzrostem sumy bilansowej, niemniej przypadki przekroczeń limitów dotyczą w większości Banków średnich od 100 do 400 mln zł aktywów. 40% Wskaźnik jakości na tle sumy bilansowej 30% 20% 10% 0% 0 200 000 400 000 600 000 800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 Pozytywnym faktem jest, iż wg danych na koniec IV kwartału 2017 r. aż 41 Banków posiada wskaźnik jakości portfela kredytowego poniżej 1%. Liczba banków przekraczających 10% limit wzrosła w 2017 r. z 10 do 11. 19

200 150 100 50 - Rozkład wskaźnika nal. zagrożonych s. niefin i JST 139 138 140 142 140 138 140 144 54 53 51 49 48 49 48 41 5 7 7 7 10 11 10 11 I.2016 II.2016 III.2016 IV.2016 I.2017 II.2017 III.2017 IV.2017 <1% >1% i <10% >10% Od kilku kwartałów obserwuje się rosnące rozwarstwienie w jakości aktywów w Banach spółdzielczych. Polega ono na tym, że choć wielkość kredytów zagrożonych w większości banków jest nadal niska to istnieje grupa kilkunastu banków, które istotnie wpływają na pogorszenie się średniego wskaźnika kredytów zagrożonych w IPS. Analizując rozkład Banków i zmianę jakości ich portfela kredytowego wskazać należy, iż wzrost kredytów zagrożonych w ujęciu rocznym o 181,1 mln zł generowany był przez 114 Banków, w których kredyty zagrożone wzrosły o 245,7 mln zł. W pozostałych Bankach mieliśmy do czynienia z realną poprawą jakości portfela kredytowego uwzględniającą spadek kredytów zagrożonych. Co więcej występują nieliczne Banki, w których wzrost generuje istotną część przyrostu kredytów zagrożonych w IPS-SGB. W 10 Bankach, w których nastąpił największy wzrost kredytów zagrożonych, ich przyrost kształtował się na poziomie 124,8 mln zł, co oznacza, iż 5,1% wszystkich Banków w IPS-SGB generuje niemal 51,35% przyrostu kredytów zagrożonych. W 20% Banków z najwyższym przyrostem kredytów zagrożonych wzrost kredytów zagrożonych wyniósł 206,5 mln zł, co stanowiło 84,5% przyrostu kredytów zagrożonych w IV kwartale 2017 roku. 20

Przyrost kredytów zagrożonych i rezerw celowych r/r [mln zł] oraz wskaźnik jakości 60 50 40 30 20 10 0-10 -20 37% 35% 23% 14% 13% 13% 13% 11% 11% 10% 10% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% przyrost kredytów zagrożonych r/r przyrost rezerw r/r wskaźnik jakości Analizując przyrost należności zagrożonych w stosunku do sumy bilansowej, należy stwierdzić, że najwyższe wzrosty notowane są w bankach małych i średnich, co w perspektywie mniejszych możliwości absorbcji ryzyka, stanowi dla nich relatywnie większe wyzwanie. 30% Przyrost nal. zagr. WBB r/r jako % portfela nal. s. nief. i JST na tle sumy bilansowej 20% 10% 0% -10% -20% 0 200 000 400 000 600 000 800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 Pomimo wzrostu należności zagrożonych orezerwowanie Banków Spółdzielczych istotnie wzrosło do wysokiego poziomu. W ujęciu kwartalnym odnotowano jego wzrost z poziomu 45,2% do 57,7%. W ujęciu rocznym wzrost orezerwowania wyniósł 14,3 p.p. Wzrost orezerwowania związany jest z istotną kwotą rezerw utworzonych przez kilka Banków. Zwiększyła się również relacja brakujących rezerw do wyniku brutto Banków posiadających braki. Związane jest to też z faktem, iż znacząco mniejsza liczba Banków posiada braki 21

orezerwowania na koniec 2017 r. niż na koniec 3 kwartału 2017 r., ale brakująca kwota w porównaniu z wypracowanym przez te Banki wynikiem jest zdecydowanie wyższa. 33% 50% 51% 83% 41,0% 41,4% 41,3% 43,4% 42,2% 43,2% 45,2% 57,7% Analizując rozkład Banków wg orezerwowania wskazać należy, iż Banki mniejsze oraz średnie 62% 92% 44% z większym trudem są w stanie sprostać wymogowi posiadania 30% orezerwowania. 129% I.2016 II.2016 III.2016 IV.2016 I.2017 II.2017 III.2017 IV.2017 Wskaźnik orezerwowania Brakująca kwota rezerw / annualizowany wynik brutto banków, którym brakuje rezerw 400% Wskaźnik orezerwowania na tle sumy bilansowej 300% 200% 100% 0% 0 200 000 400 000 600 000 800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 Zadawalający jest fakt stałego zmniejszania się liczby Banków ze zbyt niskim poziomem rezerw celowych. W 3 z 8 Banków, ze zbyt niskim orezerwowaniem, kwota rezerw celowych do osiągnięcia 30% orezerwowania przekracza wynik finansowy brutto tych instytucji za 2017 r. Mając na uwadze to, że w poprzednim kwartale było 19 Banków ze zbyt niskim orezerwowaniem wskazać należy, iż zdecydowana większość Uczestników IPS - SGB w sposób odpowiedni zabezpiecza kredyty zagrożone, wypełniając tym samym przyjęty w Umowie limit. 22

150 100 50 - Rozkład wskaźnika orezerwowania 123 130 130 128 103 107 107 110 73 50 42 49 52 39 47 36 39 44 47 25 25 20 19 3 3 3 3 4 4 4 8 5 I.2016 II.2016 III.2016 IV.2016 I.2017 II.2017 III.2017 IV.2017 <30% >30% i <80% >80% brak zagr. Na wzrost orezerwowania w stosunku kwartalnym miało wpływ przede wszystkim Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów odnoszące się do zmiany przepisów dotyczących tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków. Uwzględniając zmianę definicji wskaźnika orezerwowania, tj. uwzględniając w liczniku zarówno rezerwy celowe, jak i odpisy, a w mianowniku kredyty zagrożone wraz z odsetkami, średni wskaźnik orezerwowania wyniósłby 53,6%. W grupie IPS-SGB 38 Banków posiadało kredyty przeterminowane powyżej 30, a mniej niż 90 dni w kwocie równej kredytom zagrożonym przeterminowanym w tym przedziale. W pozostałych istnieje możliwość pogorszenia się jakości portfela kredytowego, gdyż kredyty przeterminowane w ww. przedziałach są większe niż kredyty zagrożone i jednocześnie przeterminowane w takich samych przedziałach. Kwota różnicy powyższych pozycji kształtowała się na poziomie 128 mln zł (89 mln zł na koniec poprzedniego kwartału). Warto przy tym zaznaczyć, iż w przypadku 54 7 Banków, gdzie kredyty przeterminowane, ale niezagrożone, są wyższe niż 1 mln zł, suma tych pozycji stanowiła 111,9 mln zł 8. Szczególną uwagę zwracają Banki z najwyższymi kwotowo różnicami. W IPS-SGB na koniec grudnia 2017 r. funkcjonowało 6 Banków, gdzie kredyty przeterminowane w okresie 30 90 dni, a niezagrożone przekraczały 5 mln zł. 7 37 Banków na koniec września 2017 r., 27 Banków na koniec czerwca 2017 r., 33 Banki na koniec marca 2017 r., 24 Banki na koniec 2016 r. 8 Odpowiednio 71 513 tys. zł, 72 803 tys. zł, 87 953 tys. zł oraz 73 810 tys. zł. 23

15% (przeterminowane pow. 30 dni - zagrożone przeterminowane pow. 30 dni) / kredyty ogółem 10% 5% 0% -5% 0 200 000 400 000 600 000 800 000 1 000 000 1 200 000 Struktura portfela kredytowego uległa zmianie w IV kwartale 2017 r. Kredyty stracone w sektorze niefinansowym stanowiły 2,45% (2,69% na koniec września 2017 r., 2,44% na koniec czerwca 2017 r., 2,85% na koniec marca 2017 r., 2,35% na koniec grudnia 2016 r.), wątpliwe 0,91% (0,69%, 0,67%, 0,60%, 0,56%), a poniżej standardu 1,17% (1,07%, 1,01%, 0,92%, 0,91%) portfela kredytowego. SGB-Bank S.A. charakteryzował się niezadawalającą i znacznie przekraczającą limit jakością aktywów, jednakże można zaobserwować pozytywne tendencje w tym zakresie. Udział kredytów zagrożonych w portfelu kredytowym wyniósł 15,87% i spadł w ujęciu kwartalnym o 1,49 p.p., natomiast w ujęciu rocznym 1,37 p.p. Portfel kredytów zagrożonych w wartości bilansowej brutto w ujęciu rocznym zmniejszył się o 7,35% r/r (spadek kredytów zagrożonych o 63,3 mln zł), natomiast wartość portfela kredytów sektora niefinansowego i JST netto spadła o 0,6% r/r (spadek o 28,0 mln zł r/r). Bank przygotował aktualizację Planu poprawy jakości portfela kredytowego, która została zatwierdzona przez IPS-SGB w dniu 31.10.2017 r. Plan zakłada zarówno zwiększenie portfela kredytowego do 2021 r. jak i restrukturyzację kredytów zagrożonych wg Banku z poziomu 763 mln zł do poziomu 415 mln zł. Co ważne plan zakładał, że największe postępy restrukturyzacji będą miały miejsce na koniec 2017 roku oraz w 2018 roku, kiedy to kredyty zagrożone mają maleć o około 100 mln zł. W przypadku pierwszego roku realizacji tego planu Bank zakłada wyksięgowanie poza bilans kredytów w kwocie 70 mln zł. Wobec powyższego dla realizacji Planu kluczowym okresem jest 2018 rok. Bank na koniec Planu zakłada osiągnięcie wskaźnika jakości portfela kredytowego na poziomie 8,9% oraz orezerwowania na poziomie 31,1%. 24

1 000 Kredyty zagrożone [mln zł] (skala lewa) oraz jakość portfela kredytowego i orezerwowanie (skala prawa) portfela SGB-Banku S.A. 43,36% 50% 800 600 34,10% 34,70% 28,50% 33,60% 32,20% 33,20% 32,00% 40% 30% 400 16,22% 16,57% 17,26% 17,24% 17,30% 17,94% 17,36% 15,87% 20% 200 0 822 825 853 861 851 891 878 798 2016 marzec 2016 czerwiec 2016 wrzesień 2016 grudzień 2017 marzec 2017 czerwiec 2017 wrzesień 2017 grudzień Kredyty zagrożone WBB Wskaźnik jakości Orezerwowanie 10% 0% Struktura portfela kredytowego dla sektora niefinansowego w wartości nominalnej również nie była korzystna, ale wskazuje na poprawę sytuacji. Kredyty stracone na koniec grudnia 2017 roku stanowiły 9,18% portfela kredytowego (9,52% na koniec września 2017 r.), kredyty zaliczone do kategorii wątpliwe 3,56% (3,90%), a poniżej standardu 3,32% (3,90%). Umiarkowany jest również udział kredytów pod obserwacją 2,98% (3,35%). Orezerwowanie pomimo stosunkowo wysokiego poziomu kredytów zagrożonych, było odpowiednie i wyniosło 43,4% (32,0% na koniec września 2017 r.). d. Rentowność i efektywność funkcjonowania Rentowność działania Banków Spółdzielczych grupy IPS-SGB była umiarkowana - na koniec 2017 r. Banki Spółdzielcze wypracowały 254,3 mln zł zysku netto, co oznacza wzrost o 6,4% r/r. Wzrost wyniku związany był ze wzrostem przychodów z lokat terminowych oraz stosunkowo niewysokich wzrostów kosztów działania. Przychody z lokat w ujęciu rocznym wzrosły z poziomu 158,0 mln zł do poziomu 198,4 mln zł. Na wyniki Banków Spółdzielczych zarówno w 2016 jak i 2017 r. miały znaczący wpływ zdarzenia jednorazowe takie jak: z jednej strony dodatkowe przychody ze sprzedaży akcji spółki VISA oraz z tytułu umorzeń pożyczek z FRBS (108 Banków w 2017 r. zaliczyło przychody z tytułu umorzenia pożyczki z FRBS, co zwiększyło wynik o 23,5 tys. zł), a z drugiej dodatkowe opłaty na BFG wynikające z niewypłacalności jednego z banków oraz istotne straty kilku baków spółdzielczych. 25

300 000 250 000 200 000 150 000 100 000 50 000 0 Wynik netto BS [mln. zł] 239 093 254 300 IV.2016 IV.2017 Po oczyszczeniu o wartości wynikające z w/w zdarzeń wysokość wyniku brutto odnotowanego w 2016 r. wyniosłaby 298,1 mln zł, a w 2017 r. 351,8 mln zł a jego dynamika przekroczyłaby poziom 18%. Tak istotny poziom wzrost wyniku brutto jest spowodowany z jednej strony wzrostem sum bilansowych banków przy jednoczesnym dostosowaniu poziomu oprocentowania depozytów do spadających w latach ubiegłych stóp procentowych. Poniższy schemat przedstawia graficznie dekompozycję wyniku brutto. Koszty działania Banków spółdzielczych IPS-SGB wyniosły 1,04 mld zł (wzrost o 2,4% w ujęciu rocznym), w tym koszty pracownicze wyniosły 717 mln zł (wzrost o 4,5% w stosunku rocznym) oraz koszty ogólnego zarządu wyniosły 332 mln zł (spadek o 1,9% r/r). Koszty amortyzacji wyniosły 66,7 mln zł, co oznaczało spadek o 2,4% w ujęciu rocznym. Wynik działalności bankowej wyniósł 1,6 mld zł, co oznacza wzrost o 6,6% w stosunku rocznym. 26

miliony 300 250 200 150 100 50 0 Wynik netto w BS w IPS-SGB [mln zł] oraz średnie C/I 70,4% 71,1% 70,0% 69,7% 66,8% 66,2% 67,2% 67,1% 239 202 132 151 181 263 70 81 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Wynik netto narastająco Średni wskaźnik C/I dla 196 BS w IPS-SGB Znaczny spadek w ujęciu rocznym, tj. o 7,3%, można odnotować w wyniku z pozostałej działalności operacyjnej, który osiągnął wartość 47,9 mln zł. Należy jednak zwrócić uwagę, iż w roku 2016 nastąpił znaczny wzrost pozostałych przychodów operacyjnych za sprawą jednorazowej transakcji związanej ze sprzedażą pakietu akcji VISA Europe. Ostatecznie koszty - C wzrosły o 2,1% r/r, natomiast przychody - I wzrosły o 6,1% w ujęciu rocznym. Średni wskaźnik C/I wyniósł na koniec 2017 r. 67,05%, dla porównania na koniec września 2017 r. odnotowany poziom wyniósł 67,07%, natomiast w ujęciu rocznym odnotowano znaczący spadek wskaźnika C/I, tj. o 2,6 p.p. 100 50 0 Struktura C/I 88 79 70 72 77 79 82 86 75 72 65 70 68 61 60 63 51 43 36 38 42 45 47 43 20 15 9 9 6 4 3 4 I.2016 II.2016 III.2016 IV.2016 I.2017 II.2017 III.2017 IV.2017 <=65% 65%-75% 75%-85% >=85% Analizując strukturę wskaźnika C/I w Bankach Spółdzielczych IPS-SGB wskazać należy, iż 4 Banki przekroczyły limit dla tego wskaźnika na poziomie 85%. Większość banków charakteryzuje się niskimi i umiarkowanymi wskaźnikami (149 Banków). 27

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% Wskaźnik C/I na tle sumy bilansowej 0 200 000 400 000 600 000 800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 Wskazać należy, iż na koniec czwartego kwartału 3 Banki odnotowały wyniki netto poniżej 100 tys. zł, w tym 2 odnotowały stratę. Banki ze stratami są w procesach łączeniowych lub realizują proces naprawczy. 5 000 0-5 000-10 000-15 000-20 000-25 000 59% -2 706-19 377-1218% Banki o najniższych wynikach netto 73 121 122 150 158 168 172 213 27% 94% 135% 86% 86% 73% 64% 131% 400% 200% 0% -200% -400% -600% -800% -1000% -1200% -1400% Wynik netto roku bieżącego realizacja planu Średnia realizacja planów finansowych przez Banki Spółdzielcze w zakresie wyniku brutto w czwartym kwartale 2017 r. wyniosła 107,2%. Analizując rozkład realizacji planów finansowych wskazać należy, iż odnotowane w 5 Bankach wyniki brutto nie przekroczyły 50% planowanych wartości. 28

Wskaźnik ROA na tle sumy bilansowej 5% 0% -5% -10% 0 200 000 400 000 600 000 800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 Rentowność aktywów pozostała umiarkowana w czwartym kwartale 2017 r. Wskaźnik ROA dla grupy Banków Spółdzielczych w IPS-SGB wyniósł 0,6%, przy najwyższym notowanym poziomie 1,8% oraz najniższym -9,4%. Wskaźnik ROA na tle sumy bilansowej (z wyłączeniem BS Chełmno) 3% 2% 1% 0% -1% -2% -3% 0 200 000 400 000 600 000 800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 SGB-Bank S.A. wypracował na koniec 2017 r. wynik netto na poziomie 3,3 mln zł (28,8 mln zł na koniec 2016 r.). Na niski wynik finansowy netto na koniec 2017 r. najbardziej istotny wpływ miała kwota kosztów związanych z tworzeniem rezerw celowych oraz wzrost kosztów odsetkowych. Wynik z tytułu rezerw i pozostałych odpisów na koniec września 2017 r. obniżał wynik finansowy o 110,1 mln zł (na koniec 2016 pozycja ta wynosiła 64,0 mln zł). Podobnie prezentowały się zmiany kosztów odsetek od sektora finansowego. Na koniec 2017 r. wyniosły one 246,4 mln zł, natomiast rok wcześniej kształtowały się na poziomie 204,1 mln zł. Warto odnotować istotny wzrost przychodów odsetkowych od sektora niefinansowego oraz samorządowego, które wzrosły z poziomu 171,3 mln zł w 2016 r. do poziomu 205,8 mln zł. Nie było to jednak związane z przyrostem portfela kredytowego jako źródła przychodów, a raczej zmianą w zakresie sprawozdawczości, tj. uwzględnieniem w przychodach odsetkowych odsetek od kredytów zagrożonych. Na koniec września 2017 r. porównanie 12 miesięczne wskazywało stagnację w zakresie przychodów. Przychody odsetkowe na koniec września 2017 29

r. wyniosły 125 mln zł, a na koniec września 2016 r. 127 mln zł. Wskaźnik C/I wyniósł na koniec 2017 r. 60,3% (62,2% na koniec września) i wzrósł w ujęciu rocznym z poziomu 55,6%. Kosztowość pasywów bilansowych w SGB-Bank S.A. kształtowała się na poziomie 1,56%. W analogicznym okresie poprzedniego roku wskaźnik ten wyniósł 1,52%. W ciągu pierwszego półrocza 2017 roku nastąpił wzrost kosztowości lokat do poziomu 1,56%. 2,00% 1,50% 1,51% 1,52% 1,52% 1,56% 1,57% 1,56% 1,00% 0,50% 0,00% 2016 Q3 2016 Q4 2017 Q1 2017 Q2 2017 Q3 2017 Q4 Kosztowość lokat BS w SGB-Banku Warto zwrócić uwagę na to, że szacowana średnia kosztowość pasywów bilansowych Banków Spółdzielczych kształtowała się na poziomie 0,75%. Powyższe oznacza, iż Banki Spółdzielcze posiadają umiarkowaną marżę na lokatach w SGB Bank S.A. 30

4. Limity wewnętrzne i ocena punktowa Poziom realizacji limitów ustalonych w Systemie Ochrony SGB, jak również ich zmiany rozpatrywane są w czterech obszarach działalności banku, tj. adekwatności kapitałowej, jakości posiadanych aktywów, jakości wyniku finansowego i płynności. Analizując limity wskaźników zaliczonych do obszaru adekwatności kapitałowej należy stwierdzić, że poza jednym podmiotem, Banki należące do IPS-SGB, wykazywały realizację limitów na poziomie niskim zarówno współczynnika kapitału podstawowego Tier I, jak i dźwigni finansowej. W przypadku współczynnika kapitału Tier I dwa Banki posiadały wartość współczynnika poniżej ustalonego limitu, w stopniu zaklasyfikowanym jako przekroczenie i wysokie przekroczenie. Po oczyszczeniu danych o Banki, które na koniec 2017 roku były w trakcie procesu łączeniowego z innym Bankiem, w analizowanych wskaźnikach, podobnie jak w roku poprzednim, wystąpiło jedynie jedno przekroczenie ustalonych limitów, natomiast w przypadku całkowitego współczynnika kapitałowego liczba przekroczeń spadła o 3, tj. z 5 do 2, co oznacza poprawę stopnia realizacji limitów w obszarze adekwatności kapitałowej Banków w trakcie 2017 roku. Na koniec 2017 roku nastąpiło nieznaczne pogorszenie sytuacji Banków w obszarze jakości aktywów. Liczba Banków przekraczających maksymalny, tj. 10% udział kredytów zagrożonych w portfelu kredytowym (od sektora niefinansowego i sektora instytucji rządowych lub samorządowych), po wykluczeniu Banków połączonych i łączących się, wzrosła o trzy Banki, tj. z 8 do 11 Banków. Jednocześnie zmniejszyła się liczba Banków realizujących ten limit w stopniu niskim o 7 podmiotów (spadek z 185 do 178 Banków), natomiast o 1 Bank zwiększyła się liczba Banków, których realizacja była na poziomie średnim. W analizowanym roku nastąpiła znacząca poprawa w strukturze realizacji limitu minimalnego poziomu orezerwowania należności zagrożonych. Liczba Banków przekraczających ten limit, po uwzględnieniu Banków połączonych, spadła z 25 do 8 Banków. Ze względu na zmiany w 2017 roku przepisów dotyczących tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością Banków, uzyskane wyniki mają ograniczoną porównywalność. Banki utworzyły odpisy na odsetki od kredytów zagrożonych, które w sprawozdawczości obowiązkowej są ujmowane wraz rezerwami celowymi, co stwarza problemy z oceną zmian wskaźnika orezerwowania. Podobna sytuacja w zakresie ograniczonej porównywalności wyników dotyczących struktury realizacji limitu wystąpiła w zakresie limitu maksymalnej wartości wskaźnika C/I. Na koniec 2017 roku limitu nie spełniały 4 Banki (3 po wyeliminowaniu Banków łączących się), 31

tj. o 6 Banków mniej niż na koniec roku poprzedniego. Liczba Banków realizujących ten limit w stopniu wysokim zmniejszyła się o 17 Banków (spadek z 54 do 37), w stopniu średnim spadła o 1 Bank (spadek z 73 do 72), natomiast nastąpiło zwiększenie liczby Banków realizujących go na poziomie niskim z 63 do 84, tj. o 21 Banki. Zmianę tę należy ocenić pozytywnie. Struktura realizacji drugiego wskaźnika w obszarze jakości wyniku finansowego, tj. wskaźnika udziału wyniku brutto w należnościach zagrożonych, nie uległa znacznym zmianom w stosunku do roku poprzedniego. Na koniec 2017 roku przekroczenie limitu nastąpiło w 4 Bankach, tj. o 1 więcej niż w 2016 roku, natomiast reszta Banków, z wyjątkiem 2 Banków realizujących opisany limit w stopniu średnim, realizowała go w stopniu niskim. Kolejnym obszarem działania banku, w którym były ocenianie Banki będące Uczestnikami IPS-SGB, był obszar płynności. Na koniec analizowanego roku wszystkie Banki spełniały limit minimalnego poziomu wskaźnika płynności krótkoterminowej LCR. Zaledwie 1 Bank zrealizował ten limit w stopniu średnim, natomiast reszta w stopniu niskim. Na koniec 2016 roku wszystkie Banki realizowały analizowany limit w stopniu niskim. W zakresie limitu minimalnej wartości wskaźnika płynności długoterminowej NSFR i wskaźnika będącego relacją wartości depozytów do wartości kredytów nie nastąpiły znaczne zmiany. Oba wskaźniki zostały spełnione przez prawie wszystkie Banki poddane analizie, a ich przekroczenia były incydentalne. Na koniec 2017 roku tylko jeden Bank przekroczył wskaźnik NSFR, natomiast większość Banków realizowała oba limity w stopniu niskim. Dla wskaźnika NSFR było to 165 Banków, natomiast dla wskaźnika relacji depozytów do kredytów 184 Banki. W porównaniu z rokiem poprzednim liczba przekroczeń limitu wskaźnika NSFR uległa zmniejszeniu o 2 Banki, natomiast wskaźnika relacji depozytów do kredytów o 1 Bank. Na koniec 2017 roku w przypadku limitów odnoszących się do nadzorczych miar płynności dla Banków o sumie bilansowej poniżej 200 mln zł nie wystąpiło żadne przekroczenie ustalonych poziomów, natomiast dla limitów odnoszących się do nadzorczych miar płynności dla Banków o sumie bilansowej powyżej 200 mln zł, w zakresie wskaźnika M2 zidentyfikowano 3 przekroczenia. W porównaniu do stanu na koniec 2016 roku oznacza to spadek liczby przekroczeń w grupie banków poniżej 200 mln zł o 1 Bank i wzrost w drugiej grupie Banków o 2 podmioty. Liczba Banków wykorzystujących limity nadzorczych miar płynności w grupie banków powyżej 200 mln zł w stopniu wysokim nie zmieniła się (16 Banków), natomiast w grupie banków poniżej 200 mln zł zwiększyła się o 1 Bank, tj. z 2 do 3. Realizacja pozostałych limitów w zakresie nadzorczych norm płynności dla większości Banków w obu grupach była na niskim poziomie. 32

Na koniec 2017 roku jeden Bank przekroczył limit maksymalnego udziału aktywów z tytułu inwestycji finansowych w funduszach własnych, natomiast na koniec 2016 roku żaden Bank nie przekraczał tego limitu. Dodatkowym limitem ustalonym w Spółdzielczym Systemie Ochrony SGB jest limit minimalnego zaangażowania Banku Spółdzielczego w kapitał zakładowy Banku Zrzeszającego. W 2017 roku nastąpiła emisja przez Bank Zrzeszający nowej serii akcji serii AL. Akcje te zostały uwzględnione w kalkulacji przedmiotowego limitu. Na koniec 2017 roku w porównaniu do roku poprzedniego, liczba Banków, które nie osiągnęły minimalnego udziału w kapitale zakładowym Banku Zrzeszającego ustalonego na poziomie 0,5% wyniosła 4 Banki i była o 2 Banki większa niż w 2016 roku. Oprócz zmian w poziomach realizacji limitów w Spółdzielczym Systemie Ochrony SGB, zmianom uległy oceny, jakie Banki uzyskały za wskaźniki w Systemie Oceny Punktowej. Ocena ogólna danego banku jest wypadkową ocen banku w poszczególnych obszarach jego działalności, które są tożsame z obszarami działalności banku ustalonymi w systemie limitów. Na koniec 2017 roku, w porównaniu do stanu na koniec roku poprzedniego, sytuacja Banków w obszarze adekwatności kapitałowej, w zakresie wartości średniej współczynników wypłacalności, uległa nieznacznej poprawie, która nie miała dużego wpływu na oceny uzyskiwane przez Banki w tym obszarze. Wartość średnia łącznego współczynnika kapitałowego w analizowanym roku pozostała niezmieniona i wyniosła 20,7% przy zbliżonym poziomie wartości średniej oceny tego wskaźnika, tj. 1,19 i 1,22 odpowiednio na koniec 2017 i 2016 roku. Ocenę równą albo większą od 2,5, co oznacza posiadanie łącznego współczynnika kapitałowego poniżej 13,25% otrzymało 10 Banków, w tym jeden Bank, który podlega procesowi łączenia, posiadał ujemną wartość funduszy własnych. W porównaniu do roku poprzedniego oznacza to spadek liczby Banków z najwyższymi ocenami o 3 Banki. W 2017 roku w porównaniu do 2016 wartość średnia współczynnika kapitału Tier 1 pozostała na takim samym poziomie przy nieznacznej zmianie wartości średniej oceny tego wskaźnika z 1,05 do 1,03. Ocenę równą albo większą od 2,5, co oznacza posiadanie współczynnika kapitału Tier 1 poniżej 10,25% otrzymały 2 Banki, tj. jeden Bank mniej niż na koniec 2016 roku. W przypadku wskaźnika dźwigni finansowej struktura ocen nie uległa znacznym zmianom, natomiast wartość tego wskaźnika spadła w analizowanym roku z 9,76 do 9,51%. Ocenę gorszą albo równą 2,5, po wyłączeniu podmiotów łączących się, otrzymały 2 Banki. Wartość średnia oceny za wskaźnik dźwigni finansowej była równa 1,03 na koniec 2017 roku i 1,01 na koniec 2016 roku. Wartość średnia oceny końcowej za obszar adekwatności kapitałowej pozostała na 33

zbliżonym poziomie, tj. 1,09 według stanu na koniec 2017 roku i 1,10 na koniec 2016 roku. Ocenę kwalifikującą bank do działań prewencyjnych otrzymały 2 Banki, tj. o 1 Bank mniej niż na koniec 2016 roku. Adekwatność kapitałowa 200 150 170 172 100 50 0 21 20 3 4 0 2 1 1 1 0 1 0 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 17 Q4 16 Q4 Poddając analizie wskaźniki i oceny Banków w obszarze dotyczącym jakości ich aktywów należy wskazać na nieznaczne pogorszenie się jakości portfela kredytowego Banków. Wartość średnia wskaźnika należności zagrożonych wzrosła w porównaniu do roku poprzedniego z poziomu 3,34 do 3,90%, co spowodowało zmianę wartości średniej oceny tego wskaźnika z 1,76 do 1,83. Za analizowany wskaźnik 39 Banków otrzymało ocenę równą albo gorszą niż 2,5, co w porównaniu do stanu na koniec 2016 roku oznaczało wzrost liczby Banków z najgorszą oceną za ten wskaźnik o 4 Banki. W ostatnim kwartale, w porównaniu do ostatniego kwartału roku poprzedniego, zmniejszeniu uległa wartość średnia udziału dużych ekspozycji kredytowych w funduszach własnych z poziomu 155 do 123%. Wartość średnia oceny tego wskaźnika, podobnie jak wskaźnika udziału należności zagrożonych w portfelu kredytowym zmalała i wyniosła 1,61 (spadek o 0,06). Średni udział należności przeterminowanych, ale niezagrożonych w terminie od 30 do 90 dni w portfelu kredytów zagrożonych w 2017 roku, w porównaniu do roku poprzedniego, pozostał na niezmienionym poziomie i wyniósł 0,39%. Wartość średnia oceny za obszar jakości aktywów, w porównaniu do roku poprzedniego, wzrosła z poziomu 1,59 do 1,62, a ocenę 2,5 albo gorszą uzyskało 20 Banków, tj. o 1 Bank mniej niż w roku poprzednim. Chociaż oceny punktowe Banków za ten obszar istotnie się nie pogorszyły to analiza poszczególnych wskaźników wskazuje na nieznaczny wzrost ryzyka w tym obszarze. 34

Jakość aktywów 100 80 60 40 20 0 74 77 55 60 48 41 12 6 9 12 2 0 0 0 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 17 Q4 16 Q4 Kolejnym obszarem, w którym została oceniona działalność Banków był obszar wyniku finansowego. Wartość średnia rentowności aktywów na koniec 2017 roku wyniosła 0,59% i była o 0,05 pp. mniejsza niż w roku poprzednim. Spadek rentowności nie był skorelowany ze zmianami w efektywności kosztowej Banków. Relacja ta mierzona wskaźnikiem C/I na koniec 2017 roku wyniosła 69,5% i była o 2,1 pp. mniejsza niż na koniec 2016 roku (71,6%), przy spadku wartości średniej oceny za ten wskaźnik z 2,68 do 2,45. Do optymalizacji ponoszonych kosztów zobligowało Banki zaostrzenie zarówno limitu maksymalnej wartości wskaźnika C/I, jak i wartości progowych w Systemie Oceny Punktowej. Ocenę 2,5 albo wyższą za wskaźnik rentowności aktywów otrzymały 132 Banki, tj. o 6 Banków mniej niż w roku poprzednim, natomiast dla wskaźnika C/I było to 135 Banków, tj. o 21 Banków mniej niż na koniec 2016 roku. W czwartym kwartale 2017 roku, w porównaniu do końca 2016 roku, Banki w podobnym stopniu wykorzystywały pomniejszania podstawy tworzenia rezerw celowych na należności od podmiotów sektora niefinansowego i instytucji rządowych lub samorządowych. Średni udział tej pozycji w nadwyżce funduszy własnych powyżej 8% wartości łącznej kwoty ekspozycji na ryzyko wyniósł 28% (spadek o 1 pp.) przy ocenie 1,69 (wzrost o 0,05). Wartość średnia oceny za obszar jakości wyniku finansowego była równa 2,13 i była o 0,04 niższa (lepsza) w porównaniu z końcem 2016 roku. Ocenę 2,5 albo gorszą uzyskały 68 Banki, tj. o 9 Banków mniej niż na koniec zeszłego roku. 35

100 80 82 Wynik finansowy 79 60 40 20 0 45 43 46 35 32 29 2 0 1 2 0 0 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 17 Q4 16 Q4 Sytuację finansową Banków w obszarze płynności, na koniec 2017 roku, należy ocenić bardzo dobrze. Średnia ocena końcowa za ten obszar wyniosła 1,16, tj. poprawiła się o 0,04 w stosunku do roku poprzedniego. Do działań prewencyjnych na poziomie pierwszym zaklasyfikowano 1 Bank, tj. o 1 Bank mniej niż w roku ubiegłym. Na koniec czwartego kwartału, wartość średnia wskaźnika płynności krótkoterminowej LCR wyniosła 256% i była praktycznie taka sama jak na koniec roku poprzedniego, przy spadku wartości średniej oceny za ten wskaźnik z 1,05 do 1,03. Wartość średnia wskaźnika udziału środków gwarantowanych objętych obowiązkowym systemem gwarantowania przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny w wartości wierzytelności deponentów oraz wskaźnika udziału zobowiązań pozabilansowych w aktywach ogółem pozostała na niezmienionym poziomie i wyniosła 88,6%, natomiast dla wskaźnika udziału depozytów powiększonych o fundusze własne w kredytach z uwzględnieniem wartości rzeczowego majątku trwałego wzrosła z 179 do 186%, przy spadku wartości średniej oceny za ten wskaźnik z poziomu 1,08 do 1,04. Oceną 2,5 albo gorszą za ten wskaźnik otrzymał 1 Bank. Średni udział zobowiązań pozabilansowych w aktywach Banku, na koniec 2017 roku wyniósł 4,67% i był mniejszy w porównaniu do stanu na koniec roku poprzedniego o 0,12 pp. (4,79%). 150 139 131 Płynność 100 50 55 59 0 2 7 1 2 0 0 0 0 0 0 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 17 Q4 16 Q4 36