RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 207900 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 372514 (51) Int.Cl. A01B 23/00 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: 31.01.2005 (54) Zespół roboczy krótkiej brony talerzowej (43) Zgłoszenie ogłoszono: 07.08.2006 BUP 16/06 (73) Uprawniony z patentu: PRZEMYSŁOWY INSTYTUT MASZYN ROLNICZYCH, Poznań, PL (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: 28.02.2011 WUP 02/11 (72) Twórca(y) wynalazku: WŁODZIMIERZ TALARCZYK, Kórnik, PL PL 207900 B1
2 PL 207 900 B1 Opis wynalazku Przedmiotem wynalazku jest zespół roboczy krótkiej brony talerzowej przeznaczonej do pożniwnej i przedsiewnej uprawy roli. W uprawie roli od lat stosowane są brony talerzowe, których główną zaletą jest odporność na zapchania resztkami roślinnymi. Ich elementami roboczymi są talerze o różnej średnicy, wypukłości i kształcie obrzeża. W klasycznych bronach talerzowych talerze mocowane są na wspólnych osiach, w sekcjach ustawionych skośnie do kierunku ruchu, a więc pod odpowiednim kątem natarcia. Mocowanie talerzy na wspólnej osi pomiędzy tulejami dystansowymi wymusza ich pionowe ustawienie i utrudnia ich wymianę, a skośne ustawienie sekcji powoduje, że konstrukcja brony talerzowej jest długa. Talerze mocowane pomiędzy tulejami dystansowymi są wrażliwe na zalepianie wilgotną glebą, dlatego klasyczne brony talerzowe wyposaża się z reguły w skrobaki oczyszczające talerze. Sekcje klasycznej brony talerzowej są z reguły łączone z ramą za pomocą sztywnych wsporników połączonych z piastami łożyskowymi, co powoduje, że przeciążenia robocze przenoszone są na ramę i powodują zmianę zagłębienia całej brony. Znana jest z opisu patentowego US3442336 brona talerzowa z sekcjami zamocowanymi na ramie elastycznie za pomocą sprężyn, które przykręcone są jednymi końcami do ramy, a drugimi do piast łożyskowych sekcji. Również z opisu patentowego EP0045060 znana jest brona talerzowa z sekcjami zamocowanymi elastycznie za pomocą sprężyn resorowych w kształcie litery U lub sprężyn śrubowych. Elastyczne mocowanie sekcji, przedstawione w powyższych opisach patentowych, jest korzystne gdyż zapewnia amortyzację przeciążeń powodowanych uderzeniami kamieni, jednak talerze mocowane są nadal na wspólnych osiach pomiędzy tulejami dystansowymi, co utrudnia ich wymianę, a skośnie ustawione sekcje powodują, że konstrukcja brony jest długa. W ostatnich latach rozpowszechniają się jednak tzw. krótkie brony talerzowe, w których każdy talerz przykręcony jest do piasty łożyskowanej na czopie sztywnego lub elastycznego wspornika mocowanego na ramie. W takich bronach talerze ustawione są w rzędach prostopadłych do kierunku ruchu, co powoduje zmniejszenie długości brony, a kąt natarcia talerzy wynika ze skośnego ich ustawienia względem wsporników. Indywidualne łożyskowanie i mocowanie talerzy ułatwia ich ewentualną wymianę, ale przede wszystkim pozwala na zabezpieczenie każdego talerza przed przeciążeniem. Ponadto przy takim mocowaniu talerze mogą być odchylone nie tylko od kierunku ruchu, ale również od płaszczyzny pionowej, co jest niemożliwe w klasycznych bronach talerzowych. Z reguły są one odchylone do tyłu, co poprawia ich zagłębianie się w zwięzłej glebie. Znane są liczne rozwiązania krótkich bron talerzowych producentów polskich i zagranicznych. Przykładem takiego rozwiązania jest krótka brona talerzowa znana z opisu patentowego WO2004026018, w której talerze mocowane są za pomocą sztywnych wsporników i gumowych wkładek amortyzujących przeciążenia. Rozwiązanie według tego wynalazku obejmuje również szczególne rozwiązania talerzy skrajnych o regulowanym zagłębieniu względem pozostałych talerzy. Niedogodnością tego rozwiązania jest jednak brak możliwości zmiany kątów ustawienia talerzy i mały zakres ich amortyzacji na gumowych wkładkach. Znane jest również rozwiązanie firmy Dalbo, w którym sztywne wsporniki z talerzami mocowane są za pomocą obejm i gumowych wkładek na ramionach osadzonych obrotowo w otworach belek ramy, co stwarza możliwość regulacji kąta natarcia talerzy. W tym rozwiązaniu nie jest jednak możliwa zmiana pochylenia talerzy. Znane jest również rozwiązanie firmy POM Brodnica, w którym przy zabezpieczeniu talerzy za pomocą gumowych wkładek zastosowano podwójne wsporniki umożliwiające regulację talerzy zarówno w płaszczyźnie poziomej, jak i pionowej. Niedogodnością tego rozwiązania jest jednak duża liczba przegubów, narażonych na zabrudzenie glebą odrzucaną przez talerze, co obniża trwałość konstrukcji. Znane są również rozwiązania bron, w których stosowane są inne elementy zabezpieczające talerze przed przeciążeniem. Są to np. sprężyny śrubowe umożliwiające odchylenie sztywnego wspornika z talerzem w górę lub bezpośrednio sprężynowe wsporniki wykonane z prętów płaskich lub kwadratowych. W przypadku zabezpieczeń dźwigniowo-sprężynowych istnieją rozwiązania z możliwością regulacji tylko kąta natarcia talerzy, natomiast w przypadku mocowania talerzy na sprężynowych wspornikach ich ustawienie jest z reguły stałe. Istotą wynalazku jest ulepszenie konstrukcji bron talerzowych, poprzez zastosowanie w nich zespołów roboczych indywidualnie mocowanych i zabezpieczonych przed przeciążeniem, przy jednoczesnej możliwości regulacji kątów natarcia i pochylenia talerzy. Zespół roboczy krótkiej brony talerzowej według wynalazku, rozwiązuje powyższe zadanie, a składa się z talerza przykręconego do piasty łożyskowej tocznie na czopie i sprężynowego wspornika i charakteryzuje się tym, że do górne-
PL 207 900 B1 3 go końca sprężynowego wspornika przykręcona jest głowica i ramię umożliwiające jej obrót, a do dolnego końca sprężynowego wspornika przykręcona jest płytka z osią, na której osadzona jest piasta z talerzem. Regulacja kąta natarcia talerza odbywa się poprzez obrót w płaszczyźnie poziomej głowicy połączonej z górnym końcem sprężynowego wspornika, natomiast regulacja kąta pochylenia talerza odbywa się poprzez obrót w płaszczyźnie pionowej piasty z talerzem wokół osi zamocowanej na dolnym końcu sprężynowego wspornika. Regulacja kąta natarcia jako częściej przeprowadzana wykonywana jest centralnie dla całego rzędu talerzy za pomocą cięgła regulacyjnego połączonego z ramionami przykręconymi do górnych końców sprężynowych wspornikami poszczególnych zespołów roboczych. Regulacja pochylenia talerzy jako rzadziej wykonywana (przystosowanie do uprawy pożniwnej lub przedsiewnej) przeprowadzana jest indywidualnie dla każdego talerza i umożliwia ustawienie talerza w płaszczyźnie poziomej, tak jak w klasycznych bronach talerzowych, oraz odchylenie do tyłu lub pochylenie do przodu. Ustawienie talerza w płaszczyźnie pionowej jest ustawieniem uniwersalnym nadającym się zarówno do uprawy pożniwnej, jak i przedsiewnej. Odchylenie górnej krawędzi talerzy do tyłu zwiększa odrzut gleby i nadaje się szczególnie do uprawy pożniwnej, a pochylenie górnej krawędzi talerzy do przodu zmniejsza odrzut gleby, ograniczając tym samym jej przesuszanie, i nadaje się szczególnie do przedsiewnej uprawy gleby wcześniej spulchnionej. Zespół roboczy krótkiej brony talerzowej według wynalazku w odróżnieniu od klasycznych bron talerzowych ze skośnie ustawionymi sekcjami przeznaczony jest do bron z talerzami ustawionymi w rzędach prostopadłych do kierunku jazdy, które mają krótszą konstrukcję, a każdy talerz jest mocowany indywidualnie i zabezpieczony przed przeciążeniem, co zwiększa trwałość konstrukcji i usprawnia wymianę talerzy. Sprężynowe wsporniki amortyzują przeciążenia robocze poszczególnych talerzy w dużym zakresie, chroniąc same talerze i ramę przed uszkodzeniami, a jednocześnie umożliwiają dostosowywanie się poszczególnych talerzy do nierówności pola. Korzystnie, w odróżnieniu od znanych konstrukcji krótkich bron talerzowych, zespół roboczy krótkiej brony talerzowej według wynalazku oprócz wspornika sprężynowego spełniającego funkcję mocującą i przeciążeniową posiada elementy umożliwiające zarówno regulację kątów natarcia i pochylenia talerzy, co umożliwia dostosowanie ich ustawienia do warunków glebowych i rodzaju wykonywanej uprawy. Korzystnie, z górnym końcem sprężynowego wspornika połączona jest głowica i ramię, które zapewniają łatwe i trwałe połączenie z ramą i umożliwiają centralny obrót i tym samym zmianę kątów natarcia talerzy ustawionych w jednym rzędzie. Kąt natarcia talerzy skrajnych może być mniejszy od pozostałych dzięki możliwości zastosowania szeregu otworów w cięgle regulacyjnym łączącym poszczególne zespoły robocze ustawione w jednym rzędzie. Korzystnie z dolnym końcem sprężynowego wspornika połączona jest płytka z osią, na której osadzona jest piasta z talerzem, co umożliwia zmianę kąta pochylenia talerza i pewne zablokowanie go śrubą w wybranym położeniu. Taka indywidualna regulacja pochylenia talerzy umożliwia stosowanie innego ustawienia talerzy skrajnych, aby nie przesypywały gleby poza szerokość obrabianego pasa roboczego lub talerzy pracujących za kołami ciągnika, aby zapewniały pełną niwelację kolein. Korzystnie dolny koniec sprężynowego wspornika znajduje się nieznacznie powyżej piasty, dzięki czemu gleba odrzucana przez pierwszy rząd talerzy do tyłu, rozbija się o sprężynowe wsporniki talerzy ustawionych w drugim rzędzie, nie powodując zalepiania powierzchni roboczej tych talerzy. Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przykładzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia zespół roboczy krótkiej brony talerzowej składający się z talerza przykręconego do piasty łożyskowanej tocznie na czopie i sprężynowego wspornika z elementami mocującymi w widoku z boku, fig. 2 przedstawia zespół roboczy bez ramienia umożliwiającego jego obrót w widoku z góry, a fig. 3 przedstawia widok z tyłu w kierunku W oznaczonym na fig. 2. Zespół roboczy krótkiej brony talerzowej według wynalazku ma talerz 1 przykręcony do piasty 2 łożyskowanej tocznie na czopie 3 połączonym z tuleją 4, która ma kołnierz 5. Tuleja 4 jest osadzona obrotowo na osi 6, która ma kołnierz 7. Oś 6 z kołnierzem 7 jest połączona z płytką 8, która jest przykręcona do dolnego końca sprężynowego wspornika 9 wykonanego z pręta płaskiego. Kołnierz 5 tulei 4 jest połączony z kołnierzem 7 osi 6 śrubą 10 osadzoną w wybranych otworach 11 kołnierza 5 i otworach 12 kołnierza 7. Szereg otworów 11 w kołnierzu 5 tulei 4 i otworów 12 w kołnierzu 7 osi 6 umożliwia zmianę kąta pochylenie α talerza 1, przy czym talerz 1 może być ustawiony w płaszczyźnie pionowej (α=0) lub pochylony górną częścią do przodu (-α) lub odchylony górną częścią do tyłu (+α). Do górnego końca sprężynowego wspornika 9 jest przymocowana głowica 13 składająca się z płyty 14 i czopa 15 oraz ramię 18. Czop 15 głowicy 13 osadzony jest w tulei 16 przyspawanej do belki 17 ramy brony. Ramię 18 jest z kolei połączone sworzniem 19 z cięgłem regulacyjnym 20. Przestawienie cięgła
4 PL 207 900 B1 regulacyjnego 20 powoduje obrót głowicy 13 w tulei 16, a tym samym przestawienie sprężynowego wspornika 9 i zamocowanego na nim talerza 1 i ustawienie go pod wymaganym kątem natarcia β względem kierunku ruchu. Wykaz oznaczeń 1 - talerz 2 - piasta 3 - czop 4 - tuleja czopa 5 - kołnierz tulei 6 - oś 7 - kołnierz osi 8 - płytka 9 - wspornik sprężynowy 10 - śruba 11 - otwór kołnierza tulei 12 - otwór kołnierza osi 13 - głowica 14 - płyta głowicy 15 - czop głowicy 16 - tuleja belki 17 - belka ramy 18 - ramię 19 - sworzeń 20 - cięgło regulacyjne α - kąt pochylenia talerza β - kąt natarcia talerza Zastrzeżenia patentowe 1. Zespół roboczy krótkiej brony talerzowej składający się z talerza przykręconego do piasty łożyskowanej tocznie na czopie i sprężynowego wspornika, znamienny tym, że czop (3) jest połączony z tuleją (4) osadzoną obrotowo na osi (6), która jest połączona z płytką (8) przykręconą do dolnego końca sprężynowego wspornika (9), a do górnego końca sprężynowego wspornika (9) jest przymocowana głowica (13), której czop (15) osadzony jest obrotowo w tulei (16) belki (17) oraz ramię (18), które jest połączone z cięgłem regulacyjnym (20). 2. Zespół roboczy krótkiej brony talerzowej według zastrz. 1, znamienny tym, że w kołnierzu (5) tulei (4) i kołnierzu (7) osi (6) znajduje się szereg otworów regulacyjnych (11, 12) pod śrubę (10) ustalającą kąt pochylenie α talerza (1). 3. Zespół roboczy krótkiej brony talerzowej według zastrz. 1, znamienny tym, że do górnego końca sprężynowego wspornika (9) jest przymocowana rozłącznie głowica (13) i ramię (18) umożliwiające regulację kąta natarcia β talerza (1).
PL 207 900 B1 5 Rysunki
6 PL 207 900 B1 Departament Wydawnictw UP RP Cena 2,46 zł (w tym 23% VAT)