Bezpieczeństwo użytkowania budynków wielkopłytowych

SOBCZAK-PIĄSTKA Justyna 1 Bezpieczeństwo użytkowania budynków wielkopłytowych WSTĘP W Polsce podstawowy składnik zasobów mieszkaniowych stanowią wybudowane w okresie 1960-90 wielorodzinne budynki wielkopłytowe. Szacuje się, że obecnie mieszka w tego typu obiektach ponad 10 milionów osób. Największy rozwój tego rodzaju budownictwa systemowego przypadał na lata siedemdziesiąte XX. wieku, kiedy nastąpił bardzo duży rozwój osiedli mieszkaniowych [3]. Montaż konstrukcji budynków na placu budowy z gotowych prefabrykatów odbywał się zwykle w dużym tempie i bardzo często jakość robót budowlanych nie była dostatecznie dobra [5, 6]. Budownictwo to kojarzone jest dzisiaj raczej z niską jakością wykonania. Nie istnieją jednak kompleksowe badania, analizy i statystyki, z których wynikałoby, które budynki znajdują się w dobrym lub złym stanie technicznym. Wiadomo natomiast, że w znacząco licznej grupie mogą znajdować się budynki z istotnymi uszkodzeniami, dotyczy to zwłaszcza złączy i wieszaków (połączeń między poszczególnymi prefabrykatami). W celu zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania wielorodzinnych budynków wielkopłytowych niezbędne jest przeprowadzenie kompleksowej oceny stanu technicznego tych obiektów i następnie określenie stopnia ich zużycia. Jest to szczególnie istotne, bowiem na tej podstawie powinny dopiero być przyjmowane koncepcje i zakresy rzeczowe prac remontowo-naprawczych. W aktualnych warunkach polskich ma to fundamentalne znaczenie, ponieważ z niekwestionowanych powodów ekonomicznych nie ma możliwości, aby w najbliższych kilkudziesięciu latach budynki te zostały zastąpione innymi, nowymi obiektami, tak jak to czyni się obecnie, np. w Niemczech i Francji. Największym problemem, jaki napotkają w Polsce osoby dokonujące oceny stanu technicznego budynków wielkopłytowych, jest brak jakichkolwiek wytycznych do jej prowadzenia. Nie obowiązują bowiem żadne wzory do określenia stopnia zużycia budynków wielkopłytowych. Wytyczne dotyczące prowadzenia tego typu badań są w szczególności przedmiotem rozważań w tym artykule. W niniejszej pracy przedstawiono w formie skrótowej tylko wybrane zagadnienia dotyczące tej złożonej i trudnej problematyki, która w najbliższym czasie będzie musiała być podjęta w naszym kraju. 1. PODSTAWOWE CECHY BUDOWNICTWA WIELKOPŁYTOWEGO Konstrukcje wielkoblokowe i wielkopłytowe stosowano szeroko w budownictwie mieszkaniowym w latach 1960-90, przy czym dominowało budownictwo wielkopłytowe. Obecnie oba systemy określa się jedną nazwą - budownictwo wielkopłytowe. Konstrukcja budynku wielkopłytowego składa się ze ścian nośnych (konstrukcyjnych), stropów i fundamentów. W zależności od kierunku usytuowania ścian nośnych w stosunku do podłużnej osi budynku rozróżnia się trzy podstawowe układy konstrukcyjne układ podłużny, układ poprzeczny i układ mieszany. Ściany i stropy w budynkach wielkopłytowych stanowią sztywne tarcze pionowe i poziome wzajemnie powiązane w poziomie stropów, co powoduje zintegrowanie przestrzenne całego ustroju nośnego budynku. Podstawową cechą konstrukcji budynków wielkopłytowych, odróżniającą je od konstrukcji innych rodzajów budynków ze ścianami nośnymi, są złącza pomiędzy prefabrykowanymi płytami ściennymi i stropowymi. Złącza te są bardzo newralgicznym elementem tych budynków, w których skupiają się różne mankamenty projektowe i wykonawcze. 1 Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy im. J. J. Śniadeckich w Bydgoszczy, ul. Kordeckiego 20, 85-225 Bydgoszcz, tej. 52 340 85 00, e-mail:justynas@utp.edu.pl 4487

Budynki mieszkalne zrealizowane metodami uprzemysłowionymi, a w szczególności w technologii wielkopłytowej, mają pewną wspólną specyfikę odróżniającą je od budownictwa tradycyjnego. Różnice te mają następujące istotne podstawy: rodzaj zastosowanych materiałów i ich zestawienie w budownictwie wielkpłytowym odbiegało istotnie od wcześniejszych rozwiązań, wymiary elementów składowych budynków wielkopłytowych, sposób ich produkcji wyraźnie różnił się od wcześniej stosowanych, połączenie elementów (złącza) i technologie montażu budynków wielkopłytowych nie miały w przeszłości odpowiedników. Wymienione różnice między budownictwem tradycyjnym, a wielkopłytowym przekładać się muszą oczywiście na specyfikę konserwacji, napraw oraz usuwanie wad, remonty, modernizacje i rewitalizację takich obiektów. Przy zapewnieniu bezpieczeństwa konstrukcji budynków wielkopłytowych należy mieć na względzie właśnie ich specyfikę. 2. BADANIA STANU TECHNICZNEGO BUDYNKÓW WIELKOPŁYTOWYCH Diagnostyka techniczna w budownictwie, albo po prostu diagnostyka budowlana, obejmuje ocenę stanu technicznego i prognozę tego stanu. Opracowaniem technicznym obejmującym diagnostykę budowlaną jest zwykle ekspertyza budowlana. Ważnym składnikiem ekspertyzy (diagnostyki) są: badania in situ materiałów i elementów konstrukcyjnych obiektu obejmujące między innymi badania parametrów wytrzymałościowych i cech fizycznych, badania chemiczne, geodezyjne i geotechniczne oraz badania specjalne badania laboratoryjne pobranych próbek z konstrukcji obiektu. W ogólności badania in situ dzielimy na badania niszczące, seminiszczące i nieniszczące. Biorąc pod uwagę fakt, że rozważane budynki wielkopłytowe są użytkowane, bardzo ważnym zadaniem jest, aby szczególnie intensywnie rozwijać i stosować metody nieniszczące (nieinwazyjne). Odnosząc wymienione badania do głównych elementów konstrukcyjnych budynków wielkopłytowych, szczególnie istotne są metody badań nieniszczących lub/i seminiszczących dotyczące przede wszystkim betonu oraz zbrojenia. Klasyfikacja metod badań nieniszczących i seminiszczących w zależności od wyznaczonej właściwości materiału (betonu i zbrojenia) przedstawia się następująco [1, 2, 4, 7]: do badania wytrzymałości betonu metody sklerometryczne, wśród których wyróżniamy metodę statyczną (pomiar odcisku) i metodę dynamiczną (pomiar odskoku) metoda ultradźwiękowa metody seminiszczące, wśród których wyróżniamy metodę pull-out (wyrywanie kotew osadzonych w stwardniałym betonie), metodę lock-out (wyrywanie kotew osadzonych przed betonowaniem), metodę pull-off (odrywanie przyklejonych krążków stalowych) i metodę breakoff (wyłamywanie kawałków betonu lub naroży) metody penetracyjne (metoda Windsor) do ustalania ciężaru objętościowego i jednorodności betonu wyróżniamy metody sklerometryczną, ultradźwiękową i radiometryczną do określania wilgotności betonu metody chemiczne, wśród których wyróżniamy metodę papierków wskaźnikowych i metodę karbidową metody elektryczne, wśród których wyróżniamy metodę elektrooporową, metodę dielektryczną i metodę mikrofalową metody radiometryczne, wśród których wyróżniamy metodę określania zmian natężenia promieniowania janizującego i metodę oznaczania ilości spowolnionych neutronów metoda termograficzna do wykrywania wewnętrznych wad struktury materiału (betonu) 4488

metoda wizualna wspomagana urządzeniami optycznymi metody akustyczne, wśród których wyróżniamy metodę ultradźwiękową i metodę młoteczkową metoda termograficzna metoda radarowa metoda radiograficzna do ustalania lokalizacji zbrojenia w betonie metoda elektromagnetyczna metoda radarowa metoda radiograficzna metoda ultradźwiekowa do ustalania korozji zbrojenia w betonie metodami elektrochemicznymi badania prawdopodobieństwa wystąpienia korozji zbrojenia, wśród których wyróżniamy badanie potencjału stacjonarnego i badanie rezystancji i otulenia betonu wyznaczanie szybkości korozji na podstawie pomiaru gęstości prądu korozyjnego, gdzie wyróżniamy metodę analizy krzywych polaryzacji (np. metoda LPR Linear Polarization Resistance), metodę impulsu galwano statycznego i metodę ciągłego monitorowania korozji zbrojenia konstrukcji betonowych (żelbetowych), np. ciągły pomiar potencjału stacjonarnego 3. SKWANTYFIKOWANY SPOSÓB OCENY STANU TECHNICZNEGO I WARTOŚCI UŻYTKOWEJ BUDYNKÓW WIELKOPŁYTOWYCH Podjęcie jakichkolwiek działań związanych z dalszym użytkowaniem budynków wielkopłytowych na pewno wiązać się musi z określeniem ich stanu technicznego i użytkowego, stopniem zużycia, trwałością, niezawodnością i stopniem bezpieczeństwa. Podstawowe wymagania niezawodności konstrukcji obiektów budowlanych przewidują, że konstrukcje i elementy konstrukcyjne powinny być tak zaprojektowane, wykonane i potem utrzymywane w wymaganym stanie technicznym, aby z odpowiednim stopniem (wskaźnikiem) niezawodności mogły: oprzeć się działaniom, które mogą zaistnieć podczas budowy i użytkowania, zachowywać się właściwie w normalnych warunkach użytkowania, utrzymywać konstrukcyjną całość w przypadku pożaru, lokalnego wybuchu i miejscowych uszkodzeń. Na stan techniczny i na wartość użytkową obiektu budowlanego składa się zużycie techniczne (fizyczne), zużycie funkcjonalne (użytkowe) i zużycie środowiskowe. Zużycie techniczne wynika przede wszystkim z wieku obiektu budowlanego, trwałości zastosowanych materiałów, jakości wykonawstwa budowlanego, wad projektowych, prowadzonej gospodarki remontowej itp. Zużycie techniczne określa się procentowo przy użyciu, tzw. stopnia zużycia technicznego, niezależnie od przyczyn, które doprowadziły do stwierdzonego stanu. Zużycie funkcjonalne jest to zużycie wynikające z porównania zastosowanych w danym przypadku zaprojektowanych i faktycznie wykonanych rozwiązań użytkowych do aktualnie preferowanych (ocena nowoczesności), a także porównania wynikającego ze sposobu wykończenia i wyposażenia w urządzenia techniczne oraz również przeznaczenia utrudniającego lub umożliwiającego zmianę sposobu wykorzystania. Stopień zużycia funkcjonalnego określa się procentowo na podstawie oceny budynku, uwzględniającej między innymi postęp technologiczny w budownictwie, brak możliwości dostosowania budynku do aktualnych potrzeb oraz zmiany w preferencjach społecznych odnośnie do zapotrzebowania na określony typ budynków. Zużycie środowiskowe wynika z dokonanych lub planowanych zmian w otoczeniu budynku, powodujących uciążliwości w korzystaniu z tego budynku. Zużycie to może występować w budynku lub/i jego otoczeniu. Na to zużycie mogą wpływać hałas, wibracje, promieniowanie, zapachy, wyziewy oraz szkodniki biologiczne. Wydaje się, że najlepszym i najbardziej obiektywnym sposobem służącym do optymalnej oceny stopnia zużycia technicznego budynków wielkopłytowych jest średnioważony stopień zużycia 4489

technicznego S z wyrażony w procentach. Sposób ten polega na ustaleniu stopnia zużycia poszczególnych elementów budynku, a następnie na obliczeniu zintegrowanego współczynnika S z. Współczynnik S z określa następujący znany wzór: n U i Sei S z (1) i 1 100 gdzie: U i wartość i elementu budynku odniesiona do wartości całego budynku (wartość względna elementu budynku), S ei stopień zużycia i elementu wyrażony w procentach, n liczba ocenianych elementów budynku. Wartości względne elementu budynku U i (tzw. wagi) należy ustalić oddzielnie dla różnych budynków w ramach rozważanych systemów. Ustalenie stopnia zużycia elementu S ei powinno być domeną rzeczoznawców budowlanych i rezultatem oględzin, badań i pomiarów, czyli wynikać z dokonanej diagnostyki technicznej obiektu budowlanego. Ostatecznie można dokonać następującej syntezy zaproponowanego wyżej sposobu oceny stanu techniczno użytkowego budynku: I metoda model dekompozycyjny, wyróżniający trzy parametry, tj.: S z stopień zużycia technicznego, % S f stopień zużycia funkcjonalnego, % S s stopień zużycia środowiskowego, % II metoda - model zintegrowany, wyróżniający jeden parametr nazywany zintegrowanym współczynnikiem charakteryzującym stan techniczno użytkowy budynku lub parametrem opisującym względną wartość użytkową budynku, S S = w z S z + w f S f + w s S s, (2) gdzie: w z, w f, w s oznaczają wagi odnoszące się odpowiednio do zużycia technicznego, zużycia funkcjonalnego i zużycia środowiskowego, przy czym spełniony powinien być warunek w z + w f + w s = 1. (3) Niezależnie od przyjętej metody syntezy należy ustalić pewne wartości graniczne (S z, S f, S s, S) oraz wagi (w s, w f, w s ). Jest to ważny element do ustalenia. 4. WSKAZANIE NAJCZĘSTSZYCH USZKODZEŃ BUDYNKÓW WIELKOPŁYTOWYCH Wnioski dotyczące bezpieczeństwa użytkowania budynków mieszkalnych wielkopłytowych mogą być określone na podstawie przeprowadzonej kompleksowej diagnostyki. Przy czym badania także muszą obejmować reprezentatywną grupę obiektów wybudowanych w tym samym systemie. W pracy przedstawia się przeprowadzone badania stanu technicznego kilkunastu wielorodzinnych budynków wielkopłytowych systemu szczecińskiego. Pozwala to na określenie najczęstszych wad i uszkodzeń występujących w konstrukcji tego systemu budownictwa. Do diagnostyki technicznej wykorzystano szereg metod nieniszczących. Na początku wykonano tzw. badania globalne z zastosowaniem metody termowizyjnej. Metoda ta pozwala na sprecyzowanie miejsc w budynku, w których znajdują się potencjalne wady i uszkodzenia. Wykonując termogram ściany, można ustalić przede wszystkim rozkład temperatur na powierzchni takiej ściany. Na wszystkich badanych obiektach wyraźnie zauważalne są miejsca, w których wykonano termomodernizację ścian budynku wielkopłytowego poprzez dołożenie dodatkowej warstwy styropianu. Zastosowanie metody termowizyjnej pozwoliło także na zlokalizowanie miejsc, w których występują nieciągłości w strukturze wewnętrznej ścian zewnętrznych. Na zdjęciu wykonanym z wykorzystaniem kamery termowizyjnej jest wyraźnie widoczne, że ważnymi (newralgicznymi) miejscami w strukturze konstrukcyjnej każdego z przebadanych budynków wielkopłytowych są złącza 4490

między elementami ściennymi i stropowymi (rys. 1). Łączenia te można dostrzec nawet po przykryciu ścian termoizolacją. Rys. 1. Zdjęcie wykonane kamerą termowizyjną i aparatem fotograficznym. Rozkład temperatur na ścianach budynku wielkopłytowego nieocieplonych i docieplonych dodatkową warstwą styropianu [opracowanie własne] We wszystkich badanych budynkach zauważono także, że utrata ciepła przez ściany piwnic jest o wiele większa niż przez ściany kondygnacji naziemnych, dotyczy to zwłaszcza naroży (rys. 2). Rys. 2. Zdjęcie wykonane kamerą termowizyjną i aparatem fotograficznym. Widoczna różnica w rozkładzie temperatur dla ścian piwnic i kondygnacji powtarzalnych [opracowanie własne] Wszystkie z przebadanych budynków zostały poddane termomodernizacji. Zakres przeprowadzonych prac budowlanych jest bardzo różny na poszczególnych obiektach. Żaden z przebadanych obiektów nie miał jednak wykonanego prawidłowo ocieplenia na wszystkich ścianach elewacyjnych. Wszystkie budynki miały natomiast wykonane docieplenia ścian szczytowych (rys. 3) Rys. 3. Różny zakres prac termomodernizacyjnych na przebadanych budynkach wielkopłytowych [opracowanie własne] 4491

W ponad połowie diagnozowanych budynków wielkopłytowych zauważono na elewacjach poddanych wcześniej termomodernizacji pojawiające się zacieki i zawilgocenia. Z upływem lat będą powodowały one zapewne destrukcję warstwy elewacyjnej, co negatywnie wpłynie na cechy izolacyjności termicznej budynku, na jego estetykę i stan zdrowia mieszkańców (rys. 4). Stopień występowania zawilgoceń oraz ich intensywność jest różna w zależności od okresu eksploatacji budynku, jakości wykonania docieplenia oraz warunków użytkowania. Rys. 4. Zawilgocenia warstwy elewacyjnej [opracowanie własne] Dalej w diagnostyce technicznej budynków wielkopłytowych ustalano w wyniku przeprowadzonej wizji lokalnej miejsca występowania uszkodzeń i ubytków w elementach konstrukcyjnych. Podczas inwentaryzacji zewnętrznej konstrukcji stropodachu najczęstszym mankamentem w ponad połowie badanych obiektów były nieszczelności pokrycia i zabrudzenia w okolicach wpustów dachowych. Nagromadzenie się zanieczyszczeń przy rurach spustowych (np. zalegających suchych liści) może doprowadzić do zapchania się odpływu (rys. 5). Rys. 5. Nieszczelności w pokrycia stropodachu i zanieczyszczenia przy rurze spustowej na dachu [opracowanie własne] Dość częstym uszkodzeniem w budynkach wielkopłytowych (ponad połowa badanych obiektów) są zarysowania płyt loggii połączone z destrukcją betonu. Widoczne są liczne spękania w miejscu połączenia płyt, a także zawilgocenia i ubytki w płytach balkonowych (rys. 6). 4492

Rys. 6. Spękania przy połączeniach ścian loggii. Widoczne uszkodzenia i zacieki na płycie balkonowej [opracowanie własne] Najbardziej zaniedbanymi pomieszczeniami w wielkopłytowych budynkach mieszkalnych są piwnice. We wszystkich diagnozowanych obiektach są to obszary, gdzie nie wykonywano prawie żadnych prac remontowych od początku istnienia budynku. Najczęściej ograniczono się jedynie do pomalowania ścian. Zaniedbania widoczne są już przy zejściu do piwnic, gdzie we wszystkich badanych obiektach zaobserwowano np. uszkodzenia stopni schodów, wykruszenia ścian przy schodach lub zniszczenia balustrad (rys. 7). Rys. 7. Uszkodzenia biegów schodowych przy zejściu do piwnic [opracowanie własne] We wszystkich badanych wielorodzinnych budynkach wielkopłytowych w piwnicach widoczne są niedoróbki będące pozostałością nieprawidłowo lub niedbale wykonywanych prac przy wznoszeniu obiektu. Dotyczą one zwłaszcza miejsc, gdzie występują połączenia między prefabrykatami (rys. 8). Rys. 8. Niedbale wykonane prace budowlane w pomieszczeniach piwnic [opracowanie własne] Kolejną grupę nieorawidłowości stanowią uszkodzenia instalacji występuących w budynkach wielkopłytowych. Do usterek, które występowały we wszystkich badanych budynkach wielkopłytowych należą źle zabezpieczone przewody instalacji elektrycznej. Miejsca takie występują 4493

najczęściej w piwnicach, ale w niewielkiej liczbie zdarzają się także na klatkach schodowych wyższych kondygnacji (rys. 9). Rys. 9. Źle zabezpieczone instalacje elektryczne na klatce schodowej i w piwnicy [opracowanie własne] Następne badania w diagnostyce technicznej budynków wielkopłytowych to, tzw. badania lokalne z zastosowaniem także metod nieniszczących. Na podstawie uzyskanych wyników badań wytrzymałości betonu stwierdzono we wszystkich badanych budynkach wielkopłytowych wysoką wytrzymałość na ściskanie. W każdym z badanych obiektów przewyższała ona zawsze wytrzymałość projektowaną, która podawana była w projektach technicznych. Do tych badań wykorzystano młotek Schmidta oraz betonoskop. Inną metodą nieniszczącą wykorzystywaną w badaniach lokalnych jest metoda elektrochemiczna oceniająca prawdopodobieństwa wystąpienia korozji zbrojenia w elementach żelbetowych. W celu uzyskania mapy zniszczenia konieczne jest przyjęcie potencjałów granicznych (tab. 1). Tab. 1. Kryterium zagrożenia korozyjnego zbrojenia w betonie [7] Kryteria oceny potencjału stacjonarnego Prawdopodobieństwo wystąpienia zbrojenia, mv korozji zbrojenia E st < - 350 95% - 350 E st - 200 50% - 200 < E st 5% Rys. 10. Mapa potencjałów dla ściany zewnętrznej piwnic [opracowanie własne] Analizując mapy i wykresy otrzymane po badaniu ścian zewnętrznych piwnic (rys. 10), można zauważyć, że w ponad połowie badanych obiektów do wysokości kilkudziesięciu centymetrów od poziomu posadzki uzyskano wyniki świadczące o tym, że w tych miejscach istnieje 95% prawdopodobieństwo wystąpienia korozji w zbrojeniu. W pozostałych obiektach 4494

prawdopodobieństwo wystąpienia korozji w zbrojeniu od 5% do 50%. Górne fragmenty ścian piwnic we wszystkich badanych budynkach wielkopłytowych były zawsze z prawdopodobieństwem wystąpienia korozji zbrojenia do 5%. W tej chwili dokonuje się badań prawdopodobieństwa korozji stali zbrojeniowej w kondygnacjach nadziemnych, zwłaszcza w złączach. Osobnym ważnym badaniem jest aktualnie szybkość procesu korozyjnego prętów stalowych (zbrojenie, złącza) w miejscach, w których prawdopodobieństwo procesu korozyjnego przekracza 50%. Do tego celu wykorzystuje się także metodę elektrochemiczną. WNIOSKI Na podstawie przeprowadzonych badań dla kilkunastu wielorodzinnych budynków wielkopłytowych wybudowanych w systemie szczecińskim można sformułować wnioski dotyczące bezpieczeństwa użytkowania tych obiektów. Wykazano, że do najczęściej występujących uszkodzeń zaobserwowanych we wszystkich obiektach należą: straty ciepła wywołane brakiem izolacji termicznej lub nieprawidłowym jej wykonaniem, uszkodzenia biegów schodowych, ścian i balustrad przy zejściu do piwnic, niedbale wykonane prace budowlane w pomieszczeniach piwnic, źle zabezpieczone instalacje elektryczne na klatce schodowej i w piwnicy, prawdopodobieństwo wystąpienia korozji zbrojenia mieściło się w przedziale od 5% do 50%. W ponad połowie diagnozowanych obiektów zauważono natomiast: nieszczelności w pokryciu stropodachu i zanieczyszczenia przy rurach spustowych na dachach, spękania przy połączeniach ścian loggii, widoczne uszkodzenia i zacieki na płycie balkonowej, zawilgocenia warstwy elewacyjnej, do wysokości kilkudziesięciu centymetrów od poziomu posadzki piwnic uzyskano wyniki świadczące o tym, że w tych miejscach istnieje 95% prawdopodobieństwo wystąpienia korozji w zbrojeniu. Wykazane mankamenty nie stwarzają obecnie bezpośredniego zagrożenia bezpieczeństwa użytkowania wielorodzinnych budynków wielkopłytowych. Należy jednak prowadzić dalsze badania i obserwacje wytypowanych obszarów, gdzie ustalono najczęściej występujące uszkodzenia. Należałoby w tych miejscach zastosować diagnostykę sublokalną, która zakłada także wykonanie badań odkrywkowych. Może być to wykonane w mniejszym stopniu w ramach prowadzonych przeglądów rocznych i pięcioletnich Najlepiej jednak byłoby wykonać dokładną diagnostykę w ramach specjalnie sporządzonych ekspertyz budowlanych. Biorąc powyższe pod uwagę racjonalnym wydaje się następujące postępowanie dotyczące budynków wielkopłytowych, które powinno być w szczególności zadaniem dla szczebla centralnego (rządowego): opracowanie procedur diagnostycznych budynków wielkopłytowych z wykorzystaniem przede wszystkim metod nieniszczących (nieinwazyjnych), opracowanie procedury określania stopnia zużycia charakteryzującego stan techniczno użytkowy oraz wskaźnika bezpieczeństwa i niezawodności konstrukcji, opracowanie systemów technologicznych wzmocnienia, napraw, modernizacji, renowacji i przebudowy (rewitalizacji), stworzenie systemu dotacji i preferencyjnego kredytowania rewitalizacji budynków (osiedli) wielkopłytowych. Streszczenie Wybudowane w okresie 1960 1990 budynki wielkopłytowe stanowią obecnie podstawowy składnik zasobów mieszkaniowych w Polsce. Wiadomo, że w znacząco licznej grupie znajdują się budynki z istotnymi uszkodzeniami, dotyczy to zwłaszcza złączy. Rozpoczęto pewne prace modernizacyjne, które jednak w większości przypadków ograniczają się do prac termomodernizacyjnych. Przy tym wszystkim nie dokonuje się kompleksowej oceny stanu technicznego budynków i następnie określenia stopnia ich zużycia. Można zatem 4495

wywnioskować, że istnieje poważny i aktualny problem dotyczący diagnozowania stanu technicznego tych obiektów oraz określenia sposobów napraw, modernizacji i przystosowania do współczesnych standardów (rewitalizacja). W pracy przedstawiono problematykę dotyczącą badania stanu technicznego budynków wielkopłytowych i określenia bezpieczeństwa ich użytkowania. Słowa kluczowe: budynki wielkopłytowe, bezpieczeństwo użytkowania Safety in use of building made of prefabricated large concrete panels Abstract Buildings constructed between 1960 and 1990 structured with prefabricated large concrete panels constitute the major component of housing resources in Poland. It is commonly known that within the large population of these buildings there are buildings with significant damages, especially in panel connections. Certain modernization and retrofit works have been done recently on many buildings, however in most cases they are reduced tocorrecting of thermo-insulation properties of external walls. Typically, no evaluation of structural condition assessment of the building and determination of remaining servicelife of the building is performed. Thus, it can be concluded that there is a serious problem concerning diagnostics of structural condition of these buildings, need for development of their repairs and retrofit methods, and modernization and adaptation to current standards (i.e. by revitalization). This paper presents problems concerning the study of the technical condition of buildings made of prefabricated concrete panels and assess the safety of their use. Keywords: buildings structured with prefabricated large concrete panels, safety of use BIBLIOGRAFIA 1. Drobiec Ł., Lokalizacja zbrojenia w konstrukcji. Konferencja Szkoleniowa Konstrukcje murowe żelbetowe projektowanie, diagnostyka, naprawa. Poznań 2010. 2. Drobiec Ł., Jasiński R., Piakarczyk A., Diagnostyka konstrukcji żelbetowych. Metodologia, badania polowe, badania laboratoryjne betonu i stali. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2013. 3. Dzierżewicz Z., Starosolski W., Systemy budownictwa wielkopłytowego w Polsce w latach 1970-1985. Przegląd rozwiązań materiałowych, technologicznych i konstrukcyjnych. Oficyna a Wolters Kluwer Polska Sp. z o. o., Warszawa 2010. 4. Hoła J., Schabowicz K., Nieniszcząca diagnostyka obiektów budowlanych. Przegląd wybranych najnowszych metod z przykładami zastosowań. 56 Konferencja Naukowa KILiW PAN oraz KN PZITB, Kielce-Krynica 2010, s. 189 214. 5. Lewicki B. i inni, Budynki wznoszone metodami uprzemysłowionymi. Arkady, Warszawa 1979. 6. Runkiewicz W., Błędy i uszkodzenia w budownictwie wielkopłytowym. Błędy i uszkodzenia budowlane oraz ich usuwanie. WEKA. Warszawa 2000. 7. Zybura A., Jaśniok M., Jaśniok T., Diagnostyka konstrukcji żelbetowych. Tom. 2. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa, 2011. 4496