ĆWICZENIA DLA PACJENTÓW PO IMPLANTACJI STYMULATORA, KARDIOWERTERA-DEFIBRYLATORA W WARUNKACH DOMOWYCH DR HAB. N.K.F. EDYTA SMOLIS-BĄK
REHABILITACJA PO WSZCZEPIENIU STYMULATORA LUB KARDIOWERTERA-DEFIBRYLATORA Zgodnie z opracowanymi standardami rehabilitacji kardiologicznej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego prawidłowo działający stymulator serca czy kardiowerter-defibrylator nie powinien wpływać na realizację rehabilitacji ruchowej. Pacjenci z chorobą wieńcową lub innymi schorzeniami układu krążenia i wszczepionym stymulatorem powinni być włączani do programu rehabilitacji realizowanego zgodnie z zasadami obowiązującymi w kardiologii. Pamiętaj! Chroń swoje urządzenie przed uderzeniem. N ie wykonuj gwałtownych, bardzo obszernych ruchów ramieniem po stronie implantacji (do miesięcy). Poinformuj fizjoterapeutę o wszczepionym urządzeniu. Nie noś zbyt obcisłych ubrań, np. bluzek, koszul, biustonoszy. N ie noś ciężkiego plecaka (szelka może drażnić i uciskać miejsce wszczepienia), torby na ramieniu po stronie implantacji.
ĆWICZENIA DLA PACJENTÓW PO IMPLANTACJI STYMULATORA, KARDIOWERTERA-DEFIBRYLATORA W WARUNKACH DOMOWYCH NIEWSKAZANE ZABIEGI Z FIZYKOTERAPII Jeśli masz implantowany stymulator, nie korzystaj z zabiegów z zakresu fizykoterapii, takich jak: zabiegi miejscowe cieplne, przy użyciu światła spolaryzowanego, laseroterapia bezpośrednio na okolicę wszczepienia; zabiegi z zakresu elektroterapii w obszarze wszczepienia (w przypadku zastosowania w innych okolicach konieczne są ostrożność i nadzór lekarski). Zabiegi elektrostymulacji mogą zakłócać pracę wszczepionych urządzeń, przy stosowaniu jednak prądów o częstotliwości powyżej 70 Hz, w odległości większej niż 70 cm, a 50 Hz, w większej niż 50 cm od miej- sca wszczepienia nie obserwuje się zakłóceń w ich pracy. Pojedyncze doniesienia mówią o możliwości bezpiecznego stosowania przezskórnej stymulacji nerwów metodą TENS oraz elektrostymulacji nerwowo-mięśniowej NMES. Terapię tę należy jednak brać pod uwagę jedynie w przypadku braku alternatywnych metod leczenia; magnetoterapia i magnetostymulacja; ultradźwięki w okolicy wszczepienia (należy pamiętać, że generator drgań o wysokiej częstotliwości może zakłócać pracę stymulatora, minimalna odległość od miejsca implantacji to 5 cm). O CZYM POWINIENEŚ WIEDZIEĆ, ZANIM ROZPOCZNIESZ ĆWICZENIA Aby chronić miejsce wszczepienia oraz elektrod, należy: unikać intensywnego pływania ograniczać ruchy okrężne ramienia po stronie wszczepienia wykluczyć ćwiczenia ramienia na siłowni z dużym obciążeniem unikać sportów kontaktowych
POWRÓT DO SPRAWNOŚCI PO ZABIEGU Ograniczenie ruchów wyciągających nadmiernie rękę po stronie implantacji i obciążających staw ramienny przedłuża trwałość elektrod. Nie należy jednak rezygnować z normalnych życiowych czynności wykonywanych ręką po stronie wszczepionego urządzenia. Zupełne ograniczenie ruchów kończyny górnej, nawet przez kilka tygodni, może skutkować przewlekłym zespołem bólowym barku po stronie implantacji. Każdy chory z implantowanym kardiowerterem-defibrylatorem powinien zapytać lekarza o próg detekcji (defibrylacji) częstoskurczu swojego urządzenia (częstość tętna, przy którym następuje wyładowanie kardiowertera). Uzyskiwane podczas wysiłku tętno musi być niższe o 0 uderzeń/min poniżej progu defibrylacji (np. jeśli próg defibrylacji jest zaprogramowany na 80 ud./min, tętno wysiłkowe nie może przekroczyć 60 ud./min). Pamiętaj! Nigdy nie rozpoczynaj ćwiczeń bez konsultacji ze swoim lekarzem kardiologiem, który pomoże Ci wraz z fizjoterapeutą w dobraniu odpowiedniej formy aktywności fizycznej. W szczególnych przypadkach kardiolog może nie zgodzić się na samodzielne treningi i zalecić kontrolowaną aktywność fizyczną w formie ambulatoryjnej (poradnia kardiologiczna) lub stacjonarnej (sanatorium, oddział rehabilitacji kardiologicznej). Przyjmuj regularnie wszystkie leki zalecane przez Twojego kardiologa. Treningi nie zastępują farmakoterapii. Nie rozpoczynaj ćwiczeń: gdy źle się czujesz; masz podwyższone ciśnienie krwi (80/00); czujesz szybką lub nieregularną pracę serca; bezpośrednio po posiłku (dopiero,5 godz. po jego spożyciu). Wystąpienie niepokojących objawów, takich jak: stan zapalny w miejscu wszczepienia, krwiak, stymulacja nerwu przeponowego, stymulacja mięśniowa, okresowe zasłabnięcia, wyładowania kardiowertera-defibrylatora, jest bezwzględnym wskazaniem do przerwania treningów. Ponowienie ich nastąpić może dopiero po ustąpieniu dolegliwości i konsultacji z lekarzem. 4
ĆWICZENIA DLA PACJENTÓW PO IMPLANTACJI STYMULATORA, KARDIOWERTERA-DEFIBRYLATORA W WARUNKACH DOMOWYCH Przygotuj się do ćwiczeń: zaopatrz się w ciśnieniomierz mierz ciśnienie i tętno przed rozpoczęciem i po zakończeniu ćwiczeń; ćwicz w dobrze przewietrzonym pomieszczeniu lub przy odpowiedniej pogodzie na świeżym powietrzu; zaopatrz się w sport tester (pasek zakładany na klatkę piersiową i zegarek) niezbędny w kontrolowaniu tętna podczas wysiłku; ubierz się odpowiednio (przewiewne, niekrępujące ruchów ubranie oraz sportowe obuwie). Natychmiast przerwij wysiłek, jeśli: poczujesz się źle lub będziesz bardzo zmęczony; będziesz odczuwał nadmierny ból w okolicach implantacji urządzenia; pojawią się ból wieńcowy, duszność; wystąpią bóle i zawroty głowy; Twoje tętno będzie nieregularne, bardzo szybkie lub będzie się obniżało; poczujesz wyładowanie kardiowertera-defibrylatora (w tym przypadku musisz jak najszybciej zgłosić się do kardiologa i na kontrolę urządzenia). Ogólne zasady wykonywania ćwiczeń: ćwicz 5 razy w tygodniu początkowo od 5 do 0 min, a w późniejszym okresie od 0 do 60 min; ćwicz we własnym, umiarkowanym tempie; podczas ćwiczeń nie zapominaj o prawidłowym oddechu; jeśli do tej pory nie byłeś aktywny fizycznie, rozpocznij gimnastykę od ćwiczeń łatwiejszych i mniej obciążających, stopniowo wydłużaj czas i natężenie wysiłku; unikaj dźwigania oraz ćwiczeń połączonych z zatrzymywaniem powietrza; nie wykonuj ćwiczeń, które są dla Ciebie za trudne bądź powodują złe samopoczucie. 5
PRZYKŁADOWY ZESTAW ĆWICZEŃ Podane ćwiczenia możesz dowolnie przeplatać, pamiętając o zasadach stopniowania wysiłku (od małego natężenia do większego) oraz trudności (od ćwiczeń łatwiejszych do trudniejszych). W miarę poprawy kondycji możesz zwiększać liczbę powtórzeń oraz serii danego ćwiczenia. Aby uspokoić oddech podczas treningu, wykonaj ćwiczenia oddechowe. Jeśli Twoja wydolność fizyczna jest ograniczona, wykonuj ćwiczenia w pozycji siedzącej, a w miarę jej poprawy wprowadź do swojego zestawu ćwiczenia w pozycji stojącej (bardziej obciążają układ krążenia). Pamięta j! W pierwsz ych dniac h po zabie w stawie gu ruchy barkowym po stronie tacji mog implaną być bo lesne. Jeśl się dobrz i rana go e, możesz i wykonyw nia z więk ać ćwicze szające za k re s ruchu w ramienny stawie m, nie prz ekraczają granicy b c jednak ólu. Zaczynamy! ĆWICZENIA W POZYCJI LEŻĄCEJ Ćwiczenie 0 Ćwiczenie Unoś górną część tułowia, odrywając łopatki od podłoża. Ułóż ramiona wzdłuż tułowia,nogi zegnij łokieć po stronie implantacji, Połóż się na plecach, ugnij zaciskajwi otwieraj dłoń. kolanach, dłonie ułóż pod głową. 6
ĆWICZENIA DLA PACJENTÓW PO IMPLANTACJI STYMULATORA, KARDIOWERTERA-DEFIBRYLATORA W WARUNKACH DOMOWYCH Ćwiczenie Ułóż ramiona wzdłuż tułowia, zegnij staw łokciowy po stronie implantacji. Wykonuj krążenia nadgarstkiem na zewnątrz i do wewnątrz. Ćwiczenie Ułóż ramiona wzdłuż tułowia. Uginaj stawy łokciowe z wdechem nosem, prostuj z wydechem ustami. Ćwiczenie 4 Ćwiczenie 5 Ułóż ramiona wzdłuż tułowia, przenoś ramię po stronie implantacji w bok (przesuwając po powierzchni łóżka/materaca), zaczynając od 0 do maksymalnie 90. Ułóż ramiona wzdłuż tułowia, wykonuj rotację ramienia po stronie implantacji na zewnątrz i do wewnątrz. 7
Ćwiczenie 6 Przenieś ramiona w przód, wdychając powietrze nosem. Splecione dłonie oprzyj na klatce piersiowej. Wróć do pozycji wyjściowej, wydychając powietrze ustami. Ćwiczenie 7 Ułóż ramiona wzdłuż tułowia. Wróć do pozycji wyjściowej, wydychając powietrze ustami. Unieś barki, wdychając powietrze nosem. Ćwiczenie 8 Splecione dłonie oprzyj na brzuchu. Unieś ramiona do granicy bólu......i powoli je opuść. 8
ĆWICZENIA DLA PACJENTÓW PO IMPLANTACJI STYMULATORA, KARDIOWERTERA-DEFIBRYLATORA W WARUNKACH DOMOWYCH Próbuj wykonywać codzienne czynności ręką po stronie implantacji Włączaj światło. Naciskaj dłonią na klamkę. Nalewaj wodę z czajnika do kubka. Jeśli powyższe ćwiczenia nie sprawiają Ci trudności, możesz rozpocząć wykonywanie kolejnych. ĆWICZENIA W POZYCJI SIEDZĄCEJ Ćwiczenie Wykonuj z palców dłoni wachlarz. Ćwiczenie Unieś ramiona w przód, zaciskaj i otwieraj dłonie. Ćwiczenie Dociskaj wszystkimi palcami po kolei do kciuka. 9
Ćwiczenie 4 Zegnij łokcie, wykonuj krążenia nadgarstkami na zewnątrz/do wewnątrz. Ćwiczenie 5 Ułóż ramiona wzdłuż tułowia. Stopniowo odrywaj pięty od podłoża. Następnie odrywaj palce od podłoża. Ćwiczenie 6 Oprzyj dłonie na barkach, wykonuj delikatne krążenia ramionami w przód i w tył (do granicy bólu). 0
ĆWICZENIA DLA PACJENTÓW PO IMPLANTACJI STYMULATORA, KARDIOWERTERA-DEFIBRYLATORA W WARUNKACH DOMOWYCH Ćwiczenie 7 Ułóż ramiona wzdłuż tułowia; ugnij łokcie, wdychając powietrze nosem, po czym wyprostuj łokcie, wydychając powietrze ustami. Ćwiczenie 8 Ułóż ramiona wzdłuż tułowia, naprzemiennie prostuj nogi w stawach kolanowych. Ćwiczenie 9 Ułóż ramiona wzdłuż tułowia, naprzemiennie unoś kolana.
Ułóż ramiona wzdłuż tułowia, spróbuj dotknąć prawą dłonią do lewego ucha/ lewą dłonią do prawego ucha, wdychając powietrze nosem. Ćwiczenie 0 Opuść rękę, wydychając powietrze ustami. Ćwiczenie Trzymając w dłoniach lekki woreczek (lub małą poduszkę), przekładaj go wokół bioder. Ćwiczenie Podnieś ramiona na wysokość linii barków, ugnij je z przodu. Przenieś ramiona w tył (do granicy bólu), wdychając powietrze nosem. Wróć do pozycji wyjściowej, wydychając powietrze ustami.
ĆWICZENIA DLA PACJENTÓW PO IMPLANTACJI STYMULATORA, KARDIOWERTERA-DEFIBRYLATORA W WARUNKACH DOMOWYCH Ćwiczenie Trzymając w dłoniach lekki woreczek lub małą poduszkę, przenoś ręce w przód, w prawo, w lewo. Opuść ramiona. Ćwiczenie 4 Oprzyj dłonie na udach, unieś prawą nogę i lewą rękę, wróć do pozycji wyjściowej. Unieś lewą nogę i prawą rękę, wróć do pozycji wyjściowej. Ćwiczenie 5 Oprzyj dłonie na udach, unieś je w przód, wdychając powietrze nosem, opuść, wydychając powietrze ustami.
Ćwiczenie 6 Połóż dłonie na biodrach, naprzemiennie odstawiaj prawą i lewą nogę w bok. Ćwiczenie 7 Ćwiczenie 8 Ułóż ramiona wzdłuż tułowia, odwróć ramiona z wdechem nosem. Wróć do pozycji wyjściowej, wydychając powietrze ustami. Spleć dłonie, oprzyj je na klatce piersiowej. Przenieś ramiona w przód z odwróceniem dłoni, następnie oprzyj dłonie na klatce piersiowej. ĆWICZENIA W POZYCJI STOJĄCEJ Ułóż ramiona wzdłuż tułowia, ugnij stawy łokciowe, wdychając powietrze nosem. Wyprostuj łokcie, wydychając powietrze ustami. Ćwiczenie 4
ĆWICZENIA DLA PACJENTÓW PO IMPLANTACJI STYMULATORA, KARDIOWERTERA-DEFIBRYLATORA W WARUNKACH DOMOWYCH Ćwiczenie Odstaw prawą nogę w bok, powróć do pozycji wyjściowej. Połóż dłonie na oparciu krzesła. Odstaw lewą nogę w bok, powróć do pozycji wyjściowej. Ćwiczenie Oprzyj dłonie na biodrach. Ćwiczenie 4 Ściągnij łopatki, wdychając powietrze nosem. Powróć do pozycji wyjściowej, wydychając powietrze ustami. Stań w rozkroku, dłonie połóż na oparciu krzesła, przenoś ciężar ciała z nogi na nogę bez odrywania stóp od podłogi. 5
Ćwiczenie 5 Oprzyj dłonie na biodrach. Wykonuj krążenie biodrami w prawo. Następnie wykonuj krążenie biodrami w lewo. Ćwiczenie 6 Ćwiczenie 7 Połóż dłonie na oparciu krzesła. Zrób wspięcie na palce, powietrze wdychając nosem. Wróć do pozycji wyjściowej, wydychając powietrze ustami. Połóż dłoń na oparciu krzesła, maszeruj w miejscu. Ćwiczenie 8 Ułóż ramiona wzdłuż tułowia. Unieś barki, wdychając powietrze nosem. Opuść barki, wydychając powietrze ustami.