Toruń, kwiecień 2010 rok

MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM W 2009 ROKU część diagnostyczna Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Toruń, kwiecień 2010 rok

Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie kujawskopomorskim w 2009 roku część diagnostyczna charakteryzuje podaż i popyt na pracę w regionie. Zamieszczono w nim dane o strukturze bezrobotnych i ofert pracy zgłoszonych do powiatowych urzędów pracy według zawodów i Polskiej Klasyfikacji Działalności. Publikacja została przygotowana w ramach projektu Monitoring regionalnego rynku pracy II współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Źródłem informacji są dane statystyczne gromadzone przez powiatowe urzędy pracy. Przy publikowaniu danych prosimy o podanie źródła Monitoring of shortage and surplus occupations in kujawsko-pomorskie voivodship in 2009 diagnostic part characterizes supply and demand for a job in the region. The publication contains data of the unemployed structure and job offers submitted to powiat labour offices according to occupations and the Polish Classification of Activities. The publication was prepared within a project Monitoring of a regional labour market II co-financed by European Union within European Social Fund. The source of information is a statistic data from report made by local labour offices. When publishing, please, indicate the source

SPIS TREŚCI I Wprowadzenie 1 II Bezrobotni w województwie kujawsko-pomorskim według zawodów i przynależności ostatniego miejsca pracy do sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). 2 2.1. Ogólna charakterystyka rynku pracy... 2 2.2. Bezrobotni według przynależności ostatniego miejsca pracy do sekcji PKD 5 2.3. Napływ i struktura bezrobotnych według zawodów... 7 2.3.1. Nowe rejestracje bezrobotnych w 2009 r... 7 2.3.2. Struktura bezrobotnych według zawodów stan w końcu 2009 r... 10 2.4. Bezrobotni według płci i zawodów.... 15 2.5. 2.6. III Bezrobotne osoby w okresie do 12 zakończenia nauki według zawodów.. Osoby poprzednio pracujące pozostające bez pracy powyżej 12 miesięcy według zawodów... Analiza ofert pracy zgłoszonych do powiatowych urzędów pracy w województwie kujawsko-pomorskim... 17 19 22 3.1. Struktura zgłoszonych ofert pracy według zawodów... 22 3.2. Oferty pracy zgłoszone przez pracodawców sklasyfikowanych według przynależności do sekcji PKD. 26 IV Pośrednictwo pracy w agencjach zatrudnienia w województwie kujawskopomorskim w 2009 r V Analiza zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie kujawsko-pomorskim w 2009 r........ 28 30 VI Podsumowanie.. 35 VII Słownik podstawowych pojęć związanych z monitoringiem zawodów deficytowych i nadwyżkowych 37 VIII Skrót w języku angielskim.. 38 IX Aneks statystyczny 42

ANEKS STATYSTYCZNY Tabela 1. Tabela 2. Tabela 3. Tabela 4. Bezrobotni według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy oraz oferty pracy w województwie kujawsko-pomorskim w 2009 roku.. Bezrobotni oraz oferty pracy w wielkich grupach zawodowych w województwie kujawsko-pomorskim w 2009 roku. Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności w województwie kujawsko-pomorskim w 2009 roku. Bezrobotni (b) i zgłoszone oferty pracy (o) według zawodów w powiatach województwa kujawsko-pomorskiego w 2009 roku.... 43 44 45 86

1. WPROWADZENIE Zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 roku (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 z poźn. zm.) do zadań samorządu województwa w zakresie polityki rynku pracy należy m.in. badanie popytu na pracę, w tym prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Poprzez monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych należy rozumieć proces systematycznego obserwowania zjawisk zachodzących na rynku pracy dotyczących kształtowania popytu na pracę i podaży zasobów pracy w przekroju terytorialno zawodowym. Mianem deficytowego określa się zawód, na który występuje na rynku pracy wyższe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Analogicznie zawód nadwyżkowy to taki zawód, na który występuje na rynku pracy mniejsze zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy. Obowiązek prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych ma na celu zapewnienie bieżącej koordynacji szkoleń dla bezrobotnych oraz kształcenia zawodowego zgodnego z potrzebami rynku pracy. Do szczegółowych zadań tego badania należy zaliczyć: określenie kierunków i natężenia zmian zachodzących w strukturze zawodowo kwalifikacyjnej na lokalnym rynku pracy, stworzenie bazy informacyjnej dla opracowania przyszłych struktur zawodowo kwalifikacyjnych w układzie lokalnym, określenie odpowiednich kierunków szkolenia bezrobotnych, zapewniających większą efektywność organizowanych szkoleń, usprawnienie poradnictwa zawodowego poprzez wskazanie zawodów deficytowych i nadwyżkowych, usprawnienie pośrednictwa pracy poprzez uzyskanie informacji o planowanych ofertach pracy na rok przyszły oraz przewidywanej liczbie osób kończących naukę według zawodów, ułatwienie realizacji programów specjalnych dla aktywizacji osób długotrwale bezrobotnych w celu promowania ich ponownego zatrudnienia, bieżącą korektę poziomu, struktury i treści kształcenia zawodowego (dotyczy władz oświatowych oraz dyrekcji szkół). Odbiorcami raportów z monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych powinny być przede wszystkim: administracja samorządowa i rządowa, szkoły ponadgimnazjalne, władze oświatowe oraz inne instytucje zainteresowane określaniem kierunków zmian zachodzących w strukturze zawodowej na rynku pracy. Zgodnie z Zaleceniami metodycznymi do prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych przygotowanymi, w 2003 r., przez Departament Rynku Pracy w Ministerstwie Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej (obecnie Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej) monitoring zawodów jest prowadzony na trzech poziomach terytorialnych: powiatowym, wojewódzkim i krajowym. Raport wojewódzki, sporządzany w odstępach półrocznych, stanowi syntezę raportów powiatowych z województwa kujawsko-pomorskiego. Badanie półroczne ma charakter diagnostyczny, gdyż obejmuje analizę zawodów deficytowych i nadwyżkowych w I półroczu danego roku. Raporty roczne powinny składać się z dwóch części: diagnostycznej (analizy zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie kujawskopomorskim za miniony rok kalendarzowy) oraz części prognostycznej (zawierającej roczną prognozę zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie). 1

Decyzją Departamentu Rynku Pracy w części prognostycznej raportu za 2009 r. wykorzystane zostaną dane GUS odnośnie badania popytu na pracę i bezrobotnych absolwentów szkół wyższych oraz dane z Systemu Informacji Oświatowej (SIO) odnośnie absolwentów szkół ponadgimnazjalnych. Z uwagi na to, że dane odnośnie popytu na pracę za 2009 r. będą dostępne dopiero w czerwcu br., natomiast dane odnośnie absolwentów szkół wyższych za rok 2008/2009 będą publikowane dopiero pod koniec kwietnia 2009 r., wstępnie termin sporządzania części prognostycznej raportu za 2009 r. został wyznaczony na przełom lipca i sierpnia tego roku. Podstawowym źródłem informacji do opracowania monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych są dane zgromadzone przez powiatowe urzędy pracy w tym: załącznik 3 do sprawozdania MPiPS 01 o rynku pracy Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności, załącznik 2 do sprawozdania MPiPS 01 o rynku pracy Bezrobotni według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy oraz oferty pracy, wyniki badań sondażowych pracodawców województwa kujawsko-pomorskiego. Zakres tematyczny monitoringu dotyczy zawodów i specjalności określonych w Klasyfikacji Zawodów i Specjalności dla potrzeb Rynku Pracy wprowadzonej Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 roku w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. Nr 265, poz. 2644 z pózn. zm.). Struktura klasyfikacji jest wynikiem grupowania zawodów na podstawie podobieństwa kwalifikacji zawodowych wymaganych dla realizacji zadań danego (specjalności), z uwzględnieniem obydwu aspektów kwalifikacji, tj. ich poziomu i specjalizacji. Powyższe kryteria posłużyły grupowaniu poszczególnych zawodów i specjalności w grupy elementarne, a te z kolei w szersze grupy średnie, duże i wielkie. Obecnie struktura klasyfikacji obejmuje 10 grup wielkich (1 cyfrowy kod zawodów), 30 dużych (2 cyfrowy kod zawodów), 116 średnich (3 cyfrowy kod zawodów) oraz 392 grupy elementarne (4 cyfrowy kod zawodów). Grupy elementarne zawierają 1.770 zawodów i specjalności (6 cyfrowy kod zawodów). W niniejszym opracowaniu szczegółową analizą objęto grupy wielkie oraz konkretne zawody. Ponadto przy monitoringu uwzględniono również poziom i strukturę bezrobotnych oraz zgłaszanych ofert pracy według Polskiej Klasyfikacji Działalności, która obowiązuje na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 roku w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) (Dz. U. 251 poz.1885 z dnia 31. 12. 2007 r.). 2. BEZROBOTNI W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM WEDŁUG ZAWODÓW I PRZYNALEŻNOŚCI OSTATNIEGO MIEJSCA PRACY DO SEKCJI POLSKIEJ KLASYFIKACJI DZIAŁALNOŚCI (PKD) 2.1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA RYNKU PRACY W końcu grudnia 2009 r. na terenie województwa kujawsko-pomorskiego zarejestrowanych pozostawało 182,0 tys. podmiotów gospodarczych (bez osób prowadzących indywidualne gospodarstwo rolne), z czego na sektor publiczny przypadało 5,8 tys., a na sektor prywatny 176,3 tys. podmiotów. W porównaniu z końcem 2008 r. nastąpił spadek liczby podmiotów w rejestrze REGON (o 5,3%, tj. 10,2 tys. podmiotów). W sektorze prywatnym liczba podmiotów zmniejszyła się o 5,4%, natomiast w publicznym o 0,3%. 2

Analizując rodzaj prowadzonej działalności (według Polskiej Klasyfikacji Działalności 2004) najwięcej podmiotów w województwie należało do sekcji handel i naprawy (55,6 tys. podmiotów, tj. 30,5%). Licznie reprezentowanymi sekcjami były również obsługa nieruchomości i firm (26,3 tys. podmiotów 14,5%), budownictwo (20,4 tys. podmiotów 11,2%) oraz przetwórstwo przemysłowe (17,7 tys. podmiotów 9,7%). W odniesieniu do roku wcześniejszego najsilniejszy spadek liczby podmiotów nastąpił w sekcjach: handel i naprawy (spadek o 10,1%), rybactwo (o 9,8%) oraz pośrednictwo finansowe (o 8,2%). Roczny wzrost liczby podmiotów zaobserwowano w sekcjach: górnictwo (wzrost o 16,9%), wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę (o 11,9%) oraz ochrona zdrowia i pomoc społeczna (o 4,2%). Zdecydowaną większość działających na terenie województwa podmiotów stanowiły jednostki o liczbie pracujących do 9 osób 94,6% (91,4% to jednostki o liczbie pracujących do 5 osób a 3,2% od 6 do 9 osób). Podmioty o liczbie pracujących od 10 do 49 osób stanowiły 4,4% zawartości rejestru, a podmioty o liczbie pracujących powyżej 49 osób to 1,0% ogółu. W zależności od liczby pracujących oraz rodzaju prowadzonej działalności, zaobserwowano, że najwięcej podmiotów gospodarczych: do 9 osób pracujących było w sekcji handel i naprawy (53,8 tys.), od 10 49 osób pracujących było w sekcji przetwórstwo przemysłowe (1,7 tys.), powyżej 50 pracujących było również w sekcji przetwórstwo przemysłowe (0,6 tys. podmiotów). Zgodnie z rejestrem REGON przeważająca część podmiotów gospodarczych zlokalizowana była na terenach miejskich. Na przestrzeni roku liczba podmiotów gospodarczych usytuowanych w miastach zmniejszyła się o 10,1 tys. jednostek (7,1%) zaś na wsi o 72 jednostki (0,1%). W rezultacie w końcu badanego okresu w miastach zlokalizowanych było 72,3% ogółu podmiotów w województwie (rok wcześniej 73,7%). W czterech miastach na prawach powiatu (Bydgoszczy, Grudziądzu, Toruniu i Włocławku) usytuowanych było 47,6% ogółu podmiotów gospodarczych (rok wcześniej 48,7%), w tym w samej Bydgoszczy 23,5%. Powiatem ziemskim o największej liczbie podmiotów w województwie jest powiat inowrocławski 13,7 tys. jednostek (7,5% ogółu podmiotów). Najmniej jednostek zarejestrowanych było w powiecie wąbrzeskim 2,1 tys. (1,2% ogółu podmiotów). Największy roczny wzrost liczby podmiotów odnotowano w powiatach: toruńskim (o 4,2%) i chełmińskim (o 3,9% więcej), największy spadek natomiast w powiatach: brodnickim (o 14,2%) i radziejowskim (o 11,0% mniej) 1. W 2009 r. przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw (według Polskiej Klasyfikacji Działalności 2007) osiągnęło poziom 230,6 tys. osób. Oznacza to, spadek w skali roku o 1,5% (rok wcześniej wzrost o 5,0%). Zdecydowana większość zatrudniona była w sektorze prywatnym (208,7 tys. osób), którego udział w ogólnej liczbie zatrudnionych zwiększył się w ciągu roku o 0,7 pkt. proc. i osiągnął poziom 90,5%. Spośród sekcji sektora przedsiębiorstw najwidoczniejszy roczny wzrost zatrudnienia odnotowano w sekcjach: pozostała działalność usługowa (wzrost o 14,6%) oraz informacja i komunikacja (o 11,4%). Największa roczna redukcja zatrudnienia nastąpiła w sekcjach: działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (spadek o 6,7%) oraz przetwórstwo przemysłowe (o 6,0%) 2. 1 Podmioty Gospodarki Narodowej wpisane do rejestru REGON w województwie kujawsko-pomorskim stan na koniec 2009 r.; Urząd Statystyczny w Bydgoszczy. 2 Komunikat o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa kujawsko-pomorskiego za grudzień; Urząd Statystyczny w Bydgoszczy. 3

W dniu 31 grudnia 2009 r. w powiatowych urzędach pracy województwa kujawskopomorskiego zarejestrowanych pozostawało 134.127 bezrobotnych. Pod względem największej liczby bezrobotnych lokuje to nasz region, podobnie jak rok wcześniej, na piątym miejscu w kraju. W porównaniu z końcem grudnia 2008 r. liczba bezrobotnych w województwie zwiększyła się o 23.871 osób, to jest o 21,7% (rok wcześniej spadek o 10,5%). Największy wzrost zanotowano w miastach na prawach powiatu (Bydgoszczy o 4.235 osób 52,0%, Toruniu o 2.064 osoby 36,9%, Włocławku o 1.775 osób 24,0% i Grudziądzu o 1.304 osoby 19,0%) oraz powiatach toruńskim (o 1.577 osób 36,6%) i inowrocławskim (o 1.512 osób 12,0%). W skali całego kraju roczny wzrost liczby bezrobotnych wyniósł 28,4% (rok wcześniej spadek o 15,6%). W grudniu 2009 r. wojewódzka stopa bezrobocia (charakteryzująca udział bezrobotnych w liczbie osób aktywnych zawodowo) wyniosła 15,8%, co pod względem najwyższej stopy bezrobocia lokowało nasz region na czwartym miejscu w kraju (za województwami warmińskomazurskim, zachodniopomorskim i lubuskim). W tym samym czasie krajowa stopa bezrobocia osiągnęła poziom 11,9%. W ciągu roku wojewódzka stopa bezrobocia wzrosła o 2,5 pkt. proc., w kraju wzrost o 2,4 pkt. proc. Wykres 1. Liczba bezrobotnych i stopa bezrobocia w powiatach województwa kujawsko-pomorskiego w końcu grudnia 2009 r. liczba bezrobotnych 15 000 12 000 9 000 6 000 16,6% 15,0% 21,5% 20,8% 19,4% 12,2% 7,3% 24,1% 24,4% 21,8% 21,0% 20,6% 20,6% 19,6% 22,7% 18,0% 17,3% 17,2% 8,3% 19,6% 23,7% 16,8% 22,4% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% stopa bezrobocia 3 000 5,0% 0 3 668 4 672 12 374 4 363 Aleksandrów Kujawski Brodnica Bydgoszcz - powiat grodzki Bydgoszcz - powiat ziemski 3 699 3 328 8 166 3 607 14 126 6 621 3 798 6 264 3 687 3 689 3 454 6 809 7 653 5 889 3 140 2 642 9 156 7 768 5 554 Chełmno Golub - Dobrzyń Grudziądz - powiat grodzki Grudziądz - powiat ziemski Inowrocław Lipno Mogilno Nakło nad Notecią Radziejów Rypin Liczba bezrobotnych Stopa bezrobocia Sępólno Krajeńskie Świecie Toruń - powiat grodzki Toruń - powiat ziemski Tuchola Wąbrzeźno Włocławek - powiat grodzki Włocławek - powiat ziemski Żnin 0,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdania MPiPS 01 o rynku pracy oraz danych GUS odnośnie stopy bezrobocia. W omawianym okresie najwyższą stopę bezrobocia w województwie odnotowano dla powiatów lipnowskiego (24,4%), grudziądzkiego (24,1%) i włocławskiego (23,7%). W naszym regionie stopa bezrobocia niższa od średniej krajowej utrzymuje się tylko w dwóch miastach na prawach powiatu: Bydgoszczy (7,3%) i Toruniu (8,3%). 4

2.2. BEZROBOTNI WEDŁUG PRZYNALEŻNOŚCI OSTATNIEGO MIEJSCA PRACY DO SEKCJI PKD 3 Zgodnie ze stanem w dniu 31 grudnia 2009 r. w ewidencji powiatowych urzędów pracy pozostawało 109.982 bezrobotnych poprzednio pracujących i 24.145 osób dotychczas niepracujących, co stanowiło odpowiednio 82,0% i 18,0% ogółu bezrobotnych (rok wcześniej udziały te wynosiły odpowiednio 80,7% i 19,3%). W poszczególnych powiatach województwa udział osób dotychczas niepracujących wahał się od 11,1% w Bydgoszczy, 12,3% w Toruniu i 12,7% w Grudziądzu do 31,8% w powiecie lipnowskim i 30,7% w powiecie radziejowskim. Sytuacja taka świadczy o tym, że mniejsze problemy z wejściem na rynek pracy mają osoby zamieszkujące duże miasta regionu, gdzie udział osób dotychczas niepracujących jest najniższy. Bezrobotni, według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy najczęściej pochodzili z sekcji przetwórstwo przemysłowe 28.256 bezrobotnych, co stanowiło 21,1% ogółu bezrobotnych. Najwyższy udział bezrobotnych z sekcji przetwórstwo przemysłowe, zaobserwowano w powiecie toruńskim 27,8% i brodnickim 26,8%. Najniższy udział bezrobotnych z tej sekcji wystąpił w powiecie chełmińskim 10,9%. Duża liczba bezrobotnych występuje również w sekcji handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle 19.282 osoby, co stanowiło 14,4% bezrobotnych. Wysoki udział tych bezrobotnych odnotowano w Bydgoszczy 18,8% oraz powiatach rypińskim 18,7% i brodnickim 18,4%. Wśród bezrobotnych przedstawiciele omawianej sekcji najmniejszy udział stanowili w powiecie chełmińskim 4,6%. Analizując sytuację bezrobotnych według przynależności ostatniego miejsca pracy do sekcji PKD należy pamiętać, iż najczęściej reprezentowane przez bezrobotnych sekcje (przetwórstwo przemysłowe i handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle) to jednocześnie gałęzie gospodarcze, w których w końcu grudnia 2009 r. pracowało najwięcej osób w województwie. W badanym okresie w przetwórstwie przemysłowym pracowało 114.312 osób (49,0% ogółu pracujących) a w handlu hurtowym i detalicznym 50.184 osoby (21,5% ogółu pracujących) 4. Pod względem znacznej liczby zarejestrowanych bezrobotnych wyróżniają się także następujące sekcje PKD: budownictwo 11.248 osób (8,4% bezrobotnych), największy udział tych bezrobotnych wystąpił we Włocławku 12,9% oraz powiatach włocławskim 11,2% i aleksandrowskim 11,2%, natomiast najmniejszy w powiecie chełmińskim 2,7%; administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 9.369 osób (7,0% bezrobotnych), przy czym największy udział tej grupy wystąpił w powiecie grudziądzkim 20,1%; najniższy udział tych bezrobotnych zaobserwowano we Włocławku 2,8%; pozostała działalność usługowa 8.499 osób (6,3% bezrobotnych), udział tej grupy bezrobotnych wahał się w poszczególnych powiatach województwa od 0,7% w powiecie rypińskim do 45,0% w powiecie chełmińskim. Bezrobotni zarejestrowani w wyszczególnionych powyżej pięciu sekcjach, w końcu grudnia 2009 r. stanowili 57,2% ogółu bezrobotnych oraz 69,7% bezrobotnych poprzednio pracujących. 3 Z uwagi na zmianę Polskiej Klasyfikacji Działalności niemożliwe jest porównywanie danych z latami wcześniejszymi. Począwszy od 2009 r. Załącznik 2 do sprawozdania MPiPS-01 Bezrobotni według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy oraz oferty pracy, z którego pochodzą analizowane dane, sporządzany jest zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności 2007 (w 2008 r. załącznik ten był sporządzany zgodnie z PKD 2004). 4 Biuletyn statystyczny województwa kujawsko-pomorskiego za IV kwartał 2009 r., tabela 4 Pracujący w sektorze przedsiębiorstw (stanu w dniu 31.12.2009 r.), Urząd Statystyczny w Bydgoszczy. 5

Wykres 2. Bezrobotni w województwie kujawsko-pomorskim w końcu 2009 r. według przynależności ostatniego miejsca pracy do sekcji PKD Pozostałe* 0,6% Pozostała działalność usługowa 6,3% Działalność związana z kulturą, Działalność w zakresie usług administrowania i działalność Transport i gospodarka magazynowa rozrywką i rekreacją wspierająca 2,3% Administracja publiczna 1,3% 2,4% Przetwórstwo Rolnictwo, łowiectwo, i obrona narodowa; przemysłowe 21,1% leśnictwo i rybactwo 3,4% obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 7,0% Budownictwo 8,4% Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 1,7% Informacja i komunikacja 0,4% Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając Edukacja motocykle 2,0% 14,4% Działalność związana Działalność związana z obsługą z zakwaterowaniem rynku nieruchomości i usługami gastronomicznymi 0,5% 2,0% Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związaną z rekultywacją 0,9% Dotychczas niepracujący 18,0% Działalność niezidentyfikowana Działalność finansowa 4,3% i ubezpieczeniowa 0,9% Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 2,2% *Do pozostałych sekcji PKD należą: 1. gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby; 2. wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych; 3. górnictwo i wydobywanie; 4. organizacje i zespoły eksterytorialne. Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika 2 Bezrobotni według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy i oferty pracy, załącznik do sprawozdania MPiPS 01 o rynku pracy. W większości powiatów województwa najliczniejsze grupy bezrobotnych stanowią przedstawiciele 5 wymienionych wcześniej sekcji. Niemniej jednak w niektórych powiatach w czołówce można odnaleźć sekcje: działalność niezidentyfikowana (6 miejsce w rankingu wojewódzkim) Bydgoszcz, Toruń oraz powiaty: bydgoski, golubsko-dobrzyński, radziejowski, rypiński, tucholski i wąbrzeski; rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i rybactwo (7 miejsce w rankingu wojewódzkim) powiaty: aleksandrowski, brodnicki, grudziądzki, lipnowski, mogileński, sępoleński, włocławski, żniński; działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca (8 miejsce w rankingu wojewódzkim) Grudziądz oraz powiat nakielski; edukacja (12 miejsce w rankingu wojewódzkim) powiaty mogileński i żniński. W 2009 r. do powiatowych urzędów pracy zgłosiło się 161.896 osób poprzednio pracujących oraz 42.721 osób dotychczas niepracujących, co stanowiło odpowiednio 79,1% i 20,9% ogółu nowozarejestrowanych bezrobotnych. Największy napływ bezrobotnych nastąpił w tych samych sekcjach, w których w końcu badanego okresu liczba zarejestrowanych bezrobotnych była największa. W wymienionych wcześniej pięciu sekcjach PKD (przetwórstwo przemysłowe; handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle; budownictwo; pozostała działalność usługowa; administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne) odnotowano 113.752 nowe rejestracje, co stanowiło 70,3% nowych rejestracji bezrobotnych poprzednio pracujących. 6

2.3. NAPŁYW I STRUKTURA BEZROBOTNYCH WEDŁUG ZAWODÓW Dane o bezrobotnych według zawodów opracowane zostały na podstawie załącznika nr 3 do sprawozdania MPiPS 01 o rynku pracy Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności. W statystyce rynku pracy bezrobotni poprzednio pracujący klasyfikowani są według wykonywanego w ostatnim miejscu pracy, a osoby dotychczas niepracujące zgodnie z zawodem wyuczonym (potwierdzonym świadectwem lub dyplomem kształcenia szkolnego bądź kursowego). Oddzielną grupę stanowią osoby bez. Grupa ta obejmuje osoby spełniające jednocześnie dwa warunki: nie posiadają świadectwa (dyplomu) ukończenia kształcenia szkolnego lub kursowego i nie dysponują udokumentowaną ciągłością pracy (w okresie minimum 1 roku) w jednym zawodzie. 2.3.1. NOWE REJESTRACJE BEZROBOTNYCH W 2009 R. W 2009 r. do powiatowych urzędów pracy w województwie kujawsko-pomorskim zgłosiło się 204.617 bezrobotnych. W porównaniu z rokiem wcześniejszym było to o 32.949 osób więcej (19,2%). W tym samym czasie z rejestrów bezrobotnych, wyłączono 180.746 osób (z czego podjęcia pracy stanowiły 40,2% ogółu wyłączeń). W porównaniu do roku wcześniejszego w 2009 r. z ewidencji bezrobotnych wyłączono o 3.909 osób, tj. 2,1% mniej. Wykres 3. Nowe rejestracje bezrobotnych w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2005-2009 według wielkich grup zawodowych 15 517 5 410 4 213 9 012 627 47 905 28 923 25 233 51 099 16 678 2009 BEZ ZAWODU 12 367 4 259 3 820 6 869 SPECJALIŚCI 2008 41 668 26 028 21 344 40 640 14 234 439 TECHNICY I INNY ŚREDNI PERSONEL 12 086 4 441 4 011 6 714 PRACOWNICY BIUROWI 2007 36 940 28 139 22 113 41 848 15 402 433 PRACOWNICY USŁUG OSOBISTYCH I SPRZEDAWCY 12 829 6 721 4 413 7 891 ROLNICY, OGRODNICY, LEŚNICY I RYBACY 2006 27 469 33 014 24 377 49 651 18 317 500 ROBOTNICY PRZEMYSŁOWI I RZEMIEŚLNICY OPERATORZY I MONTERZY MASZYN I URZĄDZEŃ 13 076 8 446 4 107 8 621 PRACOWNICY PRZY PRACACH PROSTYCH 2005 20 406 34 982 24 578 52 365 18 926 557 POZOSTAŁE* 0 30 000 60 000 90 000 120 000 150 000 180 000 210 000 * Do pozostałych grup należą: siły zbrojne oraz przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy. Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika 3 Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności, załącznik do sprawozdania MPiPS 01 o rynku pracy. 7

W porównaniu z rokiem wcześniejszym w 2009 r. wzrost liczby nowych rejestracji dotyczył wszystkich wielkich grup zawodowych. Widoczny względny wzrost nowych rejestracji nastąpił w grupach: przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy (wzrost o 41,9%, 173 osoby) oraz operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (wzrost o 31,2%, 2.143 osoby). Najwolniejszy względny wzrost bezrobocia wystąpił w grupach rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy (wzrost o 10,3%, 393 osoby), technicy i inny średni personel (wzrost o 11,1%, 2.895 osób) oraz wśród osób bez (wzrost o 15,0%, 6.237 osób). W 2009 r. do powiatowych urzędów pracy, podobnie jak w latach wcześniejszych, najczęściej zgłaszali się przedstawiciele następujących grup: robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy, osoby bez, technicy i inny średni personel oraz pracownicy usług osobistych i sprzedawcy. Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy to grupa obejmująca zawody wymagające wiedzy, umiejętności i doświadczenia niezbędnego przy uzyskiwaniu i obróbce surowców, wytwarzaniu i naprawie towarów oraz budowy, konserwacji i naprawy dróg, konstrukcji i maszyn. Przedstawiciele tej grupy w liczbie 51.099 osób stanowili 25,0% całkowitego napływu do bezrobocia i 32,6% noworejestrujących się posiadających zawód (w 2008 r. było to odpowiednio: 23,7% i 31,3%). W porównaniu z 2008 r. liczba nowych rejestracji w tej grupie wzrosła o 25,7% (10.459 osób). Podobna liczba noworejestrujących się bezrobotnych to osoby bez. W 2009 r. zarejestrowało się 47.905 takich osób, co stanowiło 23,4% łącznego napływu. Rok wcześniej było to osób 41.668 i 24,3%. W odniesieniu do 2008 r. liczba nowych rejestracji w tej grupie wzrosła o 15,0% (6.237 osób). Duży napływ do bezrobocia odnotowano również w grupie wielkiej technicy i inny średni personel. Jest to grupa obejmująca zawody wymagające wiedzy, umiejętności i doświadczenia niezbędnego do wykonywania głównie prac technicznych i podobnych, związanych z badaniem i stosowaniem naukowych oraz artystycznych metod działania. Technicy i inny średni personel w liczbie 28.923 bezrobotnych, stanowili 14,1% ogółu nowozarejestrowanych i 18,5% osób bezrobotnych posiadających zawód (rok wcześniej było to: 15,2% i 20,0%). W ciągu roku liczba nowych rejestracji wzrosła o 11,1% (2.895 osób). Wysoką liczbę nowych rejestracji zaobserwowano również w grupie wielkiej pracownicy usług osobistych i sprzedawcy. Grupa ta obejmuje zawody wymagające wiedzy, umiejętności i doświadczenia niezbędnego do świadczenia usług ochrony, usług osobistych związanych m.in. z podróżowaniem, prowadzeniem gospodarstwa, dostarczaniem żywności, opieką osobistą oraz do sprzedawania i demonstrowania towarów w sklepach hurtowych czy detalicznych. Przedstawiciele tej grupy w liczbie 25.233 bezrobotnych stanowili 12,3% ogółu napływu do rejestrów i 16,1% osób bezrobotnych posiadających zawód (rok wcześniej udziały te wynosiły: 12,4% i 16,4%). W ciągu roku liczba nowych rejestracji wzrosła o 18,2% (3.889 osób). Badając strukturę zawodową nowozarejestrowanych bezrobotnych na najniższym poziomie agregacji, można zauważyć, iż do urzędów pracy najczęściej zgłaszali się przedstawiciele zawodów przedstawionych w tabeli 1. 8

Tabela 1. Nowe rejestracje bezrobotnych w latach 2008-2009 według zawodów (powyżej 1000 zarejestrowanych) Kod Nazwa Nowe rejestracje bezrobotnych 2009 r. 2008 r. zmiana w liczbach w % 999999 Razem 204 617 171 668 32 949 19,2 000000 Bez 47 905 41 668 6 237 15,0 522107 Sprzedawca* 14 795 12 502 2 293 18,3 722204 Ślusarz* 6 212 4 807 1 405 29,2 341902 Asystent ekonomiczny* (zawód szkolny: Technik ekonomista) 5 642 5 510 132 2,4 712102 Murarz* 3 689 2 717 972 35,8 512201 Kucharz* 3 294 2 986 308 10,3 311502 Technik mechanik* 3 252 2 849 403 14,1 914103 Robotnik gospodarczy 3 196 2 808 388 13,8 743304 Krawiec* 3 185 2 952 233 7,9 931301 Robotnik budowlany 2 839 2 048 791 38,6 743604 Szwaczka 2 334 1 814 520 28,7 742204 Stolarz* 2 212 1 767 445 25,2 932104 Robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym 2 104 1 948 156 8,0 741203 Piekarz* 2 009 1 742 267 15,3 723105 Mechanik samochodów osobowych 1 966 1 828 138 7,5 723106 Mechanik pojazdów samochodowych 1 933 1 129 804 71,2 913207 Sprzątaczka 1 801 1 630 171 10,5 512202 Kucharz małej gastronomii* 1 756 1 261 495 39,3 321208 Technik rolnik* 1 688 1 542 146 9,5 419101 Pracownik biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych) 1 645 1 483 162 10,9 722304 Tokarz 1 610 1 289 321 24,9 714101 Malarz budowlany 1 551 1 170 381 32,6 341501 Handlowiec* (zawód szkolny: Technik handlowiec) 1 544 1 516 28 1,8 514102 Fryzjer* (zawody szkolne: Fryzjer, Technik usług fryzjerskich) 1 465 1 282 183 14,3 413103 Magazynier 1 448 1 020 428 42,0 741201 Cukiernik* 1 416 1 272 144 11,3 321402 Technik żywienia i gospodarstwa domowego* 1 384 1 302 82 6,3 244104 Pedagog 1 339 1 082 257 23,8 742207 Stolarz meblowy 1 314 1 154 160 13,9 613101 Rolnik produkcji roślinnej i zwierzęcej* (zawód szkolny: Rolnik) 1 154 1 071 83 7,7 832302 Kierowca samochodu ciężarowego 1 142 912 230 25,2 247901 Specjalista administracji publicznej 1 060 865 195 22,5 312102 Technik informatyk* 1 053 804 249 31,0 512302 Kelner* 1 044 907 137 15,1 723306 Mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych* 1 041 874 167 19,1 713604 Monter instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych 1 018 739 279 37,8 343101 Pracownik administracyjny* (zawód szkolny: Technik administracji) 1 017 850 167 19,6 241102 Ekonomista 1 007 928 79 8,5 * gwiazdka oznacza, że dany zawód objęty jest kształceniem w systemie szkolnym Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika 3 Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności, załącznik do sprawozdania MPiPS 01 o rynku pracy. Nowe rejestracje bezrobotnych reprezentujących powyższe profesje w analizowanym okresie stanowiły 66,5% łącznego napływu bezrobotnych (rok wcześniej 67,6%). Wskazuje to na względnie stałą strukturę zawodową rejestrujących się bezrobotnych wśród osób noworejestrujących się zdecydowaną większość stanowią osoby rejestrujące się po raz kolejny (od 1990 r.). W badanym okresie osoby takie stanowiły 81,5% napływu bezrobotnych (rok wcześniej 83,4%). Pomimo tak dużego udziału osób rejestrujących się po raz kolejny w strukturze procentowej napływu bezrobotnych według wielkich grup zawodowych można zauważyć pewne zmiany. 9

Wykres 4. Struktura procentowa napływu bezrobotnych w województwie kujawskopomorskim w latach 2005-2009 według wielkich grup zawodowych 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 100% 10,2 9,9 8,9 8,3 8,2 POZOSTAŁE* 4,6 4,3 3,9 4,0 4,4 PRACOWNICY PRZY PRACACH PROSTYCH 80% 28,1 26,8 24,3 23,7 25,0 OPERATORZY I MONTERZY MASZYN I URZĄDZEŃ ROBOTNICY PRZEMYSŁOWI I RZEMIEŚLNICY 60% 2,2 13,2 2,4 13,2 2,3 12,8 2,6 2,2 12,4 2,5 2,1 12,3 2,6 ROLNICY, OGRODNICY, LEŚNICY I RYBACY PRACOWNICY USŁUG OSOBISTYCH I SPRZEDAWCY 40% 4,5 3,6 16,3 15,2 14,1 PRACOWNICY BIUROWI 18,8 17,8 7,0 7,2 7,6 TECHNICY I INNY ŚREDNI PERSONEL 20% 7,0 11,0 6,9 14,8 21,5 24,3 23,4 SPECJALIŚCI BEZ ZAWODU 0% 2005 2006 2007 2008 2009 * Do pozostałych grup należą: siły zbrojne i przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy. Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika 3 Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności, załącznik do sprawozdania MPiPS 01 o rynku pracy. Na przestrzeni 5 lat nastąpił wyraźny wzrost udziału osób bez (o 12,4 pkt. proc.). W konsekwencji tego w 2009 r. prawie co czwarty rejestrujący nie posiadał. Wśród posiadających zawód rośnie jedynie udział osób legitymujących się zawodami należącymi do grupy wielkiej specjalistów (wzrost w ciągu 5 lat o 0,6 pkt. proc). W ciągu 5 lat znacznie zmniejszył się natomiast odsetek techników i innego średniego personelu (o 4,7 pkt. proc.) oraz robotników przemysłowych i rzemieślników (o 3,1 pkt. proc). 2.3.2. STRUKTURA BEZROBOTNYCH WEDŁUG ZAWODÓW STAN W KOŃCU 2009 R. W dniu 31 grudnia 2009 r. w rejestrach powiatowych urzędów pracy województwa kujawsko-pomorskiego pozostawało 134.127 bezrobotnych. W porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego liczba bezrobotnych wzrosła o 21,7%. 10

Wykres 5. Bezrobotni w wielkich grupach zawodowych w województwie kujawskopomorskim w latach 2005-2009 (stan w końcu okresu) 7 501 3 956 4 001 6 226 2009 28 207 17 576 18 909 33 417 13 929 405 BEZ ZAWODU 5 620 3 196 3 902 4 747 SPECJALIŚCI 2008 23 609 15 222 16 206 25 535 11 902 317 TECHNICY I INNY ŚREDNI PERSONEL PRACOWNICY BIUROWI 5 305 3 906 4 901 5 212 2007 22 974 16 900 19 818 29 015 14 834 378 PRACOWNICY USŁUG OSOBISTYCH I SPRZEDAWCY ROLNICY, OGRODNICY, LEŚNICY I RYBACY 6 239 5 711 6 283 7 118 ROBOTNICY PRZEMYSŁOWI I RZEMIEŚLNICY 2006 24 728 21 446 26 657 41 293 20 120 466 OPERATORZY I MONTERZY MASZYN I URZĄDZEŃ 7 016 7 519 7 323 9 101 PRACOWNICY PRZY PRACACH PROSTYCH 2005 22 029 24 244 31 259 53 292 25 692 546 POZOSTAŁE* 0 20 000 40 000 60 000 80 000 100 000 120 000 140 000 160 000 180 000 200 000 * Do pozostałych grup należą: siły zbrojne i przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy. Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika 3 Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności, załącznik do sprawozdania MPiPS 01 o rynku pracy. W końcu grudnia 2009 r., w porównaniu do tego samego okresu roku wcześniejszego, we wszystkich wielkich grupach zawodowych można zaobserwować wzrost liczby bezrobotnych. Silny wzrost liczby bezrobotnych nastąpił w grupach: specjaliści (wzrost o 33,5%, 1.881 osób więcej), operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (wzrost o 31,2%, 1.479 osób więcej) oraz robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (wzrost o 30,9%, 7.882 osoby więcej). Najwolniejszy procentowy wzrost liczby zarejestrowanych dotyczył grupy rolników, ogrodników, leśników i rybaków (wzrost o 2,5%, 99 osób więcej). W końcu grudnia 2009 r. w powiatowych urzędach pracy, podobnie jak w latach wcześniejszych, najliczniej reprezentowane były grupy: robotników przemysłowych i rzemieślników, osób bez, pracowników usług osobistych i sprzedawców, techników i innego średniego personelu oraz pracowników przy pracach prostych. Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy to grupa najliczniej reprezentowana przez bezrobotnych. Przedstawiciele tej grupy w liczbie 33.417 osób w końcu 2009 r. stanowili 24,9% ogółu zarejestrowanych i 31,5% bezrobotnych posiadających zawód (w końcu 2008 r. było 23,2% i 29,5%). W porównaniu z tym samym okresem 2008 r. liczba zarejestrowanych w tej grupie wzrosła o 7.882 osoby, tj. 30,9%. Drugą co do liczebności grupę tworzyły osoby bez, które w liczbie 28.207 osób stanowiły 21,0% ogółu (w końcu 2008 r. 21,4%). W odniesieniu do końca 2008 r. liczba zarejestrowanych w tej grupie wzrosła o 4.598 osób, tj. 19,5%. 11

Wysoki udział wśród bezrobotnych to osoby z zawodami należącymi do grupy wielkiej pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 18.909 osób, 14,1% zarejestrowanych i 17,9% posiadających zawód (rok wcześniej 14,7% i 18,7%). W ciągu roku liczba zarejestrowanych w tej grupie wzrosła o 2.703 osoby (16,7%). Podobna liczba bezrobotnych została odnotowana w grupie wielkiej technicy i inny średni personel 17.576 bezrobotnych, tj. 13,1% ogółu zarejestrowanych i 16,6% bezrobotnych posiadających zawód (w analogicznym okresie roku 2008 było to odpowiednio 13,8% i 17,6%). W ciągu roku liczba zarejestrowanych w tej grupie wzrosła o 2.354 osoby (15,5%). Znaczny poziom bezrobocia można zaobserwować również w grupie wielkiej pracownicy przy pracach prostych. Jest to grupa skupiająca zawody wymagające niskich lub podstawowych umiejętności i niewielkiej wiedzy teoretycznej niezbędnej do wykonywania prostych i rutynowych prac. W końcu 2009 r. bezrobotni z tej grupy 13.929 osób, stanowili 10,4% ogółu zarejestrowanych i 13,2% bezrobotnych posiadających zawód (w tym samym okresie 2008 r. udziały te były wyższe o 0,4 pkt. proc. i 0,5 pkt. proc.). W porównaniu z rokiem wcześniejszym liczba bezrobotnych w tej grupie wzrosła o 2.027 osób (17,0%). Należy zwrócić uwagę, iż posiadanie przez bezrobotnego danego, nie zawsze jest równoznaczne z umiejętnościami i możnością jego wykonywania. Związane jest to najczęściej z dużą przerwą w wykonywaniu (28,6% bezrobotnych pozostaje w rejestrach powyżej 12 miesięcy), brakiem odpowiednich uprawnień i świadectw kwalifikacyjnych (30,8% bezrobotnych to osoby bez kwalifikacji zawodowych) oraz z brakiem doświadczenia w wykonywaniu danego. W końcu grudnia 2009 r. na terenie województwa kujawsko-pomorskiego zarejestrowanych pozostawało 31.905 bezrobotnych bez doświadczenia zawodowego 23,8% ogółu zarejestrowanych. W subpopulacji tej dominują kobiety 62,8%. Osoby bez doświadczenia zawodowego to przeważnie osoby młode do 25 roku życia (55,6%). Znaczna część tych osób pozostaje w ewidencji powyżej 12 miesięcy (31,1%). Bezrobotni w tej kategorii legitymują się bardzo niskim poziomem wykształcenia 36,0% tych bezrobotnych to osoby z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym. Wśród osób bez doświadczenia zawodowego, aż 75,7% nie posiada żadnego stażu pracy. Bezrobotni bez stażu pracy to przede wszystkim osoby bez 14.872 osoby (61,6% bezrobotnych w tej kategorii) oraz przedstawiciele takich profesji jak: asystent ekonomiczny 741 osób, kucharz małej gastronomi 441 osób, krawiec 429 osób, kucharz 426 osób, technik rolnik 315 osób, sprzedawca 312 osób. Jednakże, warto wymienić także mniej liczne zawody, w których odsetek dotychczas niepracujących jest stosunkowo wysoki na tle pozostałych profesji. Do zawodów takich należą: organizator agrobiznesu 153 osoby bez stażu pracy (50,5% zarejestrowanych w tym zawodzie), organizator usług hotelarskich 136 osób (49,8% zarejestrowanych w tym zawodzie), organizator usług gastronomicznych 35 osób w tej kategorii (58,3% zarejestrowanych w tym zawodzie), biotechnolog 27 osób (62,8% zarejestrowanych w tym zawodzie), technik architektury krajobrazu 27 osób (71,1% zarejestrowanych w tym zawodzie), filozof 15 osób (51,7% zarejestrowanych w tym zawodzie), technik teleinformatyk 15 osób (88,2% zarejestrowanych w tym zawodzie). 12

Tabela 2. Bezrobotni według zawodów stan w końcu okresu (powyżej 500 osób) Zarejestrowani bezrobotni Kod Nazwa koniec 2009 r. koniec 2008 r. zmiana w liczbach w % 999999 Razem 134 127 110 256 23 871 21,7 000000 Bez 28 207 23 609 4 598 19,5 522107 Sprzedawca* 11 573 9 897 1 676 16,9 722204 Ślusarz* 3 865 2 868 997 34,8 341902 Asystent ekonomiczny* (zawód szkolny: Technik ekonomista) 3 673 3 522 151 4,3 743304 Krawiec* 2 805 2 603 202 7,8 914103 Robotnik gospodarczy 2 729 2 332 397 17,0 512201 Kucharz* 2 542 2 370 172 7,3 712102 Murarz* 2 363 1 606 757 47,1 931301 Robotnik budowlany 2 065 1 388 677 48,8 932104 Robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym 1 883 1 746 137 7,8 743604 Szwaczka 1 864 1 567 297 19,0 913207 Sprzątaczka 1 710 1 600 110 6,9 311502 Technik mechanik* 1 649 1 304 345 26,5 321208 Technik rolnik* 1 317 1 215 102 8,4 419101 Pracownik biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych) 1 308 1 199 109 9,1 742204 Stolarz* 1 216 775 441 56,9 741203 Piekarz* 1 137 840 297 35,4 723105 Mechanik samochodów osobowych 1 112 891 221 24,8 613101 Rolnik produkcji roślinnej i zwierzęcej* (zawód szkolny: Rolnik) 1 085 1 059 26 2,5 512202 Kucharz małej gastronomii* 1 074 680 394 57,9 722304 Tokarz 1 040 820 220 26,8 714101 Malarz budowlany 1 024 766 258 33,7 741201 Cukiernik* 961 825 136 16,5 723106 Mechanik pojazdów samochodowych 923 474 449 94,7 341501 Handlowiec* (zawód szkolny: Technik handlowiec) 920 830 90 10,8 413103 Magazynier 908 579 329 56,8 514102 Fryzjer* (zawody szkolne: Fryzjer, Technik usług fryzjerskich) 900 823 77 9,4 321402 Technik żywienia i gospodarstwa domowego* 813 719 94 13,1 512302 Kelner* 804 720 84 11,7 742207 Stolarz meblowy 789 611 178 29,1 611190 Pozostali rolnicy produkcji roślinnej 773 840-67 -8,0 713604 Monter instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych 681 481 200 41,6 832302 Kierowca samochodu ciężarowego 664 497 167 33,6 343101 Pracownik administracyjny* (zawód szkolny: Technik administracji) 662 514 148 28,8 723306 Mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych* 648 505 143 28,3 932103 Pakowacz 643 593 50 8,4 244104 Pedagog 616 430 186 43,3 931203 Robotnik drogowy 599 504 95 18,8 311204 Technik budownictwa* 594 507 87 17,2 723190 Pozostali mechanicy pojazdów samochodowych 566 487 79 16,2 741104 Rzeźnik wędliniarz* 559 479 80 16,7 241102 Ekonomista 555 471 84 17,8 312102 Technik informatyk* 542 387 155 40,1 916201 Robotnik placowy 527 478 49 10,3 247901 Specjalista administracji publicznej 516 349 167 47,9 724201 Elektromonter (elektryk) zakładowy 510 365 145 39,7 714103 Malarz-tapeciarz* 500 335 165 49,3 * gwiazdka oznacza, że dany zawód objęty jest kształceniem w systemie szkolnym Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika 3 Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności, załącznik do sprawozdania MPiPS 01 o rynku pracy. 13

Wymienionych 46 zawodów generowało, aż 49,4% bezrobocia, a kolejne 21,0% bezrobotnych stanowiły osoby bez. Rok wcześniej osoby z tymi zawodami stanowiły 49,7% ogółu zarejestrowanych. Pomimo to, obserwując strukturę bezrobotnych w dłuższej perspektywie czasu można zauważyć, że wśród zarejestrowanych coraz mniejszy odsetek stanowią osoby z zawodami należącymi do grup wielkich: robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy oraz pracownicy przy pracach prostych (w porównaniu do 2005 r. udziały tych grup zmniejszyły się odpowiednio o 3,4 pkt. proc. i 3,3 pkt. proc.). Zauważalnie zmniejszył się także udział pracowników usług osobistych i sprzedawców (o 2,5 pkt. proc.). W odniesieniu do 2005 r. zdecydowanie zwiększył się odsetek osób bez (wzrost o 9,3 pkt. proc.) oraz specjalistów (o 1,9 pkt. proc). Wykres 6. Struktura procentowa bezrobotnych w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2005-2009 według wielkich grup zawodowych. Stan w końcu roku 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 100% 13,7 12,6 12,0 10,8 10,4 POZOSTAŁE* 80% 4,8 28,3 4,4 25,8 4,2 23,5 4,3 23,2 4,6 24,9 PRACOWNICY PRZY PRACACH PROSTYCH OPERATORZY I MONTERZY MASZYN I URZĄDZEŃ ROBOTNICY PRZEMYSŁOWI I RZEMIEŚLNICY 60% 40% 20% 3,9 16,6 4,0 12,9 3,7 11,7 3,9 16,7 3,6 13,4 3,9 15,4 4,0 16,1 3,2 13,7 4,3 18,6 3,5 14,7 2,9 13,8 5,1 21,4 3,0 14,1 2,9 13,1 5,6 21,0 ROLNICY, OGRODNICY, LEŚNICY I RYBACY PRACOWNICY USŁUG OSOBISTYCH I SPRZEDAWCY PRACOWNICY BIUROWI TECHNICY I INNY ŚREDNI PERSONEL SPECJALIŚCI BEZ ZAWODU 0% 2005 2006 2007 2008 2009 * Do pozostałych grup należą: siły zbrojne i przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy. Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika 3 Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności, załącznik do sprawozdania MPiPS 01 o rynku pracy. 14

2.4. BEZROBOTNI WEDŁUG PŁCI I ZAWODÓW W końcu grudnia 2009 r. w powiatowych urzędach pracy województwa kujawskopomorskiego pozostawało 72.105 bezrobotnych kobiet i 62.022 bezrobotnych mężczyzn, co stanowiło odpowiednio 53,8% i 46,2% ogółu zarejestrowanych. W porównaniu z analogicznym okresem roku wcześniejszego populacja kobiet pozostających bez pracy wzrosła o 6.141 osób (9,3%). W tym samym czasie populacja bezrobotnych mężczyzn wzrosła o 17.730 osób (40,0%), spowodowało to wzrost udziału mężczyzn w ogóle bezrobotnych o 6,0 pkt. proc. Tabela 3. Bezrobotne kobiety w województwie kujawsko-pomorskim w 2009 r. nowe rejestracje zarejestrowani w końcu okresu Wyszczególnienie kobiety kobiety ogółem ogółem liczba % liczba % Województwo 204 617 95 869 46,9 134 127 72 105 53,8 Aleksandrów Kujawski 6 583 3 049 46,3 3 668 1 814 49,5 Brodnica 8 076 3 814 47,2 4 672 2 679 57,3 Bydgoszcz - powiat grodzki 23 308 10 996 47,2 12 374 6 371 51,5 Bydgoszcz - powiat ziemski 7 804 3 765 48,2 4 363 2 299 52,7 Chełmno 5 922 2 836 47,9 3 699 2 007 54,3 Golub-Dobrzyń 4 691 2 124 45,3 3 328 1 682 50,5 Grudziądz - powiat grodzki 13 258 6 018 45,4 8 166 4 396 53,8 Grudziądz - powiat ziemski 5 701 2 748 48,2 3 607 2 011 55,8 Inowrocław 15 864 7 966 50,2 14 126 8 002 56,6 Lipno 8 101 3 774 46,6 6 621 3 452 52,1 Mogilno 4 697 2 317 49,3 3 798 2 275 59,9 Nakło nad Notecią 10 252 4 782 46,6 6 264 3 371 53,8 Radziejów 4 222 1 922 45,5 3 687 1 858 50,4 Rypin 5 509 2 526 45,9 3 689 2 131 57,8 Sępólno Krajeńskie 5 400 2 479 45,9 3 454 1 892 54,8 Świecie 8 149 3 734 45,8 6 809 3 830 56,2 Toruń - powiat grodzki 16 280 7 305 44,9 7 653 3 809 49,8 Toruń - powiat ziemski 11 317 5 662 50,0 5 889 3 008 51,1 Tuchola 5 238 2 471 47,2 3 140 1 715 54,6 Wąbrzeźno 4 148 1 967 47,4 2 642 1 393 52,7 Włocławek - powiat grodzki 12 011 5 435 45,3 9 156 4 846 52,9 Włocławek - powiat ziemski 9 448 4 077 43,2 7 768 4 025 51,8 Żnin 8 638 4 102 47,5 5 554 3 239 58,3 Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdania MPiPS -01 o rynku pracy. Niezależnie od płci większość bezrobotnych posiadała zawód. Zawód wyuczony lub wykonywany miało 77,6% bezrobotnych kobiet i 80,5% bezrobotnych mężczyzn. Strukturę zawodową bezrobotnych, według płci, na poziomie wielkich grup zawodowych prezentuje wykres 7. 15

Wykres 7. Bezrobotni w województwie kujawsko-pomorskim w wielkich grupach zawodowych według płci. Stan w końcu grudnia 2009 r. 25 000 24 757 20 000 16 414 16 127 KOBIETY MĘŻCZYŹNI 15 000 12 080 11 060 10 000 5 000 0 PRACOWNICY USŁUG OSOBISTYCH I SPRZEDAWCY 2 495 BEZ ZAWODU TECHNICY I INNY ŚREDNI PERSONEL 6 516 8 660 ROBOTNICY PRZEMYSŁOWI I RZEMIEŚLNICY 6 985 6 944 PRACOWNICY PRZY PRACACH PROSTYCH 5 018 SPECJALIŚCI 2 483 2 825 1 131 PRACOWNICY BIUROWI 2 517 1 484 ROLNICY, OGRODNICY, LEŚNICY I RYBACY 2 291 3 935 OPERATORZY I MONTERZY MASZYN I URZĄDZEŃ 208 POZOSTAŁE* 197 * Do pozostałych sekcji należą grupy: przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy (208 zarejestrowanych kobiet i 176 zarejestrowanych mężczyzn) oraz siły zbrojne (21 zarejestrowanych mężczyzn). Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika 3 Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności, załącznik do sprawozdania MPiPS 01 o rynku pracy. Z danych przedstawionych na wykresie 7 wynika, iż kobiety to przede wszystkim (na poziomie wielkich grup zawodowych) pracownicy usług osobistych i sprzedawcy oraz osoby bez. Na najniższym poziomie agregacji, konkretnych zawodów, kobiety pozostające w rejestrach bezrobotnych to najczęściej osoby bez (16.127 kobiet) oraz przedstawicielki następujących profesji: sprzedawca 12.978 nowych rejestracji i 10.611 bezrobotnych kobiet w końcu 2009 r.; asystent ekonomiczny 4.422 nowe rejestracje i 3.100 bezrobotnych kobiet w końcu 2009 r.; krawiec 3.101 nowych rejestracji i 2.746 bezrobotnych kobiet w końcu 2009 r.; kucharz 2.322 nowe rejestracje i 2.099 bezrobotnych kobiet w końcu 2009 r.; szwaczka 2.309 nowych rejestracji i 1.842 bezrobotne kobiety w końcu 2009 r.; sprzątaczka 1.762 nowe rejestracje i 1.664 bezrobotne kobiety w końcu 2009 r.; robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym 1.243 nowe rejestracje i 1.279 bezrobotnych kobiet w końcu 2009 r.; pracownik biurowy 1.390 nowych rejestracji i 1.157 bezrobotnych kobiet w końcu 2009 r.; robotnik gospodarczy 1.154 nowe rejestracje i 1.120 bezrobotnych kobiet w końcu 2009 r.; fryzjer 1.385 nowych rejestracji i 870 bezrobotnych kobiet w końcu 2009 r. Wymienionych powyżej 10 zawodów skupia 36,7% bezrobotnych kobiet, dodatkowe 22,4% stawią bezrobotne nie posiadające. Mężczyźni dominują natomiast w grupach wielkich robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy oraz operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń. Na poziomie zawodów, podobnie jak w przypadku kobiet, mężczyźni to najczęściej osoby bez (12.080 mężczyzn). W końcu 2009 r. byli to również przedstawiciele takich profesji jak: 16

ślusarz 5.962 nowozarejestrowanych i 3.622 bezrobotnych mężczyzn w końcu 2009 r.; murarz 3.676 nowozarejestrowanych i 2.351 bezrobotnych mężczyzn w końcu 2009 r.; robotnik budowlany 2.789 nowozarejestrowanych i 2.016 bezrobotnych mężczyzn w końcu 2009 r.; robotnik gospodarczy 2.042 nowozarejestrowanych i 1.609 bezrobotnych mężczyzn w końcu 2009 r.; technik mechanik 3.154 nowozarejestrowanych i 1.569 bezrobotnych mężczyzn w końcu 2009 r.; stolarz 2.139 nowozarejestrowanych i 1.148 bezrobotnych mężczyzn w końcu 2009 r.; mechanik samochodów osobowych 1.965 nowozarejestrowanych i 1.111 bezrobotnych mężczyzn w końcu 2009 r.; sprzedawca 1.817 nowozarejestrowanych i 962 bezrobotnych mężczyzn w końcu 2009 r.; mechanik pojazdów samochodowych 1.932 nowe rejestracje i 923 bezrobotnych mężczyzn w końcu 2009 r.; malarz budowlany 1.422 nowe rejestracje i 922 bezrobotnych mężczyzn w końcu 2009 r. Wymienionych powyżej 10 zawodów skupia 26,2% bezrobotnych mężczyzn posiadających zawód, kolejne 19,5% stanowią mężczyźni bez. W porównaniu z końcem 2008 r. zarówno wśród bezrobotnych kobiet jak i mężczyzn lista najliczniej reprezentowanych zawodów nie uległa zmianie. Pomimo tego, iż znaczny udział zarówno bezrobotnych kobiet jak i mężczyzn stanowią osoby bez, to jednak struktura zawodowa bezrobotnych różni się w zależności od płci. Struktura zawodowa mężczyzn jest bardziej zróżnicowana, nie ma tu jednego dominującego jak w przypadku kobiet (co piąta zarejestrowana posiadająca zawód to sprzedawca). Ponadto mężczyźni to, dużo częściej od kobiet, osoby z zawodami technicznymi związanymi z naprawą i obsługą maszyn oraz budownictwem. Odmienna struktura zawodowa może być jedną z przyczyn tego, że kobiety mają większe problemy ze znalezieniem i podjęciem pierwszej pracy. W końcu 2009 r. stażu pracy nie posiadało 15.608 bezrobotnych kobiet (21,6% ogółu bezrobotnych kobiet) oraz 8.537 bezrobotnych mężczyzn (13,8% bezrobotnych mężczyzn). 2.5. BEZROBOTNE OSOBY W OKRESIE DO 12 MIESIĘCY OD DNIA UKOŃCZENIA NAUKI WEDŁUG ZAWODÓW Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy nie zawiera pojęcia bezrobotny absolwent, co nie oznacza, że osoby, kończące edukację nie rejestrują się w powiatowych urzędach pracy jako bezrobotni. Obowiązujące obecnie zasady sprawozdawczości o rynku pracy pozwalają zidentyfikować grupę bezrobotnych w okresie do 12 ukończenia nauki. W końcu 2009 r. w powiatowych urzędach pracy województwa kujawsko-pomorskiego zarejestrowanych pozostawało 7.466 osób będących w okresie do 12 ukończenia nauki (5,6% ogółu bezrobotnych). Kobiety w liczbie 4.180 osób, stanowiły większość bezrobotnych w tej grupie (56,0%). W porównaniu z tym samym okresem roku 2008 populacja osób w okresie do 12 ukończenia nauki wzrosła o 2.033 osoby, czyli 37,4%. Spowodowało to wzrost udziału tej kategorii w ogóle bezrobotnych o 0,7 pkt. proc. 17