Rośliny strączkowe. Uwagi ogólne

Rośliny strączkowe Uwagi ogólne W Polsce udział roślin strączkowych w strukturze zasiewów jest ciągle mniejszy niż w wielu krajach UE i wynosi nieco ponad 1%. W związku z dominującym udziałem zbóż w uprawie, pożądany byłby jego wzrost. System dopłat do uprawy roślin motylkowatych, wprowadzony w 2010 roku, spowodował, że zwiększyło się zainteresowanie roślinami strączkowymi. Określa się szacunkowo, że w 2011 roku strączkowe uprawiano na areale nieco ponad 145 tyś.ha. Rośliny strączkowe oprócz tego, że są cennym źródłem wysokobiałkowej paszy dla zwierząt są również bardzo cennym elementem zmianowania. Spełniają również ważną rolę w zwiększaniu produkcyjności gleby. Pozostawiają w niej znaczną ilość azotu oraz substancji organicznych i składników pokarmowych. Ma to istotne znaczenie przy dużym udziale zbóż w strukturze zasiewów. Są dobrym przedplonem dla wielu gatunków roślin. Zwłaszcza po grochu jest dobre stanowisko dla rzepaku i jęczmienia ozimego. Doświadczenia prowadzone są w czterech powtórzeniach. Wyjątek stanowi łubin wąskolistny - w pięciu. Prowadzi się je na jednym poziomie agrotechnicznym. W poniższych tabelach przedstawiono wyniki doświadczeń PDOiR z gatunkami roślin strączkowych przeprowadzonych w województwie pomorskim. Najważniejszym gatunkiem jest groch siewny. Wyniki r. dla tego gatunku przedstawiono na tle wyników z trzech lat. Doświadczenia z grochem prowadzone były w ZD Radostowo i SDOO Karzniczka. Oprócz doświadczeń z grochem siewnym w województwie pomorskim wykonano doświadczenie z bobikiem w Radostowie i Karzniczce, z grochem pastewnym i łubinem wąskolistnym w Wyczechach. W tabelach dotyczących tych gatunków podano tylko plony odmian uzyskane w i 2011 r. w województwie pomorskim na tle średniej krajowej wg COBORU. Doświadczenie z grochem w Karzniczce zostało sfinansowane ze środków Samorządu Województwa Pomorskiego. Wyniki doświadczeń Wiosna r. zarówno w Radostowie jak i w Karzniczce sprzyjała zasiewom roślin strączkowych. Pomimo suchej pogody w kwietniu, wschody roślin były dobre we wszystkich doświadczeniach. Podobne warunki, raczej suche panowały w maju. Mimo to wzrost roślin był poprawny. Dopiero w czerwcu nastąpiła poprawa warunków wilgotnościowych. Ocieplenie i opady deszczu wpłynęły korzystnie na kwitnienie i zawiązywanie strąków. Lipiec był przekropny, co spowodowało wydłużenie dojrzewania nasion. Analizując tabele plonowania grochu siewnego na uwagę zasługują odmiany: Akord, Mentor i Tarchalska plonujące dobrze zarówno w Radostowie, jak i w Karzniczce. W dwu- i trzyleciu bardzo dobrze wypadły odmiany Lasso, Medal i Tarchalska. Najsłabiej w roku plonowały odmiany Ezop i Mecenas. W doświadczeniu z bobikiem w roku odmiana niesamokończąca, wysokotaninowa Bobas plonowała na wysokim poziomie. Z odmian niesamokończących, niskotaninowych najlepiej plonowała odmiana Amulet, a najsłabiej odmiana Leo. Z odmian samokończących na wyróżnienie zasługuje odmiana Granit. Plon wzorca łubinu wąskolistnego w Wyczechach ukształtował się na poziomie 32,6 dt/ha. Najlepiej w doświadczeniu wypadły odmiany Zeus, Regent, Kalif i Neptun. Najsłabiej plonowały odmiany Kadryl, Graf, Baron i Tango. 1

Tabela 13.1 Groch siewny. Odmiany badane. Rok zbioru:. Rok wpisania Lp. do Krajowego Adres jednostki zachowującej odmianę, Rodzaj Rejestru a w przypadku odmiany zagranicznej - ulistnienia Odmian w - pełnomocnika w Polsce Polsc e 1 2 3 4 1 Akord SL 2003 Hodowla Roślin Szelejewo Sp.z o.o., 63-820 Piaski 2 Ezop SL 2004 Hodowla Roślin Szelejewo Sp.z o.o., 63-820 Piaski 3 Lasso SL 2008 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o-grupa IHAR 99-307 Strzelce 4 Mecenas SL 2005 KWS Lochow-Petkus Polska sp.z o.o., Kondratowice, ul.słowiańska 5, 57-150 Prusy 5 Medal SL 2007 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o-grupa IHAR 63-740 Kobylin 6 Mentor SL 2011 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o-grupa IHAR 63-740 Kobylin 7 Tarchalska SL 2007 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o-grupa IHAR 63-740 Kobylin Kol. 2, 3, 4 : według Listy odmian roślin rolniczych i warzywnych wpisanych do Krajowego Rejestru w Polsce Kol. 2 : SL wąsy czepne zamiast listków ( typ afila) Tabela 13.2 Groch siewny. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: Miejscowość Radostowo Karzniczka Powiat Tczew Słupsk Kompleks rolniczej przydatności gleby 1 4 Klasa bonitacyjna gleby I III a PH gleby w KCl 7,8 6,6 Przedplon pszenica ozima ziemniaki Data siewu (dzień, m-c, rok) 06.04. 28.03. Obsada nasion (szt/m 2 ) 110-120 110-120 Data zbioru (dzień, m-c, rok) 13.08. 03.08. Nawożenie mineralne N (kg/ha) 30 57 P 2O 5 (kg/ha) 45 112 K 2O (kg/ha) 118 160 Nitragina dla grochu zaprawiono nasiona zaprawiono nasiona Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Vitavax 200 FS - 400ml/100 kg Sarfun 65/DS - 200g/100 kg nasion nasion Herbicyd (nazwa,dawka/ha) Afalon Dyspersyjny 450 SC- 1,5 l/ha - Herbicyd (nazwa,dawka/ha) Kilof 480 EC 0,2 l/ha - Herbicyd (nazwa,dawka/ha) Butaxone M 400 SL 3,0 l/ha - Insektycyd (nazwa,dawka/ha) Fastac 100 EC 0,1 l/ha Decis 2,5 EC 0,3 l/ha Insektycyd (nazwa,dawka/ha) Bulldock 025 EC 0,25 l/ha Fastac 100 EC 0,1 l/ha Insektycyd (nazwa,dawka/ha) Pyrinex 480 EC 1,25 l/ha Pirimor 500 WG 0,5 kg/ha 2

Tabela 13.3 Groch siewny. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: Lp. Cecha Radostowo Karzniczka 1 Pełnia wschodów (data: dzień,miesiąc o ) 24.04 23.04 2 Ocena wschodów (skala 9 o ) 8,8 8,8 3 Początek kwitnienia (dzień, m-c) 07.06 08.06 4 Ocena stanu ogólnego (skala 9 o ) 8,1 8,6 5 Wyleganie w fazie początku kwitnienia(skala 9 o ) 9,0 9,0 6 Koniec kwitnienia (data: dzień,miesiąc o ) 27.06 23.06 7 Wyleganie w fazie końca kwitnienia (skala 9 o ) 8,7 9,0 8 Wysokość roślin (cm) 101 69 9 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 3,9 7,0 10 Porażenie przez fuzariozę (skala 9 o ) 8,3 9,0 11 Porażenie przez askochytoza (skala 9 o ) 7,9 8,1 12 Dojrzałość techniczna (data: dzień,miesiąc o ) 25.07 18.07 13 Pękanie strąków (skala 9 o ) 8,2 8,4 14 Równomierność dojrzewania (skala 9 o ) 7,4 7,6 15 Masa 1000 nasion (g) 233 240 16 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 15,5 17,3 17 Plon ziarna (dt / ha) 50,5 46,1 Tabela 13.4 Groch siewny. Plon nasion odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: Lp. Radostowo Karzniczka Wzorzec, dt z ha 51,2 45,4 1 Akord 2 Ezop 3 Lasso 4 Mecenas 5 Medal 6 Mentor 100 102 90 105 93 116 104 89 107 95 103 103 7 Tarchalska 103 101 Wzorzec średnia z odmian: Akord, Ezop, Mecenas, Mentor i Tarchalska. 3

Tabela 13.5 Groch siewny. Plon nasion odmian (% wzorca). Lata zbioru: Lp 2010 2011 2011- Wzorzec, dt z ha 42,0 36,8 48,1 42,5 42,3 1 Akord - - 101 - - 2 Ezop 104 104 97 100 101 3 Lasso 113 111 104 107 109 4 Mecenas - - 97 - - 5 Medal 101 105 101 103 102 6 Mentor - 109 103 106-7 Tarchalska 99 106 102 104 102 Liczba doświadczeń 2 2 2 4 6 Wzorzec - średnia z odmian: Akord, Ezop, Mecenas, Mentor i Tarchalska. Tabela 13.6 Groch siewny. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, Lp. Liczba lat badań Mączniak właściwy Fuzarioza Askochytoza Wzorzec, (skala 9 o ) 8,8 8,6 8,2 8,7 8,9 8,9 1 Akord 1 0,1 - -0,3-0,1-0,4-0,3 2 Ezop 6-0,2-0,1 0,2 0,1 0,1 0,1 3 Lasso 5 0,1 0,1 0,1 0,0 0,1 0,1 4 Mecenas 1 0,2 - -0,3-0,1-0,2 0,0 5 Medal 6 0,1-0,1 0,1 0,0-0,2-0,1 6 Mentor 2 0,1 - -0,2-0,1 0,0 0,1 7 Tarchalska 6-0,1 0,0-0,7-0,2-0,2 0,0 Liczba doświadczeń - 2 6 2 6 2 6 Wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą Wzorzec - średnia z odmian: Akord, Ezop, Mecenas, Mentor i Tarchalska. Tabela 13.7 Groch siewny. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, Lp. Liczba lat badań Wyleganie (skala 9 o ) w fazie końca kwitnienia przed zbiorem Wysokość roślin (cm) Masa 1000 nasion (g) Wzorzec, (skala 9 o ) 9,0 8,9 6,2 5,3 60,2 75,7 270,0 272,6 1 Akord 3 0,0 0,0-0,8 0,0-5,0-7,0-24,0-17,8 2 Ezop 5 0,0 0,1 1,2 0,5 5,0 4,8 9,4 7,4 3 Lasso 5 0,0 0,1 0,9 0,9 1,0 1,5-16,1-6,1 4 Mecenas 5 0,0 0,1-1,2 0,1-11,0-9,5-10,4-5,2 5 Medal 5 0,0-0,1-0,9-0,4 5,0 10,0 17,2 35,8 6 Mentor 5 0,0 0,0-0,7-0,3-2,0-2,7 11,7 7,5 7 Tarchalska 5 0,0 0,1 1,2 0,3-2,0 0,0 0,1 2,3 Liczba doświadczeń - 2 6 2 6 2 6 2 6 Wzorzec - średnia z odmian: Akord, Ezop, Mecenas, Mentor i Tarchalska. Wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą 4

Tabela 13.8 Groch siewny. Plon nasion odmian(% wzorca) z Wyczechach na tle średniej krajowej, lata zbioru:, 2011. Odmiany pastewne o mniejszych wymaganiach glebowych LP Wyczechy Średnia krajowa 2011 2011 wzorzec dt/ha 37,9 20,3 40,4 35,3 1 Marych * - 93-83 2 Muza* 84 152 87 101 3 Roch - 125-93 4 Eureka 95 116 97 97 5 Gwarek Wo 94 155 94 112 6 Hubal 109 123 103 111 7 Klif 73 124 94 102 8 Milwa * 91 116 92 99 9 Model * 117 119 112 99 10 Pomorska * - 113-91 11 Sokolik * 109 108 100 103 12 Turnia * 113 90 107 97 Liczba doswiadczeń 1 1 15 13 Wzorzec: Wyczechy; 2011-średnia z badanych odmian -8 odmian średniowysokich; dla kraju 2011-8 odmian średniowysokich, -wszystkie odmiany średniowysokie *- odmiana wąsolistna, Wo - odmiana skreślona z KR 29.06.r. Tabela 13.9 Łubin wąskolistny. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru:, 2011. Lp Wyczechy średnia krajowa 2011 2011 wzorzec dt/ha 33,4 34,8 31,2 27,9 1 Baron 93 73 104 99 2 Bojar 100 82 101 95 3 Dalbor 103 88 105 104 4 Graf 92 104 92 105 5 Heros 98 86 105 105 6 Kadryl 76 101 88 108 7 Kalif 109 95 107 101 8 Karo** 107 89 108 97 9 Mirela** - 57-87 10 Neptun 108 77 105 99 11 Oskar**(d.PRH 606/09) 101-93 104 12 Tango(d.WTD 1609) 93-104 119 13 Zeus 117 92 105 104 14 Boruta 98 91 95 98 15 Regent 110 86 100 97 16 Sonet 96 76 90 92 Liczba doświadczeń 1 1 11 11 5

Wzorzec: Wyczechy 2011- Graf, Kalif średnia z wszystkich badanych odmian ; dla kraju 2011- Graf, Kalif -średnia z wszystkich badanych odmian **- odmiana o dużej zawartości alkaloidów (gorzka) Średnia krajowa wg. Wstępne wynki plonowania odmian w doświadczeniach porejestrowych, Rośliny strączkowe, COBORU, Słupia Wielka, październik r Tabela 13.10 Bobik. Plon nasion odmian (% wzorca). Lata zbioru:, 2011. Lp Radostowo Karzniczka Średnia krajowa 2011 2011 2011 wzorzec dt/ha 63,4 59,6 43,6 34,5 45,4 55,2 niesamokończące, wysokotaninowe 1 Bobas 114 103 102 109 111 104 niesamokończące niskotaninowe 2 Albus 101 97 104 98 103 96 3 Amulet 103 109 109 96 108 103 4 Kasztelan 106 103 96 102 101 101 5 Leo 93 115 95 94 97 100 6 Olga 101 97 92 88 97 94 samokończące wysokotaninowe 7 Granit 93 93 104 116 95 99 8 Optimal 89 92 99 92 90 92 Liczba doswiadczeń 1 1 1 1 9 9 wzorzec: ZD Radostowo i SDOO Karzniczka 2011 Albus, Kasztelan; - średnia z wszystkich badanych odmian; dla kraju:2011- Bobas, Albus, Kasztelan, Granit ;- średnia z wszystkich badanych odmian. Średnia krajowa wg. Wstępne wynki plonowania odmian w doświadczeniach porejestrowych, Rośliny strączkowe, COBORU, Słupia Wielka, październik r Charakterystyka odmian grochu siewnego wpisanych do krajowego rejestru w roku. AKORD (d. WTD 5409) ogólnoużytkowa, wąsolistna, o białych kwiatach, przeznaczona do uprawy na suche nasiona do wykorzystania na paszę i konsumpcję. Plon nasion i białka bardzo duży. Termin kwitnienia i dojrzewania średni, okres kwitnienia średniej długości. Rośliny średniej wysokości, o dużej odporności na wyleganie w czasie kwitnienia i dość małej do średniej przed zbiorem. Odporność na choroby, zwłaszcza mączniaka rzekomego i rdzę grochu. Dojrzewa równomiernie. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion bardzo mała. Nasiona barwy żółtej, drobne, o średniej zawartości białka ogólnego. Zawartość włókna surowego mała do bardzo małej. Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna obsada roślin około 110 szt./m 2. MECENAS (d. PRH 389/08) ogólnoużytkowa, wąskolistna, o białych kwiatach, przeznaczona do uprawy na suche nasiona do wykorzystania na paszę i konsumpcję. Plon nasion i białka duży. Termin kwitnienia i dojrzewania średni, okres kwitnienia średniej długości. Rośliny średniej do małej wysokości, o średniej do dużej odporności na wyleganie w czasie kwitnienia i średniej do dużej przed zbiorem. Cechuje się dużą odpornością na wyleganie w czasie kwitnienia. Odporność na choroby duża, zwłaszcza na mączniaka rzekomego i rdzę grochu. Dojrzewa równomiernie. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion bardzo mała. Nasiona barwy żółtej, drobne, o średniej zawartości białka ogólnego. Zawartość włókna surowego mała do bardzo małej. Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna obsada roślin około 110 szt./m 2. Charakterystyka odmian łubinu wąskolistnego wpisanych do krajowego rejestru w roku. OSKAR (d. PRH 606/09) niesamokończąca, wysokoalkaloidowa (gorzka). Plon nasion i białka duży. Termin kwitnienia i dojrzewania średni. Okres kwitnienia średniej długości. Rośliny średniej wysokości, o dużej do bardzo dużej odporności na wyleganie w fazie kwitnienia i przed zbiorem nasion. Odporność na choroby duża do bardzo dużej. Dojrzewa równomiernie. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion bardzo mała. Masa 1000 nasion mała. Zawartość białka ogólnego w nasionach średnia, tłuszczu surowego średnia, włókna surowego średnia. 6

Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego. Optymalna obsada roślin w uprawie na nasiona około 100 szt./m 2. TANGO (d. WTD 1609) niesamokończąca, niskoalkaloidowa. Plon nasion duży, białka bardzo duży. Termin kwitnienia i dojrzewania średni. Okres kwitnienia średniej długości. Rośliny wysokie, o dużej do bardzo dużej odporności na wyleganie w fazie kwitnienia i przed zbiorem nasion. Odporność na choroby duża do bardzo dużej. Dojrzewa dość równomiernie. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion bardzo mała. Masa 1000 nasion średnia. Zawartość białka ogólnego w nasionach duża, tłuszczu surowego średnia, włókna surowego średnia. Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego. Optymalna obsada roślin w uprawie na nasiona około 100 szt./m 2. 7