Projekt zmian w prawie energetycznym Autorka: Agnieszka Kulińska - kancelaria Wardyński i Wspólnicy W dniu 15 lipca odbyło się posiedzenie sejmowej podkomisji do spraw energetyki, na którym dyskutowany był rządowy projekt zmiany ustawy Prawo energetyczne, który 29 czerwca wpłynął do laski marszałkowskiej. Zmiany projektu regulują szereg istotnych kwestii związanych z bezpieczeństwem dostaw, liberalizacją rynku energii, funkcjonowaniem rynku oraz wyjaśniają istniejące do tej pory wątpliwości interpretacyjne w pewnych kwestiach. Bezpieczeństwo dostaw Przede wszystkim wprowadzone zostały przepisy mające na celu umoŝliwienie operatorom systemów elektroenergetycznych podejmowania działań w sytuacjach, gdy w systemie wystąpią niedobory mocy elektrycznej. Aktualnie ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej mogą być wprowadzane tylko na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów. Zgodnie z zapisami projektu w przypadku zagroŝenia bezpieczeństwa dostaw takŝe operator systemu przesyłowego będzie miał prawo wprowadzić ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej. Ponadto operator systemu przesyłowego będzie mógł wydawać elektrowniom oraz operatorom systemów dystrybucyjnych polecenia dyspozytorskie dotyczące dostaw i poboru energii elektrycznej. Operator będzie zobowiązany do pokrycia kosztów powstałych po stronie elektrowni na skutek pracy w celu odbudowy równowagi krajowego systemu elektroenergetycznego, a takŝe będzie ponosił w ustalonych granicach odpowiedzialność za szkody powstałe u uŝytkowników systemu na skutek wprowadzenia ograniczeń. Ponadto zapisy projektu dotyczą podziału kompetencji i odpowiedzialności za zapewnienie dostaw energii elektrycznej między wszystkich istotnych uŝytkowników systemu oraz organy administracji publicznej. Wymagania i wskaźniki w zakresie bezpieczeństwa pracy sieci będą określane w instrukcjach ruchu i eksploatacji sieci, które w całości będą podlegać zatwierdzeniu przez Prezesa URE. Przy okazji ustawodawca precyzuje, Ŝe instrukcje te stanowią część umów zawieranych z operatorem, które podobnie jak taryfy nie podlegają negocjacjom, a uŝytkownicy systemu są związani zapisami instrukcji. Przedsiębiorstwa energetyczne produkujące energię elektryczną będą zobowiązane do wytwarzania i utrzymywania rezerw mocy wytwórczych, sporządzania prognoz w zakresie modernizacji, budowy i rozbudowy źródeł energii, współpracy z operatorem systemu, informowania o zuŝyciu i stanie zapasów paliw oraz o ich zmniejszeniu i odbudowie w określonym terminie. Wyznaczanie operatorów systemów elektroenergetycznych i gazowych W projekcie znalazły się równieŝ zapisy dotyczące wyznaczania operatora systemu dla wszystkich sieci i instalacji gazowych i energetycznych.
Właściciel sieci przesyłowej, dystrybucyjnej, instalacji magazynowej lub instalacji skroplonego gazu ziemnego będzie musiał zwrócić się w terminie 6 miesięcy od wejścia ustawy w Ŝycie do Prezesa URE o wyznaczenie go na operatora sieci lub, jeŝeli spełnia warunki określone w projekcie, zawrzeć umowę powierzającą pełnienie obowiązków operatora przedsiębiorstwu energetycznemu posiadającemu odpowiednią koncesję. Prezes URE moŝe odmówić wyznaczenia przedsiębiorstwa energetycznego na operatora systemu przesyłowego lub dystrybucyjnego, jeŝeli nie dysponuje ono wystarczającymi środkami ekonomicznymi i nie gwarantuje, Ŝe w dłuŝszym okresie będzie w stanie zapewnić funkcjonowanie sieci odpowiednio do wymagań ustawy. W takim przypadku, a takŝe jeŝeli właściciel nie złoŝy w terminie wniosku o wyznaczenie operatora, Prezes URE będzie mógł wyznaczyć operatora systemu z urzędu. Uregulowanie procedury zmiany sprzedawcy Aktualnie w prawie energetycznym znajduje się zapis, zgodnie z którym procedura zmiany sprzedawcy energii elektrycznej jest opracowywana przez operatora systemu dystrybucyjnego i uwzględniana w instrukcji ruchu i eksploatacji sieci dystrybucyjnej w części dotyczącej bilansowania, podlegającej zatwierdzeniu przez Prezesa URE. Wśród operatorów systemów dystrybucyjnych moŝna było zaobserwować tendencje do wydłuŝania procedury zmiany sprzedawcy. Ponadto w przypadku przedsiębiorstw niebędących operatorami systemów nie było mechanizmu pozwalającego na kontrolę procedury zmiany sprzedawcy. Brakowało równieŝ regulacji dotyczących operatorów systemów gazowych. W celu ujednolicenia procedury zmiany sprzedawcy i określenia jej zasad w projekcie wprowadzono terminy rozwiązania umów sprzedaŝy energii lub paliw gazowych z dotychczasowymi sprzedawcami, a na podmioty dokonujące sprzedaŝy energii elektrycznej lub paliw gazowych nałoŝony został obowiązek sporządzania i publikowania na stronach internetowych ofert sprzedaŝy energii lub paliw gazowych. Ponadto operatorzy systemów dystrybucyjnych zostali zobowiązani do publikowania listy sprzedawców, z którymi zawarli umowę o świadczenie usług dystrybucji, co powinno ułatwić wybór nowego sprzedawcy lub jego zmianę. Zmiany w procesie wydawania warunków przyłączenia DuŜe zmiany nastąpiły w procedurze przyłączania do sieci elektroenergetycznej. Wynikły one głównie z patologicznych zachowań przy występowaniu o warunki przyłączenia dla farm wiatrowych: w systemie elektroenergetycznym rezerwowano miejsce i moce przyłączeniowe dla inwestycji niemających szansy na realizację, co z kolei prowadziło do ograniczeń w rozwoju sieci i przyłączaniu nowych podmiotów. Zgodnie z zapisami projektu, aby uprawdopodobnić realizację inwestycji, kaŝdy podmiot ubiegający się o wydanie warunków przyłączenia będzie zobowiązany do wniesienia zaliczki w wysokości 30 zł za kilowat mocy (a więc 30 000 zł za megawat). Podmioty, które złoŝą wnioski o wydanie warunków przyłączenia przed wejściem ustawy w Ŝycie, ale nie otrzymały warunków przyłączenia, będą zobowiązane do wniesienia zaliczki w terminie 60 dni od wejścia w Ŝycie zmian. Podmioty, które posiadają wydane warunki przyłączenia wygasające
nie wcześniej niŝ w okresie 6 miesięcy od dnia wejścia zmian w Ŝycie, ale nie podpisały umowy przyłączeniowej, będą zobowiązane do wniesienia zaliczki w terminie 30 dni. Do wniosku o wydanie warunków przyłączenia, oprócz potwierdzenia tytułu prawnego do obiektu, który ma zostać przyłączony, załączane będą wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub decyzja o warunkach zabudowy. Ekspertyza wpływu przyłączenia na system elektroenergetyczny będzie sporządzana przez operatora sieci. Aby usprawnić procedurę wydawania warunków przyłączenia, za kaŝdy dzień opóźnienia w ich wydaniu przedsiębiorstwo energetyczne będzie zobowiązane do wypłaty odsetek od wniesionej zaliczki liczonych za kaŝdy dzień zwłoki w wydaniu warunków. Oprócz tego za niedotrzymanie terminu wydania warunków przyłączenia przedsiębiorstwo energetyczne moŝe zostać obciąŝone przez Prezesa URE karą pienięŝną. System wsparcia dla biogazu rolniczego Projekt wprowadza system wsparcia dla produkcji biogazu rolniczego, zdefiniowanego jako paliwo gazowe otrzymywane z surowców rolniczych, produktów ubocznych rolnictwa, płynnych lub stałych odchodów zwierzęcych, produktów ubocznych lub pozostałości przemysłu rolno-spoŝywczego lub biomasy leśnej w procesie fermentacji metanowej. Zgodnie z załoŝeniami programu Innowacyjna Energetyka Rolnictwo Energetyczne, przygotowywanego przez Ministerstwo Gospodarki, do 2020 r. w Polsce ma powstać około 2000 biogazowni, co ma pozwolić na wykorzystanie potencjału zawartego w biomasie pochodzenia rolniczego w celu zwiększenia udziału energii ze źródeł odnawialnych do poziomu określonego dla Polski w unijnej dyrektywie dotyczącej wspierania produkcji energii ze źródeł odnawialnych 1, przyjętej w ramach tzw. pakietu klimatycznego. Zasadniczym celem programu jest stworzenie optymalnych warunków dla funkcjonowania biogazowni rolniczych. Proponowana w projekcie koncepcja wsparcia produkcji biogazu opiera się na systemie zbywalnych świadectw pochodzenia biogazu rolniczego wyprodukowanego w biogazowniach. System wsparcia dla biogazu został skorelowany z systemem wsparcia dla OZE przedsiębiorstwa zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej lub jej obrotem i sprzedające tę energię odbiorcom końcowym mogą wybierać pomiędzy przedstawieniem Prezesowi URE do umorzenia świadectwa pochodzenia energii ze źródeł odnawialnych lub świadectwa pochodzenia biogazu rolniczego. Ponadto, podobnie jak w przypadku energii ze źródeł odnawialnych, operator systemu dystrybucyjnego gazowego w obszarze swojego działania będzie zobowiązany do odbioru biogazu rolniczego spełniającego parametry jakościowe, który zostanie wytworzony w instalacjach przyłączonych do jego sieci. Nie będzie moŝliwe uzyskanie świadectwa pochodzenia energii z OZE dla źródła energii wykorzystującego w procesie produkcji energii biogaz rolniczy, dla którego zostały wydane świadectwa pochodzenia biogazu rolniczego. 1 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE
Rozszerzenie systemu wsparcia dla energii wytwarzanej w wysokosprawnej kogeneracji Jednocześnie system wsparcia dla energii produkowanej w wysokosprawnej kogeneracji został rozszerzony, aby obejmować metan uwalniany i ujmowany przy dołowych robotach górniczych w czynnych, likwidowanych i zlikwidowanych kopalniach węgla kamiennego i gaz palny uzyskiwany z przetwarzania biomasy. Uwalniany z kopalń metan jest gazem cieplarnianym, o potencjale cieplarnianym wyŝszym niŝ dwutlenek węgla. Aktualnie przedsiębiorstwa górnicze podejmują wysiłki w celu wykorzystania uwalnianego i ujmowanego metanu, jednakŝe są to inwestycje drogie, co skutkuje niskim stopniem zagospodarowania tego gazu. Wprowadzając mechanizm wsparcia dla wykorzystania metanu do produkcji energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji, ustawodawca ma nadzieję zwiększyć bezpieczeństwo pracowników w kopalniach węgla kamiennego, uniknąć emisji metanu do atmosfery oraz stymulować rozwój wykorzystania tego paliwa do wytwarzania energii w wysokosprawnej kogeneracji bezpośrednio w miejscu jego pozyskania. JeŜeli chodzi o gaz palny pozyskiwany z biomasy, aktualnie w Ministerstwie Gospodarki przygotowywany jest program Innowacyjna Energetyka Rolnictwo Energetyczne. Zgodnie z jego załoŝeniami w kaŝdej polskiej gminie do 2020 r. ma powstać biogazownia wykorzystująca biomasę pochodzenia rolniczego. Zapisy projektu mają na celu wsparcie lokalnego wykorzystania biomasy w ramach generacji rozproszonej, w małych wysokosprawnych jednostkach kogeneracji. Projekt reguluje teŝ kwestię produkcji energii w jednostce kogeneracji, która jednocześnie spełnia warunki dla odnawialnego źródła energii. Do tej pory istniały rozbieŝności interpretacyjne co do moŝliwości łączenia świadectw. Zgodnie ze stanowiskiem URE wydawanie dla jednej jednostki świadectw pochodzenia energii z OZE i z wysokosprawnej kogeneracji było niedopuszczalne. Zapisy projektu przecinają te wątpliwości, dopuszczając wprost moŝliwość łączenia świadectw pochodzenia. Zapasy paliw Zaproponowane zmiany ustawy Prawo energetyczne obejmują równieŝ zapisy dotyczące obowiązku utrzymywania zapasów paliw w celu zapewnienia ciągłości dostaw, nałoŝonego na przedsiębiorstwa zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej lub ciepła. W obecnym kształcie przepisy ustawy nie przewidują sytuacji, w której przedsiębiorstwo energetyczne mogłoby naruszyć takie zapasy, co w praktyce powoduje, Ŝe kaŝde ich naruszenie będzie podlegać karze. Zapisy projektu dają moŝliwość sięgnięcia do zapasów paliw w sytuacji wytwarzania dodatkowej energii na polecenie operatora systemu, nieprzewidzianego istotnego zwiększenia produkcji energii elektrycznej lub ciepła albo wystąpienia z przyczyn niezaleŝnych od przedsiębiorstwa nieprzewidzianych ograniczeń w dostawach zuŝywanych paliw. W takich wypadkach przedsiębiorstwo energetyczne będzie zobowiązane do uzupełnienia zapasów w terminie 2 miesięcy. Termin ten moŝe zostać przedłuŝony przez Prezesa URE na wniosek przedsiębiorstwa. Opracowywanie załoŝeń do planu zaopatrzenia w ciepło, paliwa gazowe i energię elektryczną przez gminy
Obecnie prawo energetyczne przewiduje, Ŝe dla gminy sporządza się projekt załoŝeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, który ma na celu przede wszystkim ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Dotychczas w ustawie Prawo energetyczne brak było terminu, do którego projekty załoŝeń mają zostać opracowane, co skutkowało wieloletnimi opóźnieniami oraz niewielkim stopniem realizacji tego obowiązku, a w konsekwencji uniemoŝliwiało przedsiębiorstwom energetycznym racjonalne planowanie rozwoju sieci. Termin na sporządzenie załoŝeń do planu zaopatrzenia w ciepło, paliwa gazowe i energię elektryczną wynosi 2 lata od daty wejścia w Ŝycie zmian w prawie energetycznym. Wprowadzony teŝ został obowiązek opiniowania przez gminę planów przedsiębiorstw energetycznych w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na paliwa gazowe i energię oraz obowiązek uwzględniania tych planów przy realizacji zadań gminy w zakresie zaopatrzenia w ciepło, paliwa gazowe i energię elektryczną. Obowiązek sprzedaŝy energii elektrycznej w drodze przetargu lub na towarowej giełdzie energii Na wytwórców będących częścią przedsiębiorstw zintegrowanych pionowo i objętych systemem rekompensat wypłacanych na pokrycie kosztów osieroconych (na podstawie ustawy z dnia 27 czerwca 2007 r. o zasadach pokrywania kosztów powstałych u wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaŝy mocy i energii elektrycznej) nałoŝony został obowiązek sprzedaŝy określonej części energii w drodze przetargu lub na giełdach towarowych. Obowiązek ten został wprowadzony w związku z istniejącą praktyką sprzedaŝy energii spółce obrotu z grupy po cenach niŝszych niŝ proponowane spółkom obrotu spoza grupy, co prowadziło do zaniŝenia dochodów wytwórców, a w konsekwencji miało wpływ na wysokość rekompensat. Obowiązkiem tym objęta będzie energia elektryczna wytworzona w danym roku, ale niesprzedana do 31 grudnia 2012 roku. Ponadto wytwórcy energii nieobjęci systemem rekompensat, ale pozostający w strukturze przedsiębiorstw zintegrowanych pionowo będą musieli sprzedawać w przetargach lub na towarowych giełdach energii 30% wytworzonej energii w roku 2011, 40% w roku 2012 i od 2013 r. 50% wytworzonej energii. Z obowiązku sprzedaŝy energii elektrycznej w drodze przetargu lub za pośrednictwem giełdy towarowej energii moŝe przedsiębiorstwo zwolnić Prezes URE, jeŝeli produkcja energii elektrycznej odbywa się w związku z wykonywaniem długoterminowych zobowiązań wynikających z umów zawartych z instytucjami finansowymi w celu realizacji inwestycji związanych z wytwarzaniem energii elektrycznej lub na potrzeby operatora systemu przesyłowego.