Piasty planetarne Dwiema zaletami piast planetarnych jest ich zabudowana konstrukcja i fakt, że umożliwiają zmianę biegów przy użyciu tej samej dźwigni. Poza tym łańcuch wystarcza na znacznie dłużej niż w przypadku przerzutek, pod warunkiem że jest regularnie serwisowany. Piasty planetarne są dostępne w połączeniu z wolnobiegiem wraz z hamulcami szczękowymi bądź ze zintegrowanym hamulcem nożnym. Działanie i sposób użytkowania Piasty planetarne są sprzedawane wraz z dźwignią zmiany biegów lub manetką przełącznikiem obsługiwanym kciukiem służącym do zmiany przełożeń, oraz z ekranem pokazującym bieżący bieg. Podczas zmiany przełożeń można kontynuować pedałowanie bez nadmiernego naciskania na pedały bądź poruszać się wolnym biegiem. Zapoznaj się z instrukcją obsługi przerzutki lub zapytaj sprzedawcę MERIDA o posiadany model. W każdym razie upewnij się, że zmiana przełożeń odbywa się możliwie bezgłośnie. Regulacja Mechanizmy regulacyjne znajdują się przy piastach lub dźwigni zmiany biegów. Na piaście umieszczone są dwa (czerwone) oznaczenia, które muszą zostać ustawione w jednej linii poprzez regulację linki. Przeczytaj uważnie instrukcję obsługi załączoną przez producenta przerzutki. W razie pytań zwróć się do sprzedawcy MERIDA, który chętnie Ci pomoże. S p r a w d z a j regularnie, czy ramię hamulca nożnego pozostaje solidnie przymocowane do ramy. Koła Koło składa się z piasty, szprych i obręczy. Opona jest zakładana na obręcz i otacza dętkę. Wzdłuż środka obręczy biegnie taśma izolacyjna zabezpieczająca delikatną dętkę przed nyplami i krawędziami środka obręczy, które często bywają ostre. Pod ciężarem rowerzysty i jego bagażu, jak również za sprawą wyboistych nawierzchni dróg lub terenu, koła podlegają znacznemu naciskowi. Sprawdzaj koła regularnie po każdej jeździe. Dokręcenie szprych jest konieczne w nielicznych przypadkach. Opony, dętki, taśma izolacyjna, zawory, ciśnienie w oponach Opony zapewniają tarcie potrzebne do przemieszczania roweru do przodu po określonej nawierzchni. Równocześnie powinny one generować minimalne tarcie toczenia i zwiększać poczucie komfortu rowerzysty poprzez tłumienie niewielkich wstrząsów. Przydatność opony do jazdy po nawierzchniach drogowych lub w 28
terenie określa jej wewnętrzna struktura, zwana również szkieletem, jak również rodzaj posiadanego profilu bieżnika. Twój sprzedawca MERIDA chętnie pomoże Ci dokonać właściwego wyboru spośród licznych typów dostępnych opon o różnym przeznaczeniu. Jeżeli chcesz wymienić oponę na nową, musisz znać wymiary starej. Są one podane na boku opony. Istnieją dwa oznaczenia, z których precyzyjniejsze oparte jest na milimetrach. Sekwencja numerów 37-622 oznacza, że napompowana do oporu opona ma szerokość 37 mm i wewnętrzną średnicę o długości 622 mm. Pozostałe oznaczenie dla tej opony brzmi 28 x 1 5/8 x 1 3/8 i jest podane w calach. Opony muszą zostać napom-powane aż do u z y s k a n i a w ł a ś c i w e g o c i ś n i e n i a p o w i e t r z a, aby mogły prawidłowo pracować. Właściwie napompowane opony są również bardziej odporne na przebicie. Niedosta-tecznie napompowana dętka może z łatwością dostać się między oponę a obręcz przy najechaniu na wysoki krawężnik co może spowodować jej przebicie. Zalecane przez producenta ciśnienie opon jest podawane na boku opony lub na etykiecie określającej jej typ. Niższa z dwóch specyfikacji ciśnienia zapewnia lepszą amortyzację, a zatem jest optymalna do jazdy w terenie. Opór toczenia zmniejsza się wraz ze wzrostem ciśnienia w oponie, ale równocześnie spada komfort jazdy. Stąd wysokie ciśnienie w oponach jest najbardziej odpowiednie do jazdy po drogach asfaltowych. Dalsze zwiększanie ciśnienia nie p r z y c z y n i a s i ę d o z m n i e j s z e n i a t a r c i a, a jedynie sprawia, że opona jest twardsza. Sama opona z obręczą nie zapobiegnie uchodzeniu powietrza. Dlatego w celu utrzymania ciśnienia powietrza wewnątrz opony należy umieścić dętkę. Dętkę pompuje się przez zawór. Wyjątkiem są tu klasyczne szytki stosowane w rowerach szosowych, które muszą być naklejane na obręcz oraz ostatnio opracowane systemy bezdętkowe dla rowerów górskich (UST). W obu przypadkach obręcz i opona zapewniają bez użycia dętki szczelną konstrukcję, która zapobiega uchodzeniu powietrza. Istnieją trzy rodzaje zaworów powszechnie stosowanych w rowerach MERIDA: Zawory Schraeder, Dunlop lub Presta: Ten rodzaj jest obecnie wykorzystywany w prawie wszystkich typach rowerów. Został zaprojektowany z myślą o bardzo wysokich ciśnieniach. Zawór Schraedera: Jest to zaadaptowany zawór opon samochodowych stosowany głównie w rowerach górskich. Ciśnienie w oponach jest często podawane w starych jednostkach, tj. w psi (funtach na cal kwadratowy). Powyższa tabelka przedstawia najbardziej rozpowszechnione wartości ciśnienia w obu jednostkach. Dobrze traktuj swoje opony. W szczególności zaś nie najeżdżaj na ostre krawędzie! Nigdy nie pompuj opon powyżej maksymalnego dopuszczalnego ciśnienia. W przeciwnym razie jedna z nich może pęknąć lub zsunąć się z obręczy podczas jazdy. psi Bar psi Bar psi Bar 40 2.8 70 4.8 100 6.9 50 3.5 80 5.5 110 7.6 60 4.1 90 6.2 120 8.3 29
Obydwa rodzaje zaworów są wyposażone w plastykową nakrętkę chroniącą je przez zanieczyszczeniem. Zawór Schraedera może być pompowany odpowiednią pompką od razu po zdjęciu nakrętki ochronnej. W przypadku zaworów Presta najpierw musisz lekko odkręcić małą baryłkową nakrętkę i wcisnąć ją lekko, aż z opony zacznie uchodzić powietrze. W przypadku tego rodzaju zaworu zdarza się często, że korpus zaworu nie jest prawidłowo wkręcony i powietrze powoli samoczynnie uchodzi. Sprawdź osadzenie korpusu zaworu w obręczy. Opony z zaworami Schraedera są o tyle wygodne, że można je pompować kompresorem na stacjach benzynowych. Uruchamiaj kompresor krótkimi seriami, ponieważ w przeciwnym razie możesz nabić oponę zbyt wysokim ciśnieniem i spowodować jej wybuch. W celu upuszczenia powietrza wciśnij igłę w środku zaworu posługując się, na przykład, kluczem. Pompki ręczne często nie nadają się do pompowania opon do wysokich ciśnień. Lepszym rozwiązaniem jest nożna pompa stojąca wyposażona w manometr, która pozwoli Ci na sprawdzanie ciśnienia w oponach w warunkach domowych. Twój sprzedawca MERIDA posiada nakładki do wszystkich rodzajów zaworów umożliwiające pompowanie dowolnego rodzaju opony na stacji benzynowej. Wymieniaj opony ze zużytym bieżnikiem lub spękanych bądź postrzępionych bokach. Wilgoć i brud przenikające do opony mogą uszkodzić jej wewnętrzną strukturę. Niezwłocznie wymieniaj uszkodzone taśmy obręczowe. Zawsze poruszaj się rowerem z zalecanym ciśnieniem w oponach i sprawdzaj jego poziom w regularnych odstępach czasu. 30
Centrowanie obręczy i naciąganie szprych Szprychy w kole muszą być naciągnięte równomiernie i prawid-łowo wycentrowane. Naprężenia działające na szprychy muszą zostać rozprowadzone równo wokół obręczy tak, aby obracające się koło nie biło. Jeżeli naciągnięcie pojedynczych szprych ulegnie zmianie, np. w wyniku szybkiego najechania na krawężnik lub złamania się szprychy, równowaga sił rozciągających działających na obręcz zostaje zakłócona i koło zacznie bić. Poruszanie się Twojego roweru może zostać utrudnione, jeszcze zanim zauważysz rozcentrowane koło po jego wychylaniu się na boki. W przypadku hamulców szczękowych i hamulców typu V boki obręczy pełnią również rolę powierzchni hamujących. Rozcentrowane koło może negatywnie odbić się na Twojej sile i skuteczności hamowania. Pożądane jest zatem okresowe sprawdzanie, czy koła nie wymagają centrowania. W tym celu unieś koło i pokręć nim ręką. Obserwuj lukę między obręczą a klockami hamulcowymi. Jeżeli odległość zmienia się o więcej niż 2 milimetry, powinieneś poprosić sprzedawcę MERIDA o wycentrowanie koła. Mocowanie kół: na śrubach lub zaciskach Koła są mocowane do ramy osiami piasty. Każda oś jest mocno zaciśnięta w hakach ramy za pomocą nakrętek sześciokątnych lub zacisku. Dokręcenie lub poluzowanie nakrętek śrub mocujących koła zazwyczaj wymaga użycia klucza 15mm. Posiadanie tego klucza podczas każdej wycieczki rowerowej jest obowiązkowe, gdyż jego brak znacznie utrudni łatanie przebitej dętki lub jej wymianę. Zaciski nie wymagają w ogóle użycia narzędzi. Wystarczy zwolnić dźwignię, w razie konieczności odkręcić ją o kilka obrotów i zdjąć koło. Jedyną wadą tego rozwiązania jest to, że wygoda właściciela oznacza również wygodę dla złodzieja! Istnieją specjalne zamki, które można stosować w miejsce dźwigni szybkomocujących. W takim przypadku nie obejdziesz się bez specjalnie kodowanego klucza lub klucza imbusowego. Przednie koło jest zazwyczaj dodatkowo zabezpieczone za pomocą zaczepów na przednim widelcu zapobiegających całkowitemu wypadnięciu w przypadku poluzowania się zacisku lub nakrętek. Naprawa przebitej dętki Każdy rowerzysta może złapać gumę. O ile mamy przy sobie potrzebne narzędzia do wymiany opon i dętek oraz zapasową Uszkodzone taśmy izolacyjne muszą zostać niezwłocznie wymienione. Nie jedź na rozcentrowanych kołach. W przypadku skrajnego bicia klocki hamulcowe mogą nie trafić w obręcz i wkręcić się w szprychy! Zazwyczaj powoduje to natychmiastową blokadę koła, a co za tym idzie upadek rowerzysty! Centrowanie kół jest trudnym zadaniem, które zdecydowanie powinieneś pozostawić swemu sprzedawcy MERIDA. Pamiętaj, że tarcie wytwarzane podczas hamowania powoduje zużycie obręczy. Z chwilą gdy ścieranie obręczy osiągnie pewien punkt krytyczny, obręcz może pęknąć pod naciskiem opony. Skontaktuj się ze swoim sprzedawcą MERIDA i poproś go o zbadanie pozostałej grubości obręczy najpóźniej, gdy będziesz eksploatować drugi komplet klocków hamulcowych. 31
dętkę lub zestaw do łatania dziur, przebita dętka nie musi oznaczać końca wycieczki. W przypadku rowerów wyposażonych w zaciski potrzebujemy jeszcze tylko dwóch plastikowych łyżek do ściągania opon i pompki. Jeżeli Twoje koła są mocowane na nakrętkach, potrzebujesz również odpowiedniego klucza do zdjęcia koła. Zdejmowanie kół Jeżeli Twój rower jest wyposażony w hamulce typu V, musisz najpierw uwolnić linkę hamulcową z ramienia hamulca. W tym celu jedną ręką chwyć koło wkładając palce między szprychy i ściśnij klocki hamulcowe wraz z ramionami hamulca. W tym położeniu nie powinieneś mieć trudności z wypięciem linki zewnętrznej. Jeżeli posiadasz wyścigowe hamulce szczękowe, otwórz zacisk przy hamulcu (Shimano, SRAM) lub uwolnij sworzeń znajdujący się w korpusie połączonej dźwigni zmiany biegów i hamulca (Ergopower) na kierownicy (Campagnolo). W przypadku przerzutek wewnętrznych (w piaście) należy dodatkowo odkręcić ramię hamulca nożnego mocujące tylną oś do ramy. Jeżeli posiadasz hamulce tarczowe, powinieneś w pierwszym rzędzie sprawdzić dokładne ułożenie okładzin hamulców, tj. wskaźniki zużycia. Są to metalowe wypustki w kształcie ucha lub noska. W ten sposób będziesz później mógł stwierdzić, czy okładzina hamulca nadal znajduje się we właściwym położeniu. Zapoznaj się z instrukcją obsługi producenta hamulców. Jeżeli Twój rower wyposażony jest w przerzutkę, przed zdjęciem tylnego koła powinieneś przerzucić łańcuch na najmniejszy tryb kasety. Dzięki temu przerzutka tylna zostanie przesunięta do skrajnego zewnętrznego położenia, gdzie nie będzie sprawiać kłopotu przy zdejmowaniu koła. Przekręć nakrętkę koła w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara lub otwórz dźwignię zacisku w sposób opisany wyżej. Jeżeli nie jesteś w stanie zdjąć przedniego koła po zwolnieniu dźwigni lub odkręceniu nakrętki, prawdopodobnie koło trzymają w miejscu zaczepy haków widelca ramy. Są to wystające elementy wcinające się w haki ramy lub metalowe zaczepy nałożone na wgłębienia haków ramy. W każdym przypadku wystarczy odkręcić śrubę regulacyjną zacisku o kilka obrotów i zsunąć koło przez zaczep. Zdjęcie tylnego koła będzie prostsze, jeśli odciągniemy nieco przerzutkę do tyłu. Unieść trochę rower nad ziemią i uderz koło lekko ręką, żeby samo wypadło. Nigdy nie wsiadaj na rower bez uprzedniego sprawdzenia zamocowania kół. Koło wypadające w czasie jazdy prawie na pewno doprowadzi do wypadku! Jeżeli Twój rower jest wyposażony w zaciski, przed pozostawieniem go na zewnątrz pamiętaj o przymocowaniu go do nieru-chomego obiektu wraz z kołami 32
Zdejmowanie opon Odkręć zatyczkę i nakrętkę mocującą zaworu i do końca spuść powietrze z dętki. Naciśnij boki opony ku środkowi obręczy. Powtórzenie tej czynności po całym obwodzie koła ułatwi Ci zdjęcie opony,. Wsuń plastikową łyżkę do opon wzdłuż drutówki (brzegu opony) blisko zaworu i wywiń oponę z obręczy. Trzymaj łyżkę sztywno w tym położeniu. Następnie wsuń drugą łyżkę między obręcz i oponę w miejscu oddalonym o około 10cm od pierwszej łyżki i wywiń kolejny odcinek drutówki poza krawędź obręczy. Po wywinięciu części drutówki poza krawędź obręczy powinieneś zazwyczaj być w stanie wysunąć całą oponę z obręczy z jednej strony przesuwając łyżkę po obwodzie koła. Teraz możesz wyciągnąć dętkę. Uważaj, żeby zawór się nie zakleszczył, bo w ten sposób można uszkodzić dętkę. Załataj dziurę zgodnie ze wskazówkami producenta zestawu do łatania dziur w dętkach. Jeżeli zdjąłeś koło, sprawdź położenie taśmy izolacyjnej. Powinna ona biec przez środek obręczy, zakrywać wszystkie nyple i nie powinna być w żadnym miejscu porwana ani ukruszona. W przypadku obręczy z podwójną ścianką zwanych obręczami dwukomorowymi taśma musi pokrywać cały środek obręczy, ale nie powinna być na tyle szeroka, aby nachodzić na progi obręczy. Taśmy izolacyjne do tego typu obręczy powinny być wykonane wyłącznie z materiału lub trwałego plastiku. Zapytaj sprzedawcę MERIDA, jeżeli nie masz pewności co do tego, jaki rodzaj taśmy izolacyjnej powinieneś zastosować. W razie potrzeby możesz zdjąć całą oponę wyciągając drugą drutówkę z obręczy. Nie naciskaj na klamkę hamulcową, jeżeli koło, na którym się on zaciska, zostało zdjęte. Tarcze hamulcowe mogą się rozgrzać, więc pozwól im ostygnąć przed zdjęciem koła Zakładanie opon Zakładając oponę upewnij się, że do jej środka nie dostało się żadne obce ciało takie jak błoto czy piasek oraz że nie uszkodziłeś dętki. Wsuń jedną drutówkę (brzeg opony) w obręcz. Posługując się kciukami, wciśnij ją przez krawędź obręczy na całym obwodzie koła. Powinieneś w każdym przypadku poradzić sobie bez użycia narzędzi, niezależnie od rodzaju opony. Wsuń zawór dętki w otwór w obręczy. Lekko napompuj dętkę, aż przybierze okrągły kształt i wepchnij ją do środka opony na całej długości. Upewnij się, że dętka nie zawinęła się wewnątrz opony. Aby zakończyć zakładanie opony, zacznij wciskać ją w obręcz w miejscu położonym po przeciwnej stronie od zaworu. Posługując się kciukami wciśnij drugą drutówkę przez krawędź obręczy tak daleko, jak Ci się tylko uda. Upewnij się, że dętka nie została uszczypnięta ani wciśnięta między oponę i obręcz. Możesz temu zapobiec przyciskając dętkę palcem do środka opony w trakcie zakładania opony na Jeżeli złapiesz gumę podczas jazdy, nie wyciągaj całej dętki z opony. Pozostaw zawór wystający z obręczy i najpierw zlokalizuj dziurę, przez którą uchodzi powietrze. Napompuj dętkę, aby ułatwić poszukiwania. Po namierzeniu dziury znajdź odpowiadające jej miejsce na oponie i zbadaj je. Często można w tym miejscu natrafić na obce ciało wbite w oponę, które należy usunąć. 33
koło. Wciskaj oponę na obręcz zbliżając się do zaworu symetrycznie z dwóch stron. Pod koniec będziesz musiał mocno ciągnąć oponę w dół, tak by już założona część wsunęła się możliwie najgłębiej w środek obręczy. To znacznie ułatwi Ci zadanie na ostatnich centymetrach. Sprawdź powtórnie, czy dętka leży dobrze wewnątrz opony i poduszkami kciuków wciśnij ostatni odcinek opony przez krawędź obręczy. Jeżeli Ci się to nie uda, będzie zmuszony skorzystać z łyżek do opon. Upewnij się, że tępe końce łyżek skierowane są ku dętce oraz że dętka nie została uszkodzona. Wciśnij zawór głęboko w oponę, tak by dętka nie dostała się między obręcz a drutówkę. Czy zawór wystaje prostopadle do obręczy? Jeżeli tak nie jest, ponownie wywiń jeden brzeg opony i zmień położenie dętki. Aby mieć pewność, że dętka nie została uszczypnięta między obręczą a drutówką, napompuj ją lekko, a następnie poruszaj oponą na boki tam i z powrotem między bokami obręczy. W trakcie wykonywania tej czynności możesz również sprawdzić, czy taśma izolacyjna nie została przesunięta. Napompuj dętkę do żądanego ciśnienia. Maksymalne ciśnienie opony jest podane na jej boku. Sprawdź, czy opona jest prawidłowo osadzona, kierując się linią na obwodzie opony poprowadzoną tuż nad krawędzią obręczy. Odległość pomiędzy linią a krawędzią obręczy powinna być stała na całym obwodzie opony. Zakładanie kół W celu założenia koła zastosuj odwrotną procedurę niż w przypadku zdejmowania koła. Upewnij się, że koło jest prawidłowo osadzone w hakach ramy i dokładnie wypośrodkowane między ramionami widelca lub ramionami górnymi i ramionami dolnymi widełek tylnych. Upewnij się, że zacisk i zaczepy haków ramy są prawidłowo osadzone. Jeżeli Twój rower jest wyposażony w hamulce typu V, pamiętaj o tym, żeby niezwłocznie ponownie zapiąć linkę hamulcową! Jeżeli posiadasz wyścigowe hamulce szczękowe, zamknij zacisk przy hamulcu (Shimano, SRAM) lub wsuń z powrotem sworzeń znajdujący się w korpusie połączonej dźwigni zmiany biegów i hamulca na kierownicy (Campagnolo). W przypadku przerzutek wewnętrznych (w piaście) sprawdź, czy wszystkie komponenty zostały prawidłowo założone. Napręż łańcuch przed dokręceniem nakrętek mocujących kół odciągając koło do tyłu. Nie powinieneś być w stanie poruszyć łańcucha o więcej niż dwa centymetry w górę i w dół. W żadnym razie łańcuch nie powinien zwisać! 34
Z powrotem przymocuj ramię hamulca nożnego do ramy. Jeżeli Twój rower jest wyposażony w hamulce tarczowe, sprawdź, czy okładziny hamulcowe są osadzone prawidłowo w szczęce hamulca. Możesz się o tym przekonać porównując odległości między okładzinami oraz sprawdzając właściwe położenie wskaźnika ich zużycia. Upewnij się, że wcisnąłeś tarczę hamulca między okładziny. Po założeniu koła i zaciśnięciu zacisków pociągnij za dźwignię hamulca, a następnie zakręć kołem. Tarcza hamulcowa nie powinna w zasadzie ocierać się o zacisk hamulca ani o okładziny hamulcowe. Przed kolejną jazdą sprawdź, czy na okładzinach hamulcowych lub tarczy podczas zakładania koła nie znalazły się tłuszcz bądź inne smary. Sprawdź, czy okładziny hamulcowe zaciskają się na odpowiadających im powierzchniach hamujących. Upewnij się, że koło jest prawidłowo i solidnie zamocowane w hakach ramy oraz że ramię hamulca nożnego, jeżeli takowe istnieje, zostało właściwie zamontowane. We wszystkich przypadkach przeprowadź test hamulców! 35