Szkoła Główna Służby Pożarniczej Zakład Ratownictwa Technicznego i Medycznego Laboratorium Bezpieczeństwa Ratownictwa Ćwiczenie nr 3 Temat: Badanie indywidualnego pola widzenia w różnych typach masek Warszawa 2012
Widzenie jest złożonym procesem fizyczno-psychicznym, który składa się z trzech etapów: przyjęcia (wychwycenia) bodźca, jego przewodzenia oraz zebrania i poznania go. Warunki te spełnia zbudowany i funkcjonujący prawidłowo układ wzrokowy. Układ ten składa się z umiejscowionej w oczodole gałki ocznej, która odbiera wrażenia wzrokowe, przekazując je poprzez drogi wzrokowe do korowych ośrodków wzrokowych mózgu. W korowych ośrodkach wzrokowych odbierane są i przetwarzane impulsy, a następnie przesyłane do dalszych ośrodków mózgowych, tak aby mózg zareagował odpowiednią czynnością na bodziec wzrokowy. Akomodacja, czyli zdolność nastawcza układu optycznego oka (soczewki) umożliwiająca widzenie ostre z różnej odległości. Przyjmuje się dwa charakterystyczne położenia soczewki: punkt bliży, czyli najbliższy punkt o dobrej ostrości oka, punkt dali, czyli najdalszy punkt o dobrej ostrości oka. Na akomodację ma wpływ: wiek, zmęczenie i natężenia oświetlenia, punkt dali się przybliża, a bliży oddala. W zależności od wieku punkt bliży kształtuje się następująco: Ostrością wzroku nazywamy siłę widzenia środkowego i rozumiemy ją jako zdolność rozróżniania dwóch punktów leżących blisko siebie. Oko rozróżnia dwa punkty jako oddzielne, jeśli ich odległość kątowa wynosi co najmniej 1 (minutę kątową). Wykorzystując tę wiedzę Snellen skonstruował tablice do badania ostrości z daleka i bliska. Siłę ostrości wzroku określa się stosunkiem odległości badanego od tablicy d do odległości D z jakiej odróżnia dany znak oko zdrowe : Visus = d / D
Jeśli badany odczyta z odległości 5m znak oznaczony D=5m, to ostrość jego wzroku wyniesie V=1 i jest to prawidłowa ostrość. Osłabienie ostrości wzroku może być spowodowane patologią układu optycznego oka, uszkodzeniem siatkówki lub drogi wzrokowej. Polem widzenia człowieka nazywamy przestrzeń którą nieruchome oko obejmuje wzrokiem. Najprostszym przyrządem do pomiaru pola widzenia jest polomierz (perymetr) Foerstera. Pole widzenia człowieka można podzielić (nieco arbitralnie) na 3 strefy: obszar centralny - odpowiadający dołkowi centralnemu, umożliwiający ostre widzenie, rozpoznawanie symboli (obejmuje 1-1,5 stopnia) obszar wokołcentralny, w którym ostrość widzenia jest zmniejszona (obejmuje 3-5 stopni); obszar peryferyczny - widzenie jest mało precyzyjne, jednak obszar ten jest wrażliwy na kontrast i ruch Prawidłowe pole widzenia każdego oka wynosi w przybliżeniu: od skroni: do 85-90 od nosa: do 55-60 od góry: do 45-55 od dołu: do 65-70 60 0 70 0 60 0 90 0
BADANIE POLA WIDZENIA 1. Perymetria kinetyczna - Badany siedzi przed półkolistą oświetloną czaszą perymetru opierając głowę na specjalnych podpórkach, służących jej unieruchomieniu. Zasłonięte jest jedno oko. Pacjent przez całe badanie skupia wzrok na punkcie ustawionym w centrum czaszy na wprost badanego oka. Jest to zasadniczy warunek poprawności wykonania badania. W innym miejscu na czaszy perymetru pojawia się znaczek świetlny o określonej średnicy i natężeniu światła. Znaczek ten porusza się najczęściej wzdłuż południków, od obwodu do centrum. Zadaniem pacjenta jest zgłoszenie, patrząc cały czas w centralny punkt, czy znaczek jest już widoczny, czy przygasa lub całkowicie znika. Badający zaznacza te dane na schemacie, a w razie potrzeby powtarza badanie, zmieniając średnicę, natężenie światła oraz barwę poruszającego się znaczka. Łącząc zaznaczone punkty o tych samych parametrach, otrzymuje się izoptery określające zakres pola widzenia. Badanie powtarza się dla drugiego oka. Przykładowe zakresy pola widzenia lewego i prawego oka
Pole widzenia obuocznego(stereoskopowego) i efektywnego Zbieżność oczu (konwergencja), czyli zdolność kierowania obojga oczu ma jeden punkt. Przy prawidłowej reakcji na obu gałkach powstają dwa obrazy, które nakładają się na siebie i zostają skojarzone jako pojedynczy obraz. DLACZEGO CZŁOWIEK MA PARĘ OCZU? Gdy patrzymy na przedmiot ustawiony bardzo daleko od nas osie patrzenia obu oczu ustawione są prawie równolegle. Jeżeli przedmiot ten będziemy zbliżali w naszym kierunku, to mięśnie gałek ocznych będą zmieniać położenie gałek, tak aby osie widzenia podążały za tym przedmiotem, a tym samym przecięły się. Zjawisko to nosi nazwę konwergencji. Im bliżej oczu znajdzie się przedmiot, tym osie patrzenia przetną się pod większym kątem. Analizując ten kąt, mózg człowieka wnioskuje o odległości obserwowanego przedmiotu od oczu. Gdyby zatem człowiek wyposażony był w tylko jedno oko, bardzo trudno byłoby mu określać odległość obserwowanego przedmiotu od siebie. Zakres działania widzenia stereoskopowego to ok. 10 m. Przedmioty znajdujące się dalej mózg lokalizuje korzystając z widocznych cieni oraz praw perspektywy (dalsze obiekty są mniejsze).
Pole widzenia kierowcy Pole widzenia zdrowego człowieka (jego zawężenie następuje wraz z wiekiem, pod wpływem zmęczenia, spożyciu alkoholu, niektórych lekarstw oraz pod wpływem prędkości) wynosi: 180º na postoju 100º przy 40 km/h 75º przy 70 km/h 45º przy 100 km/h 30º przy 130 km/h Człowiek może przyjmować informacje dotyczące przebiegu pracy, stanu maszyny oraz warunków otoczenia praktycznie wszystkimi zmysłami. Najwięcej informacji można przyjąć przez narząd wzroku, a w następnej kolejności przez narząd słuchu, dotyku i inne. Dlatego tak ważne jest aby pole widzenia było jak największe co umożliwia: osiągnięcie większej efektywności działań, zmniejszenie ilości popełnianych błędów, szybkie zauważenie niebezpieczeństwa i zmniejszenie liczby wypadków. Literatura: 1. Fizjologia narządów zmysłów ćwiczenia, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu http://www.kzf.amp.edu.pl/ 2. Percepcja przestrzeni. Fizjologia widzenia, dr Anna Awtuch, Politechnika Gdańska 3. Ergonomia-skrypt dla studentów, Małgorzata Wróblewska, Politechnika Opolska 4. Perymetria pomiar pola widzenia, Marek Zając, Politechnika Wrocławska