TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ DZIECI ZARZĄD GŁÓWNY SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI W 2015 ROKU

TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ DZIECI ZARZĄD GŁÓWNY SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI W 2015 ROKU Warszawa, maj 2016 1

SPIS TREŚCI: 1. Główne kierunki pracy Prezydium i Zarządu Głównego TPD w 2015 roku 2. Stan organizacyjny i zatrudnienie w zarządach TPD 2.1 Członkowie Towarzystwa 2.2 Koła Przyjaciół Dzieci 2.3 Zarządy terenowe 2.4 Zatrudnienie w biurach Zarządów Regionalnych i Oddziałów Terenowych TPD 2.5 Zatrudnienie w placówkach TPD 3. Działalność merytoryczna 3.1 Placówki TPD dla dzieci i młodzieży w tym także dla osób niepełnosprawnych 3.2 Placówki TPD działające na rzecz rodziny 3.3 Placówki edukacyjne 3.4 Przeciwdziałanie sieroctwu społecznemu 3.5 Stałe programy realizowane przez Zarząd Główny i Oddziały Terenowe 3.6 Wypoczynek letni i zimowy 3.7 Pomoc materialna udzielana przez TPD 4. Placówki Zarządu Głównego TPD 4.1 Krajowy Ośrodek Adopcyjny 4.2 Centrum Rehabilitacji Edukacji i Terapii TPD Helenów 4.3 Centrum Rodziny i Praw Dziecka 5. Działalność Krajowych Komitetów i Kół Specjalistycznych afiliowanych przy ZG TPD 6. Wydawnictwa Towarzystwa Przyjaciół Dzieci 7. Współpraca z innymi organizacjami 2

1. Główne kierunki pracy Prezydium i Zarządu Głównego TPD w 2015 roku W dniach 12 13 czerwca 2015 roku odbył się XVII Krajowy Zjazd Sprawozdawczo Wyborczy Delegatów Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. Podczas Zjazdu: wręczono odznaczenia państwowe i organizacyjne zasłużonym działaczom TPD z całego kraju, przyjęte zostały sprawozdania z działalności merytorycznej i organizacyjnej oraz finansowej TPD w kraju za kadencję 2011-2014, dokonano wyboru nowych władz Towarzystwa na kadencję 2015 2019, została przyjęta strategia i kierunki działania na nową kadencję, Delegaci przyjęli nowy statut Towarzystwa, którego podstawową zmianą w stosunku do obowiązującego jest wprowadzenie możliwości prowadzenia działalności gospodarczej. W 2015 roku odbyły się 4 zebrania Zarządu Głównego poprzedzone posiedzeniami Prezydium ZG TPD. Tematy zebrań Zarządu Głównego koncentrowały się na następujących problemach: 1. Przebieg kampanii sprawozdawczo wyborczej w oddziałach TPD w kraju. 2. Praca nad nowym statutem Towarzystwa przez powołaną w tym celu Komisję Statutową pod przewodnictwem prof. Stanisława Leszka Stadniczeńko. 3. Analiza organizowanej przez TPD w całym kraju akcji letniej i zimowej. 4. Sposoby pozyskiwania i wykorzystywania środków z 1 % podatku dochodowego od osób fizycznych. 5. Nadzór nad działalnością oddziałów regionalnych TPD i udzielanie wsparcia w sytuacjach kryzysowych. 6. Porządkowanie stanu nieruchomości, których właścicielem jest TPD 7. Istota i wartość sprawozdań merytorycznych i finansowych, standardy, wiarygodność, odpowiedzialność, wykorzystanie, wnioski. 3

W roku sprawozdawczym bardzo intensywnie pracowała powołana przez Zarząd Główny Komisja d.s. odznaczeń, która pod przewodnictwem Bohdana Tracewskiego podejmowała decyzje o przyznawaniu odznaczeń organizacyjnych w odpowiedzi na wnioski składane przez oddziały TPD z całego kraju. Bohdan Tracewski przewodniczył także Komisji Historycznej, której praca polegała na gromadzeniu materiałów dotyczących zasłużonych działaczy, opracowywaniu ich i publikacji na łamach czasopisma Przyjaciel Dziecka oraz na stronie internetowej www.tpd.org.pl. Komisja ds. zwrotnej pomocy finansowej pod przewodnictwem Zygmunta Nowaczyka opiniowała wnioski wpływające od oddziałów TPD dotyczące pozyskania zwrotnej pomocy finansowej. 2. Stan organizacyjny i zatrudnienie w Zarządach TPD 2.1 Członkowie Towarzystwa Przyjaciół Dzieci Członkowie Towarzystwa Przyjaciół Dzieci lata 2014 2015 zwyczajni miasto 41 357 29 300 wieś 13 903 11 150 honorowi miasto 30 23 wieś 5 3 wspierający miasto 8 343 8 571 wieś 546 2 160 RAZEM 64 184 51 207 Z roku na rok spada liczba członków Towarzystwa. W roku 2015 Towarzystwo Przyjaciół Dzieci w całym kraju zrzeszało 40 050 członków zwyczajnych, co w porównaniu ze stanem z 2014 roku stanowi spadek o 27 %. Należy zwrócić uwagę, że jest to spadek znacząco większy niż odnotowany w 2014 roku, kiedy wynosił o 8% mniej członków zwyczajnych w stosunku do roku poprzedniego. Dynamika spadku liczby członków zwyczajnych na wsi jest mniejsza niż w mieście. Podobnie, na wsiach stabilniejsze są liczby w pozostałych kategoriach członków. Na wsiach wzrasta zainteresowanie pracą TPD wyrażające się znaczącym wzrostem (295%) liczby członków wspierających. Ogólny spadek liczby członków może być spowodowany brakiem sprawozdania z Pomorskiego Oddziału Regionalnego TPD, który aktualnie jest w stanie likwidacji. Najwięcej członków tradycyjnie wykazują oddziały: łódzki, śląski, dolnośląski, wielkopolski i zachodniopomorski. 4

2.2 Koła Przyjaciół Dzieci W roku sprawozdawczym działały ogółem 1 732 Koła Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, liczba ta jest nieco mniejsza (1,5%) niż w roku poprzednim. Koła zrzeszały ogółem 43 115 członków wszystkich kategorii. Wynika stąd, że ponad 8 tys. członków działa poza obrębem kół. Różnice w stosunku do roku poprzedniego występują w liczbach dotyczących poszczególnych rodzajów kół, np. o 23 zmniejszyła się liczba kół specjalistycznych oraz o blisko 50% liczba kół młodzieżowych. 2014 2015 koła członkowie koła członkowie Koła Przyjaciół Dzieci 1 530 36 452 w tym: 1 727 56 596 przy placówkach TPD 312 9 439 440 12 495 w innych jednostkach np.: 1 415 38 926 przedszkole, szkoła, m. zam. 1 090 23 957 Koła Specjalistyczne w tym: 163 5 967 140 4 968 niepełnosprawnych ruchowo 57 1 996 47 1 676 na diecie bezglutenowej 8 219 8 z upośledzeniem umysłowym 44 1 456 inne 54 2 296 42 Koła Młodzieżowe 406 43 1 369 1 517 112 1 630 62 1 695 RAZEM 1 890 64 193 1 732 43 115 Najwięcej Kół TPD działa w regionach: dolnośląskim, śląskim, mazowieckim oraz wielkopolskim, a kół specjalistycznych w województwach: zachodniopomorskim, kujawsko pomorskim, śląskim i dolnośląskim. W większości koła specjalistyczne działają na rzecz dzieci niepełnosprawnych ruchowo i upośledzonych umysłowo. Koła wykazywane w sprawozdaniach jako inne zrzeszają rodziców dzieci niewidomych, z chorobą infekcyjną, gośćcem, autyzmem, fenyloketonurią, dyskraniami, otyłością, ADHD. Odrębną kategorię stanowią koła młodzieżowe, których wprawdzie liczba zmalała o ponad 50%, ale liczba członków w tych kołach utrzymuje się na stałym poziomie co oznacza, że stają się one coraz liczniejsze średnio liczą 27 członków. Najwięcej ich działa w regionach łódzkim i wielkopolskim. 5

2.3 Zarządy terenowe TPD W okresie sprawozdawczym poza 16 Zarządami Oddziałów Regionalnych działały na terenie kraju 304 zarządy niższego szczebla, wśród których najwięcej jest gminnych i dzielnicowych. Jak widać z poniższej tabeli, liczba zarządów ustabilizowała się i dane z lat 2014 i 2015 nie wiele się od siebie różnią. W poprzednich latach zróżnicowanie to było bardziej dynamiczne. Zarządy terenowe Towarzystwa Przyjaciół Dzieci ROK 2014 2015 okręgowe 24 24 powiatowe miejskie gminne/ dzielnicowe 64 65 76 81 143 134 Razem 307 304 2.4 Zatrudnienie w biurach Zarządów Regionalnych i Oddziałów Terenowych TPD W okresie sprawozdawczym w biurach Towarzystwa Przyjaciół Dzieci pracowało 257 osób, z czego 141 na umowy o prace, natomiast 116 osób miało umowy cywilnoprawne. Zatem w porównaniu do 2014 zatrudnienie zarówno jeśli chodzi o umowy o pracę, jak i cywilnoprawne utrzymuje się w zasadzie na tym samym poziomie. (W 2014 roku w biurach TPD 139 osób było zatrudnionych na umowę o pracę, a 112 osób na umowy cywilnoprawne). Pracę biur w 2015 roku wspierało 858 wolontariuszy. Należy zauważyć, że 304 biura zarządów TPD w całym kraju zatrudniają tylko 257 osób, z czego prawie połowa to osoby pracujące na zlecenie. Pracownicy biur TPD Zarządów Regionalnych Zarządów innych oddz. umowa o pracę inna forma zatrudnienia wolontariat 38 13 214 103 103 528 Razem 141 116 858 6

2.5 Zatrudnienie w placówkach TPD W roku 2015, w placówkach Towarzystwa, takich jak środowiskowe ogniska wychowawcze, świetlice, przedszkola, warsztaty terapii zajęciowej, ośrodki rehabilitacyjne i inne zatrudnienie znalazło 1 856 osób, to jest o prawie 20 % mniej ni w 2014 r. kiedy to zatrudniano 2 291 osób. Umowy o pracę miało 721 osób, natomiast 1 135 osób pracowało na umowy zlecenia. Spadek zatrudnienia wynika ze zmniejszenia liczby placówek prowadzonych przez TPD oraz z coraz większych trudności w pozyskiwaniu dotacji na realizację zadań i projektów. Niestabilna sytuacja finansowa oddziałów nie sprzyja zawieraniu umów o pracę. Najwięksi pracodawcy to nadal oddziały regionalne TPD mazowiecki i zachodniopomorski. 3 Działalność merytoryczna 3.1 Placówki TPD dla dzieci i młodzieży, w tym dla osób niepełnosprawnych Placówki TPD dla dzieci i osób niepełnosprawnych 2014 2015 2014 2015 placówki uczestnicy przedszkola 76 73 1 683 1 534 placówki wsparcia dziennego: środowiskowe ogniska wychowawcze, świetlice, kluby 313 312 10 421 9 962 ogniska pracy pozaszkolnej 10 6 217 176 pozaszkolne placówki specjalistyczne 2 2 144 88 specjalne ośrodki szkolno - wychowawcze 2 2 96 122 ośrodki rehabilitacyjne 2 2 325 140 warsztaty terapii zajęciowej 24 27 916 891 Środowiskowy Dom Samopomocy 3 3 87 92 NZOZ 1 2 2 644 732 inne placówki 18 20 953 788 RAZEM 452 449 15 486 14 525 W okresie sprawozdawczym w 449 placówkach TPD opiekę znalazło 14 525 podopiecznych. Największą grupę stanowią placówki wsparcia dziennego, środowiskowe ogniska wychowawcze, świetlice i kluby młodzieżowe (71 %). Najwięcej środowiskowych ognisk wychowawczych działa w województwach mazowieckim, zachodniopomorskim oraz wielkopolskim. 1 Niepubliczne Zespoły Opieki Zdrowotnej działające przy Centrum ( ) TPD Helenów oraz przy WTZ w Płocku 7

Kolejną stosunkowo znaczącą grupą placówek są przedszkola (16 %), których najwięcej działa na terenie województw zachodniopomorskiego i warmińsko-mazurskiego oraz mazowieckiego. W 34 placówkach dla osób niepełnosprawnych: warsztatach terapii zajęciowej, ośrodkach szkolno-wychowawczych i rehabilitacyjnych oraz środowiskowych domach samopomocy w 2015 roku przebywało 1 245 podopiecznych. Od listopada 2015 roku Zarząd Główny TPD jest organem prowadzącym Środowiskowy Dom Samopomocy w Serocku. Celem działalności ŚDS jest integracja społeczna oraz wyrównywanie szans życiowych 30 osób niepełnosprawnych intelektualnie. ŚDS stwarza możliwość usamodzielniania i aktywizacji życiowej w oparciu o współpracę z rodziną i najbliższym środowiskiem, a także wykorzystanie potencjału lokalnej społeczności. Placówki określane w sprawozdaniu jako inne to: sala doświadczania świata, warsztat nauki życia z dietą, centrum inicjatyw młodzieżowych, pogotowie lekcyjne, baza doradztwa i sprzętu rehabilitacyjnego, światoteka, młodzieżowy klub integracji społecznej. W odniesieniu do lat poprzednich nieznacznie, ale systematycznie zmniejsza się liczba placówek dla dzieci prowadzonych przez TPD. W stosunku do 2014 roku mniej jest placówek opiekuńczo wychowawczych, jak i ognisk pracy pozaszkolnej oraz przedszkoli. 3.1 Placówki TPD działające na rzecz rodziny W okresie sprawozdawczym na terenie kraju funkcjonowały 94 różnorodne placówki pracujące na rzecz rodziny, a więc o 30 % więcej niż w roku 2014, kiedy to działały 63 placówki. Były to centra mediacji i pomocy rodzinie, poradnie rodzinne, poradnie psychologiczne, centrum rodziny i praw dziecka, punkty informacyjno-konsultacyjne, porad obywatelskich ale także poradnictwo prowadzone przez pedagogów zatrudnionych w innych placówkach Towarzystwa. Z pomocy placówek, porad i konsultacji skorzystało ponad 13 000 osób, co oznacza że TPD na dużą skalę wspiera funkcjonowanie rodzin w wypełnianiu przez nie funkcji wychowawczych, umiejętności rozwiązywania problemów i dbania o dobro dzieci. Na uwagę zasługuje także fakt, że w placówkach TPD udzielających porad, pomoc mogą uzyskać także rodzice dzieci chorych i niepełnosprawnych, niejednokrotnie z rzadkimi 8

rodzajami niepełnosprawności. Przykładem może być np. punkt informacyjno-konsultacyjny dla osób niepełnosprawnych ich rodziców i opiekunów oraz akademię zdrowia celiakia prowadzony przez Krajowy Komitet Pomocy Dzieciom na Diecie Bezglutenowej. 3.2 Placówki edukacyjne W 6 szkołach Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w minionym roku uczyło się łącznie 113 uczniów. Jest to o 21 osób więcej niż w 2014 roku, kiedy w takiej samej liczbie szkół uczyło się 92 uczniów. Są to placówki, w których uczą się dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Na szczególną uwagę zasługują szkoły przysposabiające do pracy, działające zarówno w Centrum TPD Helenów jak i w Specjalnym Ośrodku Szkolno Wychowawczym TPD w Myśliborzu w woj. zachodniopomorskim. W szkołach tych uczniowie mają szansę zdobycia wiedzy i umiejętności, które mogą wykorzystać do samodzielnego funkcjonowania np. w dziedzinach takich jak artystyczno - dekoracyjne, techniczno - rzemieślnicze, handlowo - pielęgnacyjne gastronomiczno - gospodarskie. Dorośli mogą zdobywać wiedzę i doskonalić swe umiejętności np.: w ośrodku edukacyjno-szkoleniowym prowadzonym przez Oddział TPD w Elblągu, który zorganizował 22 kursy doskonalące, dla 396 uczestników (w roku 2014 ośrodek ten zorganizował 13 kursów dla 156 uczestników); w dwóch ośrodkach metodycznych w województwie zachodniopomorskim, które zorganizowały łącznie 17 kursów dla 1058 słuchaczy (w roku 2014 ośrodki te zorganizowały 15 kursów dla 964 słuchaczy). Kursy organizowane przez ośrodki edukacyjne TPD, w których uczestniczyli nauczyciele i wychowawcy, dotyczyły wychowania, nauczania, zapobiegania patologii społecznej, terapii psychologicznej i pedagogicznej, wspomagania rozwoju dzieci i młodzieży, rozwoju kompetencji komunikacyjnych, diagnostycznych i innych. 3.4 Przeciwdziałanie sieroctwu społecznemu W okresie sprawozdawczym funkcjonowało 8 ośrodków adopcyjno opiekuńczych TPD (ich liczba nie zmienia się od 2012 roku), na terenie województw małopolskiego, łódzkiego, mazowieckiego, śląskiego i wielkopolskiego. Za pośrednictwem ośrodków w minionym roku do adopcji trafiło 395 dzieci (w tym: 125 do adopcji zagranicznych za pośrednictwem Krajowego Ośrodka Adopcyjnego prowadzonego przez ZG TPD). Liczba adopcji jest porównywalna do danych z 2014 roku, kiedy to do adopcji trafiło 373 dzieci, z czego 130 do adopcji zagranicznych). Ponadto ośrodki szkoliły kandydatów na rodziców adopcyjnych, prowadziły poradnictwo, telefony zaufania, udzielały wsparcia rodzinom po dokonanych adopcjach, a także adoptowanym dzieciom, które poszukiwały informacji o swoich rodzinach biologicznych. Liczbowe zestawienie pracy ośrodków adopcyjnych w latach 2014-2015 obrazuje poniższa tabela. 9

lata ośrodki adopcyjne TPD objętych opieką rodziców dzieci liczba orzeczonych przysposobień korzystających ze wsparcia postadopcyjnego 2014 8 1164 712 373 874 2015 8 1448 1162 395 817 3.5 Stałe programy realizowane przez Zarząd Główny i Oddziały Terenowe Pedagog rodzinny, opiekun indywidualny, wychowawca podwórkowy, pedagog uliczny oraz rzecznik praw dziecka to programy, które Towarzystwo Przyjaciół Dzieci wypracowało jako wsparcie dla środowiskowych ognisk wychowawczych łączące ogniwo między podopiecznym a jago rodziną oraz innymi placówkami edukacyjnymi i opiekuńczymi oraz instytucjami działającymi na rzecz dzieci. Na szczególną uwagę zasługuje społeczne rzecznictwo praw dziecka realizowane przez Tepedowskich Rzeczników Praw Dziecka. W 2015 roku w całym kraju pracowało 93 rzeczników, którzy podjęli 2291 interwencji mających na celu ochronę dzieci przed przemocą w rodzinie, szkole i w środowisku rówieśniczym, przed wyzyskiem, demoralizacją, zaniedbaniem oraz złym traktowaniem w każdej formie i postaci. Z analizy danych liczbowych wynika, że pomimo trudności finansowych i organizacyjnych liczba stałych programów pedagogicznych w latach 2014-2015 nie uległa istotnym zmianom. Ogółem 191 realizatorów (pedagogów rodzinnych, rzeczników praw dziecka, pedagogów ulicznych, wychowawców podwórkowych i innych animatorów) różnymi formami pomocy i opieki obejmuje blisko 5 tysięcy dzieci. Stałe programy pedagogiczne Rok pedagog rodzinny realizatorów objętych pomocą dzieci rodzin rzecznik praw dziecka realizatorów l i c z b a dzieci objętych pomocą podjętych interwencji inne programy środowiskowe: wychowawca podwórkowy, pedagog uliczny, place gier i zabaw, programy profilaktyczne realizatorów dzieci objętych opieką 2014 34 856 256 56 1146 1530 101 2212 2015 37 1051 390 93 1001 2291 86 2727 10

Szczególną formą pracy z dziećmi i młodzieżą jest samorządność rozwijająca się głównie w placówkach opiekuńczo-wychowawczych TPD. W 2015 roku w 135 samorządach dziecięcych i młodzieżowych aktywnie pracowało 2535 wychowanków. Liczba ta jest o 23% większa w stosunku do roku 2014. Samorządy dziecięce i młodzieżowe samorządy uczestnicy lata liczba 2014 138 2051 2015 135 2535 3.6 Wypoczynek letni i zimowy WYPOCZYNEK w latach 2014 2015 turnusy uczestnicy turnusy uczestnicy kolonie i obozy stacjonarne 260 11563 274 10 511 obozy wędrowne 3 84 4 97 biwaki i wycieczki 569 18970 582 17 983 półkolonie ( lato i zima w mieście) 491 12977 561 12 865 turnusy rehabilitacyjne 57 1535 60 1 556 wczasy z pedagogiem 2 53 3 79 RAZEM 1 382 45 182 1 484 43 091 W okresie sprawozdawczym TPD zorganizowało 1484 różnorodne formy wypoczynku letniego i zimowego. Liczba organizowanych form wypoczynku w stosunku do 2014 roku wzrosła o ponad 7%. Największa dynamika wzrostu (14%) widoczna jest w kategorii wypoczynku w miejscu zamieszkania (półkolonie ( lato i zima w mieście). W różnych formach wypoczynku uczestniczyło 43 091 dzieci, w tym dzieci niepełnosprawne. Pomimo wzrostu i większego zróżnicowania form wypoczynku w kolejnym roku maleje liczba uczestników. W 2015 roku z wypoczynku skorzystało blisko 5% uczestników mniej niż w roku 2014 i o ponad 6% mniej niż w roku 2013. 11

Najczęściej organizowane są krótkie formy wypoczynku oraz akcje wypoczynkowe w miejscu zamieszkania. Ponadto w roku sprawozdawczym Zarząd Główny TPD był organizatorem akcji letniej w Ośrodku TPD w Jastrzębiej Górze. Z oferty w okresie wakacyjnym skorzystało 200 uczestników z Warszawy, Ostrołęki, Łomży orz Suwałk. Pomorski Oddział Regionalny TPD, który aktualnie jest w stanie likwidacji nie był w stanie zając się przygotowaniem i przeprowadzeniem wypoczynku w swoim ośrodku. W 2015 roku TPD prowadziło 3 całoroczne schroniska młodzieżowe, 5 ośrodków wypoczynkowych oraz 2 domy wczasów dziecięcych. Łącznie z bazy wypoczynkowej w placówkach TPD skorzystało w minionym roku 20 859 uczestników, czyli o ponad 5 tys. więcej niż w roku 2014. 3.7 Pomoc materialna udzielana przez TPD Pomoc materialna udzielana przez TPD polega w głównej mierze na organizowaniu regularnego dożywiania podopiecznych, a także wspieraniu rodzin poprzez przekazywanie żywności pozyskiwanej za pośrednictwem banków żywności. Pomoc finansowa to w większości przypadków dofinansowanie kosztów wypoczynku letniego i zimowego. Niektóre oddziały udzielają stypendiów dzieciom uzdolnionym, wywodzącym się z ubogich rodzin. Na pomoc okazjonalną składają się paczki świąteczne, upominki i nagrody. POMOC liczba korzystających MATERIALNA 2014 2015 finansowa 3913 3887 rzeczowa 21180 19953 dożywianie 22565 16345 okazjonalna 35653 30231 RAZEM 83 311 70 416 12

Mówiąc o pomocy TPD w zakresie dożywiania, należy pamiętać o naszym strategicznym w tym zakresie partnerze, jakim jest Fundacja TESCO Dzieciom. Dzięki hojności klientów Tesco, przekazano w 2015 roku pół miliona posiłków dla dzieci z świetlic i środowiskowych ognisk wychowawczych TPD. Darowizny na ten cel, przekazywane są przez klientów TESCO, przy okazji zakupów, do puszek zbiórki publicznej. 4 Placówki Zarządu Głównego TPD 4.1 Krajowy Ośrodek Adopcyjny TPD Krajowy Ośrodek Adopcyjny Towarzystwa Przyjaciół Dzieci decyzją Ministra Pracy i Polityki Społecznej upoważniony został do pośrednictwa w adopcji zagranicznej. KOA TPD współpracuje z 29 organizacjami akredytowanymi przez polskie Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej z Francji, Hiszpanii, Holandii, Niemiec, Szwecji, Włoch, Stanów Zjednoczonych, Irlandii, Norwegii. Powierza za granicę dzieci, dla których nie znaleziono rodzin w kraju. Są to dzieci z zaburzeniami rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, dzieci z wrodzonymi wadami rozwojowymi, z zespołem dziecka wykorzystywanego seksualnie i dziecka maltretowanego, dzieci starsze (powyżej 7 r. ż.) oraz rodzeństwa liczące troje i więcej dzieci. Liczbowe określenie skali zatrudnienia i działań podejmowanych przez ośrodek w 2015 roku obrazuje poniższa tabela: Rok zatrudnienie wpływ z tego powierzenie osoby etaty praktykan ci dokumentów zakwalifiko wano dzieci rodziny 2014 5 3,5 5 108 104 130 86 2015 5 3,5 4 109 104 125 86 Ponadto pracownicy Ośrodka, uczestniczyli w pracach zespołów do spraw okresowej sytuacji dziecka w placówkach opiekuńczo wychowawczych, udzielali informacji rodzinom krajowym i zagranicznym zainteresowanym adopcją dziecka, wspierali w rozwiązywaniu indywidualnych problemów wychowawczych w okresie preadopcji, pomagali dorosłym adoptowanym w nawiązywaniu kontaktu z rodzeństwem i rodziną biologiczną. Zajmowali się także promocją i szerzeniem społecznej świadomości dotyczącej rodzicielstwa adopcyjnego poprzez wystąpienia w mediach, na konferencjach, prowadzenie praktyk, staży oraz zajęć dydaktycznych dla studentów uczelni wyższych. 4.1 Centrum Rehabilitacji Edukacji i Opieki TPD Helenów. W skład Centrum TPD Helenów" wchodzi łącznie 9 jednostek organizacyjnych, w tym: 13

Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy TPD "Helenów" oraz Pozaszkolna Placówka Specjalistyczna, Zespół Szkół Specjalnych nr 95, Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące, Szkoła Przysposabiająca do Pracy, Przedszkole Specjalne im. Lady Sue Ryder, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna z programem wczesnego wspierania dziecka (działa od września 2015), Niepubliczny Rehabilitacyjny Zakład Opieki Zdrowotnej, Klub Absolwenta oraz Pracownia Profilaktyki i Wspomagania Rozwoju. Łącznie z różnego rodzaju stałej lub systematycznej korzysta ponad 170 niepełnosprawnych podopiecznych oraz ok. 100 osób z poradnictwa. Placówki wchodzące w skład Centrum współpracują ze sobą w zakresie: rehabilitacji dzieci z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego (mózgowym porażeniem dziecięcym), edukacji dzieci przebywających w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym i w Pozaszkolnej Placówce Specjalistycznej, edukacji, rehabilitacji i opieki dzieci od przedszkola po liceum, wspierania absolwentów szkół w samodzielnym funkcjonowaniu społecznym, diagnozy i terapii dzieci (z różnymi zaburzeniami) z Warszawy i całej Polski, przyjmowanych w Pracowni Profilaktyki i Wspomagania Rozwoju oraz w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia, kształcenia specjalistycznego terapeutów w ramach wielu kursów doskonalących i certyfikacyjnych, kształcenia specjalistów do pracy z osobami niepełnosprawnymi. Centrum jest miejscem wielu uroczystości historycznych i patriotycznych, spotkań z ważnymi osobami ze świata kultury, nauki, biznesu, przedstawicieli władz samorządowych oraz innymi osobistościami dającymi dowód zainteresowania i szacunku dla pracy TPD, podopiecznych i osób zatrudnionych w centrum. Przykładem takich uroczystości w 2015 r. było odsłonięcie tablicy Marszałka Józefa Piłsudskiego, który gościł w istniejącym już wówczas tepedowskim ośrodku dla dzieci oraz nadanie Liceum Ogólnokształcącemu imienia wielce zasłużonego dla rozwoju i przetrwania Towarzystwa - Prezesa Honorowego TPD Stanisława Tułodzieckiego. Takie wydarzenia są okazją do prezentacji placówki, dostarczają wielu wzruszeń, upowszechniają dorobek TPD. 4.3 Centrum Rodziny i Praw Dziecka Działające przy Zarządzie Głównym TPD Centrum Rodziny i Praw Dziecka realizuje programy pomocy dla mieszkańców Warszawy oraz województwa mazowieckiego. Zespół Centrum Rodziny i Praw Dziecka TPD tworzą osoby przygotowane do pracy z dziećmi, młodzieżą, dorosłymi oraz osobami starszymi. Oferowana jest pomoc pedagogiczna, psychologiczna, seksuologiczna, prawna, mediacyjna oraz z zakresu doradztwa zawodowego. Formy pomocy dostosowywane są do specyfiki problemów zgłaszających się osób, a także do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo. Oferta poradni w roku sprawozdawczym dostępna była 5 dni w tygodniu, w godzinach dostosowanych do potrzeb klientów. 14

W 2015 r. realizowane były dwa programy w tym: porady specjalistyczne - finansowane przez m.st. Warszawa, punkt informacyjno-konsultacyjny dla osób niepełnosprawnych, ich rodzin i opiekunów finansowany przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Oferta Centrum obejmowała: indywidualne konsultacje psychologiczne, indywidualne konsultacje seksuologiczne, konsultacje psychologiczne dla par i małżeństw, poradnictwo wychowawcze, terapię pedagogiczną, pomoc prawną z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, poradnictwo mediacyjne, doradztwo zawodowe. Łącznie w okresie sprawozdawczym z pomocy Centrum Rodziny i Praw Dziecka skorzystało 489 osób. Udzielono 1535 porad i konsultacji, z czego 388 porad prawnych, 507 konsultacji i porad psychologicznych, 230 porad pedagogicznych, 291 konsultacji udzielił doradca zawodowy, 95 porad udzielił seksuolog, a także przeprowadzono 25 mediacji. 5. Działalność Krajowych Komitetów i Kół Specjalistycznych przy ZG TPD 5.1 Krajowy Komitet Pomocy Dzieciom i Młodzieży Niepełnosprawnej Ruchowo W roku 2015, podobnie jak we wszystkich strukturach TPD odbył się Walny Zjazd Sprawozdawczo-Wyborczy Krajowego Komitetu na którym wybrano nowe władze Komitetu i Komisji Rewizyjnej oraz delegatów na Zjazd Krajowy TPD. W roku 2015 praca Komitetu skupiała się wokół integracji jego członków, organizowania różnych form upowszechniania problematyki osób niepełnosprawnych oraz ich opiekunów, podnoszenia wiedzy i doskonalenia umiejętności rodziców i opiekunów osób niepełnosprawnych. Jednakże z powodu braku środków finansowych w 2015 roku nie wszystkie planowane zamierzenia szkoleniowe mogły być zrealizowane. W roku sprawozdawczym Komitet odbył 3 zebrania, które miały charakter otwartego forum, bowiem uczestniczyli w nich również przedstawiciele kół spoza członków Komitetu. Okres przedzjazdowy sprawił, że członkowie Komitetu uczestniczyli w wielu przedsięwzięciach organizowanych przez specjalistyczne koła w kraju, m.in. byli obecni na Jubileuszach Kół, imprezach integracyjnych, uroczystościach związanych z otwieraniem nowych placówek TPD. Każde spotkanie miało walor poznawczy, było dobrą okazją do zaprezentowania dorobku kół i ich osiągnięć oraz zapoznania się ze stanowiskiem władz samorządowych na temat problemów rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym, jak również do spotkania przyjaciół i wymiany doświadczeń. Komitet prowadzi cykliczne wydawnictwo pt. Niezbędnik działalności społecznej, w którym zamieszcza informacje o bieżących wydarzeniach w TPD i Komitecie. Ponadto członkowie Komitetu i kół umieszczają swoje opracowania w czasopiśmie TPD Przyjaciel Dziecka. Komitet opracował również historię ruchu społecznego rodziców dzieci niepełnosprawnych w TPD (okres 30 lat działalności). 15

Z inicjatywy Krajowego Komitetu zasłużeni działacze ze środowiska osób niepełnosprawnych otrzymali odznaczenia państwowe, które zostały wręczone podczas Krajowego Zjazdu Sprawozdawczo Wyborczego Delegatów TPD. 5.2 Krajowy Komitet Przyjaciół Dzieci i Młodzieży z Cukrzycą W okresie sprawozdawczym Krajowy Komitet podjął następujące działania: 1. Edukacja i reedukacja diabetologiczna z dziećmi, młodzieżą i rodzicami z zakresu samokontroli w cukrzycy. Praca ta była prowadzona przez Koła z różnych miast Polski, na: turnusach rehabilitacyjnych, spotkaniach i wyjazdach integracyjno edukacyjnych. 2. Prezentacja oraz rozpowszechnianie broszury Dziecko z cukrzyca typu 1 w placówkach oświatowych na terenie całego kraju, głównie w szkołach podstawowych i przedszkolach. Współpraca w zakresie pracy edukacyjnej z nauczycielami w placówkach oświatowych z Ogólnopolską Federacją Organizacji Pomocy Dzieciom i Młodzieży Chorym na Cukrzycę. 3. Uczestnictwo przedstawicieli Zarządu Komitetu w Konferencji organizowanej przez Instytut Praw Pacjenta z okazji Światowego Dnia Chorych. 4. Praca w Zarządzie Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pomocy Dzieciom i Młodzieży Chorym na Cukrzycę. 5. Uczestnictwo przedstawicieli i członków kół w realizacji projektów w/w Federacji: - edukacja diabetologiczna dla młodzieży Kraków - listopad - kurs dla społecznych edukatorów diabetologicznych Kraków listopad - wakacyjny wypoczynek dla młodzieży 6. Pomoc rodzinom, udzielanie porad, podawanie informacji w sprawach dotyczących orzekania o niepełnosprawności, organizacji wakacyjnego wypoczynku i innych. 5.3 Krajowy Komitet Przyjaciół Dzieci na Diecie Bezglutenowej Działania Komitetu ukierunkowane są na współpracę z kołami terenowymi oraz stowarzyszeniami powstałymi z kół w Bydgoszczy i Katowicach. Krajowy Komitet współpracuje także z producentami żywności bezglutenowej, a jest ich coraz więcej, teraz także w przedziale wędlin, mięsa i gastronomii. Bez odpłatności udzielane są zezwolenia na korzystanie ze znaku przekreślony kłos - opracowanego graficznie przez Krajowy Komitet i używanego jako jego logo. Zarząd Komitetu spotkał się 1 raz we wrześniu 2015 roku na posiedzeniu w Bydgoszczy, był także współorganizatorem cyklu wykładów Klinika Celiakii. Uczestniczyło w nich około 300 osób z całej Polski. Oprócz ciekawych wykładów gastroenterologów i dietetyków, uczestnicy mogli poznać producentów z Polski, Niemiec, Włoch, którzy sprzedają swoje produkty bezglutenowe w Polsce. Do wszystkich kół zostało wysłane nowe wydanie 16

poradnika Celiakia dieta bezglutenowa niezbędne porady i informacje autorstwa wiceprzewodniczącej Krajowego Komitetu Pani Aleksandry Ciechańskiej. W 2015 roku tylko dwa koła terenowe organizowały kolonie letnie dla dzieci na diecie bezglutenowej (Bydgoszcz i Katowice). Krajowy Komitet prowadzi działalność informacyjną dla rodziców z dziećmi, u których wykryto celiakię, mogą oni otrmać nieodpłatnie komplet informacji wydanych przez Krajowy Komitet. 5.4 Krajowe Koło Pomocy Dzieciom z wrodzoną łamliwością kości Koło w ramach swojej działalności głównie zajmuje się propagowaniem wiedzy o wrodzonej łamliwości kości wśród rodziców nowonarodzonych dzieci z w/w chorobą. W 2015 roku podczas wakacji został zorganizowany czternastodniowy turnus rehabilitacyjny dzięki wpłatom sponsorów, środkom pozyskanym z 1% podatku oraz dofinansowaniu powiatowych centrów pomocy rodzinie. Celem turnusu była poprawa ogólnego stanu zdrowia i sprawności psychofizycznej oraz kształtowanie umiejętności życia i rehabilitacji osób niepełnosprawnych ze schorzeniem narządu ruchu. W jego trakcie zostało zorganizowane sympozjum lekarskie, w którym wzięli udział lekarze, krajowi specjaliści w zakresie problemu łamliwości kości. 6. Wydawnictwa Towarzystwa Przyjaciół Dzieci 6.1 Przyjaciel Dziecka red. Irena Malanowska W okresie sprawozdawczym zostały wydane dwa numery czasopisma dofinansowane ze środków PFRON u. Celem PRZYJACIELA DZIECKA było: popularyzowanie i promocja działalności naszej organizacji w zakresie pomagania dzieciom gorszych szans, osobom niepełnosprawnym i zagrożonym wykluczeniem społecznym oraz ich rodzinom, wzmacnianie integracji osób niepełnosprawnych, które ze względu na niepełnosprawność doświadczają izolacji i są zagrożone marginalizacją, publikacja informacji na temat bieżącej działalności naszej organizacji, imprez i przedsięwzięć, prezentowanie stanowiska Towarzystwa wobec ważnych społecznie problemów, promocja osiągnięć podopiecznych. W efekcie realizacji wyżej wymienionych założeń w czasopiśmie ukazały się między innymi następujące artykuły: Dla dobra dzieci - podopiecznych TPD w Złotowie U progu 100-lecia TPD B. Głowacka Droga do samodzielności, Liceum Ogólnokształcące w Centrum TPD Helenów O prawo do godnego życia artykuł ojca niepełnosprawnego syna Wycieczka do Warszawy podopiecznych TPD w Legnicy Wspomnienia z wakacji we Włoszech refleksje niepełnosprawnej uczestniczki. 17

Turystyka osób niepełnosprawnych Najważniejsze dobro dziecka o działalności ośrodków adopcyjnych TPD Udział niepełnosprawnej studentki w projekcie ERASMUS we Włoszech Informacja o działalności w Polsce Kół Rodziców niepełnosprawnych dzieci. Wspomnienia o działaczach TPD, którzy odeszli. Otwarcie nowego kompleksu rehabilitacyjnego w Centrum TPD Helenów Najważniejsze dobro dziecka - problematyka adopcji zagranicznej. 7. Współpraca z innymi organizacjami. Jak już było wspominane, w części sprawozdania dotyczącej pomocy materialnej partnerem strategicznym TPD jest Fundacja TESCO Dzieciom. W ramach finansowanego rzez Fundację programu Zdrowo jeść, by rosnąć w siłę każdego roku blisko tysiąc dzieci ze środowisk zagrożonych zjawiskiem wykluczenia społecznego, ubóstwem i problemem niedożywienia, podopiecznych środowiskowych ognisk wychowawczych oraz świetlic TPD otrzymuje posiłek. W ramach programu finansowany jest zakup żywności dla potrzebujących dzieciaków oraz ich edukacja w zakresie racjonalnego żywienia i trybu życia. We współpracy z Fundacją BGŻ BNP PARIBAS został zorganizowany w roku sprawozdawczym konkurs plastyczny promujący pomaganie i wsparcie rówieśnicze pod hasłem Niosąc pomoc niosę radość. Ponadto Fundacja finansuje program edukacji muzycznej Dream Up skierowany do wychowanków środowiskowych ognisk wychowawczych TPD w Warszawie na Pradze Północ i Południe. Fundacja LOTTO Milion Marzeń oraz Fundacja Sue Ryder na stałe współpracują z Centrum TPD Helenów, dzięki ich wsparciu finansowemu w 2015 roku został zbudowany i wyposażony nowy kompleks budynków służących rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych. 8. Podsumowanie Sprawozdanie niniejsze jest ilustracją wybranych wielkości i rodzajów działań odnotowanych w oparciu o jednakowy od 5 lat zestaw tabel statystycznych. Pomimo niewątpliwego dorobku i rzetelności wielu oddziałów w zbieraniu i analizowaniu danych źródłowych, wiarygodność tego materiału stale jest prawdopodobna. Zdarza się, że dane są kopią z poprzednich lat, wykluczają się po dokonaniu analizy weryfikującej, bądź nie uwzględniają wszystkich jednostek. Wątpliwości budzą także opisy opierające się na mniej definicjach zawarte np. w działach: stałe programy pedagogiczne, (pedagog rodzinny, opiekun indywidualny place gier i zabaw, pedagog uliczny, wychowawca podwórkowy), poradnictwo, pomoc materialna i in. Analizę tych wartości utrudnia brak opisu podejmowanych działań, informacji uzupełniających w przypadku prowadzenia działań nie ujętych w arkuszu sprawozdawczym. Pomimo zgłoszonych zastrzeżeń, ogólnie sprawozdanie spełnia funkcję eksploracyjną, pozwala na aktualizację charakterystyki profilu merytorycznej działalności Towarzystwa (globalnie), a sprawozdania jednostkowe, także jego jednostek. Na podstawie zebranego 18

materiału można oszacować trendy oraz porównać zakres działalności, organizację z innymi dużymi stowarzyszeniami pożytku publicznego. Wyniki analizy materiału przedstawiamy w trzech poniższych akapitach 8.1 Charakterystyka Jednostki organizacyjne Towarzystwa w okresie sprawozdawczym realizowały ogólny cel statutowy działając na rzecz dobra dzieci i osób niepełnosprawnych, jednakże zadania statutowe realizowane były wybiórczo, w dostosowaniu do możliwości finansowych i kadrowych poszczególnych ogniw. Rok 2015 w działalności merytorycznej upłynął bez nagłych zwrotów, likwidacji, bądź wzrostu liczby placówek lub innego rodzaju działalności itp., poza dynamiką dotyczącą liczby członków oraz liczby dzieci korzystających z wypoczynku, o czym będzie mowa dalej. W zakresie organizacji nastąpił całkowity rozpad Pomorskiego Oddziału Regionalnego, którego proces likwidacyjny rozpoczął się w roku 2016. Z analizy statystyk dotyczących organizacji i zatrudnienia w biurach oddziałów wynika, że poziom organizacyjny oraz zatrudnienie nie uległy zmianom, jednakże obserwuje się wygaszającą tendencję do wygaszania ogniw wraz z odchodzeniem dotychczasowych działaczy i pracowników. Wiele jednostek traci zdolność do odtwarzania i ożywiania aktywności merytorycznej. Pod znakiem zapytania pozostaje wysokość współczynnika integracji wewnątrz organizacyjnej. Jednocześnie, na tle innych stowarzyszeń TPD stale pozostaje masową organizacją ogólnopolską o szerokim wachlarzu działań kierowanych praktycznie do wszystkich grup dzieci realizującą ponad 80% różnorodnych zadań wymienionych w ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. W odbiorze społecznym TPD zachowuje zdolność opiniodawczą mającą wpływ na rozwiązania środowiskowe i regulacje ogólne. Pomimo wielu trudności niektóre jednostki Towarzystwa podejmują zadania inwestycyjne, rozbudowują tepedowskie obiekty, poprawiają standard pracy placówek dla dzieci. Dużym zainteresowaniem cieszy się, usytuowany przy ZG TPD Zespół ds. Pomocy Finansowej. 8.2 Trendy Jednym z najważniejszych problemów mających wpływ na kształt i byt Towarzystwa Przyjaciół Dzieci jest jego liczebność. W tej dziedzinie od lat silnie zarysowuje się niekorzystny spadek liczby członków 2 Członkowie zwyczajni TPD w latach 2012-2015 2015 2014 2013 2012 0 20000 40000 60000 80000 2 We wszystkich kategoriach, ale w dalszej części tekstu mowa o członkach zwyczajnych. 19

Analiza tego zjawiska na przestrzeni 4 lat pokazuje, że w stosunku do 2012 roku liczba członków TPD zmniejszyła się o 40%, a w stosunku do 2014 r. o 27%. Nieco mniejszą dynamikę spadku obserwuje się wśród członków wspierających i honorowych. Na podstawie zebranego materiału trudno opisać wolontariat w kontekście społecznej pracy członków Towarzystwa. Jednakże analiza daje podstawę do postawienia tezy o zaniku aktywności szerokiego społecznego ruchu Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. Świadczy o tym stosunkowo mały zasięg działalności o charakterze strażniczym (rzecznictwo), interwencyjnym, popularyzatorskim, oraz małym zróżnicowaniu źródeł finansowania działań. Tendencje spadkowe dotyczą także sztandarowej, przez lata działalności, TPD w dziedzinie uczestnictwa dzieci w o różnorodnych formach wypoczynku. W 2015 roku z wypoczynku skorzystało blisko 5% mniej uczestników niż w roku 2014 i o ponad 6% mniej niż w roku 2013. Dzieje się tak pomimo nieznacznego wzrostu różnorodności tych form. Na uwagę zasługuje także fakt wyboru krótszych wypoczynkowych turnusów stacjonarnych. Ubytek uczestników długoterminowego wypoczynku stacjonarnego rekompensowany jest wzrostem liczby dzieci wypoczywających w miejscu zamieszkania. Stałe trendy dotyczące innych form działania TPD wskazują na względną stabilizację i zostały omówione w zasadniczej części sprawozdania. Taką sytuację trudno oceniać korzystnie, ponieważ jest ona również świadectwem słabej reakcji ogniw Towarzystwa na dynamikę życia społecznego, nowe potrzeby oraz możliwości i ograniczenia dostosowawczych wynikających ze zmian legislacyjnych w obszarach działania Towarzystwa. Opracowała: Jolanta Szklarska na podstawie zbiorczych sprawozdań z 15 Zarządów Regionalnych TPD Warszawa, dnia 20 maja 2015 r. 20