KOMISJA EUROPEJSKA DYREKCJA GENERALNA DS. ZDROWIA I BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI Audyty i analizy w zakresie zdrowia i żywności DG(SANTE) 2017-6076 SPRAWOZDANIE KOŃCOWE Z AUDYTU PRZEPROWADZONEGO W POLSCE W DNIACH 21 31 MARCA 2017 R. W CELU DOKONANIA OCENY SYSTEMÓW KONTROLI ZWIĄZANYCH Z CHRONIONĄ NAZWĄ POCHODZENIA (CHNP), CHRONIONYMI OZNACZENIAMI GEOGRAFICZNYMI (CHOG) I GWARANTOWANYMI TRADYCYJNYMI SPECJALNOŚCIAMI (GTS) W ODNIESIENIU DO PRODUKTÓW ROLNYCH I ŚRODKÓW SPOŻYWCZYCH W odpowiedzi na informacje przekazane przez właściwy organ poprawiono wszelkie błędy rzeczowe zauważone w projekcie sprawozdania; ewentualne wyjaśnienia podano w formie przypisów.
Streszczenie W niniejszym sprawozdaniu opisano wyniki audytu przeprowadzonego w Polsce przez Dyrekcję Generalną ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności w dniach 21 31 marca 2017 r., w ramach opublikowanego przez Dyrekcję Generalną ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności programu audytów, na podstawie przepisów rozporządzenia (WE) nr 882/2004 w sprawie kontroli urzędowych żywności i paszy. Cele audytu obejmowały ocenę: (i) systemów kontroli urzędowych stosowanych w celu wdrożenia przepisów Unii Europejskiej (UE) dotyczących unijnych systemów jakości związanych z chronionymi nazwami pochodzenia (ChNP), chronionymi oznaczeniami geograficznymi (ChOG) i gwarantowanymi tradycyjnymi specjalnościami (GTS) w odniesieniu do produktów rolnych i środków spożywczych oraz (ii) identyfikowalności i etykietowania. Zasadniczo w odniesieniu do ChNP/ChOG/GTS wprowadzono system kontroli urzędowych z wyraźnie określonymi właściwymi organami i adekwatną liczbą odpowiednio przeszkolonych pracowników. Kontrole urzędowe producentów i przetwórców mogą być prowadzone przez właściwe organy lub powierzone jednostkom certyfikującym (JC). Jednostki certyfikujące są akredytowane i odpowiednio nadzorowane. Obowiązują udokumentowane procedury, a odpowiednie sprawozdania z inspekcji są przekazywane podmiotom. Inspektorzy, z którymi przeprowadzono spotkania, na ogół mieli odpowiednie kompetencje, ale nie przeprowadzili w sposób wystarczająco dokładny oceny identyfikowalności. Do momentu przeprowadzenia audytu nie zostały opracowane kontrole rynkowe oparte na analizie ryzyka, a wymiana informacji między regionalnymi lub centralnymi właściwymi organami nie zawsze była skuteczna. Obowiązują procedury egzekwowania prawa, które są w razie potrzeby wdrażane. W niniejszym sprawozdaniu sformułowano zalecenia skierowane do właściwych organów, mające na celu skorygowanie zidentyfikowanych niedociągnięć i poprawę wdrażania środków kontroli. II
Spis treści 1 Wprowadzenie...1 2 Cele i zakres...1 3 Podstawa prawna...2 4 Kontekst...2 4.1 Profil kraju...2 4.2 Unijne systemy jakości...2 4.3 Status zarejestrowanych produktów w Polsce...3 5 Ustalenia i wnioski...3 5.1 Właściwe przepisy krajowe...3 5.2 Organizacja i wykonanie kontroli urzędowych...4 5.2.1 Właściwe organy...4 5.2.2 Jednostki certyfikujące...5 5.2.3 Ustalenie priorytetów kontroli urzędowych...6 5.2.4 Procedury dotyczące kontroli urzędowych i przeprowadzanie takich kontroli...7 5.2.5 Środki egzekucyjne...9 6 Wnioski ogólne...10 7 Spotkanie zamykające...10 8 Zalecenia...11 III
SKRÓTY I DEFINICJE STOSOWANE W NINIEJSZYM SPRAWOZDANIU Skrót IJHARS BTSF WO JC DOOR UE MRiRW PCA ChNP ChOG GTS Objaśnienie Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych Program Lepsze szkolenia na rzecz bezpieczniejszej żywności Właściwy(-e) organ(-y) Jednostka(-i) certyfikująca(-e) Baza danych na temat pochodzenia i rejestracji Unia Europejska Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Polskie Centrum Akredytacji Chroniona(-e) nazwa(-y) pochodzenia Chronione oznaczenie(-a) geograficzne Gwarantowana(-e) tradycyjna(-e) specjalność(-i) IV
1 WPROWADZENIE Audyt stanowił część programu zaplanowanego przez Dyrekcję Generalną ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności. Audyt został przeprowadzony w dniach 21 31 marca 2017 r. W skład zespołu wchodzili dwaj audytorzy z Dyrekcji Generalnej ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności, jeden urzędnik z Dyrekcji Generalnej Komisji Europejskiej ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz jeden ekspert z państwa członkowskiego Unii Europejskiej (UE). W czasie przeprowadzania audytu zespołowi audytowemu towarzyszyli przedstawiciele właściwego organu centralnego, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW) oraz Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS). W dniu 21 marca 2017 r. odbyło się spotkanie otwierające z udziałem przedstawicieli MRiRW, IJHARS, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów / Inspekcji Handlowej i Polskiego Centrum Akredytacji (PCA). W trakcie tego spotkania potwierdzono cele i harmonogram audytu, a organy opisały systemy kontroli. 2 CELE I ZAKRES Cele audytu były następujące: Ocena systemów kontroli urzędowych stosowanych w celu wdrożenia przepisów UE dotyczących: chronionych nazw pochodzenia (ChNP), chronionych oznaczeń geograficznych (ChOG), gwarantowanych tradycyjnych specjalności (GTS) w odniesieniu do produktów rolnych i środków spożywczych: rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012, rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 664/2014 i rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 668/2014; oraz identyfikowalności i etykietowania: art. 18 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 i dyrektywa 2000/13/WE. Zakres audytów obejmował organizację i wyniki działalności właściwych organów w odniesieniu do systemów ChNP/ChOG/GTS oraz system kontroli urzędowych dotyczących produkcji, dystrybucji i wprowadzania odnośnych produktów do obrotu. Aby osiągnąć powyższe cele, wybrano próbkę ChNP/ChOG/GTS oraz przeprowadzono wizyty w następujących miejscach: Wizyty/spotkania Uwagi Właściwy organ centralny (WOC) / właściwy organ WOC 2 W spotkaniu otwierającym i zamykającym uczestniczyli przedstawiciele MRiRW, 1
IJHARS, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów / Inspekcji Handlowej i PCA. Zakłady 4 produkty ChOG 4 Wizyty u małych/średnich producentów 3 produkty GTS 2 Wizyty u małych/średnich producentów Supermarket 1 Wizyta w dużym supermarkecie 3 PODSTAWA PRAWNA Audyt przeprowadzono na podstawie ogólnych przepisów UE, w szczególności na podstawie: art. 45 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady. Unijne akty prawne przywoływane w niniejszym sprawozdaniu odnoszą się, w stosownych przypadkach, do ostatniej zmienionej wersji. Pełne odniesienia do unijnych aktów prawnych przywoływanych w tym sprawozdaniu znajdują się w załączniku 1. 4 KONTEKST 4.1 PROFIL KRAJU Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności opublikowała profil kraju dla Polski, w którym opisano w skrócie systemy kontroli żywności i paszy, zdrowia zwierząt, dobrostanu zwierząt, zdrowia roślin oraz znakowania jakości, a także przedstawiono przegląd stanu realizacji zaleceń sformułowanych we wcześniejszych sprawozdaniach z audytów. Profil kraju dla Polski jest dostępny pod adresem: http://ec.europa.eu/food/audits-analysis/country_profiles/details.cfm?co_id=pl 4.2 UNIJNE SYSTEMY JAKOŚCI Unijne systemy jakości dotyczące ChNP/ChOG/GTS chronią i promują wysoką jakość produktów rolnych i środków spożywczych, mają na celu ochronę ich nazw przed m.in. niewłaściwym stosowaniem, przywołaniem i imitacją, a także pomagają konsumentom, zapewniając im informacje na temat szczególnego charakteru produktów: ChNP obejmuje produkty rolne i środki spożywcze produkowane, przetwarzane oraz przygotowane na danym obszarze geograficznym, przy użyciu uznanej wiedzy specjalistycznej. 2
ChOG obejmuje produkty rolne i środki spożywcze ściśle związane z danym obszarem geograficznym. Przynajmniej jeden z etapów produkcji, przetwarzania lub przygotowania produktu musi mieć miejsce na danym obszarze geograficznym. GTS podkreśla tradycyjny charakter albo w odniesieniu do surowców i składu, albo środków produkcji. Więcej szczegółowych informacji na temat systemów jakości można znaleźć pod następującym adresem: http://ec.europa.eu/agriculture/quality/schemes/index_pl.htm 4.3 STATUS ZAREJESTROWANYCH PRODUKTÓW W POLSCE W trakcie przeprowadzania audytu w bazie danych na temat pochodzenia i rejestracji (DOOR) zarejestrowanych było 20 produktów ChOG, 9 produktów ChNP i 9 produktów GTS z Polski. Do tego audytu wybrano siedem produktów ChOG/GTS. 5 USTALENIA I WNIOSKI 5.1 WŁAŚCIWE PRZEPISY KRAJOWE Wymogi prawne Art. 291 Traktatu o funkcjonowaniu UE. Ustalenia 1. Istnieją dwa krajowe akty prawne odnoszące się do systemów kontroli urzędowych dotyczących ChOG/ChNP/GTS: ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych (Dz. U. z 2005 r. poz. 68, z 2008 r. poz. 1056 i 1368 oraz z 2016 r. poz. 1001) regulująca zadania i kompetencje właściwych organów w zakresie oceny wniosków o rejestrację ChNP/ChOG/GTS; ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1604) regulująca sprawy jakości handlowej artykułów rolnospożywczych i zasady działania Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno- Spożywczych. Wnioski dotyczące właściwych przepisów krajowych 2. Wprowadzono właściwe środki krajowe w celu wdrożenia przepisów UE dotyczących kontroli urzędowych ChNP/ChOG/GTS. 3
5.2 ORGANIZACJA I WYKONANIE KONTROLI URZĘDOWYCH 5.2.1 Właściwe organy Wymogi prawne Art. 36 ust. 1 i 2, art. 37 ust. 1 i 3 oraz art. 39 ust. 1 rozporządzenia (UE) nr 1151/2012. Rozporządzenie (WE) nr 882/2004, w szczególności jego art. 4 i 6. Ustalenia 3. Kontrolę urzędową produktów ChNP/ChOG/GTS przeprowadzają następujące organy: IJHARS podlegająca MRiRW (kontrole producentów i hurtowników zaopatrujących przedsiębiorstwa), Inspekcja Handlowa podlegająca Urzędowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów (kontrole sprzedawców detalicznych i hurtowników, od których mogą kupować odbiorcy końcowi). 4. System kontroli urzędowych obejmuje: sprawdzenie zgodności produktu ze specyfikacją przed wprowadzeniem produktu do obrotu (IJHARS), monitorowanie używania zarejestrowanych nazw w przypadku produktów wprowadzanych do obrotu (Inspekcja Handlowa, IJHARS). 5. Takie oceny mogą być przeprowadzane przez regionalne IJHARS lub prywatne jednostki certyfikujące akredytowane i upoważnione przez MRiRW. 6. Nazwy i adresy jednostek certyfikujących są publikowane na stronach internetowych MRiRW i IJHARS. Dane te są regularnie aktualizowane. 7. Właściwy organ stwierdził, że opracowano porozumienie o współpracy w celu zapewnienia skutecznej koordynacji i współpracy między właściwymi organami. Zespół audytowy zauważył jednak, że inspektorzy na szczeblu regionalnym nie byli w pełni świadomi wymogów określonych w tym porozumieniu o współpracy. Sytuacja ta doprowadziła do braku komunikacji między regionami lub między regionami a szczeblem centralnym, co nie jest zgodne z art. 4 rozporządzenia (WE) nr 882/2004. 8. Na przykład regionalni inspektorzy IJHARS po wykryciu problemu dotyczącego grupy producentów wydających etykiety z symbolem Unii nie zgłosili tych ustaleń innym właściwym organom. Zespół audytowy zauważył, że takie ustalenia nie dotarły do Inspekcji Handlowej, co zmniejszyło skuteczność kontroli rynkowych (zob. ustalenie nr 22). Zasoby przeznaczone na przeprowadzanie kontroli 9. IJHARS dysponuje wystarczającą liczbą pracowników do przeprowadzania kontroli urzędowych ChNP/ChOG/GTS. 4
10. Każda z 16 regionalnych IJHARS dysponuje pracownikami przeszkolonymi w zakresie ChNP/ChOG/GTS. Liczba pracowników kontrolujących ChNP/ChOG/GTS w regionalnej IJHARS zależy głównie od liczby ocen zgodności ze specyfikacjami produktu przeprowadzonych na wniosek producentów. 11. Kursy szkoleniowe dotyczące ChNP/ChOG/GTS odbywają się co najmniej raz w roku i uczestniczą w nich pracownicy centralnej IJHARS, wszystkich regionalnych IJHARS, jednostek certyfikujących i Inspekcji Handlowej. Szkolenie jest organizowane przez MRiRW, przy wsparciu IJHARS. Zespół audytowy dokonał przeglądu odpowiednich dokumentów i uznał je za zadowalające. 12. Pracownicy IJHARS uczestniczą również w szkoleniach organizowanych w ramach inicjatywy Lepsze szkolenia na rzecz bezpieczniejszej żywności. Wnioski dotyczące właściwych organów 13. Właściwe organy zostały wyznaczone do przeprowadzenia kontroli urzędowych dotyczących ChNP/ChOG/GTS oraz posiadają adekwatną liczbę odpowiednio przeszkolonych pracowników. Wymiana informacji na szczeblu regionalnym lub między szczeblem regionalnym a szczeblem centralnym nie zawsze była jednak skuteczna. Skutkuje to zwiększeniem ryzyka, że produkty niezgodne z wymogami będą w dalszym ciągu wprowadzane do obrotu. 5.2.2 Jednostki certyfikujące 14. Producenci wybierają jednostkę certyfikującą, która ocenia i potwierdza zgodność ChNP/ChOG/GTS ze specyfikacjami przed wprowadzeniem produktu do obrotu. 15. Jednostki certyfikujące są upoważnione przez MRiRW do przeprowadzania ocen zgodności oraz wydawania lub wycofywania certyfikatów potwierdzających zgodność procesu produkcji produktów rolnych i środków spożywczych posiadających ChNP/ChOG/GTS ze specyfikacjami. 16. Jednym z warunków upoważnienia jednostki certyfikującej jest akredytacja zgodnie z normą ISO IEC 17065:2012. Kopię certyfikatu akredytacji wydanego przez jednostkę certyfikującą należy dołączyć do wniosku o upoważnienie. Proces akredytacji prowadzony jest przez PCA. Akredytacje do oceniania zgodności ze specyfikacjami posiada obecnie pięć jednostek certyfikujących. 17. Jednostki certyfikujące są regularnie nadzorowane przez właściwe organy. Taki nadzór obejmuje audyty urzędowe i inspekcje z udziałem świadków. Wnioski dotyczące jednostek certyfikujących 18. Jednostki certyfikujące zgodnie z wymogami posiadają akredytacje i są nadzorowane, co zwiększa skuteczność systemu kontroli. 5
5.2.3 Ustalenie priorytetów kontroli urzędowych Wymogi prawne Art. 37 ust. 1 i art. 38 rozporządzenia (UE) nr 1151/2012. Art. 3 rozporządzenia (WE) nr 882/2004. Ustalenia Sprawdzenie zgodności produktu ze specyfikacją przed jego wprowadzeniem do obrotu 19. Kontrole urzędowe dotyczące ChNP/ChOG/GTS określono w rocznych ramowych programach kontroli IJHARS na dany rok. Zapewnia to ogólne ramy kontroli urzędowych, przy czym dla każdego produktu ChNP/ChOG/GTS istnieją osobne ramy. 20. Następnie na szczeblu regionalnym podejmuje się szczegółowe decyzje co do częstotliwości inspekcji oraz podmiotu poddawanego inspekcji. 21. W trakcie audytu IJHARS opisała bieżącą strategię określania częstotliwości kontroli urzędowych. Po otrzymaniu pierwszego wniosku od producenta/przetwórcy i pomyślnym przeprowadzeniu kontroli w celu sprawdzenia zgodności produktu ze specyfikacją, zanim zostanie on wprowadzony do obrotu, wydaje się certyfikat na okres jednego roku. Po otrzymaniu kolejnego wniosku od producenta/przetwórcy, zwykle rok później, i pomyślnym przeprowadzeniu inspekcji wydaje się certyfikat ważny przez okres trzech lat. Podczas tego trzyletniego okresu przeprowadza się co najmniej jedną niezapowiedzianą kontrolę nadzorczą. Zespół audytowy zauważył jednak, że w niektórych specyfikacjach produktu określono, iż kontrole urzędowe należy przeprowadzać w różnych odstępach czasu, zazwyczaj co roku. Kontrole urzędowe na rynku 22. W odniesieniu do kontroli rynkowych kontrole urzędowe przeprowadzane przez Inspekcję Handlową mają bardzo szeroki zakres, a ChNP/ChOG/GTS stanowią bardzo niewielką część jej obowiązków. W odpowiedzi na skargi przeprowadza się właściwe kontrole rynkowe dotyczące ChNP/ChOG/GTS na zasadzie ad hoc. W czasie audytu kontrole rynkowe dotyczące ChNP/ChOG/GTS znajdowały się na wstępnym etapie realizacji, zaś przy planowaniu nie stosowano podejścia opartego na analizie ryzyka. Jest to niezgodne z art. 38 rozporządzenia (UE) nr 1151/2012. Wnioski dotyczące ustalenia priorytetów kontroli urzędowych 23. Ustalenie priorytetów kontroli urzędowych obejmuje sprawdzenie zgodności przed wprowadzeniem produktu do obrotu i przeprowadzanie regularnych inspekcji w zakładzie przetwórcy. Pomimo istnienia pewnych sprzeczności co do częstotliwości inspekcji określonej w niektórych specyfikacjach produktu, nie wpłynęło to niekorzystnie na system przeprowadzania kontroli urzędowych. 6
24. Jeśli chodzi o kontrole rynkowe, w czasie przeprowadzania audytu podejście oparte na analizie ryzyka nie było opracowane oraz nie można było zapewnić przestrzegania przepisów prawnych UE. 5.2.4 Procedury dotyczące kontroli urzędowych i przeprowadzanie takich kontroli Wymogi prawne Art. 12, art. 13 ust. 1, art. 23, art. 24 ust. 1, art. 36 ust. 3, art. 44 i art. 46 ust. 1 rozporządzenia (UE) nr 1151/2012. Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 664/2014, w szczególności art. 1. Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 668/2014, w szczególności art. 4. Art. 18 rozporządzenia (WE) nr 178/2002. Art. 8 ust. 1, art. 9 i art. 10 ust. 2 lit. b) ppkt (vi) rozporządzenia (WE) nr 882/2004. Rozporządzenie (UE) nr 1169/2011. Ustalenia 25. Jeżeli chodzi o kontrole rynkowe i inspekcje na miejscu, są one przeprowadzane przez zespoły składające się z dwóch lub trzech inspektorów. Po wejściu do zakładu inspektorzy muszą wpisać się do rejestru, w którym zapisywane są przeprowadzane inspekcje dotyczące żywności. Inspektorzy mają upoważnienie, w którym określono zakres, podstawę prawną i datę przeprowadzenia inspekcji, a także podano przewidywany termin zakończenia całego procesu inspekcji obejmującego sporządzenie sprawozdania. 26. Zespół audytowy zauważył podczas kontroli rynkowej, że w upoważnieniu tym zawarto odniesienie do rozporządzenia (WE) nr 882/2004, nie wspomniano jednak żadnych konkretnych przepisów dotyczących ChNP/ChOG/GTS, chociaż jego zakres obejmował ChNP/ChOG/GTS. Ze wszystkich inspekcji należy sporządzić urzędowe sprawozdanie na piśmie, a kopie tych sprawozdań należy przekazać podmiotom. 27. W przypadku inspekcji na miejscu wszyscy inspektorzy z właściwych organów i jednostek certyfikujących otrzymują listy kontrolne dotyczące produktów, które muszą wypełnić podczas inspekcji. 28. Inspektorzy z właściwego organu i jednostki certyfikującej pobierają próbki do badań laboratoryjnych zgodnie z polską normą dotyczącą pobierania próbek (z dnia 5 sierpnia 2013 r.). Inspektorzy otrzymują instrukcje dotyczące pobierania próbek oraz odpowiedni sprzęt. Kontrpróbki przekazuje się producentowi. Kontrole urzędowe producentów/przetwórców produktów rolnych i środków spożywczych opatrzonych ChNP/ChOG lub będących GTS 7
29. Zespół audytowy przeprowadził sześć inspekcji w czterech regionach. Wszystkie inspekcje nadzorcze były niezapowiedziane. 30. Inspektorzy, z którymi przeprowadzono spotkania, na ogół mieli odpowiednie kompetencje. Udostępniono historię inspekcji w zakładzie, w którym przeprowadzono wizytę; dokument ten świadczył o tym, że inspekcje są przeprowadzane regularnie. Chociaż główne części inspekcji zostały przeprowadzone w zadowalający sposób, niektóre elementy specyfikacji produktu zaakceptowano na podstawie oświadczenia producenta/przetwórcy i nie zostały one bezpośrednio sprawdzone przez inspektorów. W przypadkach gdy w specyfikacji produktu nie zezwolono na stosowanie dodatków lub konserwantów, inspektorzy nie podejmowali żadnej próby sprawdzenia, czy zakaz ten jest przestrzegany. Na poziomie gospodarstwa w specyfikacji produktu określono, że suszenia należy dokonać w określonym czasie od zbioru, co nie zostało sprawdzone przez inspektorów. Przykłady te są niezgodne z art. 37 rozporządzenia (UE) nr 1151/2012. 31. W odniesieniu do badań organoleptycznych odnotowano dwa podejścia. Niektórzy z inspektorów polegali na własnym doświadczeniu, w związku z czym stosowane procedury nie były obiektywne. W innej sytuacji za przeprowadzenie badania organoleptycznego odpowiadało akredytowane laboratorium. 32. Zespół audytowy odnotował dwie czynności sprawdzające identyfikowalność, które przeprowadzono w sposób prawidłowy. Czynności te opierały się na kontrolach dokumentów, takich jak dokumentacja produkcyjna, dokumenty dotyczące zakupu surowców oraz faktury zakupu produktów końcowych. W trakcie czynności sprawdzających identyfikowalność wykryto lukę, ponieważ nie można było określić bezpośredniego związku między liczbą użytych etykiet z symbolem unijnym a liczbą sprzedanych produktów gotowych. 33. W odniesieniu do ChNP/ChOG/GTS kontrolowanych przez jednostki certyfikujące zespół audytowy zauważył, że wszystkie elementy specyfikacji produktu zostały sprawdzone w sposób zadowalający. Kontrole urzędowe na rynku 34. Zespół audytowy obserwował inspekcję prowadzoną w dużym supermarkecie przez trzech pracowników Inspekcji Handlowej. Historia inspekcji nie była dostępna, ponieważ była to pierwsza kontrola urzędowa dotycząca ChNP/ChOG/GTS, którą przeprowadzono w tym zakładzie detalicznym. Inspektorom nie przekazano żadnych list kontrolnych. Inspektorzy otrzymali instrukcje dotyczące ogólnej liczby pozycji do sprawdzenia i pozycji, w odniesieniu do których wymagane jest pobranie próbek. Próbki mogą być pobierane losowo przez inspektora, przy czym nie określono żadnych konkretnych ChNP/ChOG/GTS (zob. ustalenie nr 22). 8
35. Inspektorzy stwierdzili, że produkty ChNP/ChOG/GTS przewożone luzem lub niezapakowane nie musiały mieć oznakowania ChNP/ChOG/GTS. Jest to niezgodne z art. 12 ust. 3 rozporządzenia (UE) nr 1151/2012. Wnioski dotyczące procedur dotyczących kontroli urzędowych i przeprowadzania takich kontroli 36. Obowiązują udokumentowane procedury, a pisemne sprawozdania są przekazywane podmiotom, które zapewniają niezbędne elementy systemu kontroli urzędowych. 37. Kontrole urzędowe w zakładach producentów/przetwórców przeprowadzono w sposób właściwy. Odnotowano szereg słabości dotyczących poziomu szczegółowości czynności sprawdzających identyfikowalność oraz sprawdzania specyfikacji produktów, co może zagrażać skuteczności systemu. 38. Inspektorzy nie zdawali sobie sprawy, że umieszczenie unijnego symbolu na wprowadzanych do obrotu produktach ChNP/ChOG/GTS, przewożonych luzem lub niezapakowanych, jest obowiązkowe. 5.2.5 Środki egzekucyjne Wymogi prawne Art. 13 ust. 3 rozporządzenia (UE) nr 1151/2012. Art. 54 i 55 rozporządzenia (WE) nr 882/2004. Ustalenia 39. W przypadku bezprawnego używania nazwy produktu ChNP/ChOG/GTS przewidziane są kary pieniężne wydawane w drodze decyzji administracyjnych na podstawie art. 58b ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 10, poz. 68, z późn. zm.) lub art. 40a ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1604). 40. Ponadto w ramach nadzoru nad jednostkami certyfikującymi, w przypadku stwierdzenia określonych nieprawidłowości, IJHARS może nałożyć na jednostkę certyfikująca karę pieniężną wydawaną w drodze decyzji administracyjnej na podstawie art. 58b ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 10, poz. 68, z późn. zm.). 41. Zespół audytowy dokonał przeglądu dokumentów dotyczących egzekwowania prawa i uznał je za zadowalające. 42. IJHARS stwierdziła, że zwrócono się o udzielenie porady prawnej dotyczącej prawa do wycofania wydanych przez IJHARS certyfikatów przed upływem ich ważności ze 9
względu na brak zgodności. Według stanu prawnego obowiązującego w czasie audytu IJHARS nie mogła wycofać żadnych certyfikatów. IJHARS zajęła się sytuacją, w której producent/przetwórca zachowuje certyfikat, choć IJHARS zabrania mu wprowadzić produkt do obrotu. W takiej sytuacji na publicznej stronie IJHARS umieszcza się zawiadomienie bezpośrednio skierowane do danego producenta/przetwórcy. Wnioski dotyczące środków egzekucyjnych 43. W stosownych przypadkach środki egzekucyjne są dostępne do wykorzystania i uznaje się je za zadowalające. 6 WNIOSKI OGÓLNE Ogólnie rzecz biorąc, w odniesieniu do ChNP/ChOG/GTS wprowadzono system kontroli urzędowych z wyraźnie określonymi właściwymi organami i odpowiednio przeszkolonymi pracownikami. Kontrole urzędowe producentów i przetwórców mogą być albo prowadzone przez właściwe organy, albo powierzone jednostkom certyfikującym. Jednostki certyfikujące są akredytowane i odpowiednio nadzorowane. Obowiązują udokumentowane procedury, a odpowiednie sprawozdania z inspekcji są przekazywane podmiotom. Inspektorzy, z którymi przeprowadzono spotkania, na ogół mieli odpowiednie kompetencje, ale nie przeprowadzili w sposób wystarczająco dokładny oceny identyfikowalności. Do momentu przeprowadzenia audytu nie zostały opracowane kontrole rynkowe oparte na analizie ryzyka, a wymiana informacji między regionalnymi lub centralnymi właściwymi organami nie zawsze była skuteczna. Obowiązują procedury egzekwowania prawa, które są w razie potrzeby wdrażane. 7 SPOTKANIE ZAMYKAJĄCE W dniu 31 marca 2017 r. odbyło się spotkanie zamykające z udziałem przedstawicieli różnych właściwych organów. Podczas tego spotkania zespół audytowy przedstawił główne wstępne ustalenia audytu oraz wyjaśnił szereg punktów. Właściwe organy tymczasowo zaakceptowały wstępne ustalenia 10
8 ZALECENIA Właściwe organy są proszone o przekazanie w terminie 25 dni roboczych od dnia otrzymania niniejszego sprawozdania z audytu szczegółowych informacji dotyczących podjętych i planowanych działań mających na celu uwzględnienie poniższych zaleceń, wraz z terminami ich realizacji ( plan działania ). Właściwe organy powinny: Nr Zalecenie 1. Zapewnić wydajną i skuteczną koordynację między wszystkimi regionalnymi lub centralnymi właściwymi organami zgodnie z art. 4 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 w celu zmniejszenia ryzyka wprowadzenia do obrotu produktów niezgodnych z wymogami. Zalecenie opiera się na pkt 13 wniosków Odnośne ustalenia: nr 7, 8. 2. Zapewnić, aby właściwe organy skutecznie sprawdzały zgodność produktów ze specyfikacją w celu spełnienia wymogów art. 37 rozporządzenia (UE) nr 1151/2012. Zalecenie opiera się na pkt 23 i 37 wniosków. Odnośne ustalenia: nr 21, 30 i 32. 3. Zapewnić, aby kontrole urzędowe obejmowały monitorowanie stosowania zarejestrowanych nazw do opisania produktu wprowadzanego do obrotu zgodnie z art. 38 rozporządzenia (UE) nr 1151/2012. Zalecenie opiera się na pkt 24 wniosków. Odnośne ustalenia: nr 22 i 34. 4. Zapewnić, aby symbole unijne znajdowały się na wprowadzanych do obrotu produktach przewożonych luzem lub niezapakowanych zgodnie z art. 12 ust. 3 rozporządzenia (UE) nr 1151/2012. Zalecenie opiera się na pkt 38 wniosków. Odnośne ustalenia: nr 35 Odpowiedź właściwego organu na zalecenia można znaleźć na stronie: http://ec.europa.eu/food/audits-analysis/rep_details_en.cfm?rep_inspection_ref=2017-6076 11
ZAŁĄCZNIK 1 ODESŁANIA DO AKTÓW PRAWNYCH Odesłanie do aktu Dziennik Urzędowy prawnego Przepisy dotyczące etykietowania Tytuł Rozporządzenie nr 1169/2011 Dz.U. L 304 z 22.11.2011, s. 18 63 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004 Przepisy dotyczące ChNP/ChOG/GTS Rozporządzenie nr 1151/2012 Rozporządzenie nr 664/2014 Rozporządzenie nr 668/2014 Dz.U. L 343 z 14.12.2012, s. 1 29 Dz.U. L 179 z 19.6.2014, s. 17 22 Dz.U. L 179 z 19.6.2014, s. 36 61 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 664/2014 z dnia 18 grudnia 2013 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 w odniesieniu do ustanowienia symboli unijnych dotyczących chronionych nazw pochodzenia, chronionych oznaczeń geograficznych i gwarantowanych tradycyjnych specjalności oraz w odniesieniu do niektórych zasad dotyczących pochodzenia paszy i surowców, niektórych przepisów proceduralnych i niektórych dodatkowych przepisów przejściowych Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 668/2014 z dnia 13 czerwca 2014 r. ustanawiające zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych 12
13