KOMISJA EUROPEJSKA Strasburg, dnia 12.12.2017r. C(2017) 8414 final KOMUNIKAT KOMISJI dotyczący europejskiej inicjatywy obywatelskiej Zakaz stosowania glifosatu i ochrona ludzi i środowiska przed toksycznymi pestycydami (jedynie tekst w języku angielskim jest autentyczny) PL PL
1. WPROWADZENIE Zgodnie z art. 11 ust. 4 Traktatu o Unii Europejskiej, obywatele Unii, w liczbie nie mniejszej niż milion, mający obywatelstwo znacznej liczby państw członkowskich, mogą podjąć inicjatywę zwrócenia się do Komisji Europejskiej o przedłożenie, w ramach jej uprawnień, odpowiedniego wniosku w sprawach, w odniesieniu do których, zdaniem obywateli, stosowanie Traktatów wymaga aktu prawnego Unii. Zakaz stosowania glifosatu i ochrona ludzi i środowiska przed toksycznymi pestycydami to czwarta europejska inicjatywa obywatelska, która spełniła wymogi określone w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 211/2011 w sprawie inicjatywy obywatelskiej (zwanym dalej rozporządzeniem EIO ) 1 Została ona przedstawiona Komisji przez organizatorów w dniu 6 października 2017 r. Do tego dnia władze krajowe sprawdziły i zatwierdziły łącznie 1 070 865 deklaracji poparcia z 22 państw członkowskich. W inicjatywie wzywa się Komisję do zaproponowania państwom członkowskim UE: 1. Wprowadzenie zakazu stosowania środków chwastobójczych na bazie glifosatu, narażenie na które wiąże się z występowaniem nowotworów u ludzi i doprowadziło do degradacji ekosystemów; 2. Zadbanie o to, by ocena naukowa pestycydów służąca zatwierdzeniu regulacyjnemu przez UE opierała się wyłącznie na opublikowanych badaniach zleconych przez właściwe organy publiczne, a nie przez sektor pestycydów; 3. Wytyczenie wiążących celów ograniczenia stosowania pestycydów dla całej UE z myślą o zapewnieniu przyszłości wolnej od pestycydów. Inicjatywa musi zostać rozpatrzona zgodnie z zasadami Traktatu o Unii Europejskiej, mianowicie zgodnie z zasadą przyznania kompetencji, proporcjonalności i pomocniczości. Komisja przyjęła organizatorów w dniu 23 października 2017 r. W dniu 20 listopada 2017 r. organizatorzy mieli możliwość przedstawienia swojej inicjatywy na wysłuchaniu publicznym zorganizowanym przez Parlament Europejski. W załączniku I znajduje się więcej informacji na temat proceduralnych aspektów inicjatywy obywatelskiej. W niniejszym komunikacie przedstawiono prawne i strategiczne wnioski Komisji w odniesieniu do inicjatywy, planowane przez nią działania do podjęcia oraz ich uzasadnienie zgodnie z art. 10 ust. 1 lit. c) rozporządzenia EIO. 1 Dz.U. L 65 z 11.3.2011, s. 1. 1
2. STAN OBECNY PRZEPISY I PROCEDURY DOTYCZĄCE WPROWADZANIA ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN DO OBROTU W UE 2.1. Zatwierdzanie substancji czynnych i zezwolenie na wprowadzanie środków ochrony roślin do obrotu w UE W przepisach UE istnieje rozróżnienie między środkami ochrony roślin a substancjami czynnymi, takimi jak glifosat. Substancje czynne to składniki środków ochrony roślin faktycznie ograniczające występowanie szkodliwych organizmów (tak zwanych szkodników, takich jak owady, grzyby i chwasty) lub chorób roślin. Środki ochrony roślin często określane mianem pestycydów (np. insektycydy, fungicydy i herbicydy) są mieszaninami zawierającymi jedną lub kilka substancji czynnych oraz inne składniki (tak zwane składniki obojętne). Ramy prawne wprowadzania środków ochrony roślin do obrotu na jednolitym rynku UE zostały ustanowione w rozporządzeniu dotyczącym środków ochrony roślin 2. Biorąc pod uwagę, że przeznaczeniem środków ochrony roślin jest wywieranie wpływu na (szkodliwe lub niepożądane) organizmy żywe, ich wprowadzanie do obrotu w UE jest ściśle uregulowane, aby podejmować wszystkie działania służące uniknięciu potencjalnych niekorzystnych skutków dla zdrowia ludzi i zwierząt lub środowiska naturalnego. Podczas gdy substancje czynne są zatwierdzane na szczeblu UE, zezwolenia na wprowadzanie środków ochrony roślin do obrotu są wydawane przez władze krajowe w każdym państwie członkowskim UE, z uwzględnieniem ich uwarunkowań rolnych i środowiskowych. 2 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczące wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin i uchylające dyrektywy Rady 79/117/EWG i 91/414/EWG. Dz.U. L 309 z 24.11.2009, s. 1. 2
Proces zatwierdzania substancji czynnych przebiega następująco: 1. Przedsiębiorstwo X przedkłada wniosek o zatwierdzenie substancji czynnej Y w dowolnym państwie członkowskim UE (w przypadku odnowień/przeglądów państwo członkowskie wyznacza Komisja i nie ma możliwości jego swobodnego wyboru). To państwo członkowskie UE zwane następnie państwem członkowskim pełniącym rolę sprawozdawcy otrzymuje zadanie dokonania wstępnej oceny naukowej i technicznej substancji czynnej. 2. Państwo członkowskie pełniące rolę sprawozdawcy sporządza sprawozdanie z oceny substancji czynnej Y i przesyła je do Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), odpowiedzialnego za ocenę ryzyka. 3. W porozumieniu z pozostałymi państwami członkowskimi UE EFSA przeprowadza wzajemną weryfikację sprawozdania z oceny i przesyła wnioski do Komisji Europejskiej. 4. Na podstawie weryfikacji EFSA Komisja Europejska, odpowiedzialna za zarządzenie ryzykiem, przedkłada propozycję dotyczącą zatwierdzenia lub niezatwierdzenia substancji Y. 5. Komitet regulacyjny, w skład którego wchodzą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich UE, przeprowadza głosowanie nad propozycją Komisji dotyczącą substancji czynnej Y (dodatkowe informacje w sprawie procedury komitetowej http://ec.europa.eu/transparency/regcomitology/index.cfm?do=f AQ.FAQ). 6. Po przedstawieniu opinii przez Komitet Komisja przyjmuje i ogłasza rozporządzenie w sprawie zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia substancji czynnej Y. 3
W efekcie opracowania i stosowania tych przepisów UE oraz decyzji biznesowych liczba zatwierdzonych substancji czynnych w środkach ochrony roślin spadła w okresie ostatnich 25 lat o około 50%. Proces wydawania zezwolenia na wprowadzenie środków ochrony roślin do obrotu przebiega następująco: 7. Po zatwierdzeniu substancji czynnej na szczeblu UE... 8.... zawierający ją środek ochrony roślin może być dopuszczony do obrotu przez organy krajowe w każdym państwie członkowskim UE. 9. Przepisy UE umożliwiają państwom członkowskim UE wydanie zakazu lub ograniczenie stosowania środków ochrony roślin, na podstawie uwarunkowań rolnych i środowiskowych na ich terytorium. Na przykład niektóre państwa członkowskie nie zezwoliły na stosowanie takich środków w pobliżu zbiorów zbóż lub przez użytkowników prywatnych. 10. W odniesieniu do środków ochrony roślin dopuszczonych do obrotu państwa członkowskie muszą egzekwować ich prawidłowe stosowanie zgodnie z ich etykietą. Komisja weryfikuje wdrażanie prawodawstwa w państwach członkowskich przez prowadzenie audytów, kontrolując wszelkie niedociągnięcia i publikując sprawozdania z tych audytów. W ramach swojego programu REFIT 3 Komisja regularnie przeprowadza ocenę, czy odnośne ramy regulacyjne nadal odpowiadają potrzebom. Obecnie przeprowadzana jest ocena rozporządzenia dotyczącego środków ochrony roślin i w tym kontekście toczą się 3 https://ec.europa.eu/info/law/law-making-process/evaluating-and-improving-existing-laws/refitmaking-eu-law-simpler-and-less-costly_en. 4
konsultacje z zainteresowanymi podmiotami i społeczeństwem 4. Wyniki tej oceny REFIT, których publikacja jest planowana na początku 2019 r., zostaną zaprezentowane w formie sprawozdania dla Parlamentu Europejskiego i Rady. Ponadto, aby zapewnić podjęcie decyzji w oparciu o najlepsze dostępne opinie naukowe mechanizm doradztwa naukowego przy Komisji przygotowuje opinię w sprawie procedur udzielania zezwolenia na środki ochrony roślin. Opinia jest spodziewana przed latem 2018 r. 2.2. Zrównoważone stosowanie środków ochrony roślin Obowiązujące przepisy unijne dotyczące pestycydów zapewniają zatwierdzanie w UE wyłącznie bezpiecznych substancji czynnych i środków ochrony roślin, które mogą być bezpiecznie stosowane. Ponadto wspierają one substancje czynne o niskim poziomie zagrożenia i alternatywne środki niechemiczne oraz zobowiązują do podejmowania działań zapewniających zrównoważone stosowanie pestycydów. Dyrektywa w sprawie zrównoważonego stosowania pestycydów (SUD) 5 ustala ramy w zakresie zmniejszenia zagrożenia związanego ze stosowaniem pestycydów i wpływu ich stosowania na zdrowie ludzi i na środowisko, a także w zakresie zachęcania do stosowania integrowanej ochrony roślin oraz alternatywnych podejść i technik, takich jak niechemiczne rozwiązania alternatywne w odniesieniu do pestycydów. Integrowana ochrona roślin to zintegrowane podejście łączące różne techniki służące ograniczeniu stosowania pestycydów i innych metod interwencji do ekonomicznie i ekologicznie uzasadnionego poziomu. Na podstawie szczegółowego monitorowania presji powodowanej przez szkodniki należy przedkładać zrównoważone metody biologiczne, fizyczne oraz inne metody niechemiczne nad metody chemiczne, jeżeli zapewniają one zadowalającą ochronę przed organizmami szkodliwymi. W swoich krajowych planach działań państwa członkowskie opisują sposoby wdrażania dyrektywy. Tego rodzaju plany powinny zawierać cele ilościowe, środki i harmonogramy zmierzające do zmniejszenia zagrożenia związanego ze stosowaniem pestycydów i wpływu ich stosowania. Dyrektywa określa szczególne środki, które państwa członkowskie mają obowiązek uwzględnić w swoich planach, do celów właściwego wdrożenia. Najważniejsze działania odnoszą się do: szkolenia użytkowników, doradców i dystrybutorów, kontroli sprzętu do aplikacji pestycydów, zakazu stosowania oprysków z powietrza, ograniczenia stosowania pestycydów w obszarach wrażliwych, oraz informowania i podnoszenia świadomości w zakresie zagrożeń związanych z pestycydami. 4 5 Dodatkowe informacje dostępne są na stronie internetowej: https://ec.europa.eu/food/plant/pesticides/refit_en. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/WE z dnia 21 października 2009 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów, Dz.U. L 309 z 24.11.2009, s. 71. 5
Obecnie wspólna polityka rolna wspiera wdrażanie dyrektywy o zrównoważonym stosowaniu pestycydów za pomocą takich środków, jak system doradztwa rolniczego (służący wspieraniu rolników w realizacji integrowanej ochrony roślin), polityka rozwoju obszarów wiejskich i wspieranie rolnictwa ekologicznego. Ponadto badania i innowacje prowadzone w ramach różnych programów unijnych, takich jak EIP-AGRI 6 czy unijny program Horyzont 2020 7, przyspieszają rozwój i absorpcję innowacji w zakresie ochrony roślin do zrównoważonej ochrony roślin w gospodarstwach rolnych. W październiku 2017 r. Komisja Europejska przyjęła sprawozdanie dla Parlamentu Europejskiego i Rady 8 oraz opublikowała sprawozdanie ogólne 9 w sprawie postępu we wdrażaniu dyrektywy, wskazujące na fragmentaryczne wdrażanie środków, ponieważ część państw członkowskich wykazuje większą aktywność od pozostałych. Konieczne są usprawnienia, w szczególności w odniesieniu do stosowania wszystkich dostępnych narzędzi w ramach integrowanej ochrony roślin. Plany krajowe nadal są bardzo zróżnicowane pod względem stopnia ich kompletności i zakresu, a obecnie większość państw członkowskich prowadzi ich przegląd. Dostrzegając szerokie działania wdrażane przez państwa członkowskie UE, Komisja zachęcała je do zdecydowanej poprawy ich planów w celu objęcia nimi wszystkich elementów dyrektywy oraz ustanowienia dokładniejszych i mierzalnych celów. Dokonano tego w drodze dyskusji w ramach grupy roboczej, a także poprzez zwrócenie się pisemnie do wszystkich państw członkowskich w celu podkreślenia słabych punktów stwierdzonych w takim kraju. Zadaniem państw członkowskich było przełożenie zasad integrowanej ochrony roślin na nakazowe i możliwe do oceny kryteria. Chociaż przyjmuje się szereg środków zachęcających do stosowania integrowanej ochrony roślin, nie gwarantuje to jednak stosowania odpowiednich technik integrowanej ochrony roślin przez profesjonalnych użytkowników w praktyce. 3. OCENA WNIOSKÓW ZAWARTYCH W EUROPEJSKIEJ INICJATYWIE OBYWATELSKIEJ Komisja Europejska przeprowadziła szczegółową analizę wniosków zawartych w europejskiej inicjatywie obywatelskiej i pragnie przedstawić następującą ocenę. 3.1. Cel inicjatywy nr 1: Wprowadzenie zakazu stosowania środków chwastobójczych na bazie glifosatu, narażenie na które wiąże się z występowaniem nowotworów u ludzi i doprowadziło do degradacji ekosystemów Środki ochrony roślin zawierające glifosat 10 są stosowane jako herbicydy, przede wszystkim do zwalczania niepożądanych roślin (tzn. chwastów ), konkurujących z roślinami uprawianymi w produkcji rolnej, lub w celu kontroli roślin, które mogą z innych przyczyn stanowić problem (np. na torach kolejowych, gdzie usuwanie chwastów ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa szlaku) lub przez użytkowników nieprofesjonalnych. W rolnictwie zwykle stosuje się je przed wysiewem roślin 6 7 8 9 10 https://ec.europa.eu/eip/agriculture/en/european-innovation-partnership-agricultural. https://ec.europa.eu/programmes/horizon2020. https://ec.europa.eu/food/sites/food/files/plant/docs/pesticides_sup_report-overview_en.pdf. http://ec.europa.eu/food/audits-analysis/overview_reports/details.cfm?rep_id=114. N-(fosfonometylo)glicyna (C 3 H 8 NO 5 P). 6
uprawnych, aby ułatwić ich lepszy wzrost poprzez eliminację roślin konkurencyjnych. Pozwala to na rezygnację lub ograniczenie do minimum potrzeby korzystania z pielenia mechanicznego, a w tak zwanej uprawie zachowawczej potrzeby stosowania orki 11, co przyczynia się do ograniczenia erozji gleb i emisji dwutlenku węgla. Glifosat jest również w mniejszym stopniu stosowany w zabiegach poprzedzających zbiory plonów w celu ograniczenia występowania niektórych chwastów lub ułatwienia lepszych zbiorów plonów dzięki regulacji wzrostu i dojrzewania roślin. Po wprowadzeniu właściwego prawodawstwa UE glifosat został dopuszczony do stosowania od dnia 1 lipca 2002 r., po jego pierwszym przeglądzie naukowym na mocy dyrektywy 91/414/EWG 12 (uchylonej i zastąpionej obowiązującym rozporządzeniem dotyczącym środków ochrony roślin). Wcześniej występował on w obrocie w państwach członkowskich zgodnie z przepisami krajowymi. Od 2012 do 2017 r. glifosat był poddawany zaktualizowanej ocenie naukowej celem sprawdzenia, czy nadal spełnia kryteria bezpieczeństwa określone w przepisach UE. 3.1.1. Wpływ na zdrowie ludzi Substancja czynna glifosat została oceniona zgodnie z procedurą opisaną w sekcji 2.1. Państwo członkowskie pełniące rolę sprawozdawcy Niemcy przeprowadziło obszerną i przejrzystą ocenę wszystkich dostępnych danych i informacji, która została poddana wzajemnej weryfikacji przez wszystkie pozostałe państwa członkowskie i EFSA. Ocena przeprowadzona przez państwo członkowskie pełniące rolę sprawozdawcy została poddana konsultacjom publicznym 13, które były platformą służącą zgłaszaniu uwag oraz przesyłaniu opinii i dalszych informacji przez obywateli i inne zainteresowane podmioty. W marcu 2015 r. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (MABR, wyspecjalizowana agencja Światowej Organizacji Zdrowia ds. raka) opublikowała swoją monografię 14 dotyczącą glifosatu, stwierdzając, że glifosat należy zaklasyfikować jako prawdopodobnie rakotwórczy dla ludzi. Z tego względu w trakcie wzajemnej weryfikacji w UE Komisja zwróciła się do EFSA o wzięcie pod uwagę monografii MABR celem zapewnienia, by wszystkie istotne informacje były dostępne przy przyjmowaniu jej wniosków 15. Elementem procesu wzajemnej weryfikacji była również szczegółowa dyskusja ekspertów dotycząca genotoksycznego i rakotwórczego potencjału glifosatu, a także inne zagadnienia; uwzględniono w niej również dane epidemiologiczne. Całość dokumentacji pochodzącej z oceny i wzajemnej weryfikacji, w tym dokumenty źródłowe, została udostępniona na stronie internetowej EFSA 16. W zakresie oceny rakotwórczości EFSA stwierdził, że glifosat prawdopodobnie nie stwarza zagrożenia rakotwórczego dla ludzi. W świetle rozbieżnych opinii między 11 Rolnictwo zachowawcze jest praktyką, w której do minimum ogranicza się wzruszanie gleby, celem ochrony warstwy uprawnej gleby. Zwiększa to zdolność gleby do retencji wód, a także zawartość substancji organicznych i odżywczych. Taka praktyka pozwala na wydajniejszy wzrost nowych roślin i ułatwia ograniczanie erozji gleb. 12 Dyrektywa Rady 91/414/EWG z dnia 15 lipca 1991 r. dotycząca wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin, Dz.U. L 230 z 19.8.1991, s. 1. 13 http://dar.efsa.europa.eu/dar-web/provision. 14 http://monographs.iarc.fr/eng/monographs/vol112/mono112.pdf. 15 EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności), 2015 r. Conclusion on the peer review of the pesticide risk assessment of the active substance glyphosate (Wnioski z weryfikacji oceny ryzyka stwarzanego przez pestycydy, dotyczącej substancji czynnej glifosat). Dziennik EFSA 2015; 13(11):4302, 107 s. doi:10.2903/j.efsa.2015.4302. Zob. również http://www.efsa.europa.eu/en/corporate/pub/glyphosate151112. 16 https://www.efsa.europa.eu/en/press/news/151119-1. 7
IARC a EFSA Komisja postanowiła 17 wydłużyć okres zatwierdzenia glifosatu do 6 miesięcy od daty otrzymania opinii Komitetu ds. Oceny Ryzyka Europejskiej Agencji Chemikaliów (ECHA) na temat zharmonizowanej klasyfikacji w odniesieniu do rakotwórczości tej substancji czynnej. Zgodnie z prawodawstwem UE 18 zadaniem Komitetu ds. Oceny Ryzyka Europejskiej Agencji Chemikaliów jest przeprowadzenie naukowej oceny wniosków dotyczących zharmonizowanej klasyfikacji substancji. W dniu 15 marca 2017 r. Komitet ECHA ds. Oceny Ryzyka stwierdził w drodze konsensusu, że zaklasyfikowanie glifosatu jako substancji rakotwórczej jest nieuzasadnione i przesłał swoja opinię Komisji w dniu 15 czerwca 2017 r. ECHA stwierdziła również, że nie należy klasyfikować glifosatu jako substancji mutagennej lub działającej szkodliwie na rozrodczość. Do analogicznego wniosku doszedł EFSA, wspierany przez ekspertów reprezentujących właściwe organy wszystkich państw członkowskich. Tę opinię podzielają inne instytucje krajowe i międzynarodowe (z Kanady, Japonii, Australii i Nowej Zelandii, jak również Wspólne Posiedzenie Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa ONZ/Światowej Organizacji Zdrowia w sprawie pozostałości pestycydów (JMPR)). Z tego względu ocena MABR jest jedyną, w której stwierdzono prawdopodobną rakotwórczość dla ludzi glifosatu. Przyczyny tak różnych punktów widzenia IARC, podobnie jak podkreślano to w mechanizmie doradztwa naukowego 19 przy Komisji, są następujące: MABR analizowała zarówno glifosat substancję czynną jak i środki ochrony roślin zawierające glifosat. Z drugiej strony w ocenie UE analizowano jedynie glifosat, ponieważ zadaniem państw członkowskich jest ocena każdego środka ochrony roślin wprowadzonego do obrotu na ich terytorium 20. Ponadto MABR wzięła pod uwagę jedynie opublikowane badania, podczas gdy w ocenie UE uwzględniono również badania przedłożone przez wnioskodawców w ramach ich dokumentacji, które nie są publicznie dostępne, jak wyjaśniono w pkt 3.2.1 poniżej. Ogółem, w ocenie UE uwzględniono szersze spektrum dowodów, w tym dodatkowe kluczowe badania, których nie uwzględniła MABR 21. Te różnice mogą tłumaczyć odmienny sposób wyważenia dostępnych danych przez EFSA i MABR. 17 18 19 20 21 Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2016/1056 z dnia 29 czerwca 2016 r. zmieniające rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 540/2011 w odniesieniu do przedłużenia okresu zatwierdzenia substancji czynnej glifosat (Dz.U. L 173 z 30.6.2016, s. 52 54). Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, Dz.U. L 353 z 31.12.2008, s. 1. Nota wyjaśniająca w sprawie opinii naukowych dotyczących oceny regulacyjnej glifosatu w środkach ochrony roślin. https://ec.europa.eu/research/sam/pdf/topics/explanatory_note_glyphosate.pdf. Należy jednak zauważyć, że zgodnie z art. 29 ust. 3 rozporządzenia dotyczącego środków ochrony roślin Komisja może w dowolnym momencie dokonać przeglądu składników obojętnych stosowanych w środkach ochrony roślin. Na mocy rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2016/1313 zakazano stosowania niebezpiecznego składnika obojętnego polietoksylowanej aminy łojowej w środkach zawierających glifosat. W 2015 r. EFSA opublikował arkusz informacyjny wskazujący różnice w ocenie (m.in. wykorzystane zbiory danych, określone przepisami wiążącymi każdą agencję) i wynikach między ocenami MABR i EFSA. https://www.efsa.europa.eu/sites/default/files/corporate_publications/files/efsaexplainsglyphosate1511 12en.pdf. 8
Podnoszone publicznie obawy i zarzuty dotyczące jakości i rzetelności oceny UE zostały przy każdej okazji poddane weryfikacji na wniosek Komisji przez ECHA, EFSA i niemiecki Federalny Instytut ds. Oceny Ryzyka (BfR), odpowiedzialny za ocenę glifosatu w państwie członkowskim pełniącym rolę sprawozdawcy. We wszystkich przypadkach organy te stwierdziły bezzasadność obaw i zarzutów 22, 23. 3.1.2. Wpływ na ekosystemy W przeglądzie UE wzięto pod uwagę szacunkowe poziomy glifosatu w glebie, wodzie i powietrzu, przeprowadzając pełną ocenę ryzyka dla organizmów niedocelowych (na przykład: ptaków, ssaków, owadów). Ocena UE nie dostarczyła żadnych dowodów wskazujących na degradację ekosystemów spowodowaną glifosatem, jeżeli jest on stosowany zgodnie z warunkami zezwolenia na wprowadzanie do obrotu oraz z dobrą praktyką rolną. Jednakże, ponieważ celem stosowania glifosatu co dotyczy również innych herbicydów jest likwidacja konkurujących roślin, nie można wykluczyć wpływu na sieci pokarmowe 24. Z tego względu państwa członkowskie, przy wydawaniu zezwoleń na wprowadzanie pestycydów zawierających glifosat do obrotu, rozważają i, o ile to konieczne, narzucają środki służące ograniczeniu takich zagrożeń, związane z praktykami rolnymi i warunkami terenowymi (np. strefy bez oprysków, technologia ograniczania znoszenia cieczy 25 ). Zgodnie z art. 11 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) ochrona środowiska, ekosystemów i różnorodności biologicznej jest fundamentem prawodawstwa UE i musi być włączana do polityk sektorowych, w tym do wspólnej polityki rolnej 26. Państwa członkowskie UE muszą wziąć ją pod uwagę przy udzielaniu zezwoleń na wprowadzenie środków ochrony roślin do obrotu. Należy również zauważyć, że wiele dostępnych alternatyw chemicznych, które mogą zapewnić działanie analogiczne do glifosatu, powoduje większe zagrożenie. Istnieją również niechemiczne alternatywy dla glifosatu, które mają jednak pewne ograniczenia i nie zawsze stanowią lepszą opcję. 3.1.3. Podsumowanie Zatwierdzenie lub niezatwierdzenie takich substancji jak glifosat należy do uprawnień wykonawczych Komisji na mocy rozporządzenia dotyczącego środków ochrony roślin. Po przeprowadzeniu wszechstronnej analizy wszystkich dostępnych informacji obecnie nie ma podstaw do zakwestionowania sporządzonych w UE ocen naukowych i wniosków dotyczących glifosatu. Na tej podstawie, a także biorąc pod uwagę wydaną przez EFSA pozytywną ocenę naukową glifosatu w odniesieniu do zdrowia ludzi i zwierząt oraz środowiska, w listopadzie 2017 r. Komisja przedłożyła państwom członkowskim projekt rozporządzenia wykonawczego dotyczącego odnowienia zatwierdzenia substancji na okres 5 lat. W dniu 27 listopada 2017 r. państwa członkowskie, kwalifikowaną 22 https://echa.europa.eu/chemicals-in-our-life/hot-topics/glyphosate. 23 https://www.efsa.europa.eu/en/topics/topic/glyphosate. 24 Sieci pokarmowe to naturalne powiązania łańcuchów pokarmowych, łączące się w kształt sieci. Stanowią one realistyczne powiązania pokarmowe w ekosystemie. 25 Technologia ograniczania znoszenia cieczy odnosi się do sprawdzonych pod kątem naukowym urządzeń/systemów/technologii służących ograniczeniu znoszenia pestycydów w trakcie ich aplikacji, co umożliwia ograniczenie narażenia środowiska. Na przykład możliwe jest zainstalowanie specjalnych dysz na spryskiwaczach, aby środek był kierowany w dół bez znoszenia i depozycji w niepożądanych obszarach. 26 https://ec.europa.eu/agriculture/cap-overview_en. 9
większością głosów, poparły projekt rozporządzenia wykonawczego, które Komisja następnie przyjęła w dniu 12 grudnia 2017 r. Ten okres odnowienia jest o wiele krótszy niż maksymalny okres 15 lat przewidziany w prawodawstwie UE, ale przy decydowaniu o właściwym okresie odnowienia Komisja wzięła również pod uwagę opinie Parlamentu Europejskiego i inne uzasadnione czynniki. W rzeczywistości Komisja wzięła pod uwagę możliwość szybkiego rozwoju naukowego i technologicznego w przyszłości: choć dostępna jest już duża ilość informacji o substancji czynnej glifosat, dodatkowe informacje o glifosacie są publikowane w niezwykle szybkim tempie w porównaniu z innymi substancjami czynnymi, należy zatem zagwarantować priorytetową ponowną ocenę glifosatu w porównaniu z innymi substancjami. Ponadto Komisja przyznała, że w sferze publicznej toczy się istotna dyskusja o glifosacie, czego przykładami są inicjatywa obywatelska i dwie uchwały przyjęte w tej sprawie przez Parlament Europejski 27. Należy również podkreślić, że Komisja może w dowolnym momencie przeprowadzić przegląd zatwierdzenia glifosatu w razie pojawienia się nowych dowodów naukowych wskazujących, że ta substancja nie spełnia już kryteriów zatwierdzenia określonych w rozporządzeniu dotyczącym środków ochrony roślin. Z tych samych przyczyn Komisja nie ma podstawy do przedłożenia współprawodawcom projektu wniosku dotyczącego zakazania glifosatu 28. Jednakże państwa członkowskie mają obowiązek oceny wszystkich zezwoleń na wprowadzenie do obrotu środków ochrony roślin zawierających glifosat i mogą podjąć decyzję o wprowadzeniu ograniczeń lub zakazów dla części lub wszystkich takich środków, o ile jest to uzasadnione dowodami związanymi ze szczególnymi uwarunkowaniami na ich terytorium. 3.2. Cel inicjatywy nr 2: Zadbanie o to, by ocena naukowa pestycydów służąca zatwierdzeniu regulacyjnemu przez UE opierała się wyłącznie na opublikowanych badaniach zleconych przez właściwe organy publiczne, a nie przez sektor pestycydów 3.2.1. Przejrzystość związana z badaniami wykorzystywanymi do ocen naukowych Badania i inne informacje, które sektor musi przedłożyć na potrzeby oceny substancji czynnych i środków ochrony roślin (zwane dalej wymaganiami dotyczącymi danych ), zostały określone w prawodawstwie 29,30 regularnie aktualizowanym w świetle postępu technicznego i naukowego. Muszą one być zgodne z międzynarodowo uznawanymi protokołami (np. wytycznymi badawczymi opracowanymi przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju OECD) i przeprowadzone zgodnie ze 27 28 29 30 Wszystkie szczegółowe informacje dotyczące procedury przeprowadzonej w celu odnowienia zatwierdzenia glifosatu, projektu rozporządzenia wykonawczego Komisji oraz dyskusji z państwami członkowskimi znajdują się na dedykowanej glifosatowi stronie internetowej Komisji pod adresem: https://ec.europa.eu/food/plant/pesticides/glyphosate_en. Zgodnie z art. 11 ust. 4 Traktatu o Unii Europejskiej europejska inicjatywa obywatelska nie może wzywać do przyjęcia aktu prawnego przez Komisję takiego jak rozporządzenie wykonawcze Komisji w sprawie nieodnowienia zatwierdzenia substancji czynnej a jedynie do przedłożenia przez Komisję wniosku dotyczącego aktu prawnego. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 283/2013 z dnia 1 marca 2013 r. ustanawiające wymogi dotyczące danych dla substancji czynnych, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 dotyczącym wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin (Dz.U. L 93 z 3.4.2013, s. 1). Rozporządzenie Komisji (UE) nr 284/2013 z dnia 1 marca 2013 r. ustanawiające wymogi dotyczące danych dla środków ochrony roślin, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 dotyczącym wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin (Dz.U. L 93 z 3.4.2013, s. 85). 10
znormalizowanymi zasadami dobrej praktyki laboratoryjnej 31 (DPL), będącej systemem zarządzania i kontroli jakości w laboratoriach i organizacjach badawczych 32. Zakłady badawcze przeprowadzające takie badania są regularnie kontrolowane przez krajowe organy monitorujące, które w przypadku wątpliwości mogą przeprowadzić szczegółowe kontrole 33. Do swojej dokumentacji wnioskodawcy muszą również dołączyć publicznie dostępną literaturę dotyczącą substancji czynnej, poddaną wzajemnej weryfikacji naukowej. Taki system zapewnia spójność i wnikliwość ocen naukowych (ponieważ zawsze wymaga się znormalizowanego zestawu badań bezpieczeństwa), biorąc pod uwagę wszystkie dostępne informacje, by wnioski były wyważone i naukowo uzasadnione. Z tego względu instytucje oceniające ryzyko dysponują informacjami z różnych źródeł, a nie tylko od danego przedsiębiorstwa dążącego do wprowadzenia swojego produktu do obrotu. Znaczna część pakietu danych przedłożonego przez wnioskodawców oraz oceny sporządzonej przez państwa członkowskie i EFSA jest już udostępniona publicznie. Obejmuje to dokumentację skróconą, sprawozdanie z oceny sporządzone przez państwo członkowskie pełniące rolę sprawozdawcy, będące przedmiotem konsultacji publicznych przeprowadzanych przez EFSA, wszystkie uwagi specjalistów z państw członkowskich i społeczeństwa wraz z odpowiedziami na nie, sprawozdania ze spotkań ekspertów poświęconych wzajemnej weryfikacji oraz wnioski EFSA. W przypadku glifosatu udostępniono ponad 6 000 stron. Na wzajemne powiązania między różnymi przepisami dotyczącymi przejrzystości i poufności oraz ich wpływ na możliwość zaakceptowania oceny ryzyka przez opinię publiczną zwrócono uwagę w kontekście oceny adekwatności rozporządzenia (WE) nr 178/2002 ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego (zwanego rozporządzeniem w sprawie ogólnego prawa żywnościowego ), 34 nad którą aktualnie kończą się prace. Takie przepisy są ustanowione w wielu procedurach udzielania zezwoleń w unijnym prawodawstwie wtórnym, w tym ogólne postanowienia dotyczące poufności w rozporządzeniu w sprawie ogólnego prawa żywnościowego i przepisy UE w sprawie dostępu do dokumentów (tzn. rozporządzenia (WE) nr 1049/2001). Postanowienia dotyczące poufności wynikają z obowiązku ochrony tajemnicy handlowej i innych informacji poufnych zgodnie z TFUE i właściwym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Rozwiązanie problemu postrzeganego braku przejrzystości może wymagać dostosowania niektórych procedur, przy jednoczesnym dalszym gwarantowaniu uzasadnionej równowagi między interesami zainteresowanych podmiotów, domagających się możliwie jak największej przejrzystości, a ochroną uzasadnionych tajemnic handlowych wnioskodawców w procedurach zatwierdzania przez EFSA. 31 32 33 34 http://ec.europa.eu/growth/sectors/chemicals/good-laboratory-practice_en. Zasady DPL są określone w dyrektywie 2004/10/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Dyrektywa 2004/10/WE w sprawie harmonizacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do stosowania zasad dobrej praktyki laboratoryjnej i weryfikacji jej stosowania na potrzeby badań substancji chemicznych. Dz.U. L 50 z 20.2.2004, s. 44. Dyrektywa 2004/9/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie kontroli i weryfikacji dobrej praktyki laboratoryjnej (DPL) (Dz.U. L 50 z 20.2.2004, s. 28). Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz.U. L 31 z 1.2.2002, s. 1). 11
Komisja w pełni podziela opinię, że przejrzystość ocen naukowych i procesu decyzyjnego 35 ma kluczowe znaczenie dla zagwarantowania zaufania do systemu regulacyjnego i podejmie działania na rzecz wyjaśnienia i zwiększenia przejrzystości obowiązującego procesu oceny ryzyka. Komisja zaproponuje zmiany w prawodawstwie w celu zwiększenia przejrzystości w odniesieniu do badań zamawianych przez sektor, które są przedkładane w dokumentacji dołączonej do wniosków, przy poszanowaniu określonych w Traktacie zasad dotyczących ochrony uzasadnionej poufności informacji handlowych, w tym takie środki, jak publiczny dostęp do danych nieprzetworzonych z raportów badawczych, ograniczając w ten sposób konieczność przechodzenia przez procedurę uzyskania dostępu do dokumentacji przez zainteresowane strony. 3.2.2. Zamawianie badań przez organy publiczne Istniejący system dla substancji czynnych jest podobny do systemów stosowanych w innych sektorach, takich jak chemikalia przemysłowe, dodatki do żywności, substancje biobójcze i środki farmaceutyczne. Co do zasady, środków publicznych nie należy wykorzystywać do zlecania badań, które w ostatecznym rozrachunku pomogą sektorowi wprowadzić produkt do obrotu, w szczególności z uwagi na koszt poszczególnych badań wahający się od kilku tysięcy do kilku milionów euro za badanie, a każda dokumentacja może zawierać nawet kilkaset badań. Właśnie z tego względu unijne rozporządzenie dotyczące środków ochrony roślin nakłada ciężar udowodnienia, że substancja czynna i zawierające ją produkty mogą być bezpiecznie stosowane, a także wytworzenia informacji niezbędnych do udowodnienia tego faktu na te podmioty, które w przyszłości odniosą korzyści z jej zatwierdzenia, tzn. przedsiębiorstwa wytwarzające lub wprowadzające do obrotu substancję i produkty. Badania wymagane na potrzeby dokumentacji dołączanej do wniosku są zamawiane bezpośrednio przez sektor z jego inicjatywy. Pojawiają się twierdzenia, że skoro sektor płaci bezpośrednio za przeprowadzenie badań, może to być zachętą dla laboratoriów do dostarczania takich wyników, które zadowolą ich klientów, celem zagwarantowania sobie zleceń w przyszłości. Jednakże, jak wyjaśniono w poprzedniej sekcji, zakłady badawcze przeprowadzające takie badania podlegają ścisłej kontroli pod kątem przestrzegania zasad DPL, a w razie stwierdzenia w ramach regularnej kontroli lub kontroli konkretnego badania manipulowania wynikami badań przez te zakłady, tracą one swój certyfikat DPL. Systematyczne podejście zobowiązujące władze publiczne do zlecania wszystkich badań dotyczących substancji czynnych i środków ochrony roślin przy jednoczesnym zachowaniu zasady, że koszty pokrywane są przez sektor może stanowić wyzwanie, z uwagi na bardzo dużą liczbę badań niezbędnych do wsparcia wniosków dotyczących zatwierdzenia substancji czynnej i udzielenia zezwolenia na wprowadzenie produktu do obrotu. Komisja zaproponuje zmiany w prawodawstwie w celu wzmocnienia nadzoru nad prowadzeniem takich badań, co mogłoby obejmować włączenie władz publicznych w proces podejmowania decyzji o zakresie badań niezbędnych do przeprowadzenia na 35 W tym kontekście w lutym 2017 r. Komisja przedłożyła projekt zmiany rozporządzenia w sprawie procedury komitetowej, zwiększający przejrzystość i odpowiedzialność w procedurach wdrażania prawodawstwa UE, dostępny pod adresem: http://europa.eu/rapid/press-release_ip-17-264_en.htm. 12
potrzeby dokumentacji wniosku 36, wzmocnionej kontroli badań przeprowadzanych zgodnie z zasadami DPL, środki służące zwiększeniu przejrzystości wniosków z takich badań, w sposób omówiony w poprzedniej sekcji, jak również możliwość wyjątkowego doraźnego zlecenia badań w przypadkach poważnych wątpliwości lub konfliktu interesów, na przykład w przypadku szeroko stosowanych substancji 37. 3.2.3. Ustalanie państwa członkowskiego przeprowadzającego pierwotną ocenę Wnioskodawcy mogą wybrać państwo członkowskie, do którego prześlą wniosek o pierwsze zatwierdzenie substancji czynnych, a wniosek zostanie sprawdzony przez państwo członkowskie zaproponowane przez wnioskodawcę, chyba że inne państwo członkowskie zgodzi się sprawdzić ten wniosek. Tym niemniej, jak już wyjaśniono powyżej, ocena przeprowadzana przez władze państwa członkowskiego jest jedynie pierwszym krokiem w wielostopniowym procesie, po którym następuje między innymi wzajemna weryfikacja z udziałem innych państw członkowskich, jak opisano w sekcji 2.1. Jednakże w przypadkach odnowienia zatwierdzenia substancji czynnych, stanowiących większość ocen naukowych, to nie wnioskodawcy, ale Komisja ustala w formie rozporządzenia państwo członkowskie pełniące rolę sprawozdawcy w trakcie tworzenia programu pracy nad odnowieniami. W ten sposób Komisja dąży do równomiernego rozłożenia ciężaru prac między poszczególne państwa członkowskie, biorąc pod uwagę wiele czynników, w tym ich zasoby i potencjał, łączenie substancji o podobnych profilach w grupy dla ułatwienia spójniejszych i wydajniejszych ocen, a także doświadczenia z przeszłości, które mogą być korzystne dla przeglądu. Z tego względu Komisja uważa, że ogólnie system działa prawidłowo. 3.3. Cel inicjatywy nr 3: Wytyczenie wiążących celów ograniczenia stosowania pestycydów dla całej UE z myślą o zapewnieniu przyszłości wolnej od pestycydów. 3.3.1 Zapewnienie przyszłości wolnej od pestycydów Polityka UE w dziedzinie pestycydów nie jest ukierunkowana na całkowitą eliminację wszystkich pestycydów. Będą pojawiać się przypadki, w których odwołanie się do stosowania pestycydów będzie konieczne. Zamiast tego, polityka UE jest ukierunkowana na zapewnienie osiągnięcia zrównoważonego stosowania pestycydów. Osiągnięcie zrównoważonego stosowania ograniczy naszą zależność od pestycydów i będzie 36 37 W kontekście rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (zwanego dalej rozporządzeniem REACH ) rejestrujący przedkładają propozycje przeprowadzenia badań, które muszą być zatwierdzone przez Europejską Agencję Chemikaliów (ECHA) po przeprowadzeniu konsultacji publicznych. Analogicznie, w ramach procesu oceny na mocy rozporządzenia REACH, ECHA może zobowiązać rejestrujących do przeprowadzenia dodatkowych badań celem wyjaśnienia wstępnych wątpliwości. Narodowy Program Toksykologiczny (NTP) w Stanach Zjednoczonych stanowi przykład, w jaki sposób organ władzy publicznej w tym przypadku finansowany ze środków publicznych może być wykorzystany do zlecenia badań naukowych nad właściwościami substancji chemicznych. Ten program może jednak objąć tylko ograniczoną liczbę substancji chemicznych lub czynników budzących obawy w zakresie zdrowia publicznego, i jest ukierunkowany na niektóre zagadnienia o istotnym znaczeniu, celem wzmocnienia podstaw naukowych w toksykologii.https://ntp.niehs.nih.gov/. 13
stanowić ważny krok na drodze od realizacji dążeń leżących u podstaw celu nr 3 europejskiej inicjatywy obywatelskiej. W przyszłych działaniach Komisja będzie dążyć do zapewnienia przestrzegania przez państwa członkowskie ich zobowiązań w ramach dyrektywy w sprawie zrównoważonego stosowania pestycydów i ograniczenia zależności UE od pestycydów, poprzez pełne stosowanie ośmiu zasad integrowanej ochrony roślin, ustanowionych w załączniku III do przedmiotowej dyrektywy. Komisja będzie dążyła, we współpracy z państwami członkowskimi, do przekształcenia zasad integrowanej ochrony roślin w nakazowe i poddawane ocenie kryteria, które umożliwią weryfikację ich przestrzegania na poziomie poszczególnych rolników, co stanowi obszar, w którym państwa członkowskie muszą jeszcze poczynić dodatkowe wysiłki. Wsparcie będzie stanowić program Lepsze szkolenia na rzecz bezpieczniejszej żywności dotyczące praktycznego wdrożenia takiej weryfikacji na poziomie poszczególnych rolników począwszy od 2018 r. Komisja umożliwi również śledzenie wdrażania dzięki spotkaniom z państwami członkowskimi, audytom państw członkowskich począwszy od 2018 r. oraz ocenie zmienionych krajowych planów działań państw członkowskich, które zostaną przedłożone Komisji w 2018 r. Jedną z przyczyn, dla których w inicjatywie obywatelskiej zawarto postulat dążenia do przyszłości wolnej od pestycydów, jest postrzeganie stosowania pestycydów przez rolników w sposób regularny, a nie jako ostatniej deski ratunku w przypadkach nasilonych inwazji szkodników. Należy zwrócić uwagę, że analogiczne ograniczenia stosowania pestycydów są zawarte w dyrektywie w sprawie zrównoważonego stosowania pestycydów. W szczególności, zgodnie z zasadami integrowanej ochrony roślin ustanowionymi w dyrektywie, nad metody chemiczne przedkładać należy [...] inne metody niechemiczne, jeżeli zapewniają one zadowalającą ochronę przed organizmami szkodliwymi, a w razie stosowania pestycydów muszą one być jak najbardziej ukierunkowane na osiągnięcie danego celu i powodować jak najmniej skutków ubocznych dla zdrowia ludzi, dla organizmów niebędących celem zwalczania i dla środowiska. 3.3.2 Wytyczenie wiążących celów ograniczenia stosowania pestycydów Dyrektywa w sprawie zrównoważonego stosowania pestycydów wymaga ograniczania zagrożeń i skutków wynikających ze stosowania pestycydów. Zagrożenia związane z pestycydami zależą nie tylko od stosowanej ilości, ale również od innych czynników, w szczególności: stosowanych substancji, ponieważ pestycydy obejmują szerokie spektrum składników o zróżnicowanych cechach, w tym substancje niskiego ryzyka, na przykład kwas octowy, i substancje biologiczne; warunków stosowania, np. czy operatorzy są przeszkoleni do bezpiecznego stosowania pestycydów, a sprzęt do wykonywania oprysków został skontrolowany pod względem dokładnego i bezpiecznego stosowania. Dotychczasowe doświadczenia państw członkowskich wskazują, że same cele obowiązkowego ograniczenia ilości nie muszą ograniczać zagrożeń wynikających ze stosowania pestycydów. Niektóre państwa, na przykład Dania 38, pierwotnie postawiły sobie za cel ograniczenie ogólnej ilości stosowanych pestycydów. Obecnie jednak 38 http://ec.europa.eu/food/audits-analysis/audit_reports/details.cfm?rep_id=3897. 14
przestawiły się one na bardziej wysublimowane podejście do ograniczania zagrożenia, w którym zamiast samej ilości bierze się pod uwagę różne kryteria, na przykład toksyczność względną. Uzasadnieniem dla takiego podejścia są zróżnicowane cechy samoistne i dawki stosowania pestycydów, a stosowanie większej ilości pestycydów mających względnie łagodny profil środowiskowy lub toksykologiczny może nieść mniejsze zagrożenie, niż stosowanie mniejszej ilości pestycydu o bardziej niekorzystnym profilu. Biorąc powyższe pod uwagę, działania państw członkowskich i Komisji skupiają się raczej na ograniczeniu zagrożeń związanych ze stosowaniem pestycydów, niż na prostym ograniczeniu ilości wszystkich pestycydów. W celu monitorowania tendencji w ograniczaniu zagrożeń związanych ze stosowaniem pestycydów na szczeblu UE, oprócz istniejących krajowych wskaźników ryzyka Komisja ustanowi w 2018 r. ujednolicone wskaźniki ryzyka. Umożliwiłoby to Komisji określenie skuteczności środków w kontekście oceny przyszłych opcji strategicznych. Komisja na tym etapie nie przewiduje przedłożenia wniosku dotyczącego ustanowienia na szczeblu UE celów ograniczenia stosowania pestycydów. Po zakończeniu oceny nowych krajowych planów działań i określonych w nich celów oraz uwzględniając wyniki kontroli w państwach członkowskich, Komisja przeprowadzi ponowną ocenę sytuacji w kontekście drugiego sprawozdania dla Parlamentu Europejskiego i Rady, które ma być przedstawione w 2019 r. W sprawozdaniu uwzględnione zostanie doświadczenie zdobyte przez państwa członkowskie we wdrażaniu krajowych celów w zakresie ograniczenia zagrożenia. Jeżeli na podstawie tej oceny i wszelkich przyszłych tendencji w ujednoliconych wskaźnikach ryzyka wykaże się, że nie osiągnięto dostatecznego postępu, Komisja mogłaby rozważyć ustanowienie obowiązkowego celu w całej UE w zakresie ograniczenia zagrożenia pestycydami. 4. WNIOSKI W odpowiedzi na europejską inicjatywę obywatelską Zakaz stosowania glifosatu i ochrona ludzi i środowiska przed toksycznymi pestycydami Komisja stwierdza, co następuje: Komisja z zadowoleniem przyjmuje mobilizację obywateli europejskich w odniesieniu do stosowania pestycydów w UE. Inicjatywa obywatelska stała się doskonałą okazją do krytycznej weryfikacji systemu regulacyjnego dotyczącego środków ochrony roślin w UE. Komisja będzie nadal oceniać te ramy w kontekście toczącej się oceny REFIT i oczekiwanej oceny mechanizmu doradztwa naukowego przy Komisji. Komisja podkreśla również, że osiągnięcie zrównoważonego stosowania pestycydów poprzez wdrożenie dyrektywy o zrównoważonym stosowaniu pestycydów stanowiłoby ważny krok na drodze do rozwiania niektórych wątpliwości leżących u podstaw inicjatywy obywatelskiej. W odniesieniu do pierwszego celu, jakim jest zakaz stosowania herbicydów zawierających glifosat, zdaniem Komisji nie ma ani naukowych, ani prawnych podstaw, które uzasadniałyby wprowadzenie zakazu stosowania glifosatu, zatem Komisja nie przedłoży służącego temu wniosku ustawodawczego. W szczególności dowody naukowe nie uzasadniają wniosku, że glifosat ma potencjalne działanie rakotwórcze. Z tego względu decyzja Komisji o odnowieniu zatwierdzenia glifosatu (na okres 5 lat) jest w pełni uzasadniona. 15
W odniesieniu do drugiego celu Komisja w pełni podziela opinię, że przejrzystość ocen naukowych i procesu decyzyjnego ma kluczowe znaczenie dla zagwarantowania zaufania do systemu regulacyjnego. Przywiązuje ona również ciągłą wagę do jakości i niezależności badań naukowych, będących podstawą dla unijnej oceny ryzyka przeprowadzanej przez EFSA. W związku z powyższym Komisja przedstawi wniosek legislacyjny do maja 2018 r. obejmujący te i inne aspekty, takie jak zarządzanie EFSA na podstawie wyników kontroli sprawności ogólnego prawa żywnościowego i po przeprowadzeniu konsultacji publicznych, które mają się wkrótce rozpocząć. Na koniec, w odniesieniu do trzeciego celu Komisja wzmocni wysiłki na rzecz ciągłego i mierzalnego ograniczenia zagrożeń wynikających ze stosowania pestycydów. Komisja oczekuje, że państwa członkowskie poprawią swoje krajowe plany działań w celu ustanowienia jasnych i mierzalnych celów ograniczenia zagrożeń oraz likwidacji stwierdzonych niedociągnięć w zakresie wdrażania. Zamierza ona również ustanowić ujednolicone wskaźniki ryzyka, aby umożliwić monitorowanie tendencji na szczeblu UE i wykorzystanie pozyskanych w ten sposób danych jako podstawy do określania przyszłych opcji strategicznych. Komisja dokona ponownej oceny sytuacji wstępnie w sprawozdaniu dla Rady i Parlamentu, które należy opracować w 2019 r. 16