Assembleia Parlamentar Euro-Latino-Americana Euro-Latin American Parliamentary Assembly Assemblée Parlementaire Euro-Latino Américaine Asamblea Parlamentaria Euro-Latinoamericana Komisja Spraw Gospodarczych, Finansowych i Handlowych 10.03.2009 DOKUMENT ROBOCZY w sprawie globalizacji i kryzysu finansowego Współsprawozdawca: Manuel António dos Santos DT\774141.doc AP100.515v01-00
Wprowadzenie Światowy kryzys finansowy, wywołany na skutek kryzysu rynku hipotecznego w Stanach Zjednoczonych w 2007 r., w drugim półroczu 2008 r. zaczął nabierać niezwykle niepokojących rozmiarów. Brak płynności finansowej rynków międzynarodowych oraz destabilizacja sektora bankowego doprowadziły do negatywnych skutków odczuwalnych w mniejszym czy większym stopniu we wszystkich gospodarkach krajowych. Najpoważniejsze z tych skutków, np. spowolnienie produkcji i wzrostu gospodarczego na świecie, doprowadziły do podniesienia się stopy bezrobocia. Według Banku Światowego kryzys gospodarczy szybko przekształci się w kryzys bezrobocia. Podczas gdy świat próbuje zrozumieć przyczyny i skutki największego kryzysu finansowego od 1929 r., krajowe rządy podjęły nadzwyczajne środki w celu ustabilizowania międzynarodowego systemu bankowego. Eksperci zwracają uwagę na potrzebę regulacji rynków finansowych, tak aby stały się jak najbardziej bezpieczne i przewidywalne. Taki konsensus na szczeblu światowym w sprawie inicjatyw dotyczących regulacji przepływu kapitałowego, coraz bardziej intensywnego wraz z postępem globalizacji, jest czymś wyjątkowym. U podstaw kryzysu leży wzmożony proces globalizacji, któremu nie towarzyszyły regulacje ani kontrole dostosowane do charakterystyki obecnego systemu finansowego. Odpowiedzi na kryzys, którego korzenie związane są ze światowym przepływem kapitałowym, również należy szukać na szczeblu globalnym. Będą one z pewnością polegać na otwarciu rynków, zniesieniu środków protekcjonistycznych i służących izolacji gospodarek oraz na stałej koordynacji działań i polityk. Globalizacja jest więc ściśle związana z obecnym światowym kryzysem finansowym i gospodarczym, ponieważ jest jego przyczyną oraz stanowi część rozwiązania. Kryzys finansowy: sytuacja w przeszłości i obecny kontekst Aktualny obraz kryzysu finansowego Obecny kryzys wywołuje szereg reperkusji na całym świecie i tworzy atmosferę powszechnej niepewności finansowej i gospodarczej. Rozpoczął się on w 2006 r. i 2007 r., kiedy to ceny nieruchomości w Stanach Zjednoczonych zaczęły w drastyczny sposób spadać. To wywarło negatywny wpływ na cały system finansowy państwa funkcjonującego w oparciu o pożyczki, których jedynym zabezpieczeniem były hipoteki o wartości podlegającej wahaniom rynku. W trakcie kryzysu, nazywanego kryzysem sub-primes, system finansowy uległ załamaniu, co pociągnęło za sobą upadek niektórych instytucji finansowych i drakońskie ograniczenia dostępu do kredytów. W obliczu międzynarodowego zasięgu rynków i systemu finansowego kryzys szybko się rozpowszechnił, aby wkrótce osiągnąć rozmiary globalne. Przywódcy państw o największych gospodarkach na świecie, którzy spotkali się w listopadzie 2008 r. przy okazji szczytu G-20, wskazali jako źródła kryzysu nieprawidłowości w koordynacji polityk makroekonomicznych, niewłaściwe reformy strukturalne i wynikające z tego wyniki makroekonomiczne. Po długim okresie stabilizacji i znacznym globalnym wzroście gospodarczym, charakteryzującym się wzrostem przepływu kapitałowego, podmioty działające na rynku zaczęły szukać jeszcze większych zysków ze szkodą dla odpowiedzialnej oceny ryzyka. Czynnikami szczegółowymi, które doprowadziły do wybuchu kryzysu, są niedoskonałości parametrów analizy kredytów oraz kontroli ryzyka, jak również brak przejrzystości systemu finansowego 1. Podsumowując, za dwie główne przyczyny kryzysu 1 G-20, Declaration of the Summit on Financial Markets and the World Economy, Waszyngton, dnia 15 listopada 2008 r. AP100.515v01-00 2/10 DT\774141.doc
należy uznać liberalizację rynków rozpoczętą pod koniec lat 80. oraz luki w systemie nadzoru na szczeblu globalnym. Chociaż skutki kryzysu były już odczuwalne pod koniec roku 2008, to według prognoz najgorsze czeka nas dopiero w nadchodzących latach. Zgodnie z przewidywaniami Banku Światowego handel na świecie skurczy się o 2,1% w 2009 r., po raz pierwszy od 1982 r., wskutek zmniejszenia globalnego popytu oraz ograniczeń dotyczących kredytów. Eksperci przewidują również spadek globalnego wzrostu PKB, który miałby osiągnąć 0,9% w 2009 r. w porównaniu z 2,5% w 2008 r. 1. Jednak inaczej odczuwany jest wpływ tego spadku w krajach rozwiniętych i rozwijających się. W pierwszych wzrost w 2009 r. osiągnie najpewniej wartości ujemne, podczas gdy kraje rozwijające się przejdą ze znacznej stopy wzrostu wynoszącej 7,9% w 2007 r. do 4,5% w 2009 r. 2. Przyczyną tego spadku w dużej mierze są ograniczenia dotyczące kredytów, które w sposób bezpośredni przekładają się na inwestycje mające w ostatnich pięciu latach duże znaczenie dla wzrostu krajów rozwijających się 3. Kryzys ten wyznaczy prawdopodobnie koniec ery wolnego i nieregulowanego lub też niedostatecznie regulowanego rynku. Pod koniec roku 2008, zaraz po wybuchu kryzysu w Stanach Zjednoczonych, w niektórych państwach europejskich zaczęło rosnąć bezrobocie 4. W Estonii na przykład stopa bezrobocia wzrosła z 4,7% w 2007 r. do 5,0% w 2008 r., a do 2010 r. może osiągnąć 7,7%. Na Litwie przewiduje się, że bezrobocie wzrośnie z 4,3% do 8,4% w okresie 2007 2010. W Hiszpanii prognozy wskazują na wzrost z 8,3% do 15,5% w tym samym okresie, natomiast w Irlandii z 4,6% do 7,4% 5. Spadek eksportu jest jednym z głównych wskaźników kryzysu. W przypadku Niemiec na przykład gospodarka silnie ucierpiała w wyniku zmniejszenia popytu światowego na dobra kapitałowe, stanowiące w niemieckiej gospodarce główną część towarów wywożonych. Spowolnienie produkcji i konsumpcji również komplikuje proces ożywienia gospodarki europejskiej: w strefie euro wzrost osiągnął szczególnie niskie wyniki, a tendencja ta pogłębiła się wraz z nastaniem kryzysu. W regionie tym odnotowano stopę wzrostu PKB w wysokości 2,9% w 2006 r. i 2,6% w 2007 r., zanim uległa ona obniżeniu do 1,1% w 2008 r. Prognozy na 2009 r. wskazują na wartość -0,6% przed przyśpieszeniem tempa wzrostu, które w 2010 r. powinno wynieść 1,6% 6. W Ameryce Łacińskiej również zaobserwowano poważne konsekwencje kryzysu finansowego w realnej gospodarce, szczególnie na początku roku 2009. Negatywne skutki zmian w eksporcie zaczynają być teraz odczuwalne i stanowią zapowiedź recesji większości gospodarek Ameryki Łacińskiej. Region wykazuje tendencje do słabszego wzrostu niż 1 Bank Światowy, Global Economic Prospects 2009, grudzień 2008 r., tekst dostępny pod adresem: http://go.worldbank.org/p65uxl6i00. 2 Tamże. 3 Hans Timmer, [w:] Bank Światowy, Historic commodity price boom ends with slowing global growth, tekst dostępny pod adresem: http://go.worldbank.org/p65uxl6i00. 4 Komisja Europejska przewodniczący José Manuel Durão Barroso, tekst dostępny pod adresem: http://ec.europa.eu/commission_barroso/president/focus/credit_crunch/index_pt.htm. 5 Komisja Europejska, Economic Forecast Autumn 2008, listopad 2008 r., tekst dostępny pod adresem: http://ec.europa.eu/economy_finance/thematic_articles/article13288_en.htm. 6 Bank Światowy, Regional forecast detail, prognozy opracowane w październiku 2008 r., tekst dostępny pod adresem: http://web.worldbank.org/external/default/main?thesitepk=612501&pagepk=2904583&contentmdk=2066599 0&menuPK=612532&piPK=2904598. DT\774141.doc 3/10 AP100.515v01-00
odnotowywanego w innych krajach rozwijających się, a tendencja ta powinna się utrwalić w 2009 i 2010 r. W odniesieniu do 2009 r., chociaż przewiduje się, że stopa ogólnego wzrostu w krajach rozwijających się powinna wynieść ok. 4,5%, w Ameryce Łacińskiej ograniczy się ona do 2,1% 1. Kryzys przejawia się w dużej mierze pod postacią spadku eksportu i inwestycji w sektorze produkcji, zmniejszenia wartości przekazów pieniężnych pochodzących od emigrantów oraz trudności, jakie państwa o gospodarkach wschodzących napotykają na międzynarodowym rynku finansowym 2. Według Komisji Gospodarczej ds. Ameryki Łacińskiej i Karaibów (CEPAL) kryzys w największym stopniu dotknie kraje najbardziej zależne od przekazów pieniężnych emigrantów, kraje najbardziej zależne od rynku Stanów Zjednoczonych, jak również te o najmniej zróżnicowanej strukturze eksportu, który dotyczy głównie towarów szczególnie dotkniętych kryzysem 3. Kraje Ameryki Łacińskiej znajdują się, w większości, w grupie państw o najmniejszym potencjale w zakresie realizowania dużych inwestycji publicznych w celu ożywienia gospodarki. Spadek cen surowców (commodities), takich jak ropa naftowa i produkty żywnościowe, również wpłynie na dochody Ameryki Łacińskiej. Biorąc pod uwagę spowolnienie wzrostu, zwiększenie podaży oraz korekty prognoz w wyniku kryzysu finansowego, należy stwierdzić, że tendencja ostatnich lat do wzrostu cen surowców odwróciła się pod koniec roku 2008 wraz ze znacznym spadkiem dochodów państw eksportujących. Jednak niektórym państwom tego regionu, jak na przykład Brazylii, udało się oprzeć skutkom światowego kryzysu. Dane Banku Światowego wskazują na delikatny spadek wzrostu gospodarki brazylijskiej z 5,4% w 2007 r. do 5,2% w 2008 r., co w porównaniu ze spadkiem, jaki zaobserwowano w innych dużych krajach rozwijających się w tym samym okresie, takich jak Chiny (z 11,9% do 9,4%), Indie (z 9,0% do 6,3%) oraz RPA (z 5,1% do 3,4%) 4, świadczy o względnym odizolowaniu kraju od kryzysu. Chociaż przewidywania dotyczące spadku wzrostu gospodarczego są jeszcze bardziej pesymistyczne w odniesieniu do krajów rozwiniętych, to w krajach rozwijających się zaostrzenie się kryzysu poprzez odwrócenie tendencji do zmniejszania się ubóstwa i nędzy w tych regionach może dotknąć jeszcze ciężej osoby znajdujące się w trudnej sytuacji. Bezrobocie oraz zwiększenie ubóstwa to potencjalnie najbardziej szkodliwe skutki kryzysu dla ludności Ameryki Łacińskiej. Pracownicy prowadzący działalność na własny rachunek oraz osoby zatrudnione nielegalnie są w najgorszej sytuacji. W kontekście walki z ubóstwem oraz nierównością skutki kryzysu mogą stanowić przeszkodę dla kontynuacji postępów osiągniętych w ostatnich latach. Zgodnie z szacunkami w 2008 r. 46,1% ludności zamieszkującej Amerykę Łacińską (czyli 253 miliony osób) żyło w warunkach ubóstwa (33,2%) lub skrajnego ubóstwa i poniżej progu ubóstwa (12,9%) 5. 1 Tamże. 2 Komisja Gospodarcza ds. Ameryki Łacińskiej i Karaibów (CEPAL), komunikat prasowy: Zgodnie ze sprawozdaniem CEPAL ubóstwo w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach wykazuje tendencje do nieznacznego spadku pomimo międzynarodowego kryzysu finansowego, tekst dostępny pod adresem: http://www.eclac.cl/cgi-bin/getprod.asp?xml=/prensa/noticias/comunicados/7/34737/p34737.xml&xsl=/ prensa/tpl/p6f.xsl&base=/tpl/top-bottom.xsl. 3 Tamże. 4 Bank Światowy, Country-Specific Historical Data, tekst dostępny pod adresem: http://web.worldbank.org/wbsite/external/extdec/extdecprospects/extgblprospects/0,,c ontentmdk:20672485~menupk:612532~pagepk:2904583~pipk:2904598~thesitepk:612501,00.html. 5 Komisja Gospodarcza ds. Ameryki Łacińskiej i Karaibów (CEPAL), dz. cyt. W opracowaniu uznaje się za żyjącego w skrajnym ubóstwie każdego, kto nie jest w stanie zaspokoić swoich potrzeb w zakresie żywienia, AP100.515v01-00 4/10 DT\774141.doc
W latach 2003 2007 ubóstwo i skrajne ubóstwo w znacznym stopniu zmniejszyło się w tym regionie za sprawą wzrostu gospodarczego i lepszego podziału dochodów w zainteresowanych państwach 1. Jednak w 2008 r. postępy zostały zahamowane, co można interpretować jako wynik wzrostu inflacji obserwowanego od 2007 r., wzrostu cen produktów żywnościowych i spowolnienia gospodarczego na świecie w tym okresie. Zmniejszenie wzrostu gospodarczego przewidywane na 2009 r. w wyniku kryzysu jeszcze bardziej odbije się na walce z ubóstwem w Ameryce Łacińskiej. Eksperci są zdania, że kryzys być może jeszcze nie osiągnął szczytu oraz że recesja gospodarcza, w której znalazł się świat, może trwać jeszcze długo. Działania podejmowane w odpowiedzi na światowy kryzys finansowy Wyzwania związane z kryzysem finansowym wymagały i nadal wymagają szybkich odpowiedzi ze strony rządów krajowych i organizacji międzynarodowych. Ze względu na powagę wydarzeń udało się osiągnąć porozumienie w sprawie konieczności wprowadzenia środków naprawczych w odniesieniu do przyczyn strukturalnych, tak aby uniknąć powtórzenia kryzysu o podobnych rozmiarach. Na różnych szczeblach władzy, z udziałem instytucji wielostronnych, organizacji działających na rzecz integracji regionalnej i instytucji krajowych, podejmowane są środki mające na celu powstrzymanie kryzysu. Rządy krajowe wdrożyły najistotniejsze działania. Na całym świecie podjęły one środki nadzwyczajne i wyjątkowe w celu ustabilizowania rynków finansowych i powstrzymania spadku wzrostu. Rządy z całego świata zainicjowały programy ożywienia wzrostu z zamiarem ograniczenia wpływu kryzysu i przyśpieszenia tempa wzrostu gospodarki. Polityczne środki nadzwyczajne miały na celu zwiększenie płynności finansowej gospodarek, zwiększenie kapitału instytucji finansowych, ochronę rachunków oszczędnościowych i depozytowych, zaradzenie lukom regulacyjnym i ożywienie rynku kredytów 2. W UE walka z kryzysem skupia się na interwencjach publicznych na szczeblu krajowym, w ramach koordynacji europejskiej. Na szczeblu UE również podjęto działania o dużym znaczeniu, poczynając od przyjęcia europejskiego planu naprawy gospodarczej przez Radę Europy w grudniu 2008 r. Na realizację tego planu przeznaczono budżet w wysokości 1,5% PKB UE (ok. 200 miliardów euro). Plan pełni funkcję wspólnych ram pozwalających na koordynację i optymalizację działań państw członkowskich i UE podejmowanych wobec kryzysu. Instytucje Ameryki Łacińskiej również opowiadają się za zwiększoną koordynacją działań między państwami w celu zwalczania skutków kryzysu. Na szczeblu Mercosuru jego parlament wydał w listopadzie 2008 r. Zalecenie dla Rady Wspólnego Rynku dotyczące ustanowienia grupy kontrolującej kryzys finansowy. Państwa Mercosuru wskazują na znaczenie unii między członkami tego bloku i zacieśnienia integracji regionalnej w celu stawienia czoła trudnościom gospodarczym. Stanowisko to znajduje swoje odzwierciedlenie w Planie środków nadzwyczajnych mających na celu zwalczanie w regionie wpływu międzynarodowego kryzysu finansowego przyjętym przez System Integracji natomiast za ubogiego każdego, który nie jest w stanie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb (s. 4, przypis dolny na stronie 2). 1 Komisja Gospodarcza ds. Ameryki Łacińskiej i Karaibów (CEPAL), tekst dostępny pod adresem: http://www.eclac.cl/publicaciones/xml/2/34732/pse2008-presentacion-secejecutiva-aliciabarcena.pdf. 2 G-20, Declaration of the Summit on Financial Markets and the World Economy, Waszyngton, dnia 15 listopada 2008 r. DT\774141.doc 5/10 AP100.515v01-00
Środkowoamerykańskiej (SICA), jak również w Deklaracji rady konsultacyjnej ministrów gospodarki i finansów, banków centralnych i osób odpowiedzialnych za planowanie gospodarcze we Wspólnocie Andyjskiej przyjętej w listopadzie 2008 r. Wspólnota Andyjska powierzyła stałej grupie technicznej zadanie oceny wpływu kryzysu na realną gospodarkę i rolę wprowadzania środków wsparcia, przeanalizowania sposobów mających na celu uzyskanie środków z organizacji międzynarodowych oraz utworzenie mechanizmów reagowania w ewentualnej sytuacji nadzwyczajnej. Zarówno w Europie, jak i w Ameryce Środkowej regionalne banki rozwoju w planach naprawy gospodarczej uznawane są za podmioty centralne. Zasoby Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI), Międzyamerykańskiego Banku Rozwoju (IADB), Banku Południa, Andyjskiej Korporacji Rozwoju (CAF) oraz Środkowoamerykańskiego Banku Integracji Gospodarczej (BCIE) muszą być jak najlepiej wykorzystywane przy zarządzaniu kredytami, aby ustabilizować rynki, pobudzić wzrost i ochronić miejsca pracy oraz utrzymać poziom dochodów. Na szczeblu wielostronnym państwa są w trakcie organizowania się, aby stworzyć dogodne warunki dla reform międzynarodowego systemu finansowego. Reformy te były już omawiane na najwyższym szczeblu podczas szczytu G-20. Zwrócono w szczególności uwagę, iż do zadań międzynarodowych instytucji finansowych, a zwłaszcza Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW) oraz Banku Światowego należy stymulowanie ożywienia globalnego wzrostu. Instytucje te równocześnie powinny się starać pomagać państwom, które znajdują się w trudnej sytuacji finansowej, głównie państwom o gospodarkach wschodzących i krajom rozwijającym się 1. Jednym z największych wyzwań, jakie pojawiły się wraz z nastaniem kryzysu finansowego, jest zwalczanie tendencji do nadmiernego protekcjonizmu i interwencjonizmu w gospodarce. Rzeczywiście bowiem protekcjonizm oraz nacjonalizm gospodarczy stanowią zagrożenie dla naprawy gospodarki światowej, ponieważ tworzenie dodatkowych przeszkód dla międzynarodowego handlu pogorszyłoby już trudną sytuację. Jednak zastosowane środki pozwalające na zlikwidowanie przyczyn koniunkturalnych lub podjęcie środków zaradczych w celu zmniejszenia skutków kryzysu finansowego i gospodarczego wydają się niewystarczające. Scenariusz zakładający powszechną niestabilność i recesję wymaga stworzenia w odpowiedzi projektu o zasięgu globalnym pozwalającego na zlikwidowanie przyczyn strukturalnych kryzysu i uzupełniającego środki krótkoterminowe podjęte przez rządy do tej pory. Eksperci wołają na alarm, zwracając uwagę, że rozmiary i reperkusje kryzysu zostały źle oszacowane przez rządy różnych państw, w tym Stanów Zjednoczonych. Podczas gdy stopa bezrobocia stale rośnie w niepokojącym tempie, ekonomiści oceniają, że środki ograniczające kryzys przedstawione dotąd przez kraje rozwinięte są niewystarczające 2. W tym celu zaleca się co następuje: Zalecenia 1. Zgodnie z propozycją Komisji Europejskiej, zawartą w komunikacie dotyczącym kryzysu, państwa nim dotknięte powinny przekształcać wyzwania w szanse. W świetle 1 Tamże. 2 James K. Galbraith, Uniwersytet Teksański, w trakcie dyskusji w ramach wideokonferencji z Parlamentem Europejskim, z dnia 3 marca 2009 r. AP100.515v01-00 6/10 DT\774141.doc
wyzwań, jakie obecnie stają przed wszystkimi państwami członkowskimi międzyregionalnego strategicznego partnerstwa między Unią Europejską a Ameryką Łacińską i Karaibami, zacieśnienie współpracy w sprawach finansowych i makroekonomicznych jest szczególnie zalecane. Rozwiązań kryzysu należy szukać na szczeblu globalnym na drodze wielostronnych negocjacji. Nawet jeśli działania podejmowane na szczeblu centralnym w celu powstrzymania i zminimalizowania skutków kryzysu, jak również w celu ożywienia wzrostu gospodarczego, muszą być inicjowane przez rządy krajowe, ich koordynacja przyczyni się do zwiększenia pozytywnych skutków dla gospodarek. Członkowie partnerstwa UE-AŁK powinni więc dołożyć wszelkich starań, aby sprzyjać takiej koordynacji. Skuteczna koordynacja planowania przez Europę i Amerykę Łacińską środków krótkoterminowych, jak również procesu dostosowywania programów reform strukturalnych mających na celu zwiększenie ich skuteczności w walce ze skutkami kryzysu przyniosłaby bowiem ogromne korzyści dla obu stron. 2. W ramach skoordynowanej współpracy między Europą a Ameryką Łacińską i Karaibami należy brać pod uwagę dysproporcje możliwości budżetowych państw w zakresie reagowania na kryzys i stymulowania ożywienia wzrostu gospodarek. 3. Zgodnie z deklaracjami szczytu G-20 środki podjęte w ramach partnerstwa UE-AŁK powinny szanować i wzmacniać zasady wolnego handlu i kategorycznie odrzucać wszelkie formy protekcjonizmu. Wzajemna pomoc w dostosowywaniu państwa do nowej międzynarodowej rzeczywistości finansowej i gospodarczej ma podstawowe znaczenie, w szczególności dla realizowania planu działania na rzecz wdrażania zasad reform przyjętego na szczycie G-20, który przewiduje zwiększenie przejrzystości i odpowiedzialności, poprawę regulacji, zapewnienie uważnej kontroli, zarządzanie ryzykiem, promowanie etyki na rynkach finansowych, zacieśnienie współpracy międzynarodowej i reformę międzynarodowych instytucji finansowych. 4. Należy wprowadzać ułatwienia dla handlu międzynarodowego w postaci układów wielostronnych i między dwoma regionami. Zamknięcie rundy dauhańskiej powinno być priorytetem w ramach Międzynarodowej Organizacji Handlu (WTO), tak aby zawarto porozumienie o charakterze globalnym i wyważonym, pozwalające na ożywienie handlu międzynarodowego i korzystne dla wszystkich stron. Podobnie negocjacje UE-Mercosur, UE-Ameryka Środkowa, UE-Wspólnota Andyjska wymagają nowego impulsu, aby doprowadziły do zawarcia najszybciej jak to możliwe odnośnych porozumień. Inicjatywy dwustronnego stowarzyszania są przyjmowane z zadowoleniem i powinny funkcjonować równolegle z dialogami między dwoma regionami. 5. Współpraca gospodarcza między dwoma regionami musi być stymulowana w oparciu o zasady wolnego handlu, z uwzględnieniem istniejących niedoskonałości rynku, które muszą zostać wyrównane. W tym celu partnerstwo UE-AŁK mogłoby wykorzystywać mechanizmy wyrównawcze w odniesieniu do poszczególnych państw, tak aby osiągnąć konsensus niezbędny do zawarcia globalnych porozumień w sprawie liberalizacji handlu między dwoma regionami. 6. W myśl odrzucenia protekcjonizmu wszystkie sposoby subwencjonowania produkcji tworzące przeszkody dla wolnego handlu i komplikujące zawarcie porozumień między dwoma regionami muszą zostać zniesione. 7. W perspektywie krótkoterminowej środki mające na celu odzyskanie zaufania w sektorze DT\774141.doc 7/10 AP100.515v01-00
bankowym muszą zostać utrzymane i, jeśli to konieczne, wzmocnione. Pozwoli to na przywrócenie normalnego działania systemu bankowego w celu ułatwienia przyznawania kredytów. Jednak środki te również nie powinny być dyskryminujące i nie powinny podważać równych reguł gry (level playing field) na rynkach. Pilnie należy więc ustanowić wspólne kierunki interwencji państw w sektorze bankowym, w szczególności w odniesieniu do wykorzystania środków publicznych do zabezpieczenia depozytów lub w przypadku dokapitalizowania banków. 8. Plany ratowania sektora bankowego powinny również spełniać pewne warunki, w szczególności w odniesieniu do wypłaty dywidend, polityki płacowej wobec dyrektorów, przyznawania kredytów i udzielania pożyczek. 9. Osoby prywatne i spółki, w szczególności małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), a także małe i średnie gospodarstwa rolne powinny mieć zagwarantowany dostęp do kredytów. 10. Wszystkie rynki finansowe, produkty i uczestnicy muszą podlegać regulacjom i kontroli, bez wyjątku i niezależnie od państwa pochodzenia. Konieczne jest więc utworzenie i przyjęcie przez wszystkie państwa wykazu sankcji wobec rajów podatkowych (off-shores) oraz pilne ustanowienie rozporządzenia w sprawie funduszy hedgingowych (hedge funds) oraz agencji ratingowych. 11. Państwa członkowskie partnerstwa UE-AŁK powinny opowiedzieć się za przejrzystością i odpowiedzialnością instytucji finansowych. Niedoskonałości w zarządzaniu ryzykiem, które leżą u podstaw kryzysu, powinny zostać zlikwidowane. Lepsze zarządzanie ryzykiem powinno stanowić fundament reformy systemu finansowego. 12. W celu ożywienia gospodarki oraz stymulowania rozwoju i integracji regionalnej priorytetem powinny stać się inwestycje w infrastrukturę. 13. Zwiększenie inwestycji w badania i rozwój, innowacje technologiczne i edukację powinno znaleźć się wśród środków długookresowych. W tym celu współpraca między UE a Ameryką Łacińską i Karaibami powinna skupiać się na wspieraniu intensyfikacji programów wymiany między uczelniami wyższymi i programów dotyczących transferu już istniejących technologii oraz pracy ze środowiskiem akademickim i naukowym w celu stworzenia nowych form współpracy. Przedstawienie przez Komisję Europejską europejskiego planu na rzecz innowacji stanowi idealną okazję do dyskusji na temat intensyfikacji współpracy między UE a Ameryką Łacińską i Karaibami w sektorze innowacji technologicznych nakierowanych na zrównoważony rozwój i nowoczesne technologie 1. 14. Należy wspierać inicjatywy dążące do zwiększenia koordynacji makroekonomicznej i finansowej nie tylko między Europą a Ameryką Łacińską i Karaibami, lecz także w ramach bloków samego partnerstwa UE-AŁK. W tym kontekście pożądana byłaby pomoc techniczna Europy dla jej partnerów z Ameryki Łacińskiej. Pozwoliłaby im na opracowanie strategii koordynacji regionalnej i utrzymywania kontaktów zróżnymi instytucjami finansowymi i zajmującymi się rozwojem wielostronnym. 15. Współpraca UE-Ameryka Łacińska i Karaiby musi również skupiać się na wspieraniu kontroli zadłużenia publicznego. W tym kontekście, o ile zostaną spełnione warunki 1 Rada Unii Europejskiej, Konkluzje Prezydencji, s. 9, z 11 12.12.2008 r. Wśród nowoczesnych technologii w dokumencie wskazuje się na energetykę, technologie informacyjne, nanotechnologie, technologie kosmiczne i usługi związane z naukami przyrodniczymi. AP100.515v01-00 8/10 DT\774141.doc
polityczne, zaleca się stworzenie instytucji regionalnych zajmujących się administrowaniem długiem publicznym w Europie, Ameryce Łacińskiej i na Karaibach w celu pokrycia kosztów jego obsługi. 16. W świetle działań na rzecz międzynarodowej przejrzystości finansowej wzywa się Europę, Amerykę Łacińską i Karaiby do wywiązania się z obowiązków związanych z określeniem regionalnego stanowiska wobec jurysdykcji podatkowych niechętnych do współpracy oraz rajów podatkowych. Należy dążyć do zlikwidowania rajów podatkowych, uwzględniając ewentualne wyrównania dla zainteresowanych państw i terytoriów. 17. Rola partnerstwa UE-AŁK oraz powiązanych z nim organizacji, np. EUROLAT-u, polega na wspieraniu efektywnego wdrażania planów naprawy gospodarczej opracowanych przez regionalne bloki i jednoczesnym zwracaniu uwagi rządów na kwestie najważniejsze dla ludności. Jednak w odpowiedziach na kryzys muszą również zostać uwzględnione takie kwestie, jak migracja, bezpieczeństwo żywności, demokracja, państwo prawa, środowisko naturalne, walka z ubóstwem i bezpieczeństwo energetyczne. 18. Należy ułatwić pracownikom przemieszczanie się między państwami członkowskimi partnerstwa UE-AŁK. Pozwoli to na wspieranie ożywienia gospodarczego w Europie, Ameryce Łacińskiej i na Karaibach. 19. Dobrobyt ludności powinien być zapewniony poprzez przyjęcie środków mających na celu ochronę obywateli, sektorów gospodarki i regionów geograficznych znajdujących się w skrajnie trudnej sytuacji wobec kryzysu. 20. Nowa strategia reorganizacji gospodarki powinna opierać się na zwiększeniu produktywności i wzrostu, co doprowadzi do poprawy warunków życia obywateli i do zmniejszenia bezrobocia i ubóstwa. Długoterminowy wzrost oparty na wolnym handlu powinien stanowić centralny punkt współpracy gospodarczej między UE a Ameryką Łacińską i Karaibami. 21. Ochrona środowiska naturalnego oraz walka ze zmianami klimatycznymi nadal powinny być priorytetem. W oparciu o wystarczająco wszechstronną wizję rozwoju państwa członkowskie partnerstwa UE-AŁK powinny inwestować w czyste technologie, alternatywne źródła energii (w tym biopaliwa) i środki mające na celu ochronę środowiska naturalnego, w szczególności ograniczanie wycinki lasów oraz osiągnięcie bardziej globalnego zaangażowania w dziedzinie zmniejszenia emisji CO 2. 22. Ponieważ ograniczenie zmian klimatycznych jest ściśle powiązane z pomyślną realizacją projektów zrównoważonego rozwoju, w globalnym planie naprawy gospodarczej między dwoma regionami powinno się ze szczególną uwagą uwzględnić środki pozwalające na ograniczenie globalnego ocieplenia. W tym kontekście wzywa się państwa członkowskie partnerstwa UE-AŁK do dołożenia wszelkich starań w celu wdrożenia planu działania z Bali, zgodnie z postanowieniami Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC), oraz osiągnięcia konsensusu w sprawie porozumienia z Kopenhagi w 2009 r., będącego wynikiem protokołu z Kioto. 23. Należy utrzymać i wzmagać wysiłki, aby osiągnąć milenijne cele rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ). Tym ważniejsze staje się dążenie do realizacji tych celów w świetle wyzwań związanych z kryzysem, którego skutki poważenie dotknęły państwa o gospodarkach wschodzących oraz kraje rozwijające się i w wyniku którego DT\774141.doc 9/10 AP100.515v01-00
najsłabsze osoby znalazły się w krytycznej sytuacji. 24. Reorganizacja światowego systemu finansowego oraz inwestycje na rzecz naprawy gospodarczej powinny przebiegać z poszanowaniem praw publicznych obywateli i z uwzględnieniem obrony demokratycznego państwa prawa. Prawa gospodarcze, socjalne i kulturalne obywateli muszą również być przestrzegane i chronione poprzez zachęty do tworzenia nowych miejsc pracy i inwestowanie w edukację i zdrowie. 25. W celu wdrożenia uprzednio przedstawionych rezolucji międzyregionalne strategiczne partnerstwo między Unią Europejską a Ameryką Łacińską i Karaibami, powinno podjąć inicjatywę opartą na strategii lizbońskiej UE, w której powinno wyznaczyć cele dla wzrostu i zatrudnienia i kierować współpracą między dwoma regionami w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego, nauki, technologii i edukacji. Inicjatywa ta powinna być związana z realizacją milenijnych celów rozwoju. AP100.515v01-00 10/10 DT\774141.doc