Informacja z zakresu profilu ryzyka i poziomu kapitału

Załącznik nr 1 do Uchwały Zarządu Nr 108/2018 z dnia 21.06.2018 r. Informacja z zakresu profilu ryzyka i poziomu kapitału Banku Spółdzielczego w Kowalu według stanu na 31.12.2017 roku Bank Spółdzielczy w Kowalu Ul. Piłsudskiego 42, 87-820 Kowal, tel. (54) 2842-203, (54) 2842-212, fax (54) 2842-350, e-mail: bank@bskowal.pl, www.bskowal.pl, NIP: 888-00-15-735, KRS: 0000135752, REGON: 000495504; BIC CODE (SWIFT): GBWCPLPP

I. Podmioty objęte informacją Niniejsza informacja z zakresu profilu ryzyka i poziomu kapitału dotyczy Banku Spółdzielczego w Kowalu. Bank Spółdzielczy w Kowalu z siedzibą w Kowalu przy ul. Piłsudskiego 42, 87-820 Kowal wpisany jest do rejestru prowadzonego przez Sąd Rejonowy w Toruniu, VII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, pod numerem 0000135752. Numer identyfikacji podatkowej (NIP): 888-00-15-735. Bank Spółdzielczy w Kowalu na dzień 31.12.2017 roku nie posiadał udziałów w podmiotach zależnych nie objętych konsolidacją. W 2017 roku Bank Spółdzielczy w Kowalu prowadził działalność w ramach jednostek organizacyjnych zlokalizowanych w niżej wymienionych placówkach: Centrala, 87-820 Kowal, ul Piłsudskiego 42, Oddział Kowal, 87-820 Kowal, ul Piłsudskiego 42, Oddział Baruchowo, 87-821 Baruchowo 46, Oddział Choceń, 87-850 Choceń, ul. Sikorskiego 7A, Oddział Koneck, 87-702 Koneck 22, Oddział Lubień Kujawski, 87-840 Lubień Kujawski, ul. Kościuszki 2A, Oddział Szpetal Górny, 87-811 Szpetal Górny, ul. Włocławska 61, Punkt Kasowy w Czerniewicach, 87-850 Czerniewice, ul. Św. Antoniego 2. Działalność operacyjna prowadzona była również za pośrednictwem bankowości internetowej. Przedstawione w niniejszej Informacji dane sporządzone zostały według stanu na 31.12.2017 r. i zawierają m.in. informacje dotyczące: zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka, funduszy własnych, aktywów ważonych ryzykiem, adekwatności kapitałowej, polityki w zakresie wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze, których działalność zawodowa ma istotny wpływ na profil ryzyka. Informacje o charakterze jakościowym i ilościowym dotyczące adekwatności kapitałowej Bank udostępnia osobom zewnętrznym, w szczególności klientom Banku oraz uczestnikom rynków finansowych z częstotliwością roczną. Zebranie Przedstawicieli, na którym zatwierdzono roczne sprawozdanie finansowe odbyło się 14 czerwca 2018 r. Zaprezentowane dane ilościowe i jakościowe pochodzą w szczególności ze Sprawozdania Finansowego Banku Spółdzielczego w Kowalu za 2017 rok. 2

Bank jest Uczestnikiem Systemu Ochrony SGB, którego głównym celem jest zapewnianie płynności i wypłacalności. Z uczestnictwa w Systemie wynikają korzyści między innymi dostęp do środków pomocowych w sytuacjach zagrożenia płynności lub wypłacalności, oraz obowiązki, do których należy m.in. stosowanie systemu limitów ustalonych w Systemie oraz poddawanie się działaniom prewencyjnym podejmowanym przez jednostkę zarządzającą Systemem. Bank posiada zaangażowanie kapitałowe w następujących podmiotach (których sprawozdania nie podlegają konsolidacji ze sprawozdaniem Banku): Nazwa podmiotu Kwota zaangażowania (w tys. zł) Zaangażowanie kapitałowe pomniejsza/nie pomniejsza fundusze własne Banku SGB-Bank S.A. (akcje) SGB-Bank S.A. (bankowe papiery wartościowe) SGB-Leasing Sp. z o.o. (obligacje na okaziciela) 1 200,1 1 207,5 507,8 Spółdzielczy System Ochrony SGB (udział) 1,0 Union Investment Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. (jednostki uczestnictwa TFI) 3 677,8 zaangażowanie nie pomniejsza funduszy własnych Banku zaangażowanie nie pomniejsza funduszy własnych Banku zaangażowanie nie pomniejsza funduszy własnych Banku zaangażowanie nie pomniejsza funduszy własnych Banku zaangażowanie pomniejsza fundusze własne Banku (pomniejszenie o 0,1% sumy wartości wycenionych według wartości godziwej) II. Cele i strategie zarządzania rodzajami ryzyka uznanymi przez Bank za istotne 1. Cele dla istotnych rodzajów ryzyka oraz sposób ich realizacji 1) Ryzyko kredytowe (w tym koncentracji, detalicznych ekspozycji kredytowych oraz ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie) 1. Cele strategiczne w zakresie ryzyka kredytowego obejmują: a) wdrożenie systemu zarządzania ryzykiem kredytowym zapewniającego stabilny rozwój optymalnego jakościowo portfela kredytowego; b) dostarczanie Zarządowi Banku informacji o poziomie ryzyka kredytowego umożliwiających podejmowanie ostrożnościowych, zasadnych decyzji dotyczących działalności kredytowej Banku; 3

c) utrzymywanie jakości portfela kredytowego Banku, wyrażonej udziałem kredytów zagrożonych 1 w kredytach ogółem (od podmiotów niefinansowych i JRiS) na poziomie nie wyższym od 5%; d) utrzymywanie pokrycia rezerwami celowymi należności zagrożonych 2 od podmiotów sektora niefinansowego i instytucji rządowych lub samorządowych na poziomie co najmniej 30%; e) ograniczanie ryzyka utraty wartości aktywów, wynikającego z pozostałych (poza kredytami) aktywów Banku. Bank realizuje cele strategiczne poprzez: a) stosowanie odpowiednich standardów zawartych w regulacjach kredytowych, w szczególności dotyczących oceny zdolności kredytowej klientów Banku oraz prowadzenia monitoringu kredytów; b) ustanawianie skutecznych i adekwatnych do ponoszonego ryzyka zabezpieczeń spłaty kredytów, w szczególności weryfikacja ich wartości i płynności, zarówno podczas oceny wniosku kredytowego, jak i w ramach prowadzonego monitoringu, ograniczanie ryzyka prawnego w procesie ustanawiania zabezpieczeń; c) inwestowanie nadwyżek zgromadzonych środków na lokatach w Banku Zrzeszającym lub za pośrednictwem Banku Zrzeszającego w innych instrumentach finansowych w ramach limitów ustanowionych przez System Ochrony SGB; Bank zakłada, że maksymalna kwota instrumentów finansowych, innych niż wyemitowane przez Skarb Państwa lub NBP nie może przekroczyć 50% funduszy własnych Banku; d) utrzymywanie w bilansie Banku tylko portfeli aktywów o charakterze bankowym 3 ; e) utrzymywanie aktywów obciążonych najwyższym ryzykiem kredytowym, tj. portfela kredytów podmiotów niefinansowych na poziomie 65% ich udziału w sumie bilansowej powiększonej o zobowiązania pozabilansowe udzielone dotyczące finansowania 4. 2. Cele strategiczne w zakresie ryzyka koncentracji obejmują: a) utrzymywanie umiarkowanie zdywersyfikowanego portfela kredytowego w zakresie uwarunkowanym terenem działania Banku; b) bezwzględne przestrzeganie limitów koncentracji dużych ekspozycji określonych w CRR. Bank realizuje cele strategiczne poprzez: a) angażowanie się Banku w branże, w których obsłudze Bank posiada wieloletnie doświadczenie; b) ograniczanie ryzyka koncentracji w ten sam rodzaj zabezpieczenia w postaci hipoteki poprzez opracowanie i stosowanie odpowiednich standardów postępowania dotyczących zarządzania ryzykiem ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie. 3. Cele strategiczne w zakresie ryzyka związanego z udzielaniem kredytów zabezpieczonych hipotecznie obejmują: 1 Według wartości bilansowej brutto. 2 Według wartości bilansowej brutto z wyłączeniem odsetek. 3 Aktywa o charakterze bankowym stanowią aktywa, nie wynikające z działalności handlowej (zgodnie z definicją zawartą w art. 92 CRR). 4 Definicja portfela została określona w zasadach zarządzania ryzykiem kredytowym. 4

a) wdrożenie, weryfikacja i aktualizacja zasad zarządzania ryzykiem w obszarze związanym z ekspozycjami zabezpieczonymi hipotecznie, które będą uwzględniały w sposób adekwatny do skali prowadzonej działalności zapisy dobrych praktyk w zakresie zarządzania ekspozycjami kredytowymi zabezpieczonymi hipotecznie; b) prowadzenie działalności w zakresie związanym z udzielaniem kredytów zabezpieczonych hipotecznie mającej na celu utrzymanie zaangażowania na nieistotnym poziomie; c) utrzymywanie udziału portfela kredytów zagrożonych zabezpieczonych hipotecznie na poziomie nie wyższym od 2% całego portfela kredytów zabezpieczonych hipotecznie; d) zaangażowanie się w ekspozycje kredytowe zabezpieczone hipotecznie maksymalnie do 80% ich udziału w portfelu kredytowym. Bank realizuje cele strategiczne poprzez: 1) udzielanie kredytów zabezpieczonych hipotecznie, tym klientom detalicznym w przypadku których poziom relacji wydatków związanych z obsługą zobowiązań kredytowych i innych niż kredytowe zobowiązań finansowych do dochodów tych klientów (wskaźnik DtI 5 ) nie przekracza: a) 50% - w przypadku, gdy dochód klienta detalicznego nie przekracza jednego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, b) 65% - w przypadku, gdy dochód klienta detalicznego przekracza poziom jednego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, c) wskaźniki wymienione w lit. a-b mogą ulec: - podwyższeniu o 5 p.p. - jeżeli długość okresu zaangażowania Banku w finansowanie ekspozycji kredytowej nie przekracza 1 roku lub miejscem zamieszkania klienta jest gmina wiejska, - obniżeniu o 5 p.p. - jeżeli długość okresu zaangażowania Banku w finansowanie ekspozycji kredytowej przekracza 5 lat lub miejscem zamieszkania klienta jest miasto powyżej 50 tys. mieszkańców, - pozostają bez zmian w pozostałych przypadkach; 2) stosowanie limitów LtV, na maksymalnym poziomie 6 : a) 80% - przypadku ekspozycji kredytowych zabezpieczonych na nieruchomościach mieszkalnych, b) 90% - przypadku ekspozycji kredytowych zabezpieczonych na nieruchomościach mieszkalnych, gdy część ekspozycji przekraczająca 80% LtV jest odpowiednio ubezpieczona lub kredytobiorca przedstawił dodatkowe zabezpieczenie w formie blokady środków na rachunku bankowym lub poprzez zastaw na denominowanych w złotych dłużnych papierach wartościowych Skarbu Państwa lub NBP, 5 Definicja wskaźnika DtI znajduje się w procedurze szczegółowej dotyczącej zarządzania ryzykiem ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie. 6 Dla ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie na nieruchomości mieszkalnej: - powstałych w okresie do 31 grudnia 2014 r. poziom wskaźnika LtV nie powinien przekraczać 95%, - powstałych w okresie od 1 stycznia 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. poziom wskaźnika LtV nie powinien przekraczać 90%, - powstałych w okresie od 1 stycznia 2016 r. do 31 grudnia 2016 r. poziom wskaźnika LtV nie powinien przekraczać: 85% lub 90% w przypadku, gdy część ekspozycji przekraczająca 85% LtV jest odpowiednio ubezpieczona, lub kredytobiorca przedstawił dodatkowe zabezpieczenie w formie blokady środków na rachunku bankowym lub poprzez zastaw na denominowanych w złotych dłużnych papierach wartościowych Skarbu Państwa lub NBP. 5

c) 75% - w przypadku ekspozycji kredytowej zabezpieczonej na nieruchomości komercyjnej; d) 80% - w przypadku ekspozycji kredytowej zabezpieczonej na nieruchomości komercyjnej, gdy część ekspozycji przekraczająca 75% LtV jest odpowiednio ubezpieczona lub kredytobiorca przedstawił dodatkowe zabezpieczenie w formie blokady środków na rachunku bankowym lub poprzez zastaw na denominowanych w złotych dłużnych papierach wartościowych Skarbu Państwa lub NBP. e) wskaźniki wymienione w lit. a-d ulegają obniżeniu o 5.p.p. jeżeli długość okresu zaangażowania Banku w finansowanie ekspozycji kredytowej przekracza 25 lat; 3) kierowanie oferty kredytów hipotecznych głównie do klientów detalicznych, preferowanie zabezpieczeń hipotecznych w postaci nieruchomości mieszkalnych, stosowanie maksymalnego okresu kredytowania 25 lat. 4) stosowanie ostrożnego podejścia do wycen nieruchomości, m.in. poprzez: a) dokonywanie weryfikacji wycen przez pracowników posiadających odpowiednie przeszkolenie; b) zlecanie ponownych wycen, jeżeli w ocenie Banku wartość nieruchomości obniżyła się o 20% i jeżeli zabezpieczenia ekspozycji Banku na tej nieruchomości pomniejszają podstawę naliczania rezerw celowych. 4. Cele strategiczne w zakresie ryzyka detalicznych ekspozycji kredytowych obejmują: 1) wdrożenie, weryfikację i aktualizację zasad zarządzania ryzykiem w obszarze związanym z detalicznymi ekspozycjami kredytowymi, które będą uwzględniały w sposób adekwatny do skali prowadzonej działalności zapisy dobrych praktyk w zakresie zarządzania detalicznymi ekspozycjami kredytowymi; 2) prowadzenie działalności w zakresie związanym z udzielaniem detalicznych ekspozycji kredytowych mającej na celu utrzymanie zaangażowania na nieistotnym poziomie; 3) utrzymywanie udziału portfela detalicznych ekspozycji zagrożonych na poziomie nie wyższym od 2% całego portfela detalicznych ekspozycji kredytowych; 4) zaangażowanie się w detaliczne ekspozycje kredytowe maksymalnie do 10% ich udziału w portfelu kredytowym. Bank realizuje cele strategiczne poprzez: 1) przyjęcie maksymalnego okresu kredytowania dla detalicznych ekspozycji kredytowych na 25 lat; 2) udzielanie kredytów detalicznych tym klientom w przypadku których poziom relacji wydatków związanych z obsługą zobowiązań kredytowych i innych niż kredytowe zobowiązań finansowych do dochodów tych klientów (wskaźnik DtI 7 ) nie przekracza: a) 50% - w przypadku, gdy dochód klienta detalicznego nie przekracza jednego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, b) 65% - w przypadku, gdy dochód klienta detalicznego przekracza poziom jednego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw c) wskaźniki wymienione w lit. a-b mogą ulec: 7 Definicja wskaźnika DtI znajduje się w procedurze szczegółowej dotyczącej zarządzania ryzykiem detalicznych ekspozycji kredytowych. 6

- podwyższeniu o 5 p.p. - jeżeli długość okresu zaangażowania Banku w finansowanie ekspozycji kredytowej nie przekracza 1 roku lub miejscem zamieszkania klienta jest gmina wiejska, - obniżeniu o 5 p.p. - jeżeli długość okresu zaangażowania Banku w finansowanie ekspozycji kredytowej przekracza 5 lat, lub miejscem zamieszkania klienta jest miasto powyżej 50 tys. mieszkańców, - pozostają bez zmian pozostałych przypadkach; 3) kierowanie oferty kredytów detalicznych głównie do klientów detalicznych. 2) Ryzyko operacyjne 1. Cele strategiczne w zakresie ryzyka operacyjnego obejmują: 1) optymalizację efektywności gospodarowania poprzez zapobieganie i minimalizowanie strat operacyjnych oraz wyeliminowanie przyczyn ich powstawania; 2) racjonalizację kosztów; 3) zwiększenie szybkości oraz adekwatności reakcji Banku na zdarzenia od niego niezależne; 4) automatyzację procesów realizowanych w Banku, pozwalającą w sposób bezpieczny zredukować ryzyko wynikające z błędów ludzkich; 5) wdrożenie efektywnej struktury zarządzania ryzykiem operacyjnym, w tym określenie ról i odpowiedzialności w zakresie zarządzania ryzykiem operacyjnym. 2. Bank realizuje cele strategiczne poprzez opracowanie i wdrożenie: 1) systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym, adekwatnego do profilu ryzyka Banku; 2) systemu zarządzania zasobami ludzkimi, który pozwala na stworzenie kultury organizacyjnej, wspierającej efektywne zrządzanie ryzykiem operacyjnym; 3) skutecznego systemu kontroli wewnętrznej, pozwalającego na monitorowanie i korygowanie wykrytych nieprawidłowości (w szczególności w obszarach najbardziej narażonych na ryzyko); 4) odpowiednich warunków technicznych (w tym technologicznych) wspierających w sposób bezpieczny działalność Banku i przetwarzane przez niego informacje; 5) procedur opisujących istniejące w Banku procesy, które regularnie są dostosowywane do zmieniających się warunków otoczenia wewnętrznego i zewnętrznego; 6) planów awaryjnych i planów zachowania ciągłości działania Banku. 3) Ryzyko płynności 1. Cele strategiczne w zakresie ryzyka płynności obejmują: 1) zapewnienie finansowania aktywów i terminowego wykonywania zobowiązań w toku normalnej działalności Banku lub w innych warunkach, które można przewidzieć, bez konieczności poniesienia straty; 2) zapobieganie powstaniu sytuacji kryzysowej, zwłaszcza z powodu czynników wewnątrzbankowych oraz posiadanie aktualnego i skutecznego planu awaryjnego na wypadek wystąpienia takiej sytuacji, 7

3) utrzymywanie przez Bank aktywów nieobciążonych na minimalnym poziomie stanowiącym zabezpieczenie na wypadek zrealizowania się scenariuszy warunków skrajnych płynności w horyzoncie przeżycia wynoszącym 30 dni. 2. Bank realizuje cele strategiczne poprzez: 1) realizowanie strategii finansowania; 2) pozyskiwanie depozytów o możliwie długich terminach wymagalności, tak aby Bank mógł otwierać po stronie aktywnej pozycje o dłuższym horyzoncie czasowym; 3) utrzymywanie na bezpiecznym poziomie nadzorczych miar płynności, przy jednoczesnym minimalizowaniu kosztów z tym związanych; 4) utrzymywanie wymogu pokrycia płynności (wskaźnika LCR) oraz stabilnego finansowania (wskaźnika NSFR) na wymaganym przepisami 8 poziomie; 5) finansowanie na bezpiecznym poziomie kredytów 9 powiększonych o majątek trwały przez depozyty powiększone o fundusze własne; 6) zapewnienie globalnej wypłacalności Banku, oznaczającej posiadanie skumulowanej luki płynności 10 (bez uwzględnienia zobowiązań pozabilansowych udzielonych i otrzymanych) na poziomie nieujemnym; 7) dążenie do podnoszenia stabilności źródeł finansowania głównie poprzez pozyskiwanie środków od gospodarstw domowych po akceptowalnej cenie; 8) dywersyfikacja źródeł finansowania poprzez ograniczanie udziału środków dużych deponentów w bazie depozytowej; 9) identyfikacja wszelkich zagrożeń związanych z ryzykiem utraty płynności i w zależności od stwierdzonego charakteru zagrożenia postępowanie według procedur awaryjnych określonych w obowiązujących w Banku zasadach zarządzania ryzykiem płynności. 4) Ryzyko stopy procentowej w portfelu bankowym 1. Cele strategiczne w zakresie ryzyka stopy procentowej obejmują: 1) optymalizację wyniku odsetkowego w warunkach zmienności rynkowych stóp procentowych; 2) ograniczanie negatywnego wpływu zmian stóp procentowych poprzez doskonalenie narzędzi pomiaru i odpowiednie kształtowanie struktury aktywów i pasywów wrażliwych na zmiany stóp procentowych; 3) utrzymywanie poziomu ryzyka w ramach ustanowionych limitów opisanych w wewnętrznej procedurze dotyczącej zasad zarządzania ryzykiem stopy procentowej. 2. Bank realizuje cele strategiczne poprzez: 1) ograniczenie ryzyka stopy procentowej tylko do portfela bankowego i tylko do pozycji wynikających z produktów bilansowych; 2) ograniczenie kwoty pozycji wrażliwych na zmiany stóp procentowych z terminami przeszacowania powyżej 1 roku do maksymalnie 1% sumy bilansowej; 3) zmniejszanie ryzyka bazowego poprzez: 8 Zgodnie z rozporządzeniem CRR lub Umową Systemu Ochrony; 9 Wartość kredytów obliczona jako: kwota nominalna kapitału kredytu (dla kredytów w rachunkach bieżących jest to kwota wykorzystanego kapitału) minus nierozliczona prowizja minus rezerwa celowa 10 O której mowa w obowiązujących w Banku zasadach zarządzania ryzykiem płynności. 8

a) stosowanie dla produktów klientowskich stóp bazowych w postaci stawek własnych Banku (w zakresie przewidzianym w przepisach prawa) zwłaszcza dla aktywów wrażliwych, b) oferowanie klientom produktów depozytowych, których oprocentowanie uzależnione byłoby od stawek rynkowych (stóp rynku międzybankowego); 4) dążenie do wypracowywania jak największych przychodów pozaodsetkowych. 5) Ryzyko walutowe 1. Cele strategiczne w zakresie działalności walutowej obejmują: 1) obsługę klientów Banku w zakresie posiadanych uprawnień walutowych; 2) zapewnienie klientom Banku kompleksowej obsługi w zakresie prowadzenia rachunków walutowych bieżących, obsługi kasowej, realizacji przelewów otrzymywanych i wysyłanych za granicę oraz wykonywania innych czynności obrotu dewizowego za pośrednictwem Banku Zrzeszającego; 3) minimalizowanie ryzyka walutowego. 2. Bank realizuje cele strategiczne poprzez: 1) dążenie do utrzymania domkniętych indywidualnych pozycji walutowych, tak aby pozycja walutowa całkowita nie przekroczyła 2% funduszy własnych Banku; 2) prowadzenie transakcji wymiany walut z Bankiem Zrzeszającym, polegających na zagospodarowywaniu nadwyżek środków walutowych oraz domykaniu otwartych pozycji walutowych Banku; transakcje walutowe nie mają charakteru spekulacyjnego; 3) utrzymywanie relatywnie wysokiego poziomu aktywów płynnych w walutach obcych; 4) podnoszenie kwalifikacji kadry oraz ścisłą współpracę w tym zakresie z Bankiem Zrzeszającym; 5) niedokonywanie transakcji w walutach niewymienialnych. 6) Ryzyko kapitałowe Cele strategiczne dotyczące ryzyka kapitałowego zostały określone w obowiązującej w Banku, zatwierdzonej przez Radę Nadzorczą strategii dotyczącej zarządzania i planowania kapitałowego. 1. Bank zobowiązany jest do utrzymywania: 1) kapitału założycielskiego w wysokości nie niższej niż równowartość 1.000.000 euro, przeliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu sprawozdawczym; 2) sumy funduszy własnych na poziomie nie niższym niż wyższa z następujących wartości: a) kapitał regulacyjny, b) kapitał wewnętrzny; 3) współczynników kapitałowych na poziomie co najmniej minimum regulacyjnego: a) współczynnik kapitału podstawowego Tier I 4,5%, b) współczynnik kapitału Tier I 6%, c) łączny współczynnik kapitałowy 8%. 9

2. Po uwzględnieniu zaleceń nadzorczych i buforu kapitałowego zabezpieczającego oraz okresów przejściowych Bank powinien posiadać współczynniki kapitałowe, o których mowa w ust.1 na poziomie 11 : 1) współczynnik kapitału podstawowego Tier I: w 2017 5,75%, w 2018 9,375%, od 2019 10%; 2) współczynnik kapitału Tier I: w 2017 10,25%, w 2018 10,875%, od 2019 11,5%; 3) łączny współczynnik kapitałowy: w 2017 13,25%, w 2018 12,875%, od 2019 13,5%. 3. Dodatkowo, poszczególne poziomy współczynników są powiększane o bufor antycykliczny. (wskaźnik bufora antycyklicznego wynosi 0%; wskaźnik w tej wysokości obowiązuje do czasu zmiany jego poziomu przez MF w drodze Rozporządzenia) 4. W przypadku nie spełnienia współczynników kapitałowych powiększonych o bufor zabezpieczający i antycykliczny, (np. w 2017 roku są to poziomy: współczynnik kapitału podstawowego Tier I 5,75%, współczynnik kapitału Tier I 7,25%, łączny współczynnik kapitałowy 9,25%) Bank przygotowuje plan ochrony kapitału, który przedstawia Komisji Nadzoru Finansowego w terminie 5 dni roboczych od dnia, w którym stwierdził, że nie spełnia tego wymogu. 5. Plan ochrony kapitału obejmuje: 1) przewidywane przychody i wydatki oraz prognozowany bilans; 2) środki mające na celu podwyższenie współczynników kapitałowych; 3) plan podwyższenia funduszy własnych w celu podwyższenia współczynników kapitałowych do wymaganego poziomu i przewidywany okres, w jakim to nastąpi. (powyższy plan będzie również elementem Działań Naprawczych wskazywanych w Grupowym Planie Naprawy) Długoterminowe cele kapitałowe Banku: 1) dążenie do zapewnienia odpowiedniej struktury oraz systematycznego wzrostu funduszy własnych, adekwatnych do skali i rodzaju prowadzonej działalności; 2) ograniczenie wyznaczania łącznej kwoty ekspozycji na ryzyko do rodzajów ryzyka przewidzianych przez przepisy prawa przy założeniu braku prowadzenia działalności handlowej; 3) posiadanie minimalnej wielkości łącznego współczynnika kapitałowego na poziomie 13,25%; 4) posiadanie minimalnej wielkości współczynnika kapitału Tier I na poziomie 10,25%; 5) posiadanie minimalnej wielkości współczynnika kapitału podstawowego Tier I na poziomie 5,75%; 6) obciążenie kapitałem wewnętrznym funduszy własnych na maksymalnym poziomie 94%; tym samym posiadanie wewnętrznego współczynnika kapitałowego na minimalnym poziomie 8,5%; 11 Zgodnie z projektem rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów od 1 stycznia 2018 roku będzie dodatkowo obowiązywał bufor ryzyka systemowego wynoszący 3%. W takim przypadku (bez uwzględnienia zaleceń nadzorczych) od 1 stycznia 2018 roku będą obowiązywały następujące wartości wskaźników kapitałowych: 1) współczynnik kapitału podstawowego Tier I: w 2018 9,375%, od 2019 10%; 2) współczynnik kapitału Tier I: w 2018-10,875%, od 2019-11,5%; 3) łączny współczynnik kapitałowy : w 2018-12,875%, od 2019-13,5% 10

7) dążenie do takiej struktury funduszy Tier I, aby kapitał rezerwowy stanowił 90% funduszy Tier I; 8) dywersyfikacja funduszu udziałowego poprzez ograniczenie pakietu udziałów jednego członka do 5% funduszu udziałowego; zwiększenie pakietu udziałów powyżej 5% funduszu udziałowego wymaga zgody Spółdzielni; (ograniczenie wynika z jednego z warunków KNF wydanego przy decyzji uznania Systemu Ochrony SGB- członek Banku ma prawo zadeklarować i wnieść udziały dodatkowe z zastrzeżeniem, że ich liczba nie może przekroczyć 25 udziałów); 9) przekazywanie na fundusze własne minimum 70% nadwyżki bilansowej; 10) posiadanie zaangażowania w kapitał zakładowy (akcyjny) Banku Zrzeszającego na poziomie minimum 0,5% sumy bilansowej Banku; (wprowadzono limit wynikający z Umowy Systemu Ochrony) 11) ograniczenie jednostkowego zaangażowania kapitałowego w instytucjach finansowych, bankach krajowych, zakładach ubezpieczeń i zakładach reasekuracji w taki sposób, aby umniejszenie funduszy własnych Banku z tego tytułu nie stanowiło zagrożenia dla celów kapitałowych; (pominięto Bank Zrzeszający ponieważ w oparciu o zgodę KNF fundusze własne nie będą pomniejszane o takie zaangażowania) 12) nie angażowanie się kapitałowe w podmioty będące Uczestnikami Systemu Ochrony, za wyjątkiem Banku Zrzeszającego; (zapis został wprowadzony w związku z zakazem wielokrotnego wykorzystywania składników funduszy własnych, co wynika bezpośrednio z zapisów art. 113 ust. 7 CRR oraz warunku KNF wydanego przy decyzji uznania Systemu Ochrony SGB) 7) Ryzyko braku zgodności Zarządzanie ryzykiem braku zgodności oznacza: 1) efektywne przeciwdziałanie możliwościom wystąpienia naruszeń przepisów prawa, regulacji wewnętrznych oraz przyjętych przez Bank standardów postępowania; 2) sprawne i skuteczne podejmowanie działań naprawczych w sytuacji zidentyfikowania braku zgodności; 3) dążenie do zgodności regulacji wewnętrznych Banku z przepisami zewnętrznymi; 4) dążenie i dbałość o: a) wizerunek zewnętrzny Banku rozumianego jako instytucja zaufania publicznego, b) pozytywny odbiór Banku przez klientów, c) przejrzystość działań Banku wobec klientów, d) stworzenie kadry pracowniczej identyfikującej się z Bankiem, dobrze zorganizowanej wewnętrznie dla realizacji wspólnych celów wytyczonych przez Bank. 2. Organizacja procesu zarządzania ryzykiem Funkcjonujący w Banku system zarządzania ryzykiem i system kontroli wewnętrznej jest zorganizowany na trzech niezależnych poziomach: 1) na pierwszy poziom składa się zarządzanie ryzykiem w działalności operacyjnej Banku; 11

2) na drugi poziom składa się: a) zarządzanie ryzykiem przez pracowników na specjalnie powoływanych do tego stanowiskach lub w komórkach organizacyjnych (zwane dalej,,zarządzaniem ryzykiem na drugim poziomie, o którym mowa w lit. a) ); b) działalność stanowiska ds. Zgodności i Kontroli Wewnętrznej; 3) na trzeci poziom składa się działalność komórki audytu wewnętrznego, przy czym w związku z uczestnictwem Banku w Systemie Ochrony, tę działalność wykonuje Spółdzielnia. Zarządzanie ryzykiem na drugim poziomie, w zakresie, o którym mowa w lit. a) jest niezależne od zarządzania ryzykiem na pierwszym poziomie. Pracownicy/komórki organizacyjne odpowiedzialne za zarządzanie ryzykiem na drugim poziomie, w zakresie o którym mowa w lit. a) wykonują zadania związane z identyfikacją, pomiarem lub szacowaniem, kontrolą, monitorowaniem oraz sprawozdawaniem każdego istotnego ryzyka. Zgodnie z obowiązującą w Banku strukturą organizacyjną: 1) w ramach poziomu pierwszego funkcjonują następujące komórki organizacyjne i stanowiska: a) Oddział Kowal -Zespół Kredytów, Zespół Obsługi Klienta, b) Oddział Lubień Kujawski Stanowisko ds. Kredytów, Zespół Obsługi Klienta, c) pozostałe Oddziały Zespół Obsługi Klienta, d) Zespół Finansowo Księgowy; 2) w ramach poziomu drugiego funkcjonują następujące komórki organizacyjne i stanowiska: a) Zespół Analiz i Ryzyk Bankowych, b) ABI, c) Stanowisko Monitoringu, Restrukturyzacji i Windykacji, d) Stanowisko ds. Zgodności i Kontroli Wewnętrznej. Rada Nadzorcza w systemie zarządzania ryzykiem sprawuje nadzór nad wprowadzeniem systemu zarządzania ryzykiem, w tym ryzykiem braku zgodności oraz raz w roku ocenia jego adekwatność i skuteczność. Zarząd w systemie zarządzania ryzykiem projektuje, wprowadza oraz zapewnia działanie, spójne ze strategią zarządzania Bankiem, systemem zarządzania ryzykiem. Zarządzanie ryzykiem w Banku realizowane jest przez poszczególnych członków Zarządu w ramach przypisanych im obowiązków przy czym nadzór nad drugim poziomem zarządzania przypisany jest Prezesowi Zarządu. 3. Metody pomiaru poszczególnych rodzajów ryzyka, stosowane limity ograniczające ryzyko, polityka stosowanych zabezpieczeń ograniczających ryzyko, opis innych metod ograniczania ryzyka stosowanych w Banku 1) Ryzyko kredytowe Pomiar ryzyka kredytowego Bank dzieli na dwa poziomy: a) indywidualny 12

b) portfelowy, w ramach których ryzyko jest mierzone odpowiednio poprzez: a) wycenę każdej ekspozycji i tworzenie rezerw celowych zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów; b) dla portfela kredytowego: ocenę struktury podmiotowej, rodzajowej i jakościowej portfela kredytowego, ocenę poziomu wskaźnika kredytów zagrożonych, badanie udziału portfeli kredytów zagrożonych w podportfelach kredytowych, ocenę wielkości salda rezerw celowych w porównaniu wielkością wyniku na działalności bankowej i wielkością wyniku finansowego Banku, ocenę stopnia pokrycia rezerwami celowymi kredytów zagrożonych, ocenę wartości odzysku z zabezpieczeń oraz poziomu pokrycia kredytów zabezpieczeniami, monitorowania kredytów, ich struktury, czynników ryzyka, analizę ryzyka wynikającego z zaangażowań wobec podmiotów, o których mowa w art. 79a ustawy Prawo bankowe, analizę ryzyka kredytowego z tytułu koncentracji, ocenę skali stosowanych odstępstw od warunków kredytowania i ich wpływu na ryzyko, przeprowadzaniu testów warunków skrajnych. Bank ogranicza ryzyko kredytowe poprzez: prowadzenie odpowiedniej polityki kredytowej, w tym standardów kredytowych dotyczących oceny zdolności kredytowej, stosowanie zabezpieczeń spłaty kredytów, stosowanie systemu limitów. W obszarze ryzyka kredytowego Bank stosuje następujące limity: Lp. Rodzaj limitu wartość limit wg rodzaju portfela kredytowego- podmioty 1 finansowe 10% limit wg rodzaju portfela kredytowego- podmioty niefinansowe prowadzące działalność gospodarczą (w 95% 2 tym prowadzące działalność rolniczą) limit wg rodzaju portfela kredytowego- jednostki 3 samorządu terytorialnego 30% limit wg rodzaju portfela kredytowego- podmioty 4 niefinansowe- osoby fizyczne 30% limit udziału portfela kredytowego w aktywach mierzony jako procentowy udział portfela max 65% 5 kredytowego netto 6 7 limit jakości portfela kredytowego mierzony jako procentowy udział należności zagrożonych ( suma ekspozycji zaklasyfikowanych do 2,3 i 4 grupy ryzyka) Limity wewnętrzne determinujące maksymalne kwoty jednostkowe- kredyt na działalność gospodarczą max 4% portfela kredytowego podmiotów niefinansowych max. kwota jednostkowa (w tys. zł.) 3 800,00 13

8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 18 19 20 21 22 23 24 25 26 Limity wewnętrzne determinujące maksymalne kwoty jednostkowe- kredyt preferencyjny na finansowanie działalności rolniczej i przetwórstwa rolnospożywczego : gospodarstwo rolne Limity wewnętrzne determinujące maksymalne kwoty jednostkowe- kredyt preferencyjny na finansowanie działalności rolniczej i przetwórstwa rolnospożywczego : działy specjalne produkcji rolnej Limity wewnętrzne determinujące maksymalne kwoty jednostkowe- kredyt preferencyjny na finansowanie działalności rolniczej i przetwórstwa rolnospożywczego : przetwórstwo rolno spożywcze Limity wewnętrzne determinujące maksymalne kwoty jednostkowe- kredyt konsumpcyjny Limity wewnętrzne determinujące maksymalne kwoty jednostkowe- kredyt mieszkaniowy Limity wewnętrzne determinujące maksymalne kwoty jednostkowe- pożyczka hipoteczna Limity wewnętrzne determinujące maksymalne kwoty jednostkowe- kredyt konsolidacyjny Limity wewnętrzne determinujące maksymalne kwoty jednostkowe- kredyt JST Limity wewnętrzne determinujące maksymalne kwoty jednostkowe- gwarancja lub poręczenie udzielone na zlecenie: podmiotu finansowego Limity wewnętrzne determinujące maksymalne kwoty jednostkowe- gwarancja lub poręczenie udzielone na zlecenie: podmiotu niefinansowego Limity wewnętrzne determinujące maksymalne kwoty jednostkowe- gwarancja lub poręczenie udzielone na zlecenie: Jednostek Samorządu Terytorialnego Limity wewnętrzne określające maksymalny okres kredytowania- kredyt obrotowy Limity wewnętrzne określające maksymalny okres kredytowania- kredyt obrotowy przeznaczony dla jednostek samorządu terytorialnego na spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań Limity wewnętrzne określające maksymalny okres kredytowania- kredyt inwestycyjny Limity wewnętrzne określające maksymalny okres kredytowania- kredyt w rachunku bieżącym Limity wewnętrzne określające maksymalny okres kredytowania- kredyt gotówkowy Limity wewnętrzne określające maksymalny okres kredytowania- kredyt odnawialny w ROR Limity wewnętrzne określające maksymalny okres kredytowania- kredyt mieszkaniowy Limity wewnętrzne określające maksymalny okres kredytowania- pożyczka hipoteczna Limity wewnętrzne określające maksymalny okres kredytowania- kredyt konsolidacyjny max kwota jednostkowa ( w tys. zł) 3 500,00 max kwota jednostkowa ( w tys. zł) 3 500,00 max kwota jednostkowa ( w tys. zł) 3 800,00 max kwota jednostkowa ( w tys. zł) 100,00 max kwota jednostkowa ( w tys. zł) 650,00 max kwota jednostkowa ( w tys. zł) 350,00 max kwota jednostkowa ( w tys. zł) 350,00 max kwota jednostkowa ( w tys. zł) 10 000,00 max kwota jednostkowa ( w tys. zł) 3 000,00 max kwota jednostkowa ( w tys. zł) 500,00 max kwota jednostkowa ( w tys. zł) 1 000,00 max. okres kredytowania ( w latach) - 5 max. okres kredytowania ( w latach) - 25 max. okres kredytowania ( w latach) - 15 max. okres kredytowania ( w latach) - 3 max. okres kredytowania ( w latach) - 5 max. okres kredytowania ( w latach) - 5 max. okres kredytowania ( w latach) -25 max. okres kredytowania ( w latach) -15 max. okres kredytowania ( w latach) -25 14

27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 Limity koncentracji podmiotowych określonych w ustawie Prawo bankowe- w jeden lub grupę podmiotów powiązanych- limit przyjęty przez Bank ( niższy) Limity koncentracji podmiotowych określonych w ustawie Prawo bankowe- wobec członków Rady Nadzorczej, członków Zarządu pracowników zajmujących kier. stanowiska ( limit przyjęty przez Bank niższy) Limity na łączną kwotę jednostkowych zaangażowań podmiotów lub podmiotów powiązanych:- dużych ekspozycji Limity na łączną kwotę jednostkowych zaangażowań podmiotów lub podmiotów powiązanych:- indywidualnie istotnych ekspozycji Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Górnictwo i wydobywanie Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Przetwórstwo przemysłowe Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, gorącą wodę, parę wodną i powietrze do układów, dostawa wody.. Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Budownictwo Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych; włączając motocykle Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Transport i gospodarka magazynowa Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Informacja i komunikacja Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Edukacja Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Ochrona zdrowia i pomoc społeczna max wysokość 19% uznanego kapitału max wysokość 19% kapitału podstawowego Tier 1 max. 200% uznanego kapitału max. 250% uznanego kapitału max. 400% uznanego kapitału max. 2% uznanego kapitału max.80% uznanego kapitału max.15% uznanego kapitału max. 50% uznanego kapitału max. 105% uznanego kapitału max. 5% uznanego kapitału max. 5% uznanego kapitału max. 1% uznanego kapitału max. 1% uznanego kapitału, max. 1% uznanego kapitału max. 30% uznanego kapitału max. 3% uznanego kapitału max. 160% uznanego kapitału max. 1% uznanego kapitału max. 4% uznanego kapitału 15

47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacja Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Pozostała działalność usługowa Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwo domowe produkujące. Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Organizacje i zespoły eksterytorialne pracowników; gospodarstwo domowe produkujące. Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Leasing finansowy Limity koncentracji w ten sam sektor gospodarczy: - Inne Limity koncentracji w ten sam rodzaj lub dostawcę zabezpieczenia: - Hipoteka na nieruchomości zamieszkałej Limity koncentracji w ten sam rodzaj lub dostawcę zabezpieczenia: - Przewłaszczenie, zastaw na rzeczy ruchomej Limity koncentracji w ten sam rodzaj lub dostawcę zabezpieczenia: - Cesja polisy Limity koncentracji w ten sam rodzaj lub dostawcę zabezpieczenia: - Pełnomocnictwo Limity koncentracji w ten sam rodzaj lub dostawcę zabezpieczenia: - Cesja z tytułu umów Limity koncentracji w ten sam rodzaj lub dostawcę zabezpieczenia: - Blokada środków na rachunku Limity koncentracji w ten sam rodzaj lub dostawcę zabezpieczenia: - Poręczenie cywilne Limity koncentracji w ten sam rodzaj lub dostawcę zabezpieczenia: - Hipoteka na nieruchomości komercyjnej Limity koncentracji w ten sam rodzaj lub dostawcę zabezpieczenia: - Weksel Limity koncentracji w ten sam rodzaj lub dostawcę zabezpieczenia: - Poręczenie wekslowe Limity koncentracji w ten sam rodzaj lub dostawcę zabezpieczenia: - Kaucja Limity koncentracji w ten sam rodzaj lub dostawcę zabezpieczenia: - Blokada lokaty w BS Kowal Limity koncentracji w ten sam rodzaj lub dostawcę zabezpieczenia: - pozostałe zabezpieczenia 66 Wskaźniki DtI 67 Wskaźniki DtI max. 5% uznanego kapitału max. 9% uznanego kapitału max. 1% uznanego kapitału max. 1% uznanego kapitału max. 40% uznanego kapitału max. 3% uznanego kapitału max. 100% uznanego kapitału max. 35% uznanego kapitału max.60% uznanego kapitału max. 180% uznanego kapitału max. 35% uznanego kapitału max. 2% uznanego kapitału max.150% uznanego kapitału max.230% uznanego kapitału max.270% uznanego kapitału max.90% uznanego kapitału max.2% uznanego kapitału max. 1% uznanego kapitału max. 2% uznanego kapitału 50% - w przypadku, gdy dochód klienta detalicznego nie przekracza jednego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw 65% - w przypadku, gdy dochód klienta detalicznego przekracza poziom jednego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw 16

68 Wskaźniki DtI 69 Wskaźniki DtI 70 Wskaźniki DtI 71 Wskaźniki DtI 72 Limity LtV 55% - w przypadku, gdy dochód klienta detalicznego nie przekracza jednego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, okres kredytowania nie przekracza 1 roku lub miejscem zamieszkania klienta jest gmina wiejska 45% - w przypadku, gdy dochód klienta detalicznego nie przekracza poziom jednego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, okres kredytowania przekracza 5 lat lub miejscem zamieszkania klienta jest miasto powyżej 50 tys. mieszkańców 70% - w przypadku, gdy dochód klienta detalicznego przekracza poziom jednego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, okres kredytowania nie przekracza 1 roku lub miejscem zamieszkania klienta jest gmina wiejska 60% - w przypadku, gdy dochód klienta detalicznego przekracza poziom jednego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, okres kredytowania przekracza 5 lat lub miejscem zamieszkania klienta jest miasto powyżej 50 tys. mieszkańców max. 80% w przypadku ekspozycji kredytowych zabezpieczonych na nieruchomościach mieszkalnych 73 limity LtV 74 Limity LtV max. 90% w przypadku ekspozycji kredytowych zabezpieczonych na nieruchomościach mieszkalnych, gdy część ekspozycji przekraczająca 80% LtV jest odpowiednio ubezpieczona lub kredytobiorca przedstawił dodatkowe zabezpieczenie w formie blokady środków na rachunku bankowym lub poprzez zastaw na denominowanych w złotych dłużnych papierach wartościowych Skarbu Państwa lub NBP 75% w przypadku ekspozycji kredytowej zabezpieczonej na nieruchomości komercyjnej 17

75 Limity LtV 80% w przypadku ekspozycji kredytowej zabezpieczonej na nieruchomości komercyjnej, gdy część ekspozycji przekraczająca 75% LtV jest odpowiednio ubezpieczona lub kredytobiorca przedstawił dodatkowe zabezpieczenie w formie blokady środków na rachunku bankowym lub poprzez zastaw na denominowanych w złotych dłużnych papierach wartościowych Skarbu Państwa lub NBP 76 Limity LtV 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 Limit jednostkowy maksymalnej kwoty kredytukredyt inwestycyjny AGRO Limit jednostkowy maksymalnej kwoty kredytu gotówkowego okazjonalnego Limit jednostkowy maksymalnej kwoty kredytupodręczny kredyt obrotowy Limit jednostkowy maksymalnej kwoty kredytukredyt w rachunku bieżącym Limit jednostkowy maksymalnej kwoty kredytukredyt inwestycyjny na zakup gruntów rolnych Łączna kwota instrumentów finansowych, innych niż wyemitowane przez Skarb Państwa lub NBP (wartość bilansowa) w stosunku do funduszy własnych Udział kredytów zagrożonych (według wartości bilansowej brutto) w kredytach ogółem (wskaźnik liczony od podmiotów niefinansowych i JRiS, bez pozabilansu) Udział portfela kredytów podmiotów niefinansowych w sumie bilansowej powiększonej o zobowiązania pozabilansowe udzielone dotyczące finansowania (wartość nominalna) Udział pokrycia rezerwami celowymi należności zagrożonych (według wartości bilansowej brutto z wyłączeniem odsetek) od podmiotów sektora niefinansowego i instytucji rządowych lub samorządowych (bez pozabilansu) udział ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie w portfelu kredytowym Udział zagrożonych ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie w portfelu ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie ogółem (wartość nominalna) udział detalicznych ekspozycji kredytowych w portfelu kredytowym Wskaźniki LtV wymienione powyżej ulegają obniżeniu o 5 p.p. jeżeli długość okresu zaangażowania Banku w finansowanie w ekspozycji kredytowej przekracza 25 lat max 500 000,00 zł. max 10 000,00 zł. max 100 000,00 zł. max 1 500 000,00 zł. max 1 000 000,00 zł. max 50% max 5% max 65% min 30% max 80% max 2% max 10% 18

89 90 91 92 udział zagrożonych detalicznych ekspozycji kredytowych w detalicznych ekspozycjach kredytowych ogółem (wartość nominalna) Ilość ekspozycji kredytowych udzielonych poza obowiązującymi standardami kredytowania (w okresie od daty ostatniego raportu) Wartość ekspozycji kredytowych udzielonych poza obowiązującymi standardami kredytowania (w okresie od daty ostatniego raportu) Wartość ekspozycji kredytowych udzielonych poza obowiązującymi standardami kredytowania (w okresie od daty ostatniego raportu) w relacji do średniej wartości portfela kredytowego obliczonej wg. stanów z końca miesięcy analizowanego okresu max 2% 93 limit- kredyty gotówkowe 110% 94 Limit- limity w ROR ( kredyty odnawialne w ROR) 60% limit- detaliczne ekspozycje kredytowe 95 niezabezpieczone 10% limit- detaliczne ekspozycje kredytowe udzielone na 96 warunkach niestandardowych 5% limity -DEK za względu na rodzaj zabezpieczenia- 97 zabezpieczenie rzeczowe (oprócz hipoteki) 10% limity -DEK ze względu na rodzaj zabezpieczenia- 98 poręczenie cywilne 10% limity -DEK ze względu na rodzaj zabezpieczenia- 99 inne zabezpieczenia 160% Limit EKZH-podział na grupy klientów wg podmiotupodmioty finansowe 100 10% Limit EKZH-podział na grupy klientów wg podmiotuprzedsiębiorstwa i spółki prywatne/spółdzielnie 101 15% Limit EKZH-podział na grupy klientów wg podmioturolnicy 102 105% Limit EKZH-podział na grupy klientów wg podmiotuprzedsiębiorcy indywidualni 103 15% Limit EKZH-podział na grupy klientów wg podmiotuosoby prywatne 104 35% Limit EKZH-podział na grupy klientów wg podmiotuinne 105 2% Limit EKZH-podział na rodzaj zabezpieczenia- 106 nieruchomości mieszkalne 60% Limit EKZH-podział na rodzaj zabezpieczenia- 107 nieruchomości komercyjne 130% Limit EKZH-podział na rodzaj produktu - kredyty 108 inwestycyjne 50% Limit EKZH-podział na rodzaj produktu - kredyty 109 mieszkaniowe 50% Limit EKZH-podział na rodzaj produktu - kredyty 110 pozostałe nieruchomości 150% Limit EKZH-podział na rodzaj produktu - kredyty 111 pozostałe 10% x x x 19

2) Ryzyko operacyjne Pomiar ryzyka operacyjnego odbywa się z dwóch punktów widzenia: a) na podstawie incydentów/zdarzeń operacyjnych, które miały miejsce, b) na podstawie oceny zdarzeń, które mogą zaistnieć/zdarzeń potencjalnych, w oparciu o: mapę ryzyka operacyjnego, testy warunków skrajnych, Kluczowe Wskaźniki Ryzyka, samoocenę ryzyka. Bank ogranicza ryzyko operacyjne poprzez: a) wdrożenie regulacji wewnętrznych, opisujących realizowane w Banku procesy, systemy i oferowane Klientom produkty, b) wydawanie rekomendacji lub zaleceń, które pozwalają na zminimalizowanie ryzyka, c) stosowanie mechanizmów kontrolnych (m.in. wprowadzenie w Banku systemu zatwierdzania/akceptacji na drugą rękę, regularne przeprowadzanie kontroli wewnętrznych), d) transferowanie ryzyka, e) stosowanie planów ciągłości działania. W obszarze ryzyka operacyjnego Bank stosuje następujące limity: Rodzaj limitu Wartość Wartość ostrzegawcza krytyczna Rotacja pracowników (limit max) 17% 20% Liczba pracowników uczestnicząca w szkoleniach (limit min) 15% 10% Awarie i przestoje bankomatów (limit max) 25% 30% Różnice kasowe (limit max) 36 szt. 40 szt. Liczba niepoprawnie zrealizowanych transakcji na rzecz klienta (limit max) 10 szt. 14 szt. Liczba oszukańczych transakcji zewnętrznych (limit max) 0 szt. 2 szt. Usługi polecenia przelewu inicjowane elektronicznie (limit min) 26% 30% Błędy księgowe storna i anulowania (limit max) 450 szt. 500 szt. 3) Ryzyko płynności (opisane również szerzej w części XIII) Bank zarządza, w tym mierzy ryzyko płynności w trzech horyzontach czasowych: a) płynności dziennej, b) płynności krótkoterminowej (do 30 dni) stosując przepływy pieniężne, c) płynności strukturalnej (wynikającej z wszystkich aktywów, pasywów i pozycji pozabilansowych, w tym płynności średnio- i długoterminowej) stosując: ocenę stabilności źródeł finansowania działalności Banku, w tym zwłaszcza depozytów (m.in. ustalenie poziomu osadu, uzależnienie od finansowania dużych deponentów, osób wewnętrznych, jednostek samorządu terytorialnego), zestawienie urealnionych terminów płatności aktywów, pasywów i zobowiązań pozabilansowych lukę płynności, analizę wskaźników płynnościowych, ocenę poziomu aktywów płynnych, 20

testy warunków skrajnych. Bank ogranicza ryzyko płynności poprzez: a) stosowanie systemu limitów, b) monitorowanie i reagowanie na sygnały wczesnego ostrzegania, c) utrzymywanie aktywów nieobciążonych zabezpieczających sytuację kryzysową w określonym horyzoncie przeżycia wynoszącym 30 dni, d) posiadanie, aktualizowanie i testowanie awaryjnych planów płynności. W obszarze ryzyka płynności Bank stosuje następujące limity: Rodzaj limitu Wartość Ilość przypadków przekroczenia nadzorczej miary płynności M1, M2, M3, M4 (limit max) 0 szt. Wskaźnik depozytów ogółem (w wartości nominalnej) w sumie bilansowej (limit min) 70% Udział depozytów powiększonych o fundusze własne w kredytach powiększonych o majątek trwały (limit min) 140% Globalna luka płynności iloraz skumulowanych aktywów dla wszystkich przedziałów czasowych do skumulowanych pasywów (limit min) 1 Wskaźnik depozytów stabilnych w depozytach ogółem (limit min) 70% Udział zobowiązań pozabilansowych udzielonych w sumie bilansowej (limit max) 8% Udział łącznej kwoty środków zgromadzonych przez dużych deponentów w bazie depozytowej (limit max) 5% Kredyty / wartość przyjętych depozytów (limit min) 50% Kredyty / wartość przyjętych depozytów (limit max) 80% Wskaźnik zrywalności depozytów (limit max) 4% Wewnętrzny wskaźnik NSFR (limit min) 100% Wskaźnik płynności LCR (limit min) 80% 4) Ryzyko stopy procentowej w portfelu bankowym. Bank mierzy ryzyko stopy procentowej dla dwóch istotnych rodzajów tego ryzyka: a) przeszacowania wynikającego z niedopasowania terminów przeszacowania pozycji wrażliwych na zmiany stóp procentowych, b) bazowego spowodowanego niedoskonałą korelacją zmian stóp referencyjnych, w oparciu o: lukę stopy procentowej, ocenę wpływu zmian stóp procentowych na wynik finansowy Banku, analizę wskaźników, testy warunków skrajnych. Bank ogranicza ryzyko stopy procentowej poprzez: a) stosowanie systemu limitów, b) dopasowywanie (w ramach możliwości) terminów przeszacowania aktywów i pasywów wrażliwych na zmianę stóp procentowych oraz stóp referencyjnych. W obszarze ryzyka stopy procentowej Bank stosuje następujące limity: 21

Rodzaj limitu Wartość Luka skumulowana / wartość bilansowa aktywów 80,00% Limit na zmianę wyniku odsetkowego z tyt. ryzyka przeszacowania i bazowego w relacji do funduszy własnych [+/-200 p.b.] 23,00% Limit na zmianę wyniku odsetkowego z tyt. ryzyka bazowego w relacji do funduszy własnych [+/- 200p.b.] 9,00% Limit na zmianę wartości ekonomicznej Banku w relacji do funduszy własnych [+/- 200p.b.] 1,00% Limit na zmianę wyniku odsetkowego z tyt. ryzyka przeszacowania i bazowego w relacji do wyniku odsetkowego annualizowanego [+/- 100 p.b.] 45,00% Limit luki niedopasowania pow. 1 roku do 3 lat w relacji do funduszy własnych 2,00% Limit luki niedopasowania powyżej 3 lat w relacji do funduszy własnych 2,00% Limit strat z tytułu aktywów i pasywów z terminami przeszacowania powyżej 3 miesięcy w relacji do funduszy własnych - ryzyko krzywej dochodowości 0,50% Limit strat z tytułu ryzyka opcji klienta w relacji do funduszy własnych 1,00% Aktywa rynku finansowego w przedziałach przeszacowania pow. 3 m-cy w relacji do aktywów oprocentowanych 5,00% Pasywa rynku finansowego w przedziałach przeszacowania pow. 3 m-cy w relacji do aktywów oprocentowanych 5,00% Udział aktywów walutowych (oprocentowanych) w sumie bilansowej 5,00% Udział pasywów walutowych (oprocentowanych) w sumie bilansowej 5,00% Poziom zobowiązań pozabilansowych z tytułu niewykorzystanych linii kredytowych (udział w aktywach oprocentowanych) 10,00% Udział kredytów spłacanych przed terminem w sumie kredytów w sytuacji normalnej i pod obserwacją (za przedterminowa spłate kredytu uznaje się przypadek, gdy kwota spłacana przed terminem wynosi co najmniej 1 tys. zł. i jednocześnie wyprzedzenie w stosunku do ustalonego (umownego) harmonogramu spłat wynosi co najmniej 30 dni) 2,00% Udział wielkości depozytów zerwanych przed terminem w danym miesiącu do średniej wielkości posiadanych depozytów terminowych w tym samym miesiącu (wskaźnik wyliczany jest dla wszystkich depozytów terminowych; nie uważa się depozytu za zerwany w przypadku jego wycofania w ciągu 7 dni od momentu odnowienia liub założenia depozytu) 4,00% 5) Ryzyko walutowe Bank mierzy ryzyko walutowe w oparciu o: wyznaczanie pozycji walutowych, ocenę wpływu zmian kursów walutowych na wynik finansowy Banku, analizę wskaźników, testy warunków skrajnych. Bank ogranicza ryzyko walutowe poprzez: a) stosowanie systemu limitów, 22