Korzystanie z myszy e-podręcznik dla seniora... i nie tylko. Aby efektywnie korzystać z komputera, niewątpliwie trzeba dobrze posługiwać się myszą oraz klawiaturą. Sprawne posługiwanie się myszą oraz klawiaturą zapewnia komfort pracy z komputerem. Mysz wraz z klawiaturą to dwa podstawowe urządzenia, służące do komunikacji z komputerem. Analogicznie jak w otaczającym nas świecie używamy dłoni w celu wchodzenia w interakcje z obiektami, na ekranie komputera do interakcji z obiektami służy mysz. Jest nieodzowna w wielu operacjach. Można przenosić ją wszystkie obiekty, otwierać je, zmieniać, usuwać oraz wykonywać inne akcje. Wystarczy tylko wskazać obiekt myszą lub kliknąć go. Podstawowe elementy myszki Standardowa mysz ma dwa przyciski: przycisk podstawowy (LEWY) oraz przycisk pomocniczy (PRAWY). Najczęściej jest używany przycisk lewy. W większości myszy dostępne jest także kółko przewijania znajdujące się między przyciskami. Ułatwia ono przewijanie dokumentów i stron internetowych. Elementy myszy WARTO WIEDZIEĆ: Zaawansowane myszy mogą być wyposażone w dodatkowe przyciski, które mają za zadanie ułatwić pracę, np. posiadają przycisk podwójnego kliknięcia, co dla osób poczatkujących może stanowić znaczne ułatwienie. Gdy już uruchomimy komputer i na ekranie monitora pojawi się pulpit, oznacza to, że możemy rozpocząć pracę. Pierwszy kontakt z myszką na pewno nie jest łatwy. Nie należy się jednak zrażać. Pamiętajmy, mysz chwytamy całą dłonią tak, aby wskazujący palec ustawić nad jej lewym klawiszem. Ręka powinna wygodnie opierać się o blat biurka, nie może wisieć w powietrzu. Łatwo zauważysz, że kiedy wykonujemy ruchy myszą, na ekranie monitora przesuwa się odpowiadający jej wskaźnik w postaci strzałki. str. 7
Trzymanie myszy i poruszanie nią e-podręcznik dla seniora... i nie tylko. Umieść mysz obok klawiatury na czystej, gładkiej powierzchni, na przykład na podkładce. Chwyć mysz delikatnie, kładąc palec wskazujący na przycisku podstawowym, a kciuk na boku (patrz rysunek poniżej). Aby przesunąć mysz, porusz nią powoli po podłożu w dowolnym kierunku. Nie przekręcaj myszy przód powinien być skierowany w stronę od użytkownika. Przy przesuwaniu myszy wskaźnik na ekranie porusza się w tym samym kierunku. Jeżeli przesuniesz mysz do krawędzi biurka lub podkładki, po prostu ją podnieś i umieść z powrotem bliżej siebie. Przytrzymuj mysz lekko, nie skręcając nadgarstka Prawidłowe trzymanie i przesuwanie myszy pozwoli uniknąć bólu w nadgarstkach, dłoniach i ramionach lub ich uszkodzenia, szczególnie podczas długiego korzystania z komputera. Aby tego uniknąć, stosuj się do poniższych porad: Umieść mysz na poziomie łokcia. Ramiona powinny spoczywać rozluźnione wzdłuż boków ciała. Nie ściskaj ani nie chwytaj myszy zbyt mocno. Trzymaj ją delikatnie. Przesuwając mysz, uruchom staw łokciowy. Unikaj zginania nadgarstka w górę, w dół lub na boki. Klikając przycisk myszy, dotykaj go delikatnie. Nie naprężaj palców. Nie trzymaj ich uniesionych nad przyciskami. Kiedy nie musisz używać myszy, nie trzymaj jej. Wskazywanie i klikanie Wskazywanie dowolnego obiektu na ekranie (np. ikony, przycisku) polega na przesunięciu myszy w taki sposób, aby wskaźnik dotykał tego elementu (grot strzałki musi znajdować się na obiekcie). Nie klikaj myszą. Po prawidłowym wskazaniu obiektu wyświetla się małe pole z jego opisem. Na przykład po wskazaniu Kosza na pulpicie jest wyświetlane pole z następującą informacją: Zawiera usunięte pliki i foldery. str. 8
Wskazanie obiektu powoduje wyświetlenie opisu dotyczącego tego elementu Wskaźnik może się zmienić w zależności od tego, co wskazuje. Na przykład po wskazaniu łącza (odnośnika do stron www) w przeglądarce internetowej, wskaźnik zmienia kształt ze strzałki na dłoń z palcem wskazującym, a w programie do edycji tekstu wskaźnik przyjmuje postać kreski. Wskaźnik myszy może się różnić w zależności od programu, w jakim pracujemy W większości akcji wykonywanych myszą łączy się wskazanie i naciśnięcie jednego z przycisków myszy. Istnieje kilka podstawowych sposobów używania przycisków myszy: wskazanie obiektu (omówione wyżej), kliknięcie, dwukrotne kliknięcie, kliknięcie prawym przyciskiem myszy i przeciągnięcie. Oto podstawowe czynności, jakie można wykonać myszą: 1. pojedyncze kliknięcie lewym przyciskiem myszy zazwyczaj służy do zaznaczenia obiektu, wybrania funkcji dostępnych w różnych programach, zatwierdzenia wyboru, ustawienia miejsca edycji w dokumentach, 2. podwójne kliknięcie lewym przyciskiem myszy służy do uruchomienia programu, 3. pojedyncze kliknięcie prawym przyciskiem myszy służy do uruchomienia tzw. menu kontekstowego z listą operacji. Kliknięcie przyciskiem myszy (pojedyncze) Aby kliknąć element, należy wskazać go na ekranie, a następnie nacisnąć i zwolnić przycisk podstawowy (zwykle lewy). Klikanie stosuje się najczęściej w celu zaznaczenia elementu lub otwarcia menu. Czasami tę czynność nazywa się pojedynczym kliknięciem lub kliknięciem lewym przyciskiem myszy. Dwukrotne kliknięcie Dwukrotne kliknięcie służy do otwierania plików, folderów i programów. Aby kliknąć dwukrotnie element, wskaż go na ekranie, a następnie szybko kliknij dwa razy. str. 9
PORADA: Jeśli dwa kliknięcia nie nastąpią dość szybko po sobie, mogą zostać zinterpretowane jako dwa oddzielne kliknięcia, a nie jedno dwukrotne kliknięcie. Dostosowanie szybkości dwukrotnego kliknięcia Jeśli dwukrotne kliknięcie sprawia użytkownikowi trudność, można dostosować jego szybkość (czas między kliknięciami). W tym celu należy wykonać następujące kroki: 1. Otwórz okno Właściwości myszy, klikając przycisk Start, a następnie w polu wyszukiwania wpisz mysz, a następnie kliknij pozycję Mysz. 2. Na karcie Przyciski w obszarze Szybkość dwukrotnego kliknięcia przeciągnij suwak, aby zwiększyć lub zmniejszyć szybkość. W tym samym miejscu można dostosować inne ustawienia myszy, np. osoby leworęczne mogą ustawić prawy przycisk jako podstawowy. Klikanie prawym przyciskiem myszy Kliknięcie prawym przyciskiem myszy elementu zwykle powoduje wyświetlenie tzw. menu kontekstowego z listą operacji dostępnych dla danego obiektu. Na przykład po kliknięciu prawym przyciskiem myszy na ikonie Kosza na pulpicie, zostanie wyświetlone menu umożliwiające jego otwarcie, opróżnienie, usunięcie lub wyświetlenie jego właściwości. Aby kliknąć prawym przyciskiem myszy element, należy wskazać go na ekranie, a następnie nacisnąć i zwolnić przycisk. Kliknięcie prawym przyciskiem myszy Kosza powoduje otwarcie menu zawierającego powiązane z nim polecenia WAŻNE: Mówiąc kliknij, domyślnie mowa o pojedynczym kliknięciu LEWEGO przycisku myszy. Jeśli wykonanie polecenia będzie wymagało kliknięcia prawego klawisza myszy, zostanie to doprecyzowane. Używanie kółka przewijania Jeśli mysz jest wyposażona w kółko przewijania, można go użyć do przewijania dokumentów i stron internetowych. Aby przewinąć zawartość okna w dół, kręć kółkiem do tyłu (do siebie). Aby przewinąć zawartość okna w górę, kręć kółkiem do przodu (od siebie). str. 10
Korzystanie z klawiatury e-podręcznik dla seniora... i nie tylko. Niezależnie od tego, czy piszesz list, czy przeprowadzasz obliczenia na liczbach, klawiatura jest głównym urządzeniem służącym do wprowadzania danych lub poleceń do komputera tak, aby mógł on zapisać te dane lub wykonać polecenia. Budowa klawiatury Klawisze w standardowej klawiaturze są zgrupowane w oddzielone bloki, w zależności od ich funkcji: Klawiatura alfanumeryczna. Na tych klawiszach znajdują się litery, cyfry, znaki interpunkcyjne i inne symbole, Klawisze kontrolne. Te klawisze są używane osobno lub w połączeniu z innymi klawiszami w celu wykonywania określonych akcji. Najczęściej używanymi klawiszami kontrolnymi są: Ctrl, Alt, logo Windows i Esc. Klawisze funkcyjne. Klawisze funkcyjne służą do wykonywania określonych zadań. Są oznaczone symbolami F1, F2, F3 - aż do F12. Funkcje tych klawiszy różnią się w zależności od programu. Klawisze nawigacyjne. Te klawisze służą do poruszania się po dokumentach lub stronach internetowych oraz do edytowania tekstu. Do tej grupy należą: klawisze strzałek, a także klawisze Home, End, Page Up, Page Down, Delete oraz Insert. Klawiatura numeryczna. Klawiatura numeryczna jest przydatna do szybkiego wpisywania cyfr. Klawisze są pogrupowane w postaci bloku, tak jak w kalkulatorze. Ponadto na każdej klawiaturze znajdują się diody wskaźników, ich liczba różni się od producenta komputera. Jednak stałą dla wszystkich marek jest dioda sygnalizująca włączenie przycisku CAPS LOCK, umożliwiającego pisanie drukowanymi literami. Na kolejnej ilustracji przedstawiono sposób rozmieszczenia klawiszy na typowej klawiaturze. Układ klawiatury użytkownika może być inny. Klawiatury komputerów stacjonarnych różnią się od klawiatury laptopów. Ponadto klawiatury laptopów różnych firm mogą różnić się od siebie, np. część z nich nie posiada klawiatury numerycznej albo posiada dodatkowe przyciski sterujące dźwiękiem, multimediami, siecią bezprzewodową. Sposób rozmieszczenia klawiszy na klawiaturze str. 11
Klawiatura alfanumeryczna oprócz klawiszy liter, cyfr, znaków interpunkcyjnych i symboli zawiera także klawisze o specjalnym zastosowaniu: Shift, Caps Lock, Tab, Enter, Spacja i Backspace. NAZWA KLAWISZA Shift Caps Lock Tab Enter Spacja Backspace Alt Ctrl ZASTOSOWANIE Naciśnij klawisz Shift w połączeniu z literą, aby wpisać wielką literę. Naciśnij klawisz Shift w połączeniu z innym klawiszem, aby wpisać symbol pokazany w górnej części tego klawisza Naciśnij klawisz Caps Lock, aby wszystkie wpisywane litery były wielkimi literami. Naciśnij klawisz Caps Lock ponownie, aby wyłączyć tę funkcję. Na klawiaturze może znajdować się dioda wskazująca, czy klawisz Caps Lock jest włączony Naciśnij klawisz Tab, aby przesunąć kursor o kilka spacji do przodu. Naciskając klawisz Tab, można też przejść do następnego pola tekstowego w formularzu Naciśnij klawisz Enter, aby przenieść kursor do początku następnego wiersza. Naciśnięcie klawisza Enter w oknie dialogowym powoduje wybranie wyróżnionego przycisku Tworzy odstępy między wyrazami. Naciśnij klawisz Spacja, aby przesunąć kursor o jedną spację do przodu Naciśnij klawisz Backspace, aby usunąć znak znajdujący się przed kursorem lub zaznaczony tekst. Nie na każdej klawiaturze klawisz Backspace jest podpisany. Niekiedy na klawiszu jest tylko strzałka Podobnie jak Shift działa tylko razem z innymi klawiszami. Klawisz Alt prawy pozwala wpisywać polskie litery z ogonkami jak: ą, ę...ż Tak jak klawisz Alt i Shift użyty w połączeniu z innymi klawiszami zmienia ich działanie Korzystanie ze skrótów klawiaturowych Skróty klawiaturowe umożliwiają wykonywanie akcji za pomocą klawiatury. Są nazywane skrótami, ponieważ pomagają szybciej wykonywać różne czynności. W rzeczywistości prawie każda akcja lub polecenie, które można wykonać za pomocą myszy, można wykonać szybciej za pomocą jednego lub kilku klawiszy na klawiaturze. W większości programów różne operacje można wykonywać za pomocą klawiatury, przy czym różne programy mają różne skróty. WAŻNE: Znak plus (+) w skrócie między klawiszami wskazuje, że należy nacisnąć kombinację klawiszy. Na przykład Ctrl+A oznacza, że należy nacisnąć i przytrzymać wciśnięty klawisz Ctrl, a następnie nacisnąć (dołożyć) klawisz A. Z kolei Ctrl+Shift+A oznacza, że należy nacisnąć i przytrzymać wciśnięte klawisze Ctrl i Shift, a następnie nacisnąć (dołożyć) klawisz A. Innymi słowy wszystkie klawisze w danym skrócie muszą być wciśnięte jednocześnie. Aby sprawdzić jakie skróty klawiaturowe dostępne są w danym programie, należy otworzyć dany program i wybrać jedno z dostępnych menu. str. 12
Skróty (jeśli są dostępne) są wyświetlane obok poleceń menu. Poniżej przedstawiono listę skrótów w menu Edycja na przykładzie programu Notatnik. Skróty klawiaturowe są wyświetlane obok poleceń menu. Przydatne skróty W tabeli poniżej przedstawiono najbardziej przydatne skróty klawiaturowe. KLAWISZE Klawisz logo Windows Alt+Tab Alt+F4 Ctrl+S Ctrl+C Ctrl+X Ctrl+V Ctrl+Z Ctrl+A F1 Esc Klawisz aplikacji FUNKCJA Otwarcie menu Start Przełączanie między otwartymi programami lub oknami Zamknięcie aktywnego elementu lub zakończenie pracy z aktywnym programem Zapisanie bieżącego pliku lub dokumentu (działa w większości programów) Skopiowanie zaznaczonego elementu Wycięcie zaznaczonego elementu Wklejenie zaznaczonego elementu Cofnięcie akcji Zaznaczenie wszystkich elementów w dokumencie lub oknie Wyświetlenie Pomocy programu lub systemu Windows Anulowanie bieżącego zadania Otwarcie menu poleceń powiązanych z wyborem w programie. Odpowiednik kliknięcia prawym przyciskiem myszy wybranego elementu str. 13
Korzystanie z klawiszy nawigacyjnych Klawisze nawigacyjne umożliwiają przenoszenie kursora, nawigowanie w dokumentach lub na stronach internetowych oraz edytowanie tekstu. W poniższej tabeli przedstawiono niektóre typowe funkcje tych klawiszy. KLAWISZE Strzałka w lewo, strzałka w prawo, strzałka w górę lub strzałka w dół Home End Ctrl+Home Ctrl+End Page Up Page Down Delete Insert FUNKCJA Przeniesienie kursora lub zaznaczenia o jedną spację lub wiersz w kierunku wskazywanym przez strzałkę bądź przewinięcie strony internetowej w kierunku wskazywanym przez strzałkę Przeniesienie kursora do początku wiersza lub przejście do góry strony internetowej Przeniesienie kursora do końca wiersza lub przejście na dół strony internetowej Przejście do początku dokumentu Przejście do końca dokumentu Przeniesienie kursora lub przejście o jedną stronę w górę Przeniesienie kursora lub przejście o jedną stronę w dół Usunięcie znaku znajdującego się po kursorze lub zaznaczonego tekstu; w systemie Windows usunięcie zaznaczonego elementu i przeniesienie go do Kosza Włączenie lub wyłączenie trybu wstawiania. Gdy tryb wstawiania jest wyłączony, wpisywany tekst jest wstawiany w punkcie umieszczenia kursora. Gdy tryb wstawiania jest włączony, wpisywany tekst zastępuje istniejące znaki Korzystanie z klawiatury numerycznej Na klawiaturze numerycznej znajdują się liczby od 0 do 9, operatory arytmetyczne + (dodawanie), - (odejmowanie), *(mnożenie) i / (dzielenie) oraz separator dziesiętny, tak jak w kalkulatorze. Te znaki są zdublowane w innych miejscach na klawiaturze, ale układ klawiatury numerycznej umożliwia szybkie wprowadzanie jedną ręką danych numerycznych lub operacji matematycznych. str. 14
Klawiatura numeryczna Aby można było wpisywać cyfry przy użyciu klawiatury numerycznej, należy nacisnąć klawisz Num Lock. Na większości klawiatur znajduje się dioda wskazująca, czy klawisz Num Lock jest włączony. Gdy klawisz Num Lock jest wyłączony, klawisze numeryczne pełnią funkcję drugiego zestawu klawiszy nawigacyjnych (funkcje te są nadrukowane na klawiszach obok liczb lub symboli). Klawiatura numeryczna może służyć do wykonywania prostych obliczeń za pomocą programu Kalkulator. Pozostałe klawisze Dotychczas zostały omówione prawie wszystkie zazwyczaj używane klawisze. Dla zainteresowanych użytkowników poniżej przedstawiono trzy najbardziej tajemnicze klawisze: PrtScn, Scroll Lock i Pause/Break. PrtScn (lub Print Screen) Naciśnięcie klawisza PrtScn powoduje przechwycenie całego ekranu (utworzenie tzw. zrzutu ekranu ). Taki zrzut można następnie zapisać w postaci obrazu. str. 15
Na niektórych klawiaturach na tym samym klawiszu co polecenie PrtScn znajduje się polecenie SYS RQ, które jest nieaktywne w systemie Windows. Wykorzystuje się je w systemie Linux. Zrzut ekranu wykonany za pomocą przycisku Print screen ScrLk (lub Scroll Lock) Blokowanie przewijania. Klawisz służy do zmiany zachowania klawiszy strzałek. Przy wciśniętym klawiszu, strzałki przewijają zawartość okna z tekstem, a przy wyłączonej funkcji Scroll Lock służyły do poruszania kursorem w tekście. Obecnie niewiele programów korzysta z tego klawisza. Na klawiaturze może znajdować się dioda wskazująca, czy klawisz Scroll Lock jest włączony. Pause/Break Ten klawisz jest rzadko używany. W niektórych programach naciśnięcie tego klawisza służy do wstrzymania działania programu. Inne klawisze Nowoczesne klawiatury zawierają często tzw., klawisze dostępu umożliwiające szybki dostęp do programów lub poleceń. Inne modele zawierają przyciski regulacji głośności czy inne gadżety. Opis tych funkcji znajduje się w instrukcjach dołączanych do klawiatury lub komputera lub na stronach www producentów. str. 16