Współdecydowanie w szkole

Materiały opracowane w ramach projektu Szkoła demokracji Współdecydowanie w szkole Michał Tragarz

1 Spis treści Czym jest współdecydowanie w szkole?... 1 Piramida partycypacji... 2 Obszary współdecydowania... 3 współdecydowanie a wymagania MEN... 4 informowanie... 6 konsultowanie krok po kroku wewnątrzszkolny system oceniania... 7 współdecydowanie krok po kroku zajęcia pozalekcyjne... 9 decydowanie krok po kroku plan pracy su... 11 Metody konsultacji i współdecydowania DEbaty i dyskusje... 13 Metody współdecydowania Forum wyrazu... 15 Metody konsultacji i współdecydowania metody socjologiczne... 16 Metody konsultowania i współdecydowania burza mózgów... 18 Metody konsultacji i współdecydowania world cafe... 19 Metody współdecydowania głosowanie... 21 Metody współdecydowania spotkanie przedstawicieli stron... 21 CZYM JEST WSPÓŁDECYDOWANIE W SZKOLE? Poniżej przesyłamy odnośniki do artykułów przedstawiających kilka aspektów współdecydowania: ceo.org.pl/pl/samorzad/przewodnik/o-czym-decydowac ceo.org.pl/pl/samorzad/przewodnik/jak-wlaczac-uczniow-w-decydowanie ceo.org.pl/pl/samorzad/przewodnik/konsultowanie-decyzji ceo.org.pl/pl/samorzad/przewodnik/decydowanie-i-wspoldecydowanie

2 PIRAMIDA PARTYCYPACJI Włączanie uczniów w podejmowanie decyzji dotyczących życia szkolnego może się odbywać na kilku poziomach, które ilustruje poniższa piramida.

3 OBSZARY WSPÓŁDECYDOWANIA W podejmowanie jakich decyzji uczniowie chcą się angażować? Odpowiedź na to pytanie zależy od poszczególnych uczniów, nie da się więc stworzyć pełnego katalogu takich zagadnień. Doświadczenie pozwala jednak założyć, że uczniowie chcą mieć wpływ na decyzje, które w sposób bezpośredni dotyczą ich sytuacji, niezależnie od tego, czy związane są z dydaktyką, organizacją pracy szkoły, czy jej życiem, kulturalnym. Poniżej zamieszczamy listę potencjalnych zagadnień, stworzonych z udziałem uczniów i nauczycieli: tworzenie struktury samorządu uczniowskiego wybór rzecznika praw uczniów wybór opiekuna samorządu przeznaczenie środków z funduszy rady rodziców lista tematów projektów uczniowskich (w gimnazjum) sposób zagospodarowania placu przed szkołą wybór patrona szkoły formy wykorzystania tzw. godzin karcianych dobór języków obcych organizacja zajęć pozalekcyjnych wprowadzenie mundurków wewnątrzszkolny system oceniania program wychowawczy prace remontowe w szkole działania projektowe SU przyznawanie stypendiów krój mundurków wspólne wyjścia do kina/teatru plan zakupów książek do szkolnej biblioteki

4 WSPÓŁDECYDOWANIE A WYMAGANIA MEN Obszary zaproponowane przez nas do współdecydowania pomagają szkole realizować wymagania Ministerstwa Edukacji Narodowej (załącznik do Rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego) i zawarte w nim wymagania. Udział uczniów na poziomie przynajmniej konsultacji jest konsekwencją następujących wymagań zawartych w załączniku (poziom B): lista tematów projektów uczniowskich (w gimnazjum) (uczniowie współdziałają w realizacji koncepcji pracy szkoły, uczniowie są współautorami procesu uczenia się i biorą odpowiedzialność za własny rozwój); sposób zagospodarowania placu przed szkołą (uczniowie współdziałają w realizacji koncepcji pracy szkoły, zarządzanie szkołą sprzyja udziałowi nauczycieli, uczniów, rodziców i innych pracowników w procesie decyzyjnym); prace remontowe w szkole (zarządzanie szkołą sprzyja udziałowi nauczycieli, uczniów, rodziców i innych pracowników w procesie decyzyjnym); wybór patrona szkoły (; organizacja zajęć pozalekcyjnych (uczniowie współdziałają w realizacji koncepcji pracy szkoły, uczniowie są współautorami procesu uczenia się i biorą odpowiedzialność za własny rozwój); wewnątrzszkolny system oceniania uczniowie są współautorami procesu uczenia się i biorą odpowiedzialność za własny rozwój, uczniowie i rodzice mają wpływ na to jakie wartości i normy obowiązują w szkole); program wychowawczy uczniowie są współautorami procesu uczenia się i biorą odpowiedzialność za własny rozwój, uczniowie i rodzice mają wpływ na to jakie wartości i normy obowiązują w szkole); wprowadzenie mundurków, krój mundurków (uczniowie i rodzice mają wpływ na to jakie wartości i normy obowiązują w szkole); działania projektowe SU (uczniowie współdziałają w realizacji koncepcji pracy szkoły, uczniowie są współautorami procesu uczenia się i biorą odpowiedzialność za własny rozwój); wspólne wyjścia do kina/teatru (uczniowie współdziałają w realizacji koncepcji pracy szkoły, uczniowie są współautorami procesu uczenia się i biorą odpowiedzialność za własny rozwój);

5 plan zakupów książek do szkolnej biblioteki (uczniowie są współautorami procesu uczenia się i biorą odpowiedzialność za własny rozwój, zarządzanie szkołą sprzyja udziałowi nauczycieli, uczniów, rodziców i innych pracowników w procesie decyzyjnym). Istnieją zatem zapisy prawne, które zobowiązują dyrektorów do organizowania takich procedur uzgodnień i porozumiewania się, by przedstawione w rozporządzeniu wymagania były respektowane.

6 INFORMOWANIE W kontekście partycypacji informowanie polega na zapewnieniu wszystkim osobom, których dotyczyć ma decyzja lub działanie kompletnych i rzetelnych informacji, umożliwiających zapoznanie się nie tylko z istotą samej decyzji/działania ale również jej przyczynami (uzasadnieniem) i skutkami dla danych osób. Wyznaczniki dobrego informowania: - wszyscy uczniowie szkoły mają możliwość zapoznania się z decyzją - informacja o decyzji jest pełna, uwzględnia wszystkie jej aspekty oraz uzasadnienie - informacja jest aktualna, dostosowana do języka odbiorców, łatwo dostępna, rozpowszechniona z wykorzystaniem min. 2 form przekazywania informacji W warunkach szkolnych uczniowie powinni mieć przede wszystkim dostęp do przejrzystych i dostosowanych do ich zdolności percepcyjnych informacji dotyczących obowiązków i praw ucznia, zasad oceniania i zaliczania poszczególnych przedmiotów, kryteriów oceny na sprawdzianach, decyzji podejmowanych przez dyrekcję i radę pedagogiczną, wszelkich akcjach i imprezach szkolnych. Władze samorządu uczniowskiego są z kolei odpowiedzialne za rzetelne informowanie o swoich planach działań, zbliżających się akcjach, w które mogą włączyć się uczniowie, o sposobach zgłaszania swoich potrzeb i pomysłów i kontakcie z władzami SU, a także o zasadach głosowania i kandydowania w szkolnych wyborach. O czym pamiętać przy informowaniu? - wykorzystanie kilku sposobów komunikacji, szczególnie przy kluczowych kwestiach (jak kryteria oceniania, zaliczania przedmiotów i sprawdzianów) ustnie, publikacja na stronie www, tablica ogłoszeń w szkole, facebook SU/szkoły, mailing do uczniów, gazetka/radiowęzeł szkolny, - informacja podana powinna być przystępnie tzn. nie w suchym, urzędniczym języku, a prosto, nie wystarczy publikacja wewnątrzszkolnego systemu oceniania na stronie szkoły należy stworzyć artykuł przejrzyście opisujący najważniejsze kwestie - konsekwentne trzymanie się podanych informacji, tak, żeby miały one wartość w odbiorze uczniów

7 KONSULTOWANIE KROK PO KROKU WEWNĄTRZSZKOLNY SYSTEM OCENIANIA Konsultowanie to proces, w którym organ/instytucja podejmująca decyzję zasięga opinii osób/grup, których decyzja ma dotyczyć. Wewnątrzszkolny system oceniania to dokument uchwalany przez radę pedagogiczną ale w istotny sposób dotyczy uczniów. Dlatego jego zapisy powinny być z nimi konsultowane proces konsultacji może dotyczyć konkretnych zapisów lub całego dokumentu. Wyznaczniki dobrego procesu konsultowania: - możliwość udziału w konsultacjach mają wszyscy zainteresowani (uczniowie szkoły) - forma konsultacji jest dostosowana do ich celu i potrzeb odbiorców - uczestnicy konsultacji mają zapewnioną wiedzę odpowiednią do świadomego udziału w konsultacjach - organizator zapewnia odpowiednie warunki (czas, miejsce, materiały) do tego żeby konsultacje mogły się odbyć i każdy z uczestników miał możliwość wyrażenia swojego zdania - rzetelne poinformowanie o decyzji podjętej w wyniku konsultacji Konsultowanie wewnątrzszkolny system oceniania: 1. Co będziemy konsultować? W przypadku złożonych dokumentów takich jak WSO, statut szkoły czy regulamin samorządu uczniowskiego, które mogą a nawet powinny być konsultowane z uczniami, istotna jest decyzja czego będą dotyczyć konsultacje. Dobrze ograniczyć je do konkretnych, kontrowersyjnych lub istotnych dla uczniów zapisów. Konsultacje mogą dotyczyć gotowych pomysłów (czyli np. przygotowanej propozycji zmiany w WSO) lub służyć poszukiwaniu rozwiązań (czyli np. identyfikacja zapisów WSO, które nie odpowiadają uczniom i pomysły na to jak je zmienić). 2. Poinformowanie! Wszyscy uczniowie i nauczyciele powinni być odpowiednio wcześniej poinformowani o tym, że proces konsultowania będzie się odbywał i czego dotyczył oraz jakie będą jego zasady. Dla uczniów warto przygotować przystępne i zrozumiałe materiały, które również będą zachęcać do wzięcia udziału w konsultacjach. Istotne jest żeby wszyscy wiedzieli jakich zapisów WSO

8 dotyczą konsultacje, jakie są możliwe opcje i rozwiązania, jakie konsekwencje dla uczniów mają dane zapisy. Przygotujcie materiały na stronę szkoły, facebooka, tablice informacyjne w szkole. Dobrym pomysłem może być zorganizowanie otwartych spotkań prezentujących pomysł. 3. Konsultowanie. Jeśli konsultacja dotyczy konkretnych zapisów, np. progów ocen (zaliczenie od 30, 40 czy 50%) to dobrym narzędziem zebrania opinii mogą być ankiety stacjonarne lub internetowe, w których uczniowie zaznaczają najbardziej dla nich optymalne opcje. Jeśli konsultacji poddawany jest cały dokument również pierwsze komentarze i opinie można zbierać przez internet. Następnie warto zorganizować spotkanie lub debatę, podczas której osoby zainteresowane mogłyby się wypowiedzieć. Ważne, żeby w spotkaniu brali udział przedstawiciele dyrekcji i nauczyciele a opinie i wnioski ze spotkania były zbierane w formie pisemnej. 4. Zebranie i przekazanie wniosków z konsultacji Grupa przygotowująca konsultację powinna zebrać wszystkie głosy/wnioski/pomysły na zmiany i przedstawić je w spójnej formie dyrekcji i radzie pedagogicznej. Jeśli konsultacje służyły poszukiwaniu nowych rozwiązań dobrze przygotować propozycję nowych zapisów i w takiej formie przedstawić nauczycielom, spotkać się z nimi i przedstawić argumenty. 5. Promocja czyli informowanie po raz kolejny. Warto rozpowszechnić wśród uczniów informacje o tym, jakie były najważniejsze wnioski z konsultacji, jakie propozycje zostały wypracowane i przedstawione dyrekcji. 6. Decyzja decydentów. Po otrzymaniu wniosków z konsultacji dyrekcja i rada pedagogiczna powinna podjąć decyzję czy i które z przedstawionych wniosków i propozycji z konsultacji zostaną wprowadzone w życie. W przypadku odrzucenia istotne jest podanie argumentów dlaczego tak się stało. 7. Informowanie po raz ostatni. Na samym końcu konieczne jest przekazanie uczniom informacji o tym, jaka decyzja została podjęta przez dyrekcję wraz z argumentacją w przypadku odrzucenia uczniowskich sugestii.

9 WSPÓŁDECYDOWANIE KROK PO KROKU ZAJĘCIA POZALEKCYJNE Współdecydowanie jest procesem, w którym kilka równorzędnych stron (ludzi, grup, instytucji) podejmuje wspólnie decyzję lub porozumienie w określonej sprawie Godziny karciane lub tematyka zajęć pozalekcyjnych mogą być przedmiotem współdecydowania, podczas którego nauczyciele i uczniowie wspólnie wypracują tematy zajęć jakie będą prowadzone w szkole w danym roku szkolnym. Na przykładzie tego obszaru pokażemy jak poprowadzony może być proces współdecydowania.. Wyznaczniki dobrego procesu współdecydowania: - wszystkie zainteresowane strony (uczniowie, nauczyciele i dyrekcja) osiągają rzeczywiste porozumienie w zakresie podejmowanej decyzji - zapewnienie wszystkim uczestnikom procesu rzetelnej i wyczerpującej informacji o procesie (zasady i przebieg) jak i o tym, o czym decyzja jest podejmowana - forma współdecydowania jest atrakcyjna i dostępna dla możliwie wielu osób oraz dostosowana do potrzeb uczestników - strony uczestniczą w procesie na zasadzie partnerstwa głos każdego uczestnika jest równy - otwartość każdy może wziąć udział w procesie - wspólnie podjęta decyzja jest wiążąca Współdecydowanie o tematyce godzin karcianych/zajęć pozalekcyjnych krok po kroku: 1. Poinformowanie! Wszyscy uczniowie i nauczyciele powinni być odpowiednio wcześniej poinformowani o tym, że proces współdecydowania będzie się odbywał i czego dotyczył oraz jakie będą jego zasady. Dla uczniów warto przygotować przystępne i zrozumiałe materiały, które również będą zachęcać do wzięcia udziału we współdecydowaniu. Przygotujcie materiały na stronę szkoły, facebooka, tablice informacyjne w szkole. Dobrym pomysłem może być zorganizowanie otwartych spotkań prezentujących pomysł.

10 2. Zebranie obszarów zainteresowań uczniów. Za pomocą wybranej metody (np. sondy, krótkie ankiety stacjonarne lub internetowe, forum wyrazu, burza mózgów) zbierzcie od uczniów szkoły informacje jakich zajęć potrzebują możecie pytać nie tylko o tematy ich interesujące ale także formę, sposób prowadzenia. Zebrane w ten sposób sugestie przedstawcie nauczycielom. 3. Wypracowanie listy z propozycjami tematów zajęć. Każdy z nauczycieli prowadzących zajęcia w ramach godzin karcianych zapoznaje się z sugestiami uczniów, na tej podstawie przygotowuje listę 2-3 tematów zajęć, które może poprowadzić w nadchodzącym roku szkolnym lub semestrze. Zebrane propozycje tematów tworzą jedną wspólną listę. 4. Promocja czyli informowanie po raz kolejny. Tak stworzona lista powinna być rozpowszechniona wśród uczniów szkoły wraz z krótkimi opisami każdej z propozycji zajęć. Należy zadbać o to, żeby każdy miał możliwość zapoznania się z tymi informacjami i na jakich zasadach będzie się odbywać wybór zajęć, które zostaną wdrożone. 5. Wybór zajęć. Najprostszą forma wyboru jest głosowanie poprzez ankietę lub ankietę internetową lub ogólnoszkolne referendum na te z zajęć, na które uczniowie chcieliby chodzić. Warto sformułować zasady współdecydowania w taki sposób, żeby uczniowie czuli odpowiedzialność swojego wyboru głos oznacza chęć udziału w zajęciach. Po zakończeniu głosowania każdy z nauczycieli rozpoczyna prowadzenie tych zajęć, które zyskały największe zainteresowanie uczniów. 6. Informowanie po raz ostatni. Po dokonaniu wyboru zajęć należy raz jeszcze rozpowszechnić informację o zakończonym procesie współdecydowania i jego wynikach, w tym wypadku jakie zajęcia zostały wybrane do wprowadzenia w nowym roku szkolnym i dlaczego.

11 DECYDOWANIE KROK PO KROKU PLAN PRACY SU Obszarem, w którym uczniowie mogą podjąć decyzję samodzielnie jest m.in. plan pracy samorządu uczniowskiego. Wyznaczniki dobrego procesu decydowania: - dyrekcja i opiekun SU zapewniają warunki do przeprowadzenia przez uczniów procesu podejmowania decyzji w wprowadzenia podjętej decyzji w życie (zgoda i wsparcie) - za przygotowanie i przeprowadzenie procesu decyzyjnego odpowiedzialna jest reprezentacja (organy) SU - wszystkie zainteresowane strony (uczniowie, nauczyciele i dyrekcja) osiągają rzeczywiste porozumienie w zakresie podejmowanej decyzji - zapewnienie wszystkim uczestnikom procesu rzetelnej i wyczerpującej informacji o procesie (zasady i przebieg) jak i o tym, o czym decyzja jest podejmowana - forma współdecydowania jest atrakcyjna i dostępna dla możliwie wielu osób oraz dostosowana do potrzeb uczestników - strony uczestniczą w procesie na zasadzie partnerstwa głos każdego uczestnika jest równy - otwartość każdy może wziąć udział w procesie - wspólnie podjęta decyzja jest wiążąca Decydowanie o planie pracy samorządu uczniowskiego krok po kroku: 1. Poinformowanie! Wszyscy uczniowie i nauczyciele powinni być odpowiednio wcześniej poinformowani o tym, że proces decydowania będzie się odbywał, czego dotyczył oraz jakie będą jego zasady. Dla uczniów warto przygotować przystępne i zrozumiałe materiały, które również będą zachęcać do wzięcia udziału. Przygotujcie materiały na stronę szkoły, facebooka, tablice informacyjne w szkole. Dobrym pomysłem może być zorganizowanie otwartych spotkań prezentujących pomysł. 2. Otwarta szkolna debata Czym powinien zajmować się samorząd uczniowski?. W organizacji debaty możecie skorzystać ze scenariusza na stronie samorzaduczniowski.pl W debacie warto zebrać pomysły uczniów na to jak poprawić działanie samorządu i jakie są ich oczekiwania wobec konkretnych działań, które powinny się wydarzyć.

12 3. Wypracowanie listy proponowanych działań do uwzględnienia w planie pracy SU. Zorganizujcie spotkanie władze SU, opiekun, przedstawiciel dyrekcji, porozmawiajcie o wnioskach z debaty, które z nich i w jaki sposób można wprowadzić w życie. Celem spotkania powinno być wypracowanie listy propozycji działań, które zostaną poddane pod ogólnoszkolne głosowanie. Warto też ustalić ile działań znajdzie się ostatecznie w planie pracy SU, a które zostaną odrzucone. 4. Promocja czyli informowanie po raz kolejny. Tak stworzona lista powinna być rozpowszechniona wśród uczniów szkoły wraz z krótkimi opisami proponowanych działań oraz wyjaśnieniem w jaki sposób wykorzystano sugestie i wnioski z debaty. Należy zadbać o to, żeby każdy miał możliwość zapoznania się z tymi informacjami i na jakich zasadach będzie się odbywać wybór działań, które znajdą się w planie działań SU. Istotne jest również poinformowanie w jaki sposób będzie się można włączyć w dane działanie, kto spośród uczniów będzie je koordynował, o kogo można kierować pytania. 5. Wybór działań. Najprostszą forma wyboru jest głosowanie poprzez ankietę lub ankietę internetową lub ogólnoszkolne referendum na te z działań, które zdaniem uczniów powinny znaleźć się w planie działań SU na najbliższy rok/semestr. Można rozbudować głosowanie o deklaracje pomocy/udziału tak, żeby zbierać jednocześnie zespoły, które będą realizatorami działań. Po zakończeniu głosowania określona liczba działań zostaje przeznaczona do realizacji. 6. Informowanie po raz ostatni. Po dokonaniu wyboru zajęć należy raz jeszcze rozpowszechnić informację o zakończonym procesie współdecydowania i jego wynikach, w tym wypadku jakie zajęcia zostały wybrane do wprowadzenia w nowym roku szkolnym i dlaczego.

13 Dyskusja krok po kroku. METODY KONSULTACJI I WSPÓŁDECYDOWANIA DEBATY I DYSKUSJE 1. Wybierzcie temat dyskusji krótki i zwięzły, dotyczący życia szkoły a zarazem zachęcający do udziału (np. Jakie zajęcia pozalekcyjne są nam potrzebne? ). 2. Wybierzcie formę debaty jest ich kilka wybór powinien zależeć od tematu, liczby uczestników, czasu, miejsca: a) Debata "za i przeciw"; b) Debata oksfordzka; c) Dyskusja panelowa; d) Dyskusja plenarna.; e) Debata metodą "akwarium"; f) Dyskusja sokratejska; g) Dyskusja nieformalna; UWAGA: opisy typów debat i szczegółowe wskazówki jak je przygotować znajdziecie na stronie: www.samorzaduczniowski.pl w dziale Debaty o SU. 3. Zastanówcie się, kogo i jak zaprosicie do dyskusji - czy wstęp będzie otwarty dla wszystkich chętnych, czy potrzebne będzie wcześniejsze zadeklarowanie udziału/zapisanie się. Bardzo ważną decyzją jest wybór moderatorki/a - osoby prowadzącej dyskusję. Rola moderatorki/a także jest różna, w zależności do formy dyskusji, zawsze jednak powinna być to osoba, do której zadań należy: - pilnowanie przestrzegania zasad kulturalnej dyskusji i zasad debaty - udzielanie uczestnikom głosu i odbierania go - pilnowanie czasu wypowiedzi i czasu trwania debaty - w niektórych formach debaty: kończenie wątków dyskusji, wyciąganie wniosków, podsumowanie W niektórych rodzajach debaty konieczne/możliwe jest zaproszenie gości. Obecność gości/ekspertów uatrakcyjni debatę i uczyni ją bardziej merytoryczną. 4. Ustalcie datę i miejsce. Najprawdopodobniej dyskusja będzie się odbywać w szkole, będzie więc potrzebna zgoda władz szkoły na skorzystanie z auli/sali lekcyjnej. 5. Opracujcie i zapiszcie pytania, które warto zadać rozmówcom. Postarajcie się przewidzieć, jakie problemy mogą zostać poddane dyskusji. Zapewne ułatwi to sposób organizacji i zadawania pytań. 6. Przygotujcie zasady dyskusji powinny zostać zaprezentowane na początku spotkania i wisieć w widocznym miejscu. 7. Przygotujcie salę, ustawcie stoliki i krzesła (najlepiej w kręgu). Przydatne okażą się kartki (notesy) i długopisy do sporządzenia notatek lub zapisek.

14 8. Podczas debaty uważnie słuchajcie wszystkich dyskutantów. Starajcie się nie przerywać dyskusji. Moderujcie nią tak, aby każdy mógł się wypowiedzieć. 9. W razie wątpliwości lub gdy wypowiedź kolegi czy koleżanki jest interesująca, starajcie się wypytać o dodatkowe szczegóły. Notujcie to, co według was jest ważne (wskazówki, rekomendacje, dobre praktyki). Może będzie to inspiracja do nowego pomysły albo rozwiązanie frapującej sytuacji? 10. Podsumujcie dyskusję. Warto przedstawić wnioski, które wypłynęły podczas debaty. Podziękujcie zebranym. Dodatkowe sprawozdanie lub notatka okażą się pomocne przy organizacji kolejnego spotkania. Do czego służy? Korzystając z różnych form debat i dyskusji oraz metod na ich prowadzenie można stosować dyskusje do wielu celów od wstępnych konsultacji po wypracowywanie konkretnych pomysłów lub podejmowanie decyzji. Dużym wyzwaniem jest poprowadzenie debaty w sposób pozwalający na dojście do wniosków, dlatego wymaga dobrego i starannego przygotowania. Zazwyczaj debata jest stosowana jako pierwszy etap współdecydowania a wnioski i pomysły na niej poruszone stają się podstawą do dalszej pracy.

15 METODY WSPÓŁDECYDOWANIA FORUM WYRAZU Czym jest forum wyrazu? Umożliwia uzyskanie odpowiedzi na ważne, a czasem drażliwe pytania. To doskonała forma dla osób, które nie czują się dobrze w dyskusji czy rozmowie. Debata jest ograniczona w czasie, zwykle ok. 2-3 godzin, natomiast forum wyrazu może trwać dłużej. Minusem tej formy jest to, że w niewielkim stopniu można kontrolować to, o czym i jak piszą uczniowie. Dlatego warto przemyśleć gdzie i w jakiej formie forum zostanie umieszczone, żeby nie stało się tylko forum żartów i wulgaryzmów! Forum krok po kroku 1. Zastanówcie się, jaki powinien być główny temat forum. Temat powinien dotyczyć większości uczniów, być ważny dla społeczności szkolnej. Musi być też krótki, jasny i zrozumiały. 2. Wybierzcie formę forum wyrazu. Forum może być np: a) Papierem/kartonem o dużym formacie, na środku którego napisane zostanie hasło/temat, a uczniowie będą mogli dopisywać swoje uwagi/skojarzenia. b) Skrzynką/urną z wypisanym tematem/pytaniem uczniowie powinni wrzucać do środka kartki z uwagami/opiniami. c) Drzewo dobra i zła na wycięte z kartonu drzewo uczniowie mogą przyklejać samoprzylepne karteczki po jednej stronie to, co podoba mi się w szkole, po drugiej co bym zmienił/zmieniła. d) Mogą być też inne formy, które zakładają, że każdy może w jakiś sposób (niekoniecznie pisemny) wypowiedzieć swoje zdanie/opinię. 3. Obok forum należy w widocznym miejscu umieścić zasady, których należy przestrzegać (m.in. nie wolno skreślać i zamazywać wypowiedzi innych osób). 4. Forum powinno przez określony czas (tydzień-dwa) być dostępne dla uczniów, którzy chcieliby wyrazić swoją opinię. 5. Po zakończeniu wspólnie ze znajomymi z zespołu zastanówcie się nad uwagami i opiniami, które zostały przedstawione na forum. 6. Przygotujcie krótka notatkę ze spotkania, uwzględniającą wasze spostrzeżenia i przemyślenia. Do czego można wykorzystać? Forum wyrazu pozwala zebrać ogólne opinie uczniów, sprawdzić jaki jest ich pogląd na dany temat, jest więc przydatne do rozpoznania i wstępnej konsultacji różnych pomysłów. Materiał zebrany na forum wyrazu może być podstawą do dalszych konsultacji, spotkań i dyskusji.

16 METODY KONSULTACJI I WSPÓŁDECYDOWANIA METODY SOCJOLOGICZNE Ankiety stacjonarne i internetowe To forma wywiadu, jednak znaczeni krótsza i bardziej anonimowa. Przeznaczona jest dla większej ilości respondentów i zakłada krótkie, konkretne pytania. Ankiety z interesującymi was zagadnieniami i pytaniami do uczniów i uczennic rozdajcie w szkole. Ankieta nie może być za długa, powinna zawierać najwyżej kilka pytań, na które można odpowiedzieć w krótkim czasie. Ankietę warto wykorzystać do zagadnień mniej złożonych ale takich, które dotyczą całej społeczności szkolnej dzięki tej metodzie możecie uzyskać odpowiedzi od sporej ilości osób. Pamiętajcie o tym, by ustalić datę i miejsce złożenia (lub wysłania przez internet) wypełnionych ankiet. Ankiety mogą być same w sobie metodą współdecydowania (jeśli chodzi o wybór jednej spośród kilku opcji) lub służyć do wstępnego rozpoznania i zebrania opinii (w trakcie konsultacji lub pierwszych etapów współdecydowania). Wywiady Ta metoda polega na przeprowadzeniu krótszych lub nieco dłuższych rozmów na interesujący was temat. Napiszcie sobie na kartce zagadnienie, które chcecie omówić z waszymi kolegami i koleżankami oraz zróbcie dokładną listę pytań. Zaproście do rozmowy kilkanaście osób. Zaletą wywiadu jest możliwość dopytania i pogłębienia tematu. Uniemożliwia on jednak wysłuchanie wszystkich uczniów i uczennic w szkole ze względu na ich liczbę. Wywiad warto wykorzystać do zagadnień bardziej złożonych, których nie da się przedstawić w formie ilościowej. Obserwacja Metoda wydaje się prosta, nie znaczy to jednak, że nie wymaga przygotowań. Podobnie jak w przypadku wywiadu potrzebujecie jasno określonego zagadnienia w kontekście którego prowadzicie obserwację oraz listy pytań, na które odpowiecie na podstawie przeprowadzonej obserwacji. Tą metodą zdobędziecie informacje dotyczące zewnętrznych cech osób/grup, ich zachowań oraz relacji między nimi. Pamiętajcie jednak, że uzyskane w ten sposób nie są pełne, gdyż nie zawierają opinii osób i grup, których dotyczą - wyniki warto uzupełnić inną metodą diagnozy np. wywiadem lub ankietą. Mapa Przestrzeni Na mapie szkoły zaznaczacie (możecie zaprosić do udziału także waszych szkolnych kolegów i koleżanki) wszystkie znane wam miejsca oraz ludzi z nimi związanych a także działanie, które się tam odbywają. W ten sposób poznajecie zasoby (czyli to, co macie) waszej szkoły. Druga częścią metody jest zaznaczenie emocji związanych z każdym z miejsc zaznaczonych na mapie które miejsca lubicie a których nie. Ważne w tym kontekście jest odpowiedzenie sobie na

17 pytanie dlaczego?. W ten sposób określacie obszary do zmiany oraz te, które są mocnymi stronami szkoły i na których warto bazować. Do czego służą? Wszystkie z powyższych metod mogą być wykorzystane do konsultowania wszelkich zagadnień z uczniami szkoły, a także do zbierania opinii na wstępnych etapach współdecydowania i decydowania.

18 METODY KONSULTOWANIA I WSPÓŁDECYDOWANIA BURZA MÓZGÓW Burza mózgów krok po kroku. Ta metoda umożliwia wygenerowanie wielu pomysłów w krótkim czasie. Nie każdy z nich będzie potem rozwijany, jednak podczas burzy mózgów chodzi o pierwsze skojarzenie. Można burze mózgów przeprowadzić w ten sposób: - zaproście grupę uczniów i uczennic zainteresowanych udziałem w procesie podejmowania decyzji w szkole. Mogą to być także członkowie i członkinie zarządu SU. - sformujcie zagadnienie w formie pytania, które zadacie osobom biorącym udział w ćwiczeniu. - napiszcie pytanie na tablicy/ flipcharcie - osoby uczestniczące rzucają pomysły chodzi o to, żeby było ich jak najwięcej. Każdy zostaje zapisany - po wyczerpaniu się pierwszej fali pomysłów warto zostawić osobom uczestniczącym jeszcze trochę czasu podobno najlepsze pomysły padają po kilku minutach milczenia Do czego służy? Burza mózgów może być pierwszą częścią spotkania lub dyskusji, podczas której celem jest zebranie jak największej liczby pomysłów. W dalszej części może być czas na ich przedyskutowanie oraz podjęcie decyzji.

19 METODY KONSULTACJI I WSPÓŁDECYDOWANIA WORLD CAFE Na czym polega metoda? World cafe to warsztatowa metoda wypracowywania pomysłów i rozwiązań, którą można stosować w różnych sytuacjach, m. in. do konsultowania lub zebrania opinii w danej grupie osób. Krok 1 identyfikacja tematów Wszystkie osoby w grupie mogą proponować tematy do rozmów w podanym przez prowadzących obszarze tematycznym (np. w obszarze co zmienić w naszej szkole możliwe tematy to np. wygląd klas, palenie papierosów, dyscyplina, itp.). Tematy zapisujemy i przyklejamy w widocznym miejscu. Jeśli jest ich dużo można głosować na te, które wydają się wszystkim uczestnikom najciekawsze. Krok 2 podział tematów Następnie każdy temat przyporządkowujemy do miejsca i sesji, np.: Obszar: Czym powinien zajmować się samorząd uczniowski w naszej szkole? Stolik 1 Stolik 2 Stolik 3 Sesja 1 10:00 10:20 Jak dobrze chronić prawa ucznia? Organizacja dyskotek Wyjścia i zielone szkoły Sesja 2 10:20 10:40 Strona internetowa Temat 6 Gazetka szkolna Sesja 3 10:40 11:00 Temat 8 Temat 9 Temat 7 Każdy temat może być opracowywany w innym miejscu sali, lub jeżeli uczestników jest wielu w różnych salach. Każdemu tematowi przyporządkowany jest moderator, którego rolą jest zapisywanie wniosków z dyskusji. Krok 3 praca przy stolikach Moderator zostaje przy swoim temacie przez cały czas trwania sesji. Wszyscy pozostali uczestnicy mogą swobodnie przemieszczać się pomiędzy wszystkimi stolikami/salami tak, żeby uczestniczyć w interesujących ich dyskusjach. Nie ma obowiązku zmiany stolika, ani uczestniczenia we wszystkich dyskusjach. Prowadzący cały proces informuje uczestników o upływającym czasie i nowej sesji. Krok 4 podsumowanie

20 Po zakończeniu wszystkich sesji (lub po zakończeniu każdej po kolei) wszyscy uczestnicy ponownie się wspólnie spotykają, moderatorzy prezentują zapisane przez siebie wnioski z każdej dyskusji. Krok 5 analiza i działanie Ostatnim etapem jest przeanalizowanie wypracowanych przez grupy wniosków i pomysłów oraz zebranie ich w formie, która umożliwia dalsza pracę nad nimi, być może również opublikowanie ich na stronie www lub fb szkoły. Do czego służy? World cafe można stosować na etapie diagnozy/rozpoznania sytuacji wśród uczniów szkoły lub jako metodę konsultacji. Pozwala na włączenie w dyskusję dużej liczby osób oraz umożliwienie każdemu aktywnego udziału oraz zaproponowania tematu, na jaki chciałby rozmawiać. Wnioski i pomysły wypracowane w trakcie world cafe wymagają dalszej pracy ukonkretnienia, priorytetyzacji (wyboru tego, co najistotniejsze) i przeformułowania na plan działań.

21 METODY WSPÓŁDECYDOWANIA GŁOSOWANIE Głosowanie to najprostsza z form współdecydowania, możliwa do stosowania gdy na wcześniejszych etapach udało się wypracować określoną listę opcji, spośród których wybiera się jedno z rozwiązań. Głosowanie może być ostatnim etapem spotkania lub dyskusji podczas której wypracowano różnego rodzaju rozwiązania. Kwestie istotne dla wszystkich uczniów szkoły mogą być rozstrzygane podczas ogólnoszkolnego referendum, które wymaga jednak o wiele większych przygotowań. Jeśli głosowanie jest jedyną stosowaną metodą współdecydowania niezwykle istotne jest zadbanie o dobre poinformowanie wszystkich zainteresowanych o przedmiocie i sposobach głosowania. METODY WSPÓŁDECYDOWANIA SPOTKANIE PRZEDSTAWICIELI STRON Podobnie jak głosowanie spotkanie przedstawicieli zainteresowanych stron powinno być ostatnim etapem współdecydowania, kiedy zostały już zebrane opinie szerszego grona zainteresowanych osób i na tej podstawie wypracowano określoną listę pomysłów lub sugestii. Dobrze, jeśli tego typu spotkania są przygotowane i prowadzone przez uczniów. Celem spotkania powinno być podjęcie ostatecznej decyzji wybór jednej opcji spośród wypracowanych na wcześniejszych etapach procesu. W przypadku tego typu spotkań obowiązywać powinien konsensus czyli na podjęcie ostatecznej decyzji zgodę powinni wyrazić wszyscy uczestnicy.