O społeczności i języku użytkowników Polskiego forum o socjonice

Joanna Senderska Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach O społeczności i języku użytkowników Polskiego forum o socjonice Słowa kluczowe: socjolekt, wspólnota wirtualna, socjonika, socjotyp. Streszczenie: Użytkownicy Internetu tworzą różnorodne społeczności, które różnią się od siebie m.in. wyspecjalizowanym słownictwem używanym w kontaktach wewnątrzgrupowych. Jedną z takich społeczności stanowią użytkownicy Polskiego forum o socjonice, wymieniający informacje na temat tej nauki, a zwłaszcza na temat praktycznego zastosowania jej zdobyczy. Artykuł niniejszy poświęcony jest opisowi polskiej społeczności socjonistów amatorów oraz analizie formalnej wypracowanego przez uczestników wspólnoty socjolektu. 1. Wprowadzenie Mało znana w Polsce socjonika 1 jest gałęzią psychologii badającą relacje pomiędzy typami psychologicznymi. Teoria ta opiera się na nieco zmodyfikowanym systemie typów psychologicznych Carla Gustawa Junga, a także teorii świadomości, przedświadomości i nieświadomości Sigmunda Freuda. Socjoniczna koncepcja działania psychiki odwołuje się także do hipotezy metabolizmu energetyczno-informacyjnego Antoniego Kępińskiego. Socjonika stworzona została w latach 70. ubiegłego wieku przez Aušrę Augustinavičiute (Augustę), radziecką socjolog narodowości litewskiej. Ważnym pojęciem socjoniki jest tzw. socjotyp, czyli typ metabolizmu informacyjnego (wymiany informacji żywego organizmu z jego otoczeniem). 1 Ze względu na bardzo małą dostępność literatury dotyczącej socjoniki informacje na temat tej nauki czerpię ze źródeł internetowych, takich jak BSo, EnW, Lyt1, Lyt2, Lyt3, PFoS, So, SoW, WSo (rozwiązanie skrótów znajduje się na końcu artykułu).

174 Joanna Senderska 175 Socjotyp (typ socjalny, społeczny) stanowi swego rodzaju wzorzec przetwarzania umysłowego i wymiany informacji z otoczeniem. Ludzie należący do różnych socjotypów różnią się sposobem, w jaki operują informacją, a więc i tym, jak działają w społeczności. Informacja pojmowana jest w socjonice jako zbiór danych na temat właściwości czegoś, uchwytny kształt czegoś, którym lub na którym można operować. Najmniejszą porcję informacji, dającą się wydzielić na podstawie przyjętych w socjonice kryteriów, nazywa się elementem informacyjnym lub elementem metabolizmu informacyjnego 2. Każdy socjotyp charakteryzuje się specyficznym układem ośmiu funkcji (które można określić jako zadania spełniane przez dany element informacyjny w metabolizmie informacyjnym określonego socjotypu) zorganizowanych w 4 bloki: ego (funkcje silne i cenione), super-ego (funkcje słabe i niecenione), super-id (funkcje słabe i cenione), id (funkcje silne i niecenione). Dwa pierwsze bloki tworzą tzw. krąg mentalny, dwa pozostałe witalny. Psychika pojmowana jest więc jako układ przyjmujący informacje i na nie reagujący. Struktura tego układu przetwarzającego informacje jest niezmienna dla danej osoby i uwarunkowana genetycznie. Informacje podzielone są na 8 elementów informacyjnych, tj. ekstratyczną intuicję (Ne/I/ 3 ), introtyczną intuicję (Ni/T/ ), ekstratyczną sensorykę (Se/F/ ), introtyczną sensorykę (Si/S/ ), ekstratyczną logikę (Te/P/ ), introtyczną logikę (Ti/L/ ), ekstratyczną etykę (Fe/E/ ), introtyczną etykę (Fi/R/ ). Z przyjętego modelu psychiki wynika socjoniczna klasyfikacja typów osobowości oraz teoria relacji między nimi. Socjonika wyróżnia 16 socjotypów, których nazwy zapisywane są zwykle jako skrótowce utworzone od wielowyrazowych nazw słowiańskich, np. LSI ros. logiko-sensornyj introvert; pol. logiczno-sensoryczny introtyk, lub angielskich nazw cech, np. ISTj to skrótowiec utworzony z pierwszych liter wyrazów introverted, sensing, thinking i judging, oznaczający ten sam socjotyp co LSI. Nazewnictwo podstawowych dychotomii jest podobne jak u Junga: ekstrawersja/introwersja, intuicja/sensoryka, logika/ etyka, racjonalność/irracjonalność. Socjotypy pozostające względem siebie w 16 relacjach socjonicznych tworzą tak zwane kwadry i kluby 4. 2 W socjonice wyróżnia się też tzw. aspekty informacyjne (czasem utożsamiane z elementami informacyjnymi). Aspekt informacyjny jest pojęciem bardziej ogólnym i abstrakcyjnym w stosunku do pojęcia elementu informacyjnego, odnoszonego do konkretnego socjotypu, a nie informacji w ogóle. 3 Ze skrótami jednoliterowymi można spotkać się w rosyjskojęzycznych tekstach, nie zyskały one natomiast popularności wśród anglo- i polskojęzycznej społeczności zainteresowanej socjoniką. 4 Wyróżnia się 4 kwadry i 4 kluby. Cztery typy tworzące daną kwadrę cenią te same elementy informacyjne, natomiast cztery typy tworzące dany klub mają te same elementy w silnych funkcjach. Socjotypy dzieli się także ze względu na typ tempera- Obecnie socjonika uprawiana jest głównie w krajach powstałych po rozpadzie Związku Radzieckiego. Socjoniści zgłębiają tę naukę, poszukując nowych rozwiązań i metod, pracują także nad jej praktycznym zastosowaniem. Na obszarze byłego Związku Radzieckiego znaleźć można wiele placówek badawczych i edukacyjnych zajmujących się socjoniką, a także socjonicznych towarzystw naukowych. Wydawane są także recenzowane czasopisma naukowe poświęcone tej gałęzi wiedzy. Organizowane są międzynarodowe konferencje na temat problemów socjoniki, jej metodologii i perspektyw rozwoju. Socjonika ma również pewne grono zwolenników w Polsce, choć nie naucza jej się na polskich uniwersytetach. Są nimi internauci skupieni wokół Polskiego forum o socjonice (dalej: PFoS), będącego częścią witryny Socjonika.pl, poświęconej teorii socjonicznej 5. 2. Wirtualna społeczność polskich socjonistów amatorów PFoS powstało w 2007 roku. Użytkownicy forum tworzą jedną z wielu społeczności wirtualnych, zwanych także społecznościami online. Internet pojmowany jako przestrzeń komunikacyjna lub środowisko komunikacyjne jest miejscem, w którym kształtuje się wiele tego typu grup 6. Jednak nie każdą grupę użytkowników danych narzędzi bądź serwisów internetowych umożliwiających komunikację i prezentację siebie można uznać za społeczność. Jak przekonująco dowodzi Piotr Siuda (2009), grupy takie muszą spełniać pewne kryteria, np. zaproponowane przez niego na podstawie literatury przedmiotu: interaktywność (rozumiana jako żywa wymiana informacji na określony temat), stabilność członkostwa i stabilność tożsamości. Ważne jest także wypracowanie określonych norm komunikacji online. Ponadto aby wspólnota mogła zaistnieć, komunikacja powinna zachodzić między wszystkimi członkami grupy, a nie ograniczać się do interakcji między dwiema osobami. Aby mogła istnieć, jej członkowie, a przynajmniej większość z nich, muszą traktować ją jako ważny składnik ich życia. Społeczność użytkowników PFoS spełnia te kryteria. mentu oraz postawę erotyczną (wyróżnia się cztery temperamenty i cztery postawy erotyczne). 5 Socjonika ma swoich zwolenników także w krajach Europy Zachodniej i obu Ameryk. Są to podobnie jak w Polsce entuzjaści tej dyscypliny naukowej, kontaktujący się ze sobą za pośrednictwem Internetu. 6 Jak pisze Bogusław Skowronek, [ ] Internet traktowany jako środowisko komunikacji, przestrzeń interakcji i dialogowości [ ] wytworzył silną sieć związków społecznościowych, które w istocie mogły zaistnieć dopiero dzięki tej przestrzeni (Skowronek 2013: 241).

176 Joanna Senderska 177 Znaczna część użytkowników omawianego forum zawiera znajomości i utrzymuje kontakty również poza Siecią. Co jakiś czas organizowane są tzw. zloty, czyli spotkania użytkowników forum, będące okazją zarówno do swobodnych rozmów na temat socjoniki, pogłębiania wiedzy dotyczącej tej nauki, jak i poznania się nawzajem. Kontakt bezpośredni pozwala ponadto na pewniejsze określenie czyjegoś socjotypu, co jest istotne dla miłośników socjoniki. Użytkownicy PFoS stanowią więc ten typ społeczności wirtualnej, który ukonstytuował się w cyberprzestrzeni, przeniósł jednak część kontaktów do świata realnego 7. Jak pokazują np. Piotr Siuda (2006) czy Małgorzata Roeske (2013), społeczności sieciowe można uznać za pełnoprawne społeczności ludzkie, które mogą uzupełniać lub wręcz zastępować uczestnictwo w społecznościach organicznych. I chociaż, jak pisze cytowany już wcześniej Siuda (2009), więzi między członkami społeczności wirtualnych są zwykle słabe, co jest skutkiem oferowania przez te społeczności wsparcia wyspecjalizowanego, nie umniejsza to znacznie ich jakości, ponieważ współcześnie społeczności organiczne (z wyjątkiem bliskiej rodziny) również charakteryzują się słabością więzi. Nie można jednak wykluczyć całkowicie istnienia silnych więzi w społecznościach online. W wielu wypadkach pewne cechy silnych więzi występujących w społeczeństwach organicznych można znaleźć w społecznościach wirtualnych. Chodzi tu o wzajemność wsparcia, długotrwałość, częstość i dobrowolność kontaktów budowanych na ich podstawie 8. Użytkownicy forum to stosunkowo niewielka grupa (na forum zarejestrowanych jest około 400 osób; sądząc jednak po małej liczbie aktywnych dyskutantów, można założyć, że część z nich to tzw. lurkerzy, śledzący tylko dyskusję, lecz niebiorący w niej udziału, a część to osoby, które zrezygnowały z uczestnictwa w społeczności, ich konta nie zostały jednak zlikwidowane). Są to w większości ludzie młodzi, głównie dwudziestoparolatkowie (studenci i absolwenci studiów). Podstawowym czynnikiem spajającym tę społeczność nie jest jednak wiek, lecz wspólnota zainteresowań, która wiąże się z pragnieniem zbierania, poznawania i (co bardzo istotne) wymiany informacji na temat socjoniki, a także z pragnieniem wykształcenia umiejętności ich praktycznego zastosowania, zwłaszcza umiejętności określenia zarówno swojego socjotypu, jak i socjotypu innych osób, znanych bezpośrednio lub tylko z forum, albo nawet z mediów. Kształcenie tej umiejętności przejawia się m.in. we wspólnym 7 Na temat różnych typów społeczności wirtualnych zob. m.in. Roeske (2013). 8 Istnienie takich więzi we wspólnocie skupionej wokół forum Miau.pl wykazała M. Roeske (2013). Podaje ona także, że uczestników wspólnoty wydaje się łączyć więź wykraczająca poza podzielany system wartości i cele z niego wynikające, co dodatkowo wskazuje na istnienie silnych więzi między uczestnikami tej wspólnoty wirtualnej. działaniu polegającym na tzw. typowaniu użytkowników forum lub osób znanych (czyli określaniu ich socjotypu). W ten sposób powstaje wspólnota, której członkowie zorientowani są na komunikację w obrębie grupowych zainteresowań i grupowej działalności, co oczywiście nie wyklucza komunikacji wykraczającej poza dziedzinę grupowej aktywności, jest ona jednak postrzegana jako pewien dodatek do zasadniczej komunikacji. 3. Analiza formalna języka socjonistów Każda społeczność, której członkowie powiązani są silną więzią, wytwarza własny sposób mówienia i opisywania rzeczywistości (Kołodziejek 2002: 289). Istnienie silnych (i trwałych) więzi zawodowych, środowiskowych czy kulturowych jako nieodzowny warunek istnienia socjolektu podkreślają wszyscy badacze środowiskowych i zawodowych odmian języka 9. Środowisko polskich socjonistów, podobnie jak inne grupy połączone więzią wspólnych zainteresowań, wypracowało socjolekt umożliwiający sprawną komunikację w zakresie wytyczonym rodzajem więzi. Podstawą leksykalną socjolektu socjonistów są terminy właściwe socjonice. Użytkownicy omawianego forum powszechnie używają oficjalnych nazw socjotypów, np. SLE sensoryczno-logiczny ekstratyk, i relacji między nimi, np. relacja dualna, lustrzana, czy elementów metabolizmu informacyjnego, np. Se, Si itd. W toku wymiany informacji między członkami wspólnoty terminy te ulegają modyfikacji, przechodząc przez filtr polszczyzny potocznej. Oficjalna terminologia jest więc często zastępowana leksyką swoistą 10 dla użytkowników PFoS. Pisownia poszczególnych leksemów środowiskowych lub ich połączeń nie jest ustalona. Nawet oficjalne terminy bywają zapisywane niezgodnie z zasadami, np. symbole elementów informacyjnych są czasem zapisywane przez użytkowników forum małą literą: fe, fi itd. Podobnie jest z nazwami socjotypów, np. esi zamiast ESI. Nie ma także zgody co do zapisu wyrazów utworzonych przez użytkowników forum, np. nazwy pewnego rodzaju zachowań czy stanów utworzone od symboli elementów informacyjnych zapisywane są w trojaki sposób, np. Ne-oza, Neoza lub neoza chwilowe zachowanie lub stan danej osoby w stylu stereotypowo przypisywanym osobom z Ne w bloku ego; np. generowanie pomysłów. Zgodna z polską ortografią jest ostatnia wersja: jest to rzeczownik pospolity (toteż należałoby zapisać go małą literą), będący derywatem złożonym o nierównorzędnych członach (będzie jeszcze o tym dalej mowa), dlatego pisownia z łącznikiem jest nieodpowiednia. Jednakże pozostałe środowiskowe wersje zapisu tych wyrazów nie dziwią, nawiązują bowiem do 9 Przykładowo: Grabias (1994), Kołodziejek (2006), Piekot (2008). 10 Pojęcia tego używam za Andrzejem Markowskim (1992).

178 Joanna Senderska 179 pisowni symboli elementów informacyjnych, a łącznik wydaje się uzasadniony w wypadku nazw pochodzących od symboli kończących się głoską i, wskazuje bowiem, jak należy daną nazwę wymawiać, a więc np. słowo Ni(-)oza/nioza 11 chwilowe zachowanie lub stan danej osoby w stylu stereotypowo przypisywanym osobom z Ni w bloku ego; np. rozmarzenie wymawia się [ńi-o-za], a nie [ńoza]. Na pisownię z łącznikiem i wielką literą ma też niewątpliwie wpływ zapis leksemów używanych na anglojęzycznych forach, które to leksemy zostały, często bezrefleksyjnie, zapożyczone przez polskich socjonistów, np. Si(-)dominant osoba z Si w funkcji pierwszej (głównej, dominującej ang. dominant). Najbardziej razi zapis dużą literą czasowników derywowanych od symboli elementów informacyjnych, np. Fe(-)ować intensywnie używać Fe, ponieważ jak wiadomo możliwość pisowni wielką literą dotyczy w polskiej ortografii wyłącznie rzeczowników i przymiotników. 3.1. Neologizmy socjolektalne Zgromadzony przeze mnie materiał stanowi około 200 jednostek leksykalnych swoistych dla języka socjonistów (materiał zbierałam od marca do września 2015 roku). W leksyce tej widoczne są przede wszystkim przejawy tendencji do skrótu, polegające na tworzeniu bądź zapożyczaniu nazw złożonych, np. Fi(-)kreatyw osoba z Fi w funkcji kreatywnej czy uniwerbizmów typu mental krąg mentalny. Za przejaw tendencji do precyzji uznać należy tworzenie nazw żeńskich, np. IEI-ka/jejka kobieta mająca socjotyp IEI czy ESIczka kobieta mająca socjotyp ESI. Dodać należy, że pochodzącym od nazw poszczególnych socjotypów skrótowcom przypisuje się różny rodzaj gramatyczny: w zależności od płci, do której się odnoszą, męskoosobowy lub żeński, np. ten IEI ta IEI, ale tylko ten jej ta jejka 12. Rodzaj nijaki pełni bardzo często funkcję rodzaju generycznego, kiedy mówi się ogólnie o socjotypie, np. to ESI, to IEE, ale tylko w odniesieniu do skrótowców zakończonych literami e, i (niedającą się odczytać jak j). Jeśli skrótowiec ESI odnosi się do mężczyzny, bywa odmieniany jak przymiotnik (ESIego, ESIemu itd.). W zgromadzonym materiale występuje niewiele ekspresywizmów: 16 na około 200 jednostek leksykalnych, co stanowi około 8%. Jako wyrazy o funkcji ekspresywnej traktuję quasi-złożenia typu Fe(-)oza/feoza, w których 11 Łącznik ujęty w nawias oznacza, że obok pisowni z łącznikiem występuje pisownia rozdzielna. Taki sposób zapisu stosuję konsekwentnie w dalszej części artykułu. 12 Takie nazwy, jak jej, jejka czy sej mężczyzna mający socjotyp SEI, sejka kobieta mająca socjotyp SEI wskazują na to, że socjolekt socjonistów (prymarnie pisany ze względu na kanał komunikacji) jest też używany w mowie (prymarna mówioność jest jak wiadomo cechą socjolektów ukształtowanych poza cyberprzestrzenią). skład wchodzi sufiksoid -oza o znaczeniu szaleństwo; gr. osis, niosący nieco pejoratywną ocenę nazwy chwilowego zachowania lub stanu danej osoby w stylu stereotypowo przypisywanym osobom z Fe, Fi itd. w bloku ego. Nacechowanie ekspresywne ze względu na użyty w derywacji sufiks mają też wyrazy oznaczające przedstawicieli danej kwadry, na przykład alfiak przedstawiciel kwadry alfa, a także nazwy typu Epek/epek osoba o temperamencie Ep. Do jednostek o nacechowaniu ekspresywnym należy też zaliczyć omawiane niżej neologizmy: semantyczny budyń (podrozdział 3.1.3.) oraz frazeologiczny myć wannę (podrozdział 3.1.4.). 3.1.1. Neologizmy strukturalne Neologizmy strukturalne stanowią około 78% zgromadzonego przeze mnie słownictwa socjolektalnego. Nowe jednostki tworzone są głównie od pojęć właściwych socjonice. Większość leksyki powstaje według schematu: pojęcie socjoniczne + formant lub formantoid. Cząstki słowotwórcze lub wyrazy bądź ich części łączone są zwykle mechanicznie, z wyeliminowaniem alternacji morfonologicznych, np. Fe + oza Fe(-)oza/feoza chwilowe zachowanie lub stan danej osoby w stylu stereotypowo przypisywanym osobom z Fe w bloku ego; np. pobudzenie emocjonalne itp., Fe + owy Fe(-)owy/feowy związany z Fe itp. czy Fe + ować Fe(-)ować/feować itp. Takie zabiegi słowotwórcze są przejawem tendencji do automatyzacji technik derywacyjnych, obecnej w polszczyźnie ostatnich dziesięcioleci 13. 3.1.1.1. Leksemy rzeczownikowe Rzeczowniki stanowią około 42%, a więc prawie połowę, neologizmów słowotwórczych. Powstały one wskutek kompozycji lub derywacji sensu stricto. Derywaty proste to przede wszystkim nazwy żeńskie utworzone od środowiskowych nazw rodzaju męskiego za pomocą przyrostka -ka, np. jej jejka, Se(-)owiec/se(-)owiec osoba z Se w bloku ego Se(-)ówka/se(-)ówka, lub za pomocą zmiany paradygmatu, np. Fe(-)ceniący osoba płci męskiej, która ceni Fe Fe(-)ceniąca, albo nazwy żeńskie utworzone od skrótowców oznaczających poszczególne socjotypy, np. ESIa/esia, czytane jako [es i-a] (derywaty modyfikacyjne). Są to także derywaty mutacyjne utworzone od symboli elementów informacyjnych typu Se(-)owiec/se(-)owiec oraz innych pojęć socjonicznych, np. Epek/epek osoba o temperamencie Ep czy gammiak przedstawiciel kwadry gamma. 13 Na temat tej tendencji zob. m.in. Jadacka (2005).

180 Joanna Senderska 181 Sporadycznie występują derywaty ujemne, powstałe wskutek ucięcia części podstawy, np. socjonika socjo czy uniwerbizmy witalny (krąg) wital, mentalny (krąg) mental, wizualna (identyfikacja) wizual. Uznaję je za derywaty tautologiczne 14, o takim samym znaczeniu co podstawy, różniące się od nich tylko formalnie, ponieważ z punktu widzenia użytkowników socjolektu wyrazy te nie są emocjonalnie nacechowane (ucięcie uważa się zwykle za formant będący wykładnikiem ekspresywności). Większość rzeczowników powstałych w wyniku kompozycji to złożenia bezinterfiksalne. Nazwy zachowań i stanów typu Fe(-)oza/feoza czy Fi(-)oza/ fioza chwilowe zachowanie lub stan danej osoby w stylu stereotypowo przypisywanym osobom z Fi w bloku ego; np. moralizowanie uznaję za Iwoną Kaproń-Charzyńską (2004) za quasi-złożenia sufiksoidalne, których członami są funkcjonujące jako samodzielne jednostki leksykalne symbole elementów informacyjnych Fe, Fi itd. oraz mająca status sufiksoidu cząstka -oza o znaczeniu szaleństwo; gr. osis, wyabstrahowana z takich rzeczowników, jak psychoza, neuroza. Nazwy osób derywowane od symbolu elementu informacyjnego (Se, Ne itd.) i rzeczownika ego, tj. Se(-)egowiec/se(-)egowiec osoba z Se w bloku ego, Ne(-)egowiec/ne(-)egowiec osoba z Ne w bloku ego itd., synonimiczne z derywatami mutacyjnymi Se(-)owiec/se(-)owiec, Ne(-)owiec/ne(-)owiec uznaję za nietypowe złożenia sufiksalne 15, utworzone na wzór konstrukcji, takich jak Fe(-)dominant, będących zapożyczeniami strukturalnymi z języka angielskiego (zob. podrozdział 3.1.2.2.). Bezinterfiksalne rzeczowniki racjobeta racjonalni przedstawiciele kwadry beta, racjogamma racjonalni przedstawiciele kwadry gamma zostały utworzone przez dezintegrację członu przymiotnikowego i połączenie go z członem rzeczownikowym. W nielicznych złożeniach interfiksalnych funkcję interfiksu pełni morfem -o-, np. betogamma 1. wszystkie osoby należące do kwadry beta i gamma; 2. tylko irracjonalni przedstawiciele kwadry beta i gamma czy gammodelta 1. wszystkie osoby należące do kwadry gamma i delta; 2. tylko racjonalni przedstawiciele kwadry gamma i delta. 3.1.1.2. Leksemy przymiotnikowe Przymiotniki tworzone są seryjnie od oficjalnych nazw socjotypów i elementów informacyjnych za pomocą produktywnego przyrostka -owy, np. SEI-owy 14 Zob. Pędzich (2012: 137 140). 15 Renata Grzegorczykowa i Jadwiga Puzynina zakładają, że formantem złożenia może być sam sufiks. Jest to rzadki typ formantu. Występuje w rzeczownikach z liczebnikiem lub przysłówkiem w pierwszym członie. Zob. Grzegorczykowa, Puzynina (1998: 458). typowy dla socjotypu SEI czy Ni(-)owy/niowy związany z Ni, czasem -owaty, np. ESI-owaty podobny do osoby o socjotypie ESI; wykazujący jej cechy. W zgromadzonym materiale występuje także derywat ujemny socjo socjoniczny, homonimiczny z derywatem rzeczownikowym. 3.1.1.3. Leksemy czasownikowe Czasowniki to wyłącznie odrzeczownikowe derywaty paradygmatyczne. Funkcję formantu pełni przyrostek tematowy -ować, np. te(-)ować intensywnie używać Te, SLE-ować zachowywać się jak SLE. 3.1.2. Zapożyczenia Zapożyczenia stanowią około 18% zgromadzonego materiału. Źródłem inspiracji są głównie wypowiedzi na anglojęzycznych forach poświęconych socjonice, np. SoF1, SoF2. 3.1.2.1. Zapożyczenia właściwe Jako zapożyczenia właściwe z języka angielskiego (ściślej: z socjolektu anglojęzycznych socjonistów) należy potraktować złożenia typu Ni-polr/Ni-PoLR osoba z Ni w funkcji czwartej (PoLR; point of least resistance), których pierwszy człon oznacza symbol określonego elementu informacyjnego. 3.1.2.2. Zapożyczenia strukturalne Są to kalki słowotwórcze angielskich konstrukcji, takie jak Se(-)dominant) osoba z Se w funkcji pierwszej (głównej, dominującej ang. dominant), Si(-)ceniący osoba ceniąca Si; ang. Si(-)valuing i Fe(-)kreatyw osoba z Fe w funkcji drugiej (kreatywnej ang. creative). 3.1.2.3. Zapożyczenia semantyczne Środowiskowe znaczenie czasownika typować określać, ustalać czyjś socjotyp zostało zapożyczone z języka angielskiego. Angielszczyźnie ogólnej znane jest znaczenie czasownika type klasyfikować, charakteryzować i w takim znaczeniu w odniesieniu do socjotypów czasownik ten jest używany przez użytkowników angielskich forów. 3.1.3. Neosemantyzmy Neosemantyzmy stanowią zaledwie niecałe 2% zgromadzonego materiału leksykalnego. Są to tylko trzy leksemy różniące się mechanizmem powstania.

182 Joanna Senderska 183 Określeniem metaforycznym jest rzeczownik budyń w znaczeniu przedstawiciel kwadry delta. Osobom tym stereotypowo i nieco złośliwie przypisuje się nijakość, brak indywidualizmu i bycie nudnymi (budyń jest mdły, nie ma kształtu, dostosowuje się do naczynia, do którego zostanie wlany). Neosemantyzmem, który powstał na skutek podobieństwa brzmieniowego do wyrazu z języka ogólnego, jest rzeczownik polar PoLR/polr; point of least resistance; czyjaś słaba strona, pięta Achillesowa. Podobieństwo brzmieniowe leży też u źródła neosemantyzmu deltoid przedstawiciel delty. Wyraz ten nawiązuje dodatkowo do budowy słowotwórczej leksemu deltoid czworokąt o kształcie dwóch liter delta połączonych podstawą. Mamy więc tu do czynienia ze swoistą reinterpretacją struktury słowotwórczej tego leksemu. 3.1.4. Neofrazeologizmy Neofrazeologizmy stanowią także znikomą część leksyki swoistej socjonistów (niewiele ponad 2%). Są to wyłącznie zwroty. Jeden z nich (myć wannę żartobliwie: zachowywać się jak ESI, którym stereotypowo przypisuje się nadmierną dbałość o czystość otoczenia ) charakteryzuje się stałością komponentów. Trzy pozostałe, tj. jechać na Fe/Fi/Ne/Ni/Se/Si/Te/Ti często używać elementu Fe/Fi/ Ne/Ni/Se/Si/Te/Ti, polegać na nim, jechać na jakiejś funkcji często tej funkcji używać; polegać na niej, mieć jakiś element informacyjny w polarze mieć jakąś słabą stronę mają jeden komponent wymienny (jest nim nazwa elementu informacyjnego albo funkcji). 4. Podsumowanie Analiza zgromadzonego słownictwa oraz zachowań wspólnoty daje podstawy do stwierdzenia, że język użytkowników PFoS jest socjolektem tradycyjnym. Socjolekty takie powstają w grupach, które nie sprzeciwiają się zasadom społecznej interakcji, akceptują istniejące w społeczeństwie normy, nakazy i zakazy. Socjolekty tradycyjne wytwarzane są m.in. w społecznościach połączonych wspólnym zainteresowaniem, do których należy społeczność polskich socjonistów amatorów. Jest to także socjolekt o wąskim zasięgu komunikacyjnym, niezrozumiały dla osób spoza społeczności. Niezrozumiałość socjolektu socjonistów nie jest intencjonalna, wynika ona ze specjalizacji grupowych zainteresowań i grupowej działalności, co powoduje terminologizację socjolektalnej leksyki, dotyczącej pewnego wycinka rzeczywistości nieznanego osobom spoza grupy 16. 16 Opisując socjolekt socjonistów, odwołuję się do propozycji typologii socjolektów autorstwa Tomasza Piekota (2008), będącej modyfikacją, czy też swoistym dopełnieniem, koncepcji Stanisława Grabiasa (1994). Piekot uwzględnia w swoim podziale socjolektalnych odmian polszczyzny nowsze tendencje w socjolingwistyce oraz realia Ze względu na ograniczone ramy artykułu zrezygnowałam z analizy pewnych zagadnień, które jak się wydaje uczyniłyby przedstawiony tu obraz grupy i socjolektu polskich socjonistów pełniejszym. Należałoby m.in. odtworzyć językowy obraz świata zawarty w socjolekcie, co pozwoliłoby dotrzeć do systemu norm i wartości tej wspólnoty, determinującego zachowania w grupie. Zagadnienia te czekają więc na opracowanie. Z poznawczego punktu widzenia byłoby też wskazane zapoznanie czytelników ze słownikiem socjonistów (słownik taki został przeze mnie opracowany, jednakże z przedstawionych wyżej względów nie został dołączony do artykułu). Bibliografia Grabias S, 1994, Język w zachowaniach społecznych, Lublin. Grzegorczykowa R., Puzynina J., 1998, Rzeczownik, [w:] red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Gramatyka współczesnego języka polskiego, t. 2, Morfologia, Warszawa, s. 389 468. Jadacka H., 2005, Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa. Kaproń-Charzyńska I., 2004, Prefiksy, sufiksy, prefiksoidy, sufiksoidy czy człony związane?, Język Polski 84, z. 1, s. 16 28. Kołodziejek, E., 2002, Socjolekt studentów fakt czy mit?, [w:] red. M. Białoskórska, L. Mariak, Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, t. 8, Szczecin, s. 289 299. Kołodziejek E., 2006, Człowiek i świat w języku subkultur, Szczecin. Markowski A., 1992, Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, Wrocław. Pędzich B., 2012, Jak powstaje socjolekt? Studium słownictwa paralotniarzy, Warszawa. Piekot T., 2008, Język w grupie społecznej. Wprowadzenie do analizy socjolektu, Wałbrzych. Roeske M., 2013, Wirtualne czyli realne? Etnograficzne spojrzenie na wspólnotę internetową forum Miau.pl, Maska 17, s. 57 76. Siuda P., 2006, Społeczności wirtualne. O wspólnotowości w społeczeństwie sieciowym, [w:] Oblicza Internetu: Internet w przestrzeni komunikacyjnej XXI wieku, red. M. Sokołowski, Elbląg, s. 179 186. Siuda P., 2009, Kryteria wspólnotowości w Internecie, Kultura i Edukacja 4 (73), s. 21 37. Skowronek B., 2013, Mediolingwistyka. Wprowadzenie, Kraków. Źródła internetowe BSo Socjonika nowa typologia osobowości (online: http://socjonika-dla-kazdego.blogspot.com, dostęp: 1 września 2015) współczesności, w której zanikają tajne odmiany języka (tajność jest ważną kategorią socjolektalną w ujęciu Grabiasa).