4. Integracja polskiego rolnictwa z rolnictwem UE
Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej wywarło duży wpływ na całą gospodarkę Polski, szczególnie na rolnictwo. Dzięki członkostwu w strukturach Unii Europejskiej sektor rolnictwa corocznie otrzymuje znaczne środki finansowe na rozwój. Skutkiem pozytywnym tego faktu jest m.in.: zwiększenia eksportuproduktów rolnych, wzrostu dochodów rolników.
W okresie przedakcesyjnym oraz po wejściu Polski do Unii Europejskiej w krajowym rolnictwie dokonano ważnych zmian niestety jeszcze wiele pozostało do zrobienia. Dostosowanie procesów produkcyjnych oraz uzyskiwanych w ich efekcie wyrobów do standardów Wspólnoty było koniecznym warunkiem, który musieli spełnić rolnicy, aby otrzymać środki z UE, m.in. w ramach wspólnej polityki rolnej.
Mimo podjętych działań sektor rolnictwa w Polsce wciąż jest słabiej rozwinięty niż w większości państw członkowskich Unii i do dziś jego bolączkami pozostają: bardzo duży udział w strukturze zatrudnienia ludności: 10,3% ogółu osób zatrudnionych w rolnictwie w 2016 roku (lub licząc inaczej 15,7% zawodowo czynnych, czyli ogółu wszystkich pracujących w 2016 roku licząc osoby wytwarzające produkty na własne potrzeby i na sprzedaż), przy średniej unijnej wynoszącej ok. 5% osób zatrudnionych w rolnictwie, niska efektywność, niewielki udział w tworzeniu PKB przy dużym udziale w strukturze zatrudnienia, zaledwie 2,4% PKB w 2016 roku, przy średniej dla UE wynoszącej 1,5%, ale przy znacznie niższym odsetku zatrudnienia, niższe plony niż przeciętnie w UE, niższe od 20% do ponad 100% w zależności od płodu rolnego oraz warunków uprawy, duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych, średnia wielkość gospodarstw to 10,65 ha w 2017 roku, przy średniej UE wynoszącej około 15 ha, niski poziom specjalizacji produkcji, stosunkowo słaba organizacja skupu i przetwórstwa artykułów rolnych, niedoinwestowanie zbyt małe fundusze na zakup nowych lub remont starych maszyn i środków rolniczych, niedostateczne wykształcenie rolników: około 50% w 2016 roku nie posiadało żadnego wykształcenia rolniczego (nawet kursu), zaledwie 3% posiadało wykształcenie wyższe.
Polskie rolnictwo posiada także liczne zalety, które powodują, że pod wieloma względami jest konkurencyjne wobec innych krajów Wspólnoty, m.in. poprzez: znacznie niższe koszty pracy niż w większości państw Unii, wyższą jakość wielu produktów pochodzenia rolnego, znaczna część produktów jest ekologiczna lub prawie ekologiczna, nawet jeżeli nie posiada stosownych certyfikatów, wynikająca m.in. z mniejszego zużycia nawozów mineralnych i środków ochrony roślin, duży potencjał ziemi, możliwość powiększenia areału upraw i obszarów chowu, duży udział gruntów ornych w ogólnej powierzchni użytków rolnych, umożliwiający racjonalne użytkowanie gleby oraz dostosowywanie struktury produkcji roślinnej do potrzeb rynku, korzystną strukturę wiekową rolników, znaczny odsetek osób młodych.
Od momentu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej bierzemy udział we wspólnych politykach dotyczących sektora rolnictwa: rolnej, handlowej, strukturalnej. Dzięki temu rolnicy w Polsce, podobnie jak i rolnicy z innych krajów Wspólnoty mogą liczyć na środki przyznawane w ramach różnego typu działań pomocowych: dopłaty bezpośrednie, kwotowanie produkcji, subwencje eksportowe, system skupów interwencyjnych, fundusze strukturalne.
Dopłaty bezpośrednie otrzymuje każdy polski rolnik posiadający ziemię o powierzchni przekraczającej 1 hektar. Wyjątek stanowią rolnicy, którzy posiadają poniżej 1 ha użytków rolnych oraz bydło, krowy, owce czy kozy, a więc przysługuje im płatność związana z produkcją. Fundusze te mają być przeznaczane m.in. na: modernizację środków produkcji, środki mają tym samym wpływać pośrednio na obniżanie cen wyrobów.
Wysokość dopłat w poszczególnych państwach UE jest mocno zróżnicowana. Dlatego niektórzy polscy rolnicy uważają, że ta forma pomocy wcale nie podnosi ich konkurencyjności na rynku wewnętrznym Wspólnoty a wręcz przeciwnie. Warto także podkreślić, że ze względu na dużą liczbę małych gospodarstw prawie połowa rolników w Polsce otrzymuje w ciągu roku dopłaty nie większe niż 2 tys. zł. W rzeczywistości stanowią więc one tylko źle wydaną pomoc socjalną, a nie istotny impuls modernizacyjny. W ramach płatności bezpośrednich do polskich rolnikówma trafić niemal 14,7 mld złotych za 2017 r., m.in. jako: jednolita płatność obszarowa 461,55 zł/ha dopłaty za zazielenienie 309,77 zł/ha dopłaty dla młodego rolnika 214,82 zł/ha płatność dodatkowa 177,02 zł/ha dopłaty do bydła 291,03 zł/szt. dopłaty do owiec 101,85 zł/szt. dopłaty do kóz 60,08 zł/szt. dopłaty do buraków cukrowych 1563,46 zł/ha dopłaty do ziemniaków skrobiowych 1163,02 zł/ha dopłaty do pomidorów 1654,30 zł/ha dopłaty do roślin strączkowych na ziarno (do 75 ha) 606,52 zł/ha dopłaty do roślin pastewnych 386,46 zł/ha dopłaty do truskawek 1118,75 zł/ha dopłaty do chmielu 2198,06 zł/ha dopłaty do lnu 374,86 zł/ha dopłaty do konopi włóknistych 303,06 zł/ha dopłaty do tytoniu Virginia 3,82 zł/kg
Ważnym działaniem pomocowym kierowanym dla polskiej wsi jest skup interwencyjny, polegający na administracyjnym skupowaniu nadwyżek produkcji wtedy, gdy cena danego artykułu osiągnie poziom minimalny dzięki temu rolnicy nie ponoszą większych strat. Skup interwencyjny we wszystkich państwach UE jest stosowany według tych samych, ściśle określonych reguł. Dotyczy to m.in.: zbóż, cukru oraz głównych przetworów mleczarskich.
Aby zapobiec m.in. sytuacji, w której skup interwencyjny jest niezbędny, w krajach UE wprowadzono kwotowanie (limitowanie) produkcji lub sprzedaży (eksportu poza kraje Wspólnoty) niektórych produktów. Skup interwencyjnych ma zapobiec lub możliwie najbardziej ograniczyć nadmierną podaż i dostosować jej wielkość do popytu na rynku wewnętrznym Unii, a także do potrzeb eksportu.
Subwencje eksportowe, są ważnym narzędziem pomocowych dla rolników eksporterów, którzy sprzedają swoje produkty za granicę po cenach niższych niż te, które obowiązują na rynku krajowym lub Unii Europejskiej. Subwencje eksportowe mają wyrównać eksporterowi straty z tego tytułu. Przyczyniają się one także do ochrony miejsc pracy.
Fundusze strukturalne mają na celu wspieranie rozwoju, modernizacji i restrukturyzacji gospodarek będących członkami UE. Umożliwiają one m.in.: modernizację środków produkcji, procesów produkcji i przetwórstwa artykułów rolnych, podnosi to jakość produktów rolnych, a także wspiera ochronę środowiska. sfinansowanie przedsięwzięć mających na celu przekształcenia strukturalne rolnictwa: inwestycje mające na celu rozwój infrastruktury na obszarach wiejskich, tworzenie na ternach wiejskich nowych miejsc pracy. wsparcie innych form działalności gospodarczej, np.: świadczenie usług turystycznych, w szczególności agroturystyki.
Członkostwo w UE sprawia, że sytuacja krajowego rolnictwa w dużej mierze zależy od wspólnej polityki rolnej. Opiera się ona na dwóch filarach, mających na celu: zwiększenie dochodów rolników dzięki corocznemu przyznawaniu dopłat bezpośrednich i dodatkowo stosowaniu instrumentów interwencji rynkowej. finansowanie zadań związanych z ochroną środowiska, zmianami klimatycznymi, restrukturyzacją rolnictwa i wdrażaniem innowacji, m.in. do procesu produkcji. Warto dodać, że mimo iż wysokość dopłat bezpośrednich do hektara ma stopniowo wzrastać każdego roku o kilkanaście euro, to i tak do 2020 r. dysproporcje w tym względzie pozostaną dalej. Założenia wspólnej polityki rolnej na lata 2014 2020 w przyszłości przyczynią się do wzrostu kosztów wynikający z dążenia do zwiększania ekologiczności produkcji, a także na mniejszą konkurencyjność w porównaniu z innymi państwami członkowskimi ze względu na nierówny podział dopłat bezpośrednich. Warto jednak nadmienić, że to dzięki zastrzykowi finansowemu, pozyskiwanemu z budżetu Wspólnoty wolno, ale nieprzerwanie zwiększa się i polepsza poziom mechanizacji (nie tylko liczba ciągników, lecz także ich jakość) oraz wzrasta powierzchnia gospodarstw. Od momentu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej nastąpił także spadek liczby osób utrzymujących się z rolnictwa. Te korzystne tendencje wpływają na wzrost wydajności i opłacalności produkcji rolnej, a w związku z tym - na podniesienie dochodów osób utrzymujących się z rolnictwa.
Materiały pomocnicze do nauki Opracowane w celach edukacyjnych (niekomercyjnych) Opracowanie i redakcja: Sławomir Dmowski Kontakt: kontakt@norwid24.waw.pl WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE - KOPIOWANIE ZABRONIONE -