Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Wydział Rolnictwa i Bioinżynierii Możliwości uprawy soi w Polsce jako rodzimego źródła białka dr hab. Jerzy Nawracała prof. nadzw. Katedra Genetyki i Hodowli Roślin Krajowe źródła białka jako alternatywa dla importowanego białka GM z perspektywy przemysłu paszowego. Szansa i zagrożenia Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 21.02.2018
SOJA CUDOWNA ROŚLINA UNIKALNY SKŁAD CHEMICZNY NASION (ZAWARTOŚĆ W SUCHEJ MASIE ) BIAŁKO 33 45% TŁUSZCZ 18 22% BEZAZOTOWE ZWIĄZKI WYCIĄGOWE 26 34% LECYTYNA 1,5 2,5% TŁUSZCZU WŁÓKNO SUROWE 4 5% POPIÓŁ 6% IZOFLAWONY 427-2743 µg/g
WARTOŚĆ BIOLOGICZNA WYBRANYCH BIAŁEK W PORÓWNANIU DO WZORCOWEGO BIAŁKA JAJA KURZEGO (wartość białka w PDCAAS - protein digestibility corrected amino acid score ) zawartość aminokwasów w białku x strawność zawartość aminokwasów w normach FAO/WHO dla dzieci 2-5 letnich Białko jaja kurzego 1,0 Kazeina 1,0 Izolaty białka sojowego 1,0 Wołowina 0,92 Soja nasiona 0,91 Fasola 0,68 Groch 0,69 Ziarno pszenicy 0,40 Gluten pszenicy 0,24 Krishnan H. B. 2005. Engineering Soybean for Enhanced Sulfur Amino Acid Content. Crop Sci 45:454-461
Soja Glycine max: najważniejszy na świecie gatunek roślin bobowatych, 75% obszaru uprawy 125,81 mln ha, 346,9 mln t, 2,76 t/ha (prognoza USDA 08.02.2018) Uprawa soi w 95 państwach
Soja najważniejsza roślina białkowa Produkcja śrut roślin oleistych w 2016 r. (mln t) (Soystat) 250 200 150 100 50 0 Soja Rzepak Słonecznik Bawełna
Produkcja olejów roślinnych w 2016 r. (mln t) (Soystat) 70 60 50 40 30 20 10 62,6 53,9 0 Palmowy Sojowy Rzepakowy Słonecznikowy
Główne czynniki warunkujące możliwości uprawy soi w Polsce Odmiany (Hodowla ) Uprawa Rynek Fot. J. Nawracała
PROBLEMY HODOWLI SOI W POLSCE POLSKA 49 O 00 N - 54 O 50 N Dłoń 51 O 69 N 55 O N 49 O N 47 O N Główne obszary uprawy soi w USA 43 O N 33 O N
HISTORIA SOI W POLSCE 1878 Antoni Sempołowski Pierwszy eksperyment polowy z soją w Polsce W Żabikowie w Szkole Rolniczej im. Haliny wysiano 19 odmian chińskich otrzymanych z Austrii od prof. Haberlanda soja nie dojrzała Odmiana Wileńska Brunatna wyselekcjonowana w 1925 r. w Wilnie przez Wacława Strażewicza Odmiana Puławska Wczesna wyselekcjonowana w 1930 w Puławach przez Bohdana Dzikowskiego W 1933 r. w Polsce uprawiano 1503 ha soi
DOBÓR ODMIAN Bardzo wczesne grupa dojrzałości 000 Tolerancja na długość dnia Tolerancja na niskie temperatury w okresie kwitnienia Wysoki potencjał plonowania Wysokość osadzenia I strąka
Doświadczenia soi w RGD Dłoń UP w Poznaniu (2014) Mavka Merlin Aldana Augusta
Różnice w dojrzewaniu odmian Pola Top Farms Głubczyce, 07.09. 2012 I MG 000 MG I MG Fot. J. Nawracała
Hodowla twórcza soi w Polsce 1. Katedra Genetyki i Hodowli Roślin Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu 2. DANKO Hodowla Roślin Sp. z o.o. 3. Hodowla Roślin Strzelce Grupa IHAR Sp. z o.o. 4. Hodowla Soi AgroYoumis Polska sp. z o.o.
Odmiany soi wpisane do Krajowego Rejestru (COBORU, 2017) Odmiana Data wpisu do KR Zgłaszający Hodowca Abelina 02.03.2016 Saatbau Polska sp. z o.o. Saatzucht Donau Ges.m.b.H. & CoKG (Austria) Aldana 05.03.1992 Hodowla Strzelce Sp. z o. 0. Hodowla Strzelce Sp. z o. o. Grupa IHAR Grupa IHAR (Polska) Aligator 25.02.2015 Euralis Nasiona sp. z o.o. Euralis Semences (Francja) Augusta 13.03.2002 Uniwersytet Przyrodniczy Uniwersytet Przyrodniczy w w Poznaniu Poznaniu (Polska) Erica 03.03.2017 DANKO Hodowla Roślin DANKO Hodowla Roślin sp. z sp. z o.o. o.o. (Polska) GL Melanie 03.03.2017 IGP Polska sp. z o.o. sp. k. Saatzucht Gleisdorf (Niemcy) Madlen 25.02.2015 Hodowla Soi AgroYoumis Hodowla Soi AgroYoumis Polska sp. z o.o. Polska sp. z o.o. (Polska) Maja 03.03.2017 Hodowla Soi AgroYoumis Hodowla Soi AgroYoumis Polska sp. z o.o. Polska sp. z o.o. (Polska) Mavka 06.03.2013 Hodowla Soi AgroYoumis Hodowla Soi AgroYoumis Polska sp. z o.o. Polska sp. z o.o (Polska) Paradis 03.03.2017 Saatbau Polska sp. z o.o. Agroscope Changings- Wädenswil ACW (Szwajcaria) Petrina 03.03.2017 DANKO Hodowla Roślin University of Guelph Business sp. z o.o. Development Office (Kanada) Sculptor 03.03.2017 Norddeutsche Pflanzenzucht Saaten-Union Polska sp. z Hans-Georg Lembke KG o.o. (Niemcy)
Nowa Polska odmiana soi ERICA (2017)
Odmiany soi wpisane do Krajowego Rejestru w 2018 r. (COBORU, 2018) Odmiana Zgłaszający Hodowca Oressa DANKO Hodowla Roślin sp. z Soya-North Co., Ltd, o.o Białoruś Viola DANKO Hodowla Roślin sp. z University of Guelph, o.o Ontario, Kanada Regina Saatbau Polska sp. z o.o Saatzucht Donau Ges.m.b.H. & CoKG, Austria ES Comandor Euralis Nasiona sp. z o.o. Euralis Semences, Francja Caroline Saaten-Union Polska sp. z o.o. Agroscope Changings- Wädenswil ACW, Szwajcaria
Plantacje nasienne soi przyjęte do oceny w 2017 r. (PIORIN, 2017) 25 odmian Odmiana Liczba plantacji Powierzchnia w ha Abelina 18 180,50 Aldana 2 7,00 Aligator 4 50,70 Amandine 4 46,00 Annushka 6 74,01 Atlanta 2 2,78 Augusta 3 12,50 Erica 2 2,89 Lajma 7 48,04 Lissabon 20 170,30 Madlen 6 44,60 Malaga 3 46,00 Mavka 35 198,19 Merlin 45 375,30 Paradis 2 7,50 Petrina 6 59,20 Protina 4 43,69 SG Anser 5 64,00 Silesia 1 20,00 Simona 10 64,86 Sirelia 5 19,26 Solena 3 67,86 Sultana 3 22,16 Violetta 9 48,64 Viorica 1 9,60 Razem 206 1 685,58
Badania rozpoznawcze odmian soi (COBORU, 2017) 27 odmian soi, 27 lokalizacji, wyniki z 23 lokalizacji
OBORU 2017 Lp, Średnia Wzorzec Odmiana Śrem Wójtostwo Głębokie Tarnów Głubczyce Przecław Świebodzin Zybiszów X z 23 lokalizacji % wzorca Długość okresu wegetacji (dni) 50,1 39,6 43,4 41,0 45,4 47,8 43,7 35,2 102 47,3 38,9 42,7 39,1 40,9 44,7 43,0 34,4 100 136 1 Augusta 42,0 35,0 34,2 32,2 30,7 34,9 31,4 27,3 79 126 2 Paradis 40,8 37,1 35,6 32,5 27,3 35,1 31,8 28,8 84 126 3 Erica 43,9 39,5 39,8 34,0 30,5 42,6 38,7 30,9 90 121 4 Adsoy CCA 47,4 38,5 42,2 36,5 37,8 47,4 39,9 32,3 94 130 5 Mavka 47,8 41,0 41,7 39,4 40,6 43,8 43,8 35,0 102 135 6 Madlen 40,7 36,4 39,8 36,8 43,1 38,7 43,9 32,3 94 140 7 Abelina 54,7 42,5 48,5 42,7 46,9 50,2 50,5 38,6 112 134 8 Maja 46,4 34,6 41,0 34,9 37,3 39,9 40,4 32,1 93 136 9 Sculptor 48,1 37,7 38,4 36,8 39,3 41,0 43,7 31,9 93 128 10 Bohemian s CCA 48,9 37,0 40,1 36,8 43,4 42,7 44,0 33,9 98 131 11 Merlin CCA 55,3 42,8 41,8 41,6 47,6 50,3 53,7 37,5 109 132 12 SG Anser CCA 53,5 41,8 43,5 42,0 44,5 40,8 45,6 36,5 106 134 13 Aligator 48,8 41,0 44,8 42,0 43,0 54,3 48,5 36,4 106 139 14 GL Melanie 52,1 40,0 47,7 45,2 47,9 51,0 42,1 37,7 110 139 15 Lissabon CCA 46,9 41,7 44,1 40,0 50,8 51,5 48,5 37,0 108 132 16 Protina CCA 47,8 38,9 44,8 39,1 49,5 50,0 44,4 35,1 102 141 17 RGT Shouna CCA 46,5 36,9 40,8 40,6 46,6 57,4 37,9 34,2 99 146 18 Silesia CCA 49,9 41,8 44,5 40,6 46,6 47,7 46,0 35,3 102 136 19 Sirelia CCA 53,2 39,5 45,2 44,2 51,2 56,1 43,8 37,6 109 137 20 Sultana CCA 44,4 40,1 43,3 40,7 45,3 51,9 44,5 34,5 100 141 21 Petrina 56,9 45,0 48,6 44,4 50,3 50,8 46,6 37,1 108 141 22 Bettina CCA 50,6 46,2 51,2 47,3 50,2 56,3 50,0 39,7 115 148 23 Brunensis CCA 54,3 39,7 42,6 44,2 51,4 50,3 47,6 37,8 110 139 24 Kofu CCA 49,5 40,3 44,3 48,3 54,4 56,4 46,1 39,3 114 145 25 Korus CCA 54,0 36,3 45,1 43,0 48,8 52,7 41,7 37,4 109 145 26 Moravians CCA 51,7 43,0 43,8 43,9 45,8 45,3 48,2 36,6 106 137 27 Naya CCA 53,5 40,8 44,3 45,1 56,2 56,1 40,3 37,4 109 150 Zawartość białka w % Średnia z 10 lokalizacji 39,24 37,84 40,32 39,51 39,32 37,67 39,32 38,57 40,45 38,97 38,96 38,33 38,52 38,53 39,80 38,44 44,27 39,81 40,90 39,42 40,83 38,16 37,86 39,23 37,37 41,29 40,30 39,70
Plon w dt/ha Długość okresu wegetacji COBORU 2017 Odmiana Białogard Radostowo Wrócikowo Średnia z 3 lokalizacji Średnia 27,1 27,7 11,2 21,98 163 146 61 Wzorzec 24,6 29,7 10,5 21,62 Augusta 27,8 22,8 33,5 28,02 146 139 142 Paradis 15,5 32,6 32,5 26,88 145 138 142 Erica - 31,0 26,7 28,85 151 138 143 Adsoy CCA 25,6 28,8 29,8 28,07 152 141 142 Mavka 28,6 32,7 0,0 20,42 161 145 0 Madlen 17,8 26,1 0,0 14,63 171 146 0 Abelina 36,1 32,6 38,0 35,55 162 146 143 Maja 27,9 25,3 0,0 17,74 166 149 143 Sculptor 17,3 26,4 28,6 24,08 158 150 143 Bohemians CCA 21,7 35,5 36,3 31,20 159 137 143 Merlin CCA 37,1 32,4 37,0 35,48 160 138 0 SG Anser CCA 34,0 34,9 38,7 35,87 165 146 0 Aligator 13,9 29,7 0,0 14,55 171 147 0 GL Melanie 32,5 28,9 0,0 20,47 166 149 0 Lissabon CCA 20,8 31,6 0,0 17,46 169 150 0 Protina CCA 33,2 26,5 0,0 19,90 167 162 0 RGT Shouna CCA 21,9 0,0 0,0 7,29 185 166 0 Silesia CCA 18,7 27,9 0,0 15,53 171 149 0 Sirelia CCA 29,5 26,3 0,0 18,59 169 157 0 Sultana CCA 10,6 28,9 0,0 13,16 174 161 0 Petrina 30,3 0,0 0,0 10,11 174 161 0 Bettina CCA 32,1 37,4 0,0 23,16 173 168 0 Brunensis CCA 34,3 29,1 0,0 21,12 171 159 0 Kofu CCA 33,9 32,4 0,0 22,13 171 166 0 Korus CCA 30,8 32,5 0,0 21,07 172 165 0 Moravians CCA 24,1 32,6 0,0 18,91 167 157 0 Naya CCA 19,5 29,6 0,0 16,37 189 170 0 Białogard Radostowo Wrócikowo
Plony roślin bobowatych w doświadczeniach PDO w 2017 r. (COBORU, 2017) Groch Bobik Łubin wąskolistny Łubin żółty Soja Zawartość białka w% 22,4 29,0 29,5 42,6 38,0 Plon białka w dt/ha 10,9 13,7 8,6 6,8 12,7
Uprawa soi Stanowisko System uprawy, Nawożenie Siew Szczepienie nasion bakteriami Bradyrhizobium japonicum Ochrona chemiczna Zbiór Zaprawianie nasion zaprawy fungicydowe Herbicydy (posiewne, powschodowe) Pestycydy Unowocześnienie technologii uprawy konwencjonalnych odmian soi (Glycine max) w warunkach Polski Projekt realizowany w ramach Programu Badań Stosowanych PBS2/A8/25/2013
Wymagania glebowe: średniozwięzła o dobrej strukturze nie można na glebach ciężkich zlewnych kwaśnych - ph < 5.5 piaszczystych po oborniku Stanowisko po zbożach po rzepaku po soi Stanowisko Przygotowanie gleby dobrze spulchniona przed siewem pole dobrze wyrównane głębokość siewu 3-4 cm
Termin siewu Termin siewu - III dekada kwietnia Norma wysiewu 100-120 kg/ha (150 kg/ha) Głębokość siewu 4 cm Rozstaw rzędów 12,5-40cm 30 cm Obsada roślin 60 80 m 2 Duże zdolności kompensacyjne
Szczepienie bakteriami brodawkowymi (Bradyrhizobium japonicum) Szczepionki: HiStick (BASF), IUNG Puławy Bezpośrednio przed siewem Dobre wymieszanie (w zaprawiarce, betoniarce) Zwilżone nasiona NA WIELU POLACH OBSERWUJE SIĘ BRAK BRODAWKOWANIA Fot. J. Nawracała
NAWOŻENIE P 2 O 5 60-80 kg/ha K 2 O 80-120 kg/ha N 32 + 32 kg/ha AZOT - DAWKA DZIELONA W PRZYPADKU SŁABEGO BRODAWKOWANIA NAWOŻENIE AZOTOWE JEST NIEZBĘDNE DO WYDANIA DOBREGO PLONU Fot. J. Nawracała
Walka z chwastami - herbicydy Fot. J. Nawracała
Zalecane herbicydy Achiba 05 EC (chizalofop-p-etylowy) Afalon Dyspersyjny 450 SC (linuron) Boxer 800 EC (prosulfokarb) Corum 502,4 SL (bentazon, imazamoks) Dual Gold 960 EC (S-metolachlor) Focus Ultra 100 EC (cykloksydym) Fusilade Forte 150 EC (fluazyfop-pbutylowy) Inigo 500 SC (metobromuron) Pilot 10 EC (chizalofop-p-etylowy) Plateen 41,5 WG (metrybuzyna, flufenacet) Proman 500 S.C. (metobromuron) Select Super 120 EC (kletodym) Sencor Liquid 600 SC (metrybuzyna) Soleto 500 SC (metobromuron) Stomp Aqua 455 CS (pendimetalina) Targa Super 05 EC (chizalofop-petylowy) Trivko (fluazyfop-p-butylowy)
CHOROBY SOI Dłoń 06.07.2015 Peronospora manshurica Septoria glycines Pseudomonas syringae pv. glycinea Wirus mozaiki soi Sporadyczne występowanie chorób nie wymaga aktualnie stosowania środków chemicznych
Szkodniki soi Rusałka osetnik: motyl, gąsienica i żer gąsienic Zalecane insektycydy Ceta 20 SP (acetamipryd) Kobe 20 SP (acetamipryd) Lanmos 20 SP (acetamipryd) Mospilan 20 SP (acetamipryd) Sekil 20 SP (acetamipryd)
Dojrzewanie i zbiór soi Dojrzewanie Najlepiej do połowy września zrzuca liście nasiona dzwonią w strąkach strąki nie pękają Zbiór jednofazowy kombajnem Wilgotność 12 15% przechowywanie 10-13 % PROBLEM ZE ZBIOREM ODMIAN O DŁUGIM OKRESIE WEGETACJI Fot. J. Nawracała
KORZYŚCI Z UPRAWY SOI WZBOGACENIE PŁODOZMIANU UŻYŹNIENIE GLEBY (AZOT) ZMNIEJSZENIE WYDATKÓW NA NAWOZY AZOTOWE POPRAWA STRUKTURY GLEBY WYŻSZE PLONY ROŚLINY NASTĘPCZEJ OSZCZĘDZANIE ŚRODOWISKA (tylko herbicyd) ZAOPATRZENIE GOSPODARSTWA WE WŁASNE BIAŁKO
Podmioty deklarujące zainteresowanie skupem nasion soi (źródło: Nowoczesna Uprawa, 2017) Nazwa firmy Miejscowość Nazwa firmy Miejscowość Agrocentrum Strzelce Opolskie (Opolskie) Glencore Polska Gdańsk (Pomorskie) Agrolok Agronex Mazury Agronowak Akord Agro Aleda Biochem Cefetra Edano Elewator Jarosław Ełpol FHU Gawor Golub-Dobrzyń (Kuj-Pomorskie) Dębówko (Warmińsko-Mazurskie) Września (Wielkopolskie) Poniec (Wielkopolskie) Wólka Zamojska (Mazowieckie) Kietrz (Opolskie) Gdynia (Pomorskie) Uścikowo (Wielkopolskie) Jarosław (Podkarpackie) Kiełczygłów (Łódzkie) Chróścina (Opolskie) Kalinowski Kampol Karex Michel Natura Eko Osadkowski Super Feedmix Thegra Unipasz Weitsamen WS-Trade Kazimierz (Wielkopolskie) Rusiec (Łódzkie) Działoszyn (Łódzkie) Śmigiel (Wielkopolskie) Góra Kalwaria (Mazowieckie) Bierutów (Dolnośląskie) Czołowo (Wielkopolskie) Warszawa (Mazowieckie) Siemiatycze (Podlasie) Działoszyn (Łódzkie) Puławy (Lubelskie)
Perspektywy uprawy soi w Polsce Czynniki sprzyjające rozwojowi uprawy soi: poszerzenie oferty odmianowej zwiększenie produkcji kwalifikowanego materiału siewnego dopłaty do uprawy roślin strączkowych oraz dopłaty do materiału siewnego, program zazielenienia, w ramach którego można siać rośliny strączkowe w tym soję, pojawienie się w Polsce podmiotów gospodarczych skupujących soję Prowadzenie badań naukowych nad soją (tematy z MR i RW) Przystąpienie Polski do inicjatywy Danube Soya Sprzyjająca atmosfera
30 Średnie miesięczne temperatury w RGD Dłoń w latach 2010-2016 w porównaniu ze średnią miesięczną temperaturą z wielolecia 1956-2009 25 20 O C 15 10 5 0 Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 1956-2009
Dzień Soi RGD Dłoń 21.08. 2015
AgroShow w Bednarach (20 23.09.2013)
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Fot. M. Pawlak