Przemysł drzewny i jego znaczenie Najważniejsze fakty Bogdan Czemko 1
Znaczenie sektora drzewnego Polska, Niemcy i UE Udział sektora drzewnego w przetwórstwie przemysłowym w 2011 roku 15% 13,70% 12% 9,20% 9% 6% 6,30% 8,90% 5,10% 6,00% 3% 0% UE DE PL UE Niemcy Polska Produkcja sprzedana 6,30% 5,10% 9,20% Zatrudnienie 8,90% 6,00% 13,70% Sektor drzewny obejmuje producentów wyrobów z drewna litego, płyt drewnopochodnych, celulozy i mebli. 2
Co warto wiedzieć Roczna wartość globalnej produkcji sektora drzewnego w Polsce to 90,8 mld zł (2011r) Udział sektora drzewnego w tworzeniu polskiego PKB to 1,7% - prawie 2x więcej niż średnia z UE-27 (0,9%) Mamy w UE-27 1 miejsce w produkcji płyt pilśniowych, 2 płyt wiórowych, 4 mebli, 8- materiałów tartych, 9 papieru i tektury. Udział zatrudnienia w przemyśle drzewnym na tle całego polskiego przetwórstwa przemysłowego to aż 13,5% (2011r.) Roczna wartość eksportu to 14 mld, w tym mebli 6 mld. Polska jest 4 w świecie eksporterem mebli (po Chinach, Niemczech i Włochach)
Podział rynku 4
Podział rynku cd. 5
Podział rynku cd. 89,9% firm kupujących drewno (7.281 podmiotów) przerabia go rocznie nie więcej niż 5000 m3. Łącznie ta grupa kupuje 23,28% surowca (6.890 tys. m3) Tylko 32 firmy, tj. 0,39% kupujących, przerabia rocznie powyżej 100.000 m3 drewna okrągłego Łącznie ta grupa kupuje 27,81% surowca (8.231 tys. m3) Grupa firm o przerobie rocznym w przedziale 5001 100.000 m3 drewna okrągłego to 790 podmiotów, czyli 9,71% kupujących, łącznie nabywa 48,91% surowca 6
Dział produkcji według PKB Zatrudnienie w sektorze drzewnym 2011 Rok 2012 około 300 tysięcy miejsc pracy w sektorze drzewnym (łącznie z zatrudnionymi w przemyśle celulozowym, płytowym i meblarskim. W sektorze usług leśnych dodatkowo ok. 50 tys. miejsc pracy nie licząc zatrudnionych sezonowo, w leśnictwie 25 tys.). Drugie miejsce w Polsce pod względem liczby zatrudnionych osób, po przemyśle spożywczym. 2 mln osób czerpie korzyści dzięki pracy w leśnictwie i sektorze drzewnym (w sposób bezpośredni lub pośredni). Każde 100 m3 pozyskanego i przetworzonego w kraju drewna okrągłego tworzy w przybliżeniu 1 miejsce pracy! 7
Wyniki finansowe i produkcja 8
Wyniki finansowe i produkcja cd. Produkcja wyrobów drzewnych, 2009-2013 Produkt / jednostka miary 2009 2010 2011 2012 2013 Tarcica łącznie (tys. m3) 3.882,0 2.119 w tym: tarcica iglasta (tys. m 3 ) 3.408,0 1.839 tarcica liściasta (tys. m 3 ) 474,0 280 Okleiny (tys.m 2 ) 43.712,0 39.743 Płyty parkietowe łącznie (tys. m 2 ) 37.320,2 32.504 z tego: płyty parkietowe do podłóg mozaikowych 1.928,0 1.536 płyty parkietowe pozostałe, w tym laminaty 35.392,2 30.968 4.224,0 2.404 3.769,1 2.128 454,9 276 34.868,0 31.698 40.926,4 40.465 1.966,2 1.529 38.960,2 38.936 4.422,0 2.601 3.946,4 2.323 475,6 278 26.770,0 25.413 46.871,5 46.151 1.881,1 1.405 44.989,8 44.746 4.266,9 2.431 3.811,4 2.189 455,5 242 27.074,0 22.018 51.164,0 50.572 1.782,6 1.310 49.381,4 49.262 ilość 2012=100 4.370,0 2.515 3.900,0 2.256 470,0 259 25.600,0 20.825 54.600,0 53.974 1.720,0 1.253 52.880,0 52.721 102,4 103,5 102,3 103,1 103,2 107,1 94,6 94,5 106,7 106,7 96,5 95,6 107,1 107,0 Uwagi: Wielkości, wydrukowane kursywą, odnoszą się do podmiotów dużych, zatrudniających powyżej 49 osób; pozostałe wielkości (czcionka normalna) dotyczą podmiotów gospodarczych, zatrudniających powyżej 9 osób (tj. średnich i dużych łącznie). Wielkości za 2013 rok, dotyczące podmiotów dużych (kursywa), mają charakter danych rzeczywistych; natomiast wielkości dla podmiotów zatrudniających powyżej 9 osób (czcionka normalna), stanowią szacunki. Źródła: GUS; obliczenia / szacunki własne 9
Podaż drewna okrągłego z lasów w zarządzie LP 10
Export i import drewna Ilość [m3] ZMIANY EKSPORTU I IMPORTU DREWNA OKRĄGŁEGO 2011r. 2012r. 2013r. Udział drewna opałowego [%] Ilość [m3] Udział drewna opałowego [%] Zmiana ilości w stosunku do roku 2011 [%] Ilość [m3] (szac. na podstawie wyniku 11 m-cy) Udział drewna opałowego [%] Zmiana ilości w stosunku do roku 2012 [%] Eksport 2537 25 2648 20 104 4300 38 162 Import 4620 18 4764 37 103 4223 35 89 Źródło: GUS, wyliczenia własne 11
Export surowca iglastego z Polski do Niemiec 2008-2012 2500 2,27 mln 3 2000 1500 1000 1,5 mln m3 2008 2012 2013 500 0,106 mln m3 0 Bazując na statystykach z rynku niemieckiego, import iglastego surowca (bez opału) z Polski wzrósł od 2008 roku z 0,106 mln m³, do blisko 1,5 mln m³ w 2012 roku i aż 2,27 mln m3 w 2013 roku Wzrost exportu z Polski do Niemiec wyniósł w tym okresie 2008 2013r. aż 2142 %, a pomiędzy latami 2012 i 2013 150% Równocześnie własne pozyskanie drewna tartacznego iglastego spadło w Niemczech od 2007 roku z 76 mln m³ na blisko 52 mln m³ w 2012 roku. Spadek pozyskania własnego surowca wyniósł tam 32% czyli 24 mln m3. Część tego braku uzupełnia właśnie import w tym z Polski. Razem z tym drewnem wyjechało z Polski w 2013r. przynajmniej 21 tys. miejsc pracy! 12
Bilans surowca drzewnego w Polsce Drewno ogółem w tysiącach m³ w 2013 roku Eksport 4.300** Lasy Państwowe 37 000 Lasy Prywatne 4 000* Razem 41 000 Import 4.200** Możliwości produkcyjne polskich lasów nie są w pełni wykorzystywane. Szacuje się, że w drzewostanach przeszłorębnych uwięzione jest ok. 94 mln m³ drewna wielkowymiarowego o wartości rynkowej ok. 23 mld zł. Aby to zmienić konieczna jest zmiana prawa zapisanego w ustawie o lasach. * Dane szacunkowe ** Łącznie z drewnem opałowym 13
Zmiana w ustawie o lasach 14
Zmiana w ustawie o lasach cd. Projekt z dn. 07.01.2014r. przyjęty przez Sejm i obecnie obowiązujący w nowej ustawie Art. 1. W ustawie z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2011 r. Nr 12, poz. 59, z późn. zm.1)) wprowadza się następujące zmiany: 1) w art. 18 w ust. 4 w pkt 3 lit. a otrzymuje brzmienie: a) ilości przewidzianego do pozyskania drewna, określonego oddzielnie jako etat miąższościowy użytków rębnych oraz etat powierzchniowy użytków przedrębnych, ; Art. 4. 1. Plany urządzenia lasu zatwierdzone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy zachowują ważność przez okres na jaki zostały zatwierdzone. 2. Do planów urządzenia lasu sporządzonych ale niezatwierdzonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe 15
Zmiana w ustawie o lasach - komentarz Efekt zmian w ustawie o lasach, w postaci spodziewanego wzrostu pozyskania drewna, wynikający z rozdzielenia etatów rębnego i przedrębnego został ograniczony o 90%, a drewno wielkowymiarowe pozyskane z posuszu będzie nadal zmniejszało planowe pozyskanie prowadzone w ramach etatu rębnego. Dalej rozumując, spora ilość gotowego i zaplanowanego do wycięcia drewna wielkowymiarowego, którą szacujemy na 3-4 mln m3 co roku, pozostanie w lesie i będzie nie wykorzystana, zwiększając zasoby drzewostanów przeszłorębnych, już i tak bardzo duże. W efekcie przyjętych rozwiązań ustawowych, ilość ta nie będzie maleć, lecz rosnąć. Ich negatywne skutki gospodarcze będą więc znaczące i wymierne. Sama wartość możliwego do pozyskania a nie pozyskanego drewna wielkowymiarowego może wynieść 1 miliard zł rocznie. Drewno to wykorzystane przez przemysł dałoby kilkukrotny przyrost wartości dodanej oraz do 40 tys. miejsc pracy. Nie wykorzystane w ciągu najbliższych lat zdeprecjonuje się, straci większość swej wartości i zapewne kiedyś pozyskane będzie jako posusz, znów zmniejszając planowe cięcia w dojrzałych drzewostanach. 16
System sprzedaży drewna okrągłego Źródło: www.lasy.gov.pl 17
Ceny drewna 18
Ceny drewna 19
Ceny drewna cd. Powyższy przykład pokazuje, iż to samo drewno może mieć szereg odmiennych cen. Podstawowe znaczenie ma tu cena uśredniona, decydująca o kosztach przedsiębiorstw. Głównym czynnikiem, który ją zawyża, jest cena uzyskiwana na przetargach e-drewno, ewidentnie za wysoka. Pytanie, kto i dlaczego ją zawyża, pozostaje bez odpowiedzi wobec utajnienia przez LP danych uczestników licytacji. Najbardziej prawdopodobne, iż stoją za tym importerzy drewna i działające w ich imieniu firmy. Nie są wykluczone spekulacyjne zachowania części kupujących. 20
Ceny drewna: sosna WC01* 2013 ceny E-system I półrocze 2013 Rozwarstwienie cen jest szczególnie potęgowane przetargami e-systemowymi. Ceny, szczególnie na ścianie zachodniej są przebijane nawet o 50%. Cena ustanowiona na aukcjach e-system PLN/m³ 259 +51% 179 203 +6% +19% 208 197 +32% +16% 181 +7% 190 +14% % - zmiana ceny minimalnej 263 +55% 226 +33% 221 +32 184 +8% *WC01 grupa handlowa drewna tartacznego (cienkie, jakość kl. C), której cena jest licytowana; ceny pozostałych grup handlowych wyliczane są na podstawie tabel z przelicznikami 242 +38% 221 +26% 224 +36% 213 +21% 182 +10% 183 +15% 21
Ceny drewna cd. Tezę o zawyżaniu cen na przetargach e-drewno przez importerów, potwierdza geograficzny rozkład tych cen. Najwyższe są wzdłuż zachodniej i południowo zachodniej granicy kraju, przy czym w 2014r., w stosunku do sytuacji z 2013r. widzimy, że strefa ta rozszerza się na wschód. 22
Średnie ceny drewna okrągłego tartacznego sosna, I kw. 2014r. 300 250 200 Niemcy ** Litwa * 150 100 Polska*** Finlandia* Norwegia* Szwecja Pn* 50 0 Drewno tartaczne sosna Ceny w PLN za m3 *drewno w postaci kłód ** kl. B/C ***dłużyce, wyliczenie na bazie ceny grupy W_Standard 23
Konieczność ewolucji dzisiejszych rozwiązań PYTANIE: czy zadaniem zasad sprzedaży drewna powinno być tylko zapewnienie sprawnego i korzystnego dla PG LP jego zbytu? ODPOWIEDŹ: skoro mowa jest o sprzedaży mienia państwowego ( a tym jest drewno z lasów w zarządzie LP), to jego właściciel Państwo Polskie ma prawo, a nawet obowiązek zadbać o to, aby te zasady zapewniały mu wielorakie i długotrwałe korzyści. Nie oznacza to tylko finansowego zabezpieczenia funkcjonowania PGL LP. Warto przypomnieć, że właśnie myśl, iż drewno z polskich lasów może stać się napędem dla zrujnowanej po I wojnie światowej gospodarki kraju, stała się podstawą powołania do życia instytucji Lasów Państwowych przez rząd Grabskiego w 1924r. Również dziś lasy wspólnie z przemysłem drzewnym mogą stać się realną siłą napędową polskiej gospodarki. Zasoby leśne i możliwość efektywnego nimi zarządzania na dużą skalę, będąca efektem państwowej formy własności obejmującej aż 77,3% wszystkich naszych lasów, tworzy ku temu unikalne w skali Europy i potencjalnie dogodne warunki, których nie wolno nie wykorzystać. 24
Konieczność ewolucji dzisiejszych rozwiązań cd.. Aby więc skorzystać z tej szansy, co najmniej należy: Przyjąć, że utrzymanie miejsc pracy w granicach Polski i rozwój lokalnej aktywności gospodarczej związanej z wykorzystaniem drewna ma, przy wyborze oferty kupna drewna z zasobów należących do państwa, znaczenie równoważne z oferowaną ceną, Zapewnić stabilne i długofalowe zaopatrzenie przemysłu w drewno, pokrywające w możliwie pełny sposób potrzeby wszystkich stabilnie działających, płacących podatki firm, Zapewnić pełną jawność i przejrzystość systemu sprzedaży zapewniającą skuteczną społeczną kontrolę nad jego przebiegiem, Przyjąć i stosować bezwzględną zasadę wspólnego - LP z przemysłem ustalania wszelkich zmian dotyczących klasyfikacji, pomiarów i wyceny surowca drzewnego, 25
Konieczność ewolucji dzisiejszych rozwiązań cd.. Określić warunki i sposób ustalania rynkowej, okresowej ceny drewna, Zabezpieczyć wypracowane rozwiązania przed częstymi zmianami, zapisując je w postaci aktu prawnego (rozporządzenia MG + MŚ) wynikającego ze stosownego upoważnienia ustawowego, Zwiększyć podaż drewna na rynku, w pełni wykorzystując istniejące możliwości produkcyjne lasów, Zlikwidować uciążliwe i szkodliwe mechanizmy towarzyszące sprzedaży drewna, takie jak obciążanie odbiorców kosztami gwarancji zapłaty zobowiązań wobec LP, nieuzasadnione naliczanie im rekompensat za nie poniesione przez LP koszty odzyskiwania należności, Podjąć w Polsce powszechne działania edukacyjne kształtujące wiedzę społeczeństwa o drewnie jako surowcu odnawialnym i przyjaznym człowiekowi oraz o racjonalnych zasadach jego wytwarzania i pozyskiwania w lasach. 26
Dziękuję za uwagę! Bogdan Czemko Polska Izba Gospodarcza Przemysłu Drzewnego 27