Scenariusz lekcyjny dla klas I-III Dokuczanie nie bawi SCENARIUSZ ZAJĘĆ POMAGAJĄCY DZIECIOM ODRÓŻNIĆ ZABAWĘ OD DOKUCZANIA. KRÓTKI OPIS SCENARIUSZA: Podczas zajęć dzieci dowiadują się, czym różni się dokuczanie od zabawy. Dzieci, poprzez aktywne ćwiczenia, opisują swoje zachowania oraz oceniają swoje reakcje i emocje na sytuacje związane z zabawą oraz dokuczaniem. Zagadnienia: Koleżeństwo, dokuczanie, emocje i reakcje na różne sytuacje Czas: 45 minut Pytanie kluczowe: Czym jest dokuczanie? Czym jest zabawa? Jak się zachowuję, kiedy coś sprawia mi przyjemność? Jak się zachowuję, kiedy coś jest dla mnie trudne/nieprzyjemne? Jak odróżnić dokuczanie od zabawy? Cele lekcji: Uczniowie i uczennice: rozumieją, jak odróżnić i po czym poznać, że coś jest zabawą, a coś dokuczaniem; opisują swoje reakcje i emocje związane z sytuacjami radosnymi (zabawą) i przykrymi (dokuczaniem); potrafią określić, jak mogą się zachować/zareagować w sytuacji, kiedy ktoś im dokucza, a nawet kiedy ktoś je bije; wyjaśniają, czym jest cyberprzemoc. 01
Związek z podstawą programową: Cele kształcenia wymagania ogólne I. W zakresie fizycznego obszaru rozwoju uczeń osiąga: 4) umiejętność respektowania przepisów gier, zabaw zespołowych i przepisów poruszania się w miejscach publicznych; II. W zakresie emocjonalnego obszaru rozwoju uczeń osiąga: 1) umiejętność rozpoznawania i rozumienia swoich emocji i uczuć oraz nazywania ich; 2) umiejętność rozpoznawania, rozumienia i nazywania emocji oraz uczuć innych osób; potrzebę tworzenia relacji; 3) umiejętność przedstawiania swych emocji i uczuć przy pomocy prostej wypowiedzi ustnej lub pisemnej, różnorodnych artystycznych form wyrazu; 4) świadomość przeżywanych emocji i umiejętność panowania nad nimi oraz wyrażania ich w sposób umożliwiający współdziałanie w grupie oraz adaptację w nowej grupie. III. W zakresie społecznego obszaru rozwoju uczeń osiąga: 5) umiejętność tworzenia relacji, współdziałania, współpracy oraz samodzielnej organizacji pracy w małych grupach, w tym organizacji pracy przy wykorzystaniu technologii; Metody: Burza pomysłów metody aktywizujące praca z obrazkami, praca plastyczna Środki dydaktyczne i materiały: tablica, kreda, flamastry, kredki, kartki a4 karta pracy nr 1 Formy pracy: praca indywidualna praca grupowa praca w parach 02
Przebieg zajęć: MODUŁ 1: WPROWADZENIE I TWÓRCZA ROZGRZEWKA 1. Przywitaj dzieci i wprowadź je w temat zajęć. Zapowiedz, że będziecie dzisiaj rozwiązywać różne zagadki, które ułatwią dzieciom rozumienie, czym jest dokuczanie i jak odróżnić je od zabawy. 2. Zaproś uczniów i uczennice do twórczej rozgrzewki. Poproś dzieci, aby wstały z miejsca. Przesuńcie ławki i krzesła na bok. Poproś uczniów i uczennice, aby swobodnie rozeszli się po sali. 3. Na Twój znak stop, każdy uczeń i uczennica szuka sobie pary. Kiedy wszystkie dzieci połączą się w pary, poproś je, aby stanęły naprzeciwko siebie. Powiedz dzieciom, że przeczytasz im teraz listę emocji/uczuć, prosząc je, aby każdy z nich na swój sposób, wyraźnie, tak jak najlepiej potrafi, pokazał swojej partnerce/swojemu partnerowi usłyszane hasło. Uczniowie i uczennice nie mogą używać głosu, a emocje pokazują tylko za pomocą mowy ciała, min, gestów. Teraz powoli czytaj uczniom i uczennicom listę emocji/uczuć: wściekłość, bezpieczeństwo, smutek, zadowolenie, radość, złość, zdziwienie, energia, zawstydzenie, strach. Możesz zmodyfikować ćwiczenie, prosząc uczniów i uczennice o znalezienie nowej pary po każdym przeczytanym haśle. Dzięki temu uczniowie i uczennice bardziej się integrują i pracują z większą liczbą partnerów. 03
4. Po przeczytaniu wszystkich haseł z listy emocji/uczuć, usiądźcie w kręgu. Zapytaj uczniów i uczennice, czy było im ciężko pokazać te czytane przez ciebie emocje bez użycia słów? Po czym można poznać, jak ktoś reaguje, co ktoś czuje? Możesz podpowiadać uczniom i uczennicom, że emocje innych osób można identyfikować, odczytywać po ich słowach, gestach, wyrazie twarzy, zachowaniu. Porozmawiaj z dziećmi o tym, w jakich sytuacjach (np. w szkole, w domu) czują jakie emocje? 5. Zakończ rozmowę w kręgu podsumowaniem, że czymś, co wywołuje bardzo wiele emocji i uczuć są takie zachowania jak: dokuczanie i zabawa. Zapytaj uczniów i uczennice, jak rozumieją słowo: dokuczanie. Podpowiedz im, że dokuczanie to powtarzające się, celowe złe traktowanie innych, sprawianie im przykrości. Może zdarzyć się każdemu, w każdym miejscu (w szkole, domu, a nawet w internecie). Dokuczaniem jest na przykład: przezywanie, ignorowanie kogoś (czyli nieodpowiadanie na jego/jej pytania, brak reakcji), popychanie, ośmieszanie, krzyk i wiele innych zachowań, których nikt nie lubi doświadczać. 1 6. Następnie podziel tablicę na pół, zapisując po lewej i po prawej stronie: Co czujesz, kiedy ktoś Ci dokucza, albo gdy widzisz sytuację, w której ktoś komuś dokucza? Co czujesz podczas zabawy? Poproś uczniów i uczennice, aby w formie burzy pomysłów podawali ci przykłady emocji, uczuć, które towarzyszą im podczas zabawy i które wywołuje u nich dokuczanie. Zapisuj na tablicy wszystkie emocje podawane przez dzieci. 7. Podsumuj ćwiczenie, wskazując, że zabawie zazwyczaj towarzyszą pozytywne, radosne emocje i uczucia, natomiast dokuczanie jest zachowaniem, które raczej się dzieciom nie podoba i powoduje przykrość oraz smutek. (10 min) 1 Definicja pochodzi ze strony: http://badzkumplem.cartoonnetwork.pl/#/czym-jest-dokuczanie 04
MODUŁ 2: ROZRÓŻNIAMY ZABAWĘ OD DOKUCZANIA 1. Podziel uczniów i uczennice na grupy 4-osobowe (np. za pomocą kolorowych karteczek, puzzli, wyliczanki). Każdej grupie przekaż zestaw obrazków z karty pomocniczej nr 1. 2. Poproś dzieci, aby porozmawiały o sytuacjach, zachowaniach, jakie widzą na ilustracjach. Poproś uczniów i uczennice, aby w grupie ustalili, który obrazek pokazuje dokuczanie, a który zabawę. Poproś dzieci, aby oznaczyły w wyraźny sposób obrazki, na których widzą dokuczanie (np. smutną miną) oraz te, na których widnieje zabawa (np. wesołą miną). 3. Poproś grupy o prezentację na forum klasy rezultatów swojej pracy. Sprawdzaj uważnie, czy uczniowie i uczennice z różnych grup w ten sam sposób odróżnili zabawę od dokuczania. Podsumujcie ćwiczenie wspólną rozmową, czy wszystkie grupy oznaczyły obrazki tak samo? Jeśli nie, to z czego mogą wynikać różnice? 4. Zwróć uwagę uczniów i uczennic, że niektóre obrazki przedstawiają sytuacje, które dla jednych mogą być zabawą, a dla drugich stanowią dokuczanie, np. zabieranie piórnika, żartowanie sobie z kolegi/koleżanki u jednych osób może wywoływać śmiech, a innym może być przykro. Porozmawiaj z dziećmi o tym, jak one same rozpoznają, czym jest zabawa, a czym dokuczanie? 05
5. Jeśli uczniowie i uczennice mają problem z odpowiedziami na to pytanie, podpowiedz im, że jeśli drugiej osoby coś nie bawi, nie cieszy, a jej/jego reakcja jest zupełnie inna niż byśmy się spodziewali, to oznacza, że to już nie jest dla niej zabawa. Zapytaj uczniów i uczennice, co oni sami mogą zrobić, kiedy dana zabawa im nie odpowiada i nie chcą brać w niej udziału? Odpowiedzi uczniów i uczennic możesz zapisywać na tablicy lub rysować w formie obrazków/piktogramów na tablicy. Jeśli to pytanie jest za trudne, podpowiadaj dzieciom różne rozwiązania: Możecie krótko i stanowczo powiedzieć, że nie zgadzacie się na takie traktowanie. Pokażcie, że jesteście pewni siebie: wyprostowani, z podniesioną głową. Taka postawa sprawi, że będziecie wyglądać na odważną osobę, która poradzi sobie w każdej sytuacji. Nie przejmujcie się i po prostu opuśćcie grupę, wyjdźcie z tej zabawy. Zignorujcie dokuczanie: odejdźcie od osoby, która wam dokucza, zmieńcie ławkę lub miejsce na korytarzu, zacznijcie się bawić z innymi osobami, itp. Pokażcie swoje poczucie humoru: obróćcie w żart rzeczy, które słyszycie. Śmiech zawsze rozbraja trudne sytuacje. Jeśli uda się wam roześmiać w trudnej sytuacji, to pokażecie drugiej osobie, że się nie przejmujecie, że dokuczanie nie przynosi żadnych rezultatów. Zawsze macie prawo prosić o pomoc informowanie innych, także dorosłych, o tym, że ktoś was rani, a wy nie potraficie sobie z tym poradzić, że jest to dla was trudna sytuacja nie jest skarżeniem, tylko szukaniem pomocy. 6.Zwróć szczególną uwagę dzieci na obrazek, który prezentuje bójkę. Wyjaśnij im, że bójka, bicie się to już nie tylko dokuczanie, a wręcz przemoc fizyczna, przez którą można kogoś skrzywdzić, doprowadzić do obrażeń jego ciała. Nie wolno nikogo kopać i bić, nikt z nas nie lubi, kiedy wyrządza mu się krzywdę, kiedy jego/jej ciało boli. Zastanów się wspólnie z uczniami i uczennicami, co należy zrobić w sytuacji, kiedy ktoś inny zaczyna go/ją bić. Podpowiedz uczniom i uczennicom, że ich pierwszym krokiem powinno być głośne i stanowcze powiedzenie: Nie, nie chcę, nie zgadzam się na takie traktowanie. Jeśli to nie wystarczy, należy jak najszybciej odejść od atakującej osoby, uciec. Następnie należy opowiedzieć komuś dorosłemu o tym, co się stało. 06
7. Pokaż uczniom i uczennicom raz jeszcze dwa obrazki, które dotyczą cyberprzemocy. Potraktuj je jako pretekst do głębszej rozmowy z dziećmi na ten temat. Wyjaśnij, że ta sama rzecz jak telefon komórkowy lub komputer jednym osobom może służyć do zabawy, a przez innych może być wykorzystywana do dokuczania. Zapytaj się dzieci, czy lubią bawić się telefonem komórkowym, grać na nim, nagrywać nim różne filmiki? Pokaż im obrazek, na którym dzieci nagrywają telefonem komórkowym osobę, która się wywróciła. Zapytaj uczniów i uczennice, do czego w tym przypadku został wykorzystany telefon? Jak uczniowie i uczennice poczuliby się, gdyby ktoś nagrał ich samych w podobnej sytuacji i bez ich wiedzy, zgody pokazywał innym to nagranie, robiąc z tego żarty? Zapytaj się uczniów i uczennice, czy spotkali się już z podobną sytuacją? Czy słyszeli o cyberprzemocy? 8. Zapisz na tablicy słowo: CYBERPRZEMOC. Wyjaśnij uczniom i uczennicom, że cyberprzemoc to połączenie dwóch słów: cyber, czyli w internecie/za pomocą internetu oraz przemoc, czyli zachowanie, które krzywdzi drugiego człowieka. Osoby, które stosują cyberprzemoc krzywdzą innych, używając do tego celu internetu albo telefonów komórkowych. W przeciwieństwie do przemocy fizycznej, cyberprzemoc nie zostawia śladów na ciele i nie widać jej gołym okiem. Osoby, które doświadczyły cyberprzemocy czują się zranione i bardzo przeżywają to, co je spotkało, boją się, są zawstydzone, zezłoszczone. Cyberprzemocą może być np. publikowanie czyjegoś zdjęcia bez jego zgody w internecie, obrażanie kogoś poprzez pisanie różnych brzydkich komentarzy na temat tej osoby pod zdjęciem, straszenie czy wyśmiewanie kogoś za pomocą telefonu komórkowego czy internetu właśnie 2. 9. Zapytaj uczniów i uczennice, co należy zrobić w sytuacji, kiedy ktoś stosuje wobec nich cyberprzemoc, korzystając z internetu lub telefonu komórkowego. Podpowiedz dzieciom różne rozwiązania: mogą natychmiast porozmawiać z osobą, która dokonuje cyberprzemocy i powiedzieć jej stanowczo, że nie życzą sobie takiego traktowania, że im się to nie podoba, że to ich rani; mogą odejść szybko z miejsca, w którym np. inna osoba ich nagrywa telefonem (podkreśl, że uczniowie i uczennice powinni powstrzymywać się od próby zabierania osobie ich atakującej telefonu, nie powinni reagować agresywnie i ze złością) lub skasować niemiłe komentarze; jeśli sytuacja z cyberprzemocą się powtarza i staje się natrętna powinni o tym porozmawiać z kimś dorosłym. (20 min) 2 Definicja cyberprzemocy pochodzi ze strony: https://116111.pl/problemy/czym-jest-cyberprzemoc,aid,53 07
MODUŁ 3: CZYM DLA MNIE JEST ZABAWA, A CZYM DOKUCZANIE? 1. Czas na przykłady dzieci i pracę indywidualną. Rozdaj teraz każdej uczennicy i każdemu uczniowi kartkę w formacie a4. Poproś uczniów i uczennice, aby każdy i każda z nich podzielił/-a swoją kartkę na pół, a na każdej z części narysował/-a: przykład zabawy w klasie/szkole/na podwórku, którą lubi przykład dokuczania z klasy/szkoły/podwórka, którego nie lubi 2. Kiedy wszystkie dzieci narysują na kartkach swoje przykłady, poproś je, aby dobrały się w pary. Możesz poprosić uczniów i uczennice, aby dobrali się w parę z osobą, z którą dzisiaj najmniej rozmawiali. Mogą też połączyć się pod kątem jakiejś charakterystycznej cechy, np. koloru włosów, ubrania, itp. Poproś pary, aby porozmawiały ze sobą o narysowanych przez siebie przykładach zachowań, zabaw, sytuacji. Co łączy ich obrazki, a co je różni? Jakie emocje towarzyszą dzieciom, kiedy znajdują się w tych sytuacjach? Czy coś je zaskoczyło na obrazku/obrazkach partnera/-ki? 3. Na zakończenie poproś, aby dzieci zaczepiły swoje obrazki na tablicy ponownie podziel tablicę na pół, zapisując na poszczególnych jej częściach: zabawa dokuczanie Poproś uczniów i uczennice, aby przykleili swoje obrazki w odpowiednich miejscach. (15 min) 08
MODUŁ 4: PODSUMOWANIE 1. Zapytaj uczniów i uczennice na forum, czy coś ich zaskoczyło przy ćwiczeniu z rysowaniem? Czy rysunki ich partnera/-ki z pary były podobne? 2. Przyjrzyjcie się tablicy obklejonej rysunkami. Zastanówcie się, czy możecie coś wspólnie jako klasa zrobić, by zdarzało się mniej nieprzyjemnych zachowań, a więcej takich, które wszyscy lubią? 3. Na podsumowanie zajęć możesz wyświetlić, przy pomocy tablicy interaktywnej, krótki filmik, który powstał w ramach kampanii Bądź kumplem, nie dokuczaj. Spot kampanii znajdziesz na oficjalnej stronie projektu www.badzkumplem.cartoonnetwork.pl 4. Podziękuj dzieciom za wspólny czas i zaangażowanie w zajęcia, życząc im dużo zabawy bez dokuczania. Materiał przygotowany przez Grete Drozdziel-Papuga z Centrum Edukacji Obywatelskiej w ramach kampanii społecznej Cartoon Network "Badz kumplem, nie dokuczaj". 06
Karta pracy nr 1 09
Karta pracy nr 1 10
Karta pracy nr 1 11
Karta pracy nr 1 12
Karta pracy nr 1 13
Karta pracy nr 1 15 789 14
Karta pracy nr 1 15