Nabór, selekcja i dobór środków treningowych na etapie przygotowania wszechstronnego Marek Chmielewski I. Nabór (dobór; preselekcja, selekcja wstępna) 1. Cel: poszukiwanie utalentowanych, a przynajmniej uzdolnionych jednostek a) Definicja talentu: wybitne predyspozycje w obrębie motoryki, somatyki i psychiki przy pozytywnych uwarunkowaniach genetycznych i środowiskowych 2. Rodzaje naboru a) Spontaniczny (naturalny) - wszyscy chętni (np. z ogłoszenia), rekomendacja rodziców, itp. b) Intuicyjny - wybór dokonany przez trenera w oparciu o rekomendację nauczycieli wf, obserwacja zawodów szkolnych, i czwartków LA itp. c) Kierowany (systemowy) - właściwie opracowane metody pozwalające ocenić, czy i w jakim stopniu jednostka przystaje do modelu mistrza II. Przedmiot badania (co badamy?) 1. Poziom sprawności fizycznej a) Zastanej (uwarunkowanej genetycznie i środowiskowo) b) MoŜliwości rozwojowe motoryka i somatyka w powiązaniu z wiekiem biologicznym c) Zdrowie ogólne 2. Uzdolnienia ruchowe (pogranicze motoryki i psychiki) czyli tzw. potencjał ruchowy wyznaczony poziomem i rodzajem współzaleŝności cech motoryki a) Genetycznie uwarunkowana łatwość i trwałość uczenia się ruchu 3. Wartości psychiczne (badane po selekcji wstępnej) a) Motywacja b) Ambicja c) Poczucie odpowiedzialności d) Nastawienie na sukces e) Intelekt (inteligencja) i komunikatywność f) Poziom zrównowaŝenia psychicznego odporność na stres treningowy i startowy 4. Pozostałe czynniki (badane po selekcji wstępnej) a) Stopień rozwoju biologicznego b) MoŜliwości rozwoju somatycznego c) Wydolność np. test Wingate, pułap tlenowy, itp. d) Psychikę: czasy reakcji, test niepokoju, test walki, inteligencję, itp.
III. IV. Metody naboru (jak badamy wybrane przykłady) 1. Wyjściowe sprawdziany motoryczno-somatyczne tab.1 2. Wyjściowe sprawdziany motoryczno-somatyczne kwalifikujące do poszczególnych bloków konkurencji. Tab.2 3. Wskaźniki naborowo-selekcyjne do kadry wojewódzkiej (dawniej makroregionu) tab.3 Selekcja (ciąg selekcyjny) 1. Selekcja wstępna (preselekcja) 2. Selekcja permanentna (ciągła) w trakcie trwania procesu szkolenia (proces ciągły i dynamiczny) 3. Selekcja okresowa jako sposób wyznaczenia optymalnej drogi rozwoju zawodniczego a) Na przełomie okresów treningowych i mezocykli (tzw. mikrocykl kontrolny) b) Na przełomie etapów szkoleniowych 4. Prognozowanie tempa rozwoju i moŝliwości wynikowych jako istota procesu selekcyjnego V. Trening na etapie przygotowania wszechstronnego i dobór środków treningowych. 1. Znaczenie etapu przygotowania wszechstronnego - budowanie fundamentu 2. Czas trwania etapu i wiek ćwiczących w zaleŝności od: a) Zastanego poziomu cech motorycznych, wieku biologicznego, moŝliwości rozwojowych i rodzaju styczności z kulturą fizyczną w okresie przednaborowym b) Tempa rozwoju motoryczności i umiejętności c) Typu treningu - przeciwstawienie treningu progresywnego treningowi intensywnemu 3. Cel główny przygotowań na tym etapie a) Przekonstruowanie młodego człowieka w taki sposób, aby w przyszłości (na następnych etapach) mógł się dalej rozwijać i osiągnąć wynik do jakiego jest predysponowany b) Równoczesna praca nad motoryką, psychiką i mentalnością 4. Główne zasady (co trenujemy i w jaki sposób) a) Stymulacja rozwoju motoryki w oparciu o prawidłowe rozumienie znaczenia okresów sensytywnych. b) Dobór właściwych środków treningowych (adekwatnych do moŝliwości wykonania ćwiczenia) c) Stopniowanie trudności: od środków o prostej strukturze ruchu do złoŝonych d) Dobór środków o zawartości elementu wszechstronnego oddziaływania (kaŝdy środek treningowy powinien zawierać aspekt umiejętności i odwrotnie e) Kształtowanie obszerności, swobody i poprawności technicznej ruchu 5. Główne akcenty treningowe jednostek w mikrocyklu tygodniowym przy rozumieniu powyŝszych zasad. 6. Podział na okresy w planie rocznym
7. Przykładowe mikrocykle w okresie przygotowania ogólnego i w okresie startowym 8. Przykładowe ilości treningów i ilości ćwiczeń kształtujące poszczególne cechy motoryczne Cecha motoryczna Ilość treningów siła 57 47 Skoczność 68 48 Wytrzymałość 66 34 biegowa Spr bieg 38 33 11 52 Zwinność, gibkość Ilość środków treningowych Ilość treningów ogółem 240 183 Ilość ćwiczeń głównych Ilość ćwiczeń ogółem 183 + ok. 120 w rozgrzewce 9. Przykładowe wskaźniki frekwencji i progresji wynikowej zawodników Zawodnik Frekwencja % 13 lat 14 lat 15 lat 16 lat Wiek biol Uwagi A.K. 96.7 5.04 6.18 6.77 9.91 N Rezygnacja K.H. 97.4-5.07 5.75 6.29 N M.W. 97.0-5.61 6.29 6.72 O P.S. 96.7-4.98 5.81 6.37 P (13.98) M.R. 95.8-5.21 6.22 6.64 N M.K. 75.6 - - 5.70 6.30 O Rezygnacja M.Cz. 96.5-5.11 5.71? O K.S. 92.0 4.96 5.72?? N R.A. 88.6 - - 5.60 6.64 O VI. Podsumowanie treści wykładu oraz końcowe uwagi ogólne. KRYTERIA NABORU DO KADRY WOJEWÓDZKIEJ Podstawą do opracowania poniŝszych wskaźników jest materiał opublikowany przez Zespół Szkoleniowy Trenerów Makroregionalnych przy PZLA w 1996 roku (X 96 r.) i wdroŝony w 1997 r. jako podstawowe kryterium kwalifikacyjne do Kadr Makroregionalnych. Od dawna trenerzy LA odczuwali potrzebę stosowania wskaźników, które opierałyby się na obiektywnych, ogólnie przyjętych podstawach i czynili mniej lub bardziej wycinkowe próby ich sformułowania. Zespół szkoleniowców (Marek Chmielewski pomysłodawca koncepcji, Ireneusz Zgrzebnicki, Czesław Cybulski, Jerzy Sudoł, Aleksander Zdybel i Włodzimierz Wegwerth) po usystematyzowaniu wcześniejszych materiałów i wprowadzeniu własnych, opartych na zgromadzonej dokumentacji -zaproponował zestaw wskaźników przyjęty następnie przez Komisję MłodzieŜową PZLA i Zespół Szkoleniowy PZLA. Oficjalne ich wdroŝenie w 1997 r. poprzedzone zostało wieloma konsultacjami ze szkoleniowcami o największych w kraju osiągnięciach i dyskusjami w liczniejszych gremiach.
Niniejsze wskaźniki zostały nieznacznie zmodyfikowane; obniŝono niektóre pułapy wyników w niŝszej punktowo kategorii (5, 3 pkt), Rozszerzono moŝliwość zdobywania punktów za odpowiednio wysokie pozycje w tabelach wynikowych PZLA, zamieniono niektóre konkurencje na aktualnie obowiązujące w kat. Młodzików a takŝe zmieniono kategorię waŝności niektórych wskaźników. Proponujemy takŝe poszerzenie ich roli i zastosowania nie tylko jako kryterium kwalifikacyjnego i selekcyjnego do kadry województwa, ale takŝe jako zestaw wskaźników określający pułap wyjściowy przy konstruowaniu rocznego planu treningowego i obiektywny punkt odniesienia przy sprawdzianach okresowych. Kolejna weryfikacja i modyfikacja wskaźników została dokonana w czerwcu 2004 r. Dotyczy wskaźników podstawowych (grupa I), które zostały dostosowane do aktualnego poziomu lekkoatletyki w Polsce i w województwie lubelskim. Większość wskaźników tej została obniŝona a w rzutach i biegach przez płotki zmieniona ze względu na zmiany przepisów (cięŝar sprzętu, promień pola rzutów, wysokość płotków). Utrzymano zasady dotyczące kategorii młodzieŝowej (20 22 lata). Szkoleniem w kadrze wojewódzkiej w tej kategorii wieku mogą być objęci zawodnicy klasy I oraz zawodnicy osiągający wyniki w górnej strefie klasy II, rekomendowani przez trenera kadry (dotyczy to wyłącznie 20-latków). Wskaźniki 2002 część opisowa Zestaw wskaźników podzielony został na trzy. Suma punktów uzyskanych w kaŝdej z nich mówi o poziomie wyjściowym zawodnika i jego potencjale. Grupa I wskaźniki podstawowe (wynikowo somatyczne) Decydującą rolę odgrywa tutaj wynik w konkurencji głównej, wymiary i proporcje ciała, poziom wiodącej cechy motorycznej. Grupa II wskaźniki pomocnicze (motoryczno techniczne) Głównie wskaźniki poziomu cech motorycznych, sprawności specjalnej i wyniki w konkurencjach pokrewnych. Grupa III wskaźniki dodatkowe (rankingowo preferencyjne) Głównie pozycja w rankingu ogólnopolskim, miejsce w tabelach PZLA, skuteczność startowa, preferencje trenera kadry wojewódzkiej itp. Wskaźniki grup I i II zostały zróŝnicowane; uwzględniono specyficzne potrzeby motoryczne, somatyczne i fizjologiczne kaŝdej konkurencji i przedstawiono w formie tabel. Wskaźniki III i przyporządkowane im punkty przedstawiono w formie opisowej. Tabela 1 moŝliwych do zdobycia punktów w poszczególnych blokach konkurencji i ich procentowe rozbicie na. Grupa I Grupa II Grupa III Suma pkt Suma Blok konkurencji wskaźniki wskaźniki wskaźniki % podstawowe pomocnicze dodatkowe Skok - 10 Płotki - 10 wskaźników I i II 30 pkt 40 % 30 pkt 40 % 20 pkt 27 % 20 pkt 27 % 33 % 33 % 75 pkt 75 pkt Proponowane kryterium kwalifikacyjne pkt 38 38
Sprint 8 Rzuty 8 Biegi 6 Chód - 6 wskaźników I i II 37 % 37 % 39 % 45% 16 pkt 25 % 16 pkt 25 % 12 pkt 20 % 12 pkt 22% 38 % 38 % 41 % 18 pkt 33% 65 pkt 61 pkt 61 pkt 54 pkt 100% 33 33 31 29 U W A G A! Nie opracowano wskaźników w skoku o tyczce i wielobojach. Grupa III wskaźniki dodatkowe (rankingowo preferencyjne) 8* pkt Mistrzostwo Polski w letnich MPJ, OOM, MP Młodzików. 6* pkt medal w letnich MP (kategoria j. w.) 4* pkt medal w przełajowych i halowych MP (kategoria j. w.) 4* pkt miejsce w ósemce letnich MP (kategoria j. w.) 4* pkt miejsce w trójce letnich MP w swoim roczniku (18, 16 lat) 3** pkt miejsce w ósemce w tabelach wynikowych PZLA w swojej kategorii wiekowej. 2** pkt miejsce w ósemce w tabelach wynikowych PZLA w swoim roczniku (18, 16 lat) 1** pkt miejsce w szesnastce w tabelach wynikowych PZLA w swoim roczniku (18, 16 lat) 4 pkt wynik w rozpatrywanej konkurencji równy lub lepszy od limitu sześciu punktów dla zawodników o rok starszych (tzw. przebitka wynikowa) 3 pkt wiek biologicznie opóźniony 1 pkt wiek biologiczny w normie 5 lub 4 lub 3 pkt punkty preferencyjne trenera kadry wojewódzkiej (patrz objaśnienia) 2 pkt staŝ treningowy: juniorzy 3 lata i mniej, juniorzy młodsi 2 lata i mniej, młodzicy 1 rok i mniej. * i ** - punkty przyznawane za jedno osiągnięcie.