ANALIZA RYNKU AMERYKAŃSKIEGO

ANALIZA RYNKU AMERYKAŃSKIEGO 1

Spis treści I Stany Zjednoczone Ameryki - Dane ogólne... 3 1. Terytorium USA... 3 2. Demografia USA... 4 3. Surowce naturalne... 7 4. Szkolnictwo wyższe... 7 5. Infrastruktura... 13 6. Gospodarka amerykańska... 14 7. Konkurencyjność gospodarki amerykańskiej... 19 8. Innowacyjność, nakłady na B+R... 20 9. Patenty i zgłoszenia patentowe... 24 10. Atrakcyjne regiony na prowadzenie działalności gospodarczej... 26 11. Przedsiębiorczość w USA... 32 12. Działalność startupowa w USA... 39 13. Polsko-amerykańska wymiana handlowa... 43 II Sytuacja w wybranych sektorach gospodarki USA... 46 1. Rolnictwo... 46 2. Branża informatyczna... 46 3. Branża finansowa i ubezpieczeniowa... 48 4. Branża budowlana... 49 5. Branża lotnicza i obronna... 50 6. Branża chemiczna... 51 7. Branża motoryzacyjna... 52 8. Branża rozrywkowa i medialna... 53 9. Branża hotelarska... 54 10. Branża handlowa... 55 2

I Stany Zjednoczone Ameryki - Dane ogólne 1. Terytorium USA Stany Zjednoczone Ameryki (z ang. United States of America USA) są państwem federacyjnym o powierzchni 9,83 mln km kwadratowych 1 (czwarte największe państwo świata), położonym w Ameryce Północnej. USA graniczy od północy z Kanadą, od południa z Meksykiem. Od zachodu z państwem graniczą Ocean Spokojny i Arktyczny, od wschodu - Atlantyk. Oprócz części kontynentalnej Stany Zjednoczone rozciągają się także na terytoriach zależnych (Baker Island, Guam, Howland Island, Jarvis, Johnson Atoll, Kingman Reef, Mariany Północne, Midway, Navassa Island, Palmyra, Portoryko, Samoa Amerykańskie, Wake Island, Wyspy Dziewicze). Kraj podzielony jest administracyjnie na 50 stanów oraz 1 okręg (District of Columbia). Prawie wszystkie stany dzielą się na mniejsze jednostki hrabstwa. 37 stanów posiada powierzchnię przekraczającą 100 km kwadratowych. Stan Powierzchnia (tys. km 2 ) Stan Powierzchnia (tys. km 2 ) Stan Powierzchnia (tys. km 2 ) Alabama 135,77 Kentucky 104,66 North Dakota 183,11 Alaska 1723,34 Louisiana 135,66 Ohio 116,10 Arizona 295,23 Maine 91,63 Oklahoma 181,04 Arkansas 137,73 Maryland 32,13 Oregon 254,8 California 423,97 Massachusetts 27,34 Pennsylvania 119,28 Colorado 269,60 Michigan 250,49 Rhode Island 4 South Carolina 82,93 Connecticut 14,36 Minnesota 225,16 Delaware 6,45 Mississippi 125,44 South Dakota 199,73 District of Columbia 0,18 Missouri 180,54 Tennessee 109,15 Florida 170,31 Montana 380,83 Texas 695,66 Georgia 153,91 Nebraska 200,33 Utah 219,88 Hawaii 28,31 Nevada 286,38 Vermont 24,91 New Hampshire 24,21 Virginia 110,79 Idaho 216,44 Illinois 150 New Jersey 22,59 Washington 184,66 Indiana 94,33 New Mexico 314,92 West Virginia 62,76 Iowa 145,75 New York 141,30 Wisconsin 169,64 Kansas 213,10 North Carolina 139,39 Wyoming 253,34 Tabela 1.1 powierzchnia całkowita stanów USA oraz rejonu District of Columbia; źródło: United States Census Bureau, strona: https://www.census.gov/geo/reference/state-area.html#n4 1 Uwzględniając powierzchnię całkowitą 50 stanów oraz okręgu District of Columbia; źródło: United States Census Bureau, strona: https://www.census.gov/geo/reference/state-area.html#n4 3

2. Demografia USA Populacja Stanów Zjednoczonych ulega ciągłemu zwiększeniu. Zgodnie z szacunkami demograficznymi 2 liczba ludności USA wzrosła z 308,7 mln w 2010 r. do 323,1 mln w 2016 r. W populacji przeważają kobiety (164 mln w 2016 r.). Najbardziej licznymi grupami wiekowymi są grupy 21-30 lat (45,38 mln), 0-10 lat (44,5 mln), 51-60 lat (43,81 mln). 50000000 45000000 40000000 35000000 30000000 25000000 20000000 15000000 10000000 5000000 struktura populacji USA w podziale na wiek (2016 r.) 0 0-10 11-20 21-30 31-40 41-50 51-60 61-70 71-80 80+ Wykres 1.1 Struktura populacji USA w podziale na wiek (dane szacunkowe za 2016 r.); źródło: opracowanie na podstawie: Annual estimates of the resident population by single year of age and sex for the United States: April 1, 2010 to July 1, 2016, źródło: www.census.gov Populacja Stanów Zjednoczonych będzie stabilnie wzrastać. Potwierdzają to prognozy ONZ. Zgodnie ze scenariuszem optymistycznym, zakładającym wysoki poziom dzietności w przyszłości liczba ludności USA osiągnie w 2100 r. 647,3 mln. W przypadku scenariusza umiarkowanego (zakładającego umiarkowany wzrost dzietności) pod koniec XXI w. w USA mieszkać będzie 450, 4 mln osób. Warto 2 Annual estimates of the resident population by single year of age and sex for the United States: April 1, 2010 to July 1, 2016, źródło: www.census.gov 4

dodać, że zgodnie z przytoczonymi scenariuszami (optymistycznym i umiarkowanym) w 2100 r. na całym świecie zamieszkiwać będzie odpowiednio 16,6 mld lub 11,2 mld osób. 3 Najludniejszymi z 51 stanów są: Kalifornia (39,25 mln mieszkańców), Teksas (27,86 mln), Floryda (20,61 mln). Najmniej osób zamieszkuje stany: Wyoming (585,5 tys.),.vermont (624,6 tys.), Alaska (741,9 tys.). 4 Najwięcej osób w wieku co najmniej 18 lat zamieszkuje stany: Vermont (81 proc.), Maine (80,9 proc.), New Hampshire (80,5 proc.), Rhode Island (80,3 proc.). 5 Populacja stanów USA oraz Puerto Rico z wyszczególnieniem na populację w wieku co najmniej 18 lat; (stan: 1 lipca 2016 r.) dane szacunkowe Obszar geograficzny Całkowita liczba rezydentów Populacja rezydentów w wieku co najmniej 18 lat Ogółem Proc..Alabama 4 863 300 3 766 477 77,4.Alaska 741 894 554 567 74,8.Arizona 6 931 071 5 299 579 76,5.Arkansas 2 988 248 2 283 195 76,4.California 39 250 017 30 157 154 76,8.Colorado 5 540 545 4 279 173 77,2.Connecticut 3 576 452 2 823 158 78,9.Delaware 952 065 747 791 78,5.District of Columbia 681 170 560 277 82,3.Florida 20 612 439 16 465 727 79,9.Georgia 10 310 371 7 798 827 75,6.Hawaii 1 428 557 1 120 541 78,4.Idaho 1 683 140 1 245 967 74,0.Illinois 12 801 539 9 875 430 77,1.Indiana 6 633 053 5 057 601 76,2.Iowa 3 134 693 2 403 962 76,7.Kansas 2 907 289 2 192 338 75,4.Kentucky 4 436 974 3 426 345 77,2.Louisiana 4 681 666 3 567 717 76,2 3 United Nations, Total population (both sexes combined) by major area, region and country, annually for 1950-2100 (thousands), July 2015 4 Annual estimates of the resident population by single year of age and sex for the United States: April 1, 2010 to July 1, 2016, źródło: www.census.gov 5 Annual estimates of the resident population by single year of age and sex for the United States: April 1, 2010 to July 1, 2016, źródło: www.census.gov 5

.Maine 1 331 479 1 076 765 80,9.Maryland 6 016 447 4 667 719 77,6.Massachusetts 6 811 779 5 433 677 79,8.Michigan 9 928 300 7 737 243 77,9.Minnesota 5 519 952 4 231 619 76,7.Mississippi 2 988 726 2 267 438 75,9.Missouri 6 093 000 4 706 137 77,2.Montana 1 042 520 814 909 78,2.Nebraska 1 907 116 1 433 791 75,2.Nevada 2 940 058 2 262 631 77,0.New Hampshire 1 334 795 1 074 207 80,5.New Jersey 8 944 469 6 959 717 77,8.New Mexico 2 081 015 1 590 352 76,4.New York 19 745 289 15 564 730 78,8.North Carolina 10 146 788 7 848 068 77,3.North Dakota 757 952 581 641 76,7.Ohio 11 614 373 9 002 201 77,5.Oklahoma 3 923 561 2 961 933 75,5.Oregon 4 093 465 3 224 738 78,8.Pennsylvania 12 784 227 10 109 422 79,1.Rhode Island 1 056 426 848 045 80,3.South Carolina 4 961 119 3 863 498 77,9.South Dakota 865 454 652 167 75,4.Tennessee 6 651 194 5 149 399 77,4.Texas 27 862 596 20 568 009 73,8.Utah 3 051 217 2 129 444 69,8.Vermont 624 594 506 066 81,0.Virginia 8 411 808 6 541 685 77,8.Washington 7 288 000 5 658 502 77,6.West Virginia 1 831 102 1 456 034 79,5.Wisconsin 5 778 708 4 491 015 77,7.Wyoming 585 501 446 600 76,3 *Puerto Rico 3 411 307 2 715 435 79,6 Tabela 1.1 Populacja stanów USA oraz Puerto Rico z wyszczególnieniem na populację w wieku co najmniej 18 lat; (stan : 1 lipca 2016 r.) dane szacunkowe; źródło: Estimates of the Total Resident Population and Resident Population Age 18 Years and Older for the United States, States, and Puerto Rico: July 1, 2016, www.census.gov 6

Przeważająca część ludności Stanów Zjednoczonych zamieszkuje ośrodki miejskie. Potwierdzają to dane Banku Światowego, zgodnie z którymi w 2015 r. 82 proc. ludności zamieszkiwało miasta. To o 1 pkt. procentowy więcej niż w 2010 r. 6 Należy zauważyć, że miasta USA są jednymi z najludniejszych na całym globie. Spośród najludniejszych Państw Świata najwyżej znajduje się Nowy Jork (9 lokata na świecie 20,6 mln mieszkańców). Kolejnymi wyróżniającymi się miastami amerykańskimi są: Los Angeles (18 lokata 15,1 mln), Chicago (36 lokata 9,2 mln), Dallas-Fort Worth (55 lokata - 6,2 mln), San Francisco-San Jose (60 lokata 5,9 mln), Houston (63 lokata 5,8 mln), Miami (63 lokata 5,8 mln), Filadelfia (69 lokata 5,6 mln), Atlanta (75 lokata 5 mln), Waszyngton, D.C. (77 lokata 4,9 mln), Boston (89 lokata 4,5 mln), Phoenix (93 lokata 4,2 mln). 7 3. Surowce naturalne Stany Zjednoczone są państwem zasobnym w surowce: węgiel, miedź, ołów, molibden, fosforany, pierwiastki ziem rzadkich, uran, boksyt, złoto, żelazo, rtęć, nikiel, potaż, srebro, wolfram, cynk, ropa naftowa, gaz ziemny. 8 Rezerwy ropy naftowej i pochodnych szacowane na 35 mld baryłek plasują USA na 11 miejscu na świecie. Największe zasoby na świecie posiada Wenezuela (rezerwy szacowane na 300 mld baryłek). USA znacznie lepiej wypadają jeśli chodzi o zasoby gazu (308 bilionów stóp sześciennych stawia USA na 4 miejscu na świecie za Rosją (1688 bln), Iranem (1201 bln), Katarem (866 bln). 9 Amerykańskie zasoby węgla są szacowane na 477 mld ton krótkich. 10 4. Szkolnictwo wyższe 6 Dane: Urban population (% of total), źródło: http://data.worldbank.org/indicator/sp.urb.totl.in.zs?end=2015&start=2010 7 Dane za stroną: www.worldatlas.com/citypops.htm 8 Central Intelligence Agency, The World Factbook; strona: https://www.cia.gov/library/publications/the-worldfactbook/geos/us.html 9 US Energy Information Administration; strona: https://www.eia.gov/beta/international/index.cfm?view=production 10 US Energy Information Administration; strona: https://www.eia.gov/coal/reserves/ 7

SZKOLNICTWO WYŻSZE W USA W Stanach Zjednoczonych funkcjonuje ponad 4,6 tys. szkół wyższych. 11 W 2014 do prywatnych szkół wyższych uczęszczało 5,55 mln studentów, zaś z oferty publicznych jednostek skorzystało 14,66 mln osób (zgodnie z prognozami w 2025 liczby te wzrosną do odpowiednio 16,97 mln oraz 6,32 mln). 12 Na amerykańskich uczelniach kształci się coraz więcej studentów z całego świata. W 2015 r. liczba ta przekroczyła 1 mln (zgodnie z szacunkami Institute of International Education). 13 Zagraniczni studenci (najczęściej pochodzący z Chin prawie 1/3 wszystkich obcokrajowców na amerykańskich uniwersytetach) zazwyczaj wybierają Kalifornię (w 2016 r. wybrało ją 149,3 tys. studentówobcokrajowców; stan Nowy Jork, drugi na liście, wybrało 114,3 tys.). 14 szkoły wyższe w USA (1980-2014) 5000 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 4599 4706 4726 4724 4627 4182 4276 3559 3231 1980 1990 2000 2005 2010 2011 2012 2013 2014 szkoły wyższe w USA (1980-2014) Wykres 4.1 Szkoły wyższe w USA (1980-2014); źródło: Statista, Number of higher education institutions in the United States from 1980 to 2014, https://www.statista.com/statistics/240833/higher-education-institutions-in-theus-by-type/ 11 Dane za stroną: https://www.statista.com/topics/829/college-and-university/ 12 Dane za stroną: https://www.statista.com/statistics/183995/us-college-enrollment-and-projections-inpublic-and-private-institutions/ 13 http://hechingerreport.org/number-international-students-u-s-universities-hits-new-high-amid-trumpworries/ 14 Dane za stroną: http://www.latimes.com/local/lanow/la-me-study-abroad-students-20161124-story.html 8

Amerykańskie szkoły wyższe odznaczają się wysokim poziomem nauczania. Wśród 10 najlepszych uczelni na świecie (zgodnie z rankingiem US News & World Report) aż 8 funkcjonuje na terytorium USA: Najlepsze uczelnie świata zgodnie z rankingiem US News & World Report miejsce państwo uczelnia 1 Stany Zjednoczone Harvard University 2 Stany Zjednoczone Massachusetts Institute of Technology 3 Stany Zjednoczone Stanford University 4 Stany Zjednoczone University of California--Berkeley 5 Stany Zjednoczone California Institute of Technology 6 Wielka Brytania University of Oxford 7 Wielka Brytania University of Cambridge 8 Stany Zjednoczone Princeton University 9 Stany Zjednoczone Columbia University 10 Stany Zjednoczone University of California--Los Angeles Tabela 2.1 Najlepsze uczelnie świata zgodnie z rankingiem US News & World Report; źródło: https://www.usnews.com/education/best-global-universities/rankings Trzy najlepsze amerykańskie uczelnie: HARVARD UNIVERSITY najstarsza uczelnia w Stanach Zjednoczonych, założona w 1636 r.; szacuje się, że na świecie żyje obecnie ok 279 tys. absolwentów uczelni, w tym ponad 59 tys. spoza USA. Uczelnia wydała 48 laureatów do nagrody Nobla, 32 głowy Państw, 48 zwycięzców nagrody Pulitzera. Posiada największą na świecie bibliotekę zawierającą m.in. 20,4 mln wolumenów. 15 Harvard University jest także najbogatszą uczelnią w Stanach Zjednoczoncyh. 16 MASSACHUSETTS INSTITUTE OF TECHNOLOGY techniczna uczelnia wyższa, mogąca pochwalić się 87 laureatami nagrody Nobla; uczelnia zatrudnia prawie 2 tys. nauczycieli, w tym ponad tysiąc profesorów (o różnych stopniach). 17 15 Dane za stroną: http://www.harvard.edu/about-harvard/harvard-glance 16 Statista, The 20 richest colleges in the United States in 2015, by endowment funds market value (in billion U.S. dollars), https://www.statista.com/statistics/221147/the-20-richest-colleges-in-the-us/ 17 Dane za stroną: http://web.mit.edu/facts/faqs.html 9

STANFORD UNIVERSITY uczelnia założona w 1891 r.; zlokalizowana pomiędzy San Francisco a San Jose w sercu kalifornijskiej Doliny Krzemowej. Uczelnia do tej pory wydała 19 laureatów nagrody Nobla. 18 AMERYKAŃSKIE DOŚWIADCZENIA W ZAKRESIE WSPÓŁPRACY NAUKI I BIZNESU Współpraca nauki i biznesu jest naturalną konsekwencją przejścia z modelu gospodarki przemysłowej do gospodarki opartej na wiedzy i informacji. Współpraca ta jest także konieczna dla zapewniania odpowiedniego poziomu innowacyjności i konkurencyjności gospodarki. Wynika mi.in. z potrzeb przedsiębiorców, poszukujących nowych technologii, produktów, rozwiązań pozwalających na zwiększenie konkurencyjności na rynku. Stronami zainteresowanymi współpracą są także uczelnie wyższe. Motywacjami, którymi kierują się współpracujące uczelnie są m.in. 19 : Chęć współpracy w ramach strategicznej polityki instytucjonalnej; Dyfuzja innowacji (proces upowszechniania innowacji np. w gospodarce); Zapewnienie studentom profesjonalnego środowiska pracy i nauki; Zapewnienie zatrudnienia; Dostęp do komplementarnych ekspertyz; Znalezienie zaplecza dla możliwości badawczych; Przyczynienie się do rozwoju gospodarki regionalnej; Zapewnienie zaplecza dla uniwersyteckich wyników badań; Dostęp do finansowania prac badawczych ze strony biznesu. Nie ulega wątpliwości, że współpraca nauki i biznesu przynosi szereg korzyści zarówno obu współpracującym stronom jak również całemu społeczeństwu. Celem opisania charakteru współpracy na linii nauka-biznes poniżej zaprezentowano porównanie ww. współpracy pomiędzy podmiotami biznesowymi w Polsce oraz USA opis został sporządzony na podstawie badań ankietowych przeprowadzonych na 102 przedsiębiorstwach z Polski oraz USA. Badania przeprowadziło Stowarzyszenie Absolwentów MBA UG 20. Grupa badawcza POLSKA Firmy z branż: Energetycznej (14%), Handel i usługi (12 %) Bankowość i finanse (12 %) USA Firmy z branż: Energetycznej (19,6%) Usługi konsultacyjne (15,5 %) 18 Dane za stroną: https://www.stanford.edu/about/ 19 LSE Enterprise Limited, Study on University-Business Cooperation in the US, may 2013 s. 3-11 20 Raport pod redakcją J. Kruczewskiej, R. Orłowskiej, K. Żołądkiewicz, Współpraca Instytucji nauki i biznesu w Polsce i w USA, Stowarzyszenie Absolwentów MBA UG, Sopot 2015, str. 44 i n. 10

Współpraca przedsiębiorstwa z uczelnia wyższą w latach 2012-2015 Liczba nawiązanych kontaktów przedsiębiorstw z uczelniami (okres 2012-2015) Zakres współpracy przedsiębiorstw z uczelniami (2012-2015) Formy współpracy z uczelniami wyższymi Powody braku współpracy przedsiębiorstw z uczelniami wyższymi (respondent wymieniał maksymalnie 3 powody) Informatyka i telekomunikacja (10 %) Produkcja (8%) Budownictwo (8%) Transport, logistyka i spedycja (6%), Motoryzacja (6%), Branża medyczna i farmaceutyczna (6%), Pozostałe (4%) Tak (64,7%) Nie (35,3%) Od 1 do 2 (48,9%) Od 3 do 4 (18,2%) 5 i więcej (33,3%) Badania i rozwój (12,1%) Praktyki (42,4%) Obie działalności (45,5%) Organizacja staży praktycznych w przedsiębiorstwach dla studentów (75,5%) Zamówienie nowych badań na potrzeby firmy (36%) Wykorzystanie zaplecza B+R uczelni (30,3%) Wykorzystanie renomy uczelni wyższej w promocji nowego produktu/przedsięwzięcia (15,2%) Współpraca w sferze patentów (9,1%) Skorzystanie z istniejących badań (6%) Inne (ok. 10 %) Brak programu/usług oferowanych na uczelni dla biznesu (45%) Brak innowacyjnych pomysłów (28%) Postrzeganie współpracy z uczelniami jako drogiej i mało przydatnej (28%) Handel i usługi pozostałe (12%) Transport, spedycja, logistyka (7,8%) Branża produkcyjna (7,8%) Bankowość i finanse (7,8%) Przemysł okrętowy (5,95 %) Pozostałe (4%) Tak (82,4%) Nie (17,6%) Od 1 do 2 (23,8%) Od 3 do 4 (38,1%) 5 i więcej (38,1%) Badania i rozwój (7,1%) Praktyki (45,2%) Obie działalności (47,7%) Organizacja staży praktycznych w przedsiębiorstwach dla studentów (59,5%) Wykorzystanie zaplecza B+R uczelni (40,1%) Skorzystanie z istniejących badań (28,6%) Zamówienie nowych badań na potrzeby firmy (28,6%) Wykorzystanie renomy uczelni wyższej w promocji nowego produktu/przedsięwzięcia (21,4%) Współpraca w sferze patentów (7,1%) Inne (ok. 30 %) Brak programu/usług oferowanych na uczelni dla biznesu (11,1%) Postrzeganie współpracy z uczelniami jako drogiej i mało przydatnej (11,1%) Brak kapitału na badania i rozwój (11,1%) 11

Postrzeganie celów uczelni wyższej i ich negatywny wpływ na ograniczenie lub brak współpracy pomiędzy tymi instytucjami Ocena przydatności wiedzy zdobytej przez pracowników podczas studiów w kontekście realizacji zadań biznesowych Czy programy edukacyjne uczelni wyższych są konsultowane (z biznesem red.) i odpowiadają Słabe dostosowanie wymagań biznesowych do oferty uczelni (11%) Brak kapitału na badania i rozwój (5%) Brak koncentracji na tematach aktualnych z zakresu zarządzania (5%) Inne powody (28%) m.in. brak potrzeby takiej współpracy Dla naukowców czas nie jest głównym priorytetem, dla przedsiębiorców czas jest najważniejszy decyduje o przewadze konkurencyjnej (58,8%) Głównym celem naukowców jest stworzenie produktu o wartości naukowej, a nie takiego, który może być zastosowany w praktyce (44%) Przygotowane przez uczelnie produkty są często zbyt teoretyczne i rozczarowują przedsiębiorców osiągniętymi efektami (33,3%) Na uczelniach funkcjonuje rozbudowana struktura i sformalizowane kanały komunikacji (19,6%) Kosztorysy dotyczące produktów tworzonych na uczelni wydają się być przeszacowane (11,8%) Przydatna (68,3%) Dostateczna (21,7%) Bardzo przydatna (6%) Zupełnie nieprzydatna (4%) Nie są konsultowane i nie odpowiadają potrzebom (33,3%) Inne powody (77,7%) m.in. brak potrzeby takiej współpracy, brak wiedzy na ten temat Dla naukowców czas nie jest głównym priorytetem, dla przedsiębiorców czas jest najważniejszy decyduje o przewadze konkurencyjnej (71,8%) Głównym celem naukowców jest stworzenie produktu o wartości naukowej, a nie takiego, który może być zastosowany w praktyce (61,5%) Przygotowane przez uczelnie produkty są często zbyt teoretyczne i rozczarowują przedsiębiorców osiągniętymi efektami (46,1%) Kosztorysy dotyczące produktów tworzonych na uczelni wydają się być przeszacowane (23%) Na uczelniach funkcjonuje rozbudowana struktura i sformalizowane komunikacji (10,3%) kanały Przydatna (41,2%) Bardzo przydatna (33,3%) Dostateczna (21,6%) Zupełnie nieprzydatna (3,9%) Są konsultowane i są dostosowane do potrzeb (64,7%) 12

wymaganiom oraz potrzebom biznesu? Są konsultowane i nie są dostosowane do potrzeb przedsiębiorców (19,7%) Są konsultowane i są dostosowane do potrzeb (9,8%) Nie są konsultowane, ale odpowiadają potrzebom (7,8%) Nie wiem (29,4%) Są konsultowane i nie są dostosowane do potrzeb przedsiębiorców (9,8%) Nie są konsultowane i nie odpowiadają potrzebom (3,9%) Nie są konsultowane, ale odpowiadają (5,9%) Nie wiem (15,7%) potrzebom Tabela. Porównanie polskiej i amerykańskiej współpracy biznesu z uczelniami wyższymi. Opracowanie na podstawie: Raport pod redakcją J. Kruczewskiej, R. Orłowskiej, K. Żołądkiewicz, Współpraca Instytucji nauki i biznesu w Polsce i w USA, Stowarzyszenie Absolwentów MBA UG, Sopot 2015, str. 44 i n. 5. Infrastruktura LOTNISKA - amerykańskie lotniska obsługują dziennie 2,25 mln pasażerów. Przekłada się to na realizację 8,7 mln lotów rocznie. Choć przemysł lotniczy rozwija się w USA bardzo dynamicznie, m.in. za sprawą zaawansowania technologicznego oraz polepszającej się wydajności, powiązana z przemysłem lotniczym infrastruktura w postaci lotnisk czy systemy kontroli ruchu lotniczego nie nadąża za postępami w branży. Amerykańscy specjaliści oczekują, że 24 z 30 głównych lotnisk w kraju może niebawem doświadczyć nadmiernego natężenia ruchu co najmniej raz w tygodniu. 21 Sieć lotnicza w USA obejmuje 3345 lotnisk (3331 istniejących oraz 14 proponowanych). Z tej liczby 514 lotnisk oferuje usługi komercyjne. Lotniskami obsługującymi najwięcej pasażerów są: Hartsfield-Jackson Atlanta International Airport (lotnisko obsługujące 100 mln pasażerów rocznie najwięcej na całym świecie), O'Hare International Airport, Los Angeles International Airport. 22 MOSTY W Stanach Zjednoczonych istnieje 614 387 mostów. 40 proc. stanowią mosty liczące min. 50 lat, kolejne 15 proc. stanowią konstrukcje w wieku 40-49 lat. Średnia wieku mostu to 43 lata. Jest to istotne, gdyż większość mostów w Stanach Zjednoczonych zaprojektowano w sposób zapewniający 50 21 ASCE, 2017 Infrastructure Report Card, Str. 22-23; źródło: http://www.infrastructurereportcard.org/wpcontent/uploads/2016/10/2017-infrastructure-report-card.pdf 22 http://usatravel.about.com/od/plan-your-trip/tp/busiest-airports-in-the-usa.htm 13

letni okres użytkowania (żywotności konstrukcji). Oznacza to, że większość mostów będzie w niedługim czasie wymagać gruntownego remontu. 23 DROGI Stany Zjednoczone dysponują ponad 4 milionami mil dróg. Ponad 40 proc. miejskich dróg międzystanowych jest zatłoczonych. 20 proc. nawierzchni autostrad są w złym stanie i wymagają rekonstrukcji. Drogi miejskie są w gorszym stanie niż drogi na obszarach wiejskich (spowodowane jest to większym ruchem ulicznym w miastach) złą kondycję wykazuje aż 32 proc. dróg miejskich i 14 proc. dróg wiejskich. Gorszy stan dróg przekłada się na wzrost liczby wypadów. W 2015 r. liczba ofiar śmiertelnych na drogach wzrosła w porównaniu z 2014 r. o 7 proc. dochodząc do 35,1 tys. osób. W pierwszych dziewięciu miesiącach 2016 r. liczba ww. wypadków wykazywała wzrost o kolejne 8 proc. 24 SIEĆ KOLEJOWA sieć kolejowa w Stanach Zjednoczonych obejmuje prawie 140 tys. mil torów oraz 100 tys. mostów. Obecnie transport kolejowy jest odpowiedzialny za jedną trzecią amerykańskiego eksportu. Każdego dnia przewozi 5 milionów ton ładunków a także 85 tys. pasażerów. 25 SIEĆ ENERGETYCZNA - W 2016 r. w zakładach przemysłowych położonych na terenie Stanów Zjednoczonych wygenerowano 4.08 bilionów kwh energii elektrycznej. Około 65 proc. tej energii pozyskano z paliw kopalnych (m.in. węgla, gazu ziemnego, ropy naftowej). Kolejne 20 proc. pozyskano z energii jądrowej, natomiast pozostałe 15 proc. - z odnawialnych źródeł energii. 26 Sieć energetyczna w Stanach Zjednoczonych w dużym zakresie została zbudowana w XX wieku. Większość linii przesyłowych powstało w latach 50 i 60 (z szacowanym poziomem wytrzymałości na poziomie 50 lat) i już obecnie funkcjonuje na 100 proc. wydajności. Z tego powodu konieczna jest modernizacja istniejącej infrastruktury (znajduje się ona obecnie w fazie wzmożonych nakładów inwestycyjnych). 27 6. Gospodarka amerykańska 23 ASCE, 2017 Infrastructure Report Card, str. 27-28; źródło: http://www.infrastructurereportcard.org/wpcontent/uploads/2016/10/2017-infrastructure-report-card.pdf 24 ASCE, 2017 Infrastructure Report Card, str. 76-79; źródło: http://www.infrastructurereportcard.org/wpcontent/uploads/2016/10/2017-infrastructure-report-card.pdf 25 ASCE, 2017 Infrastructure Report Card, str. 71; źródło: http://www.infrastructurereportcard.org/wpcontent/uploads/2016/10/2017-infrastructure-report-card.pdf 26 U.S. Energy Information Administration, What is U.S. electricity generation by energy source?, April 2017; strona: https://www.eia.gov/tools/faqs/faq.php?id=427&t=3 27 ASCE, 2017 Infrastructure Report Card, Str. 22-23; źródło: http://www.infrastructurereportcard.org/wpcontent/uploads/2016/10/2017-infrastructure-report-card.pdf 14

Gospodarka amerykańska odzyskała siły po kryzysie z lat 2008-2009. Stymulacja finansowa (dodruk dolara przez programy luzowania ilościowego realizowane przez Rezerwę Federalną główne, oprócz obniżonych stóp procentowych, remedium na kryzys) przyczyniła się do poprawienia sytuacji na rynkach finansowych. Na Wall Street ponownie widać rekordowe poziomy ceny akcji. Pozytywne tendencje w gospodarce potwierdzają m.in. następujące miary: Produkt Krajowy Brutto (w ujęciu realnym) 2014 2015 2016 I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. II kw. III kw. IV kw. -1,2% 4,0% 5,0% 2,3% 2,0% 2,6% 2,0% 0,9% 0,8% 1,4% 3,5% 2,1% Tabela 4.1 PKB USA w ujęciu realnym zmiana procentowa w stosunku do poprzedzającego kwartału; źródło: https://www.bea.gov/national/index.htm#gdp poziom bezrobocia W marcu 2017 r. najniższą stopę bezrobocia odnotowano w stanach: Colorado (2,6 proc.), Hawaje (2,7 proc.), New Hampshire, Północna Dakota, Południowa Dakota (2,8 proc.). Największe bezrobocie odnotowano natomiast w regionie Nowy Meksyk (6,7 proc.) 15

Mapa 4.1 Stopa bezrobocia w poszczególnych stanach (stan: marzec 2017), dane skorygowane o dane sezonowe; źródło: U.S. Bureau of Labor Statistics, https://www.bls.gov/opub/ted/2017/18-states-have-lower-unemployment-rates-in-yearending-march-2017.htm Stan Marzec 2017 Marzec 2016 poziom bezrobocia poziom bezrobocia Zmiana roczna Alabama 5.8 5.9-0.1 Alaska 6.4 6.6-0.2 Arizona 5.0 5.5-0.5 Arkansas 3.6 4.1-0.5 California 4.9 5.6-0.7 Colorado 2.6 3.3-0.7 Connecticut 4.8 5.4-0.6 Delaware 4.5 4.4 0.1 District of Columbia 5.8 6.2-0.4 Florida 4.8 4.9-0.1 Georgia 5.1 5.5-0.4 Hawaii 2.7 3.1-0.4 16

Stan Marzec 2017 Marzec 2016 poziom bezrobocia poziom bezrobocia Zmiana roczna Idaho 3.5 3.9-0.4 Illinois 4.9 6.1-1.2 Indiana 3.9 4.7-0.8 Iowa 3.1 3.8-0.7 Kansas 3.8 4.1-0.3 Kentucky 5.0 5.1-0.1 Louisiana 5.7 6.2-0.5 Maine 3.0 3.7-0.7 Maryland 4.3 4.4-0.1 Massachusetts 3.6 4.1-0.5 Michigan 5.1 4.9 0.2 Minnesota 3.8 3.9-0.1 Mississippi 5.0 6.0-1.0 Missouri 3.9 4.5-0.6 Montana 3.8 4.2-0.4 Nebraska 3.1 3.2-0.1 Nevada 4.8 6.0-1.2 New Hampshire 2.8 2.8 0.0 New Jersey 4.2 5.1-0.9 New Mexico 6.7 6.6 0.1 New York 4.3 4.8-0.5 North Carolina 4.9 5.1-0.2 North Dakota 2.8 3.3-0.5 Ohio 5.1 5.0 0.1 Oklahoma 4.3 4.8-0.5 Oregon 3.8 4.9-1.1 Pennsylvania 4.8 5.4-0.6 Rhode Island 4.3 5.4-1.1 South Carolina 4.4 5.3-0.9 South Dakota 2.8 2.7 0.1 Tennessee 5.1 4.6 0.5 Texas 5.0 4.6 0.4 Utah 3.1 3.6-0.5 Vermont 3.0 3.3-0.3 Virginia 3.8 4.0-0.2 Washington 4.7 5.6-0.9 West Virginia 4.9 6.2-1.3 Wisconsin 3.4 4.1-0.7 Wyoming 4.5 5.5-1.0 17

Tabela 4.1 Stopa bezrobocia w poszczególnych stanach (stan: marzec 2017); Źródło: U.S. Bureau of Labor Statistics - State unemployment rates, March 2017, seasonally adjusted; dane za stroną: https://www.bls.gov/charts/state-employmentand-unemployment/state-unemployment-rates-map.htm Polepszające się sygnały z gospodarki, a także (realizowany wcześniej) dodruk pustego pieniądza (emitowanego w ramach kolejnych programów luzowania ilościowego) przyczyniły się do wzrostów na giełdowych parkietach. Wartość indeksu S&P 500 na koniec lat 2008-2016 Rok Otwarcie Najwyższy Najniższy Zamknięcie 2016 2038.20 2277.53 1810.10 2238.83 2015 2058.90 2134.72 1867.01 2043.94 2014 1845.86 2093.55 1737.92 2058.90 2013 1426.19 1849.44 1426.19 1848.36 2012 1258.86 1474.51 1258.86 1426.19 2011 1257.62 1370.58 1074.77 1257.60 2010 1115.10 1262.60 1010.91 1257.64 2009 903.25 1130.38 666.79 1115.10 2008 1468.36 1471.77 741.02 903.25 Tabela 4.2 S&P 500 w okresie 31.12.2008-31.12.2016 Źródło: stooq.pl Odpowiedzią na polepszającą się sytuację w amerykańskiej gospodarce jest tzw. normalizacja amerykańskiej polityki monetarnej, oznaczająca działania mające na celu podwyższenie stóp procentowych (obniżonych w 2008 r. do poziomu 0 0,25%) oraz redukcję bilansu Rezerwy Federalnej (szerzej o tym na stronie internetowej FED 28 ). FED stopniowo podnosi stopy procentowe. W grudniu 2015 r. zostały one podniesione symbolicznie do poziomu 0,25% - 0,50 proc. W 2016 r. stopy podniesiono do poziomu 0,50-0,75%. W marcu 2017 r. FED ponownie podwyższył stopy do 0,75% - 1%. 29 Redukcja bilansu jest planowana jeszcze w roku 2017 (redukcja oznacza m.in. brak kontynuacji reinwestowania środków z posiadanych przez FED obligacji; przełoży się to bez wątpienia na sytuację na rynkach finansowych w tym na przewartościowany rynek akcji). Normalizacji sprzyja także wzrost inflacji CPI. W styczniu 2017 r. wskaźnik wyniósł 2,5 proc. W lutym i marcu 2,7 proc. i 2,4 proc. To spory wzrost, zważywszy, że na koniec 2016 r. wskaźnik wskazywał na 1,3 proc., zaś na koniec 2015 zaledwie 0,1 proc. 30 Warto zwrócić uwagę, że utrzymująca się inflacja przy niskich stopach procentowych sprzyja pojawieniu się zjawiska ujemnych realnych stóp procentowych. 28 https://www.federalreserve.gov/monetarypolicy/policy-normalization.htm 29 Dane za stroną: https://www.federalreserve.gov/monetarypolicy/openmarket.htm 30 http://www.usinflationcalculator.com/inflation/historical-inflation-rates/ 18

7. Konkurencyjność gospodarki amerykańskiej Gospodarka amerykańska jest trzecią najbardziej konkurencyjną gospodarką na świecie wg rankingu Global Competitiveness Index (2015-2016). Gospodarka USA ustępuje pod względem konkurencyjności jedynie Szwajcarii (1) oraz Singapurowi (2). Za USA znalazły się: Niemcy (4), Holandia (5), Japonia (6), Hong Kong (7), Finlandia (8), Szwecja (9), W. Brytania (10), Norwegia (11), Dania (12), Kanada (13), Katar (14), Tajwan (15). Polska znalazła się w omawianym zestawieniu na 41 miejscu przed Azejberdżanem (40) i za Kazahstanem (42), Włochami (43) i Litwą (44). 31 Wspomniany ranking konkurencyjności powstaje w oparciu o szereg kryteriów skumulowanych w 12 filarów (1) Instytucje, (2) Infrastruktura, (3) środowisko makroekonomiczne, (4) zdrowie oraz edukacja podstawowa, (5) wyższe wykształcenie, (6) efektywność rynku towarowego, (7) efektywność rynku pracy, (8) rozwój rynku finansowego, (9) gotowość technologiczna, (10) rozmiar rynku, (11) wyrafinowanie branży biznesowej, (12) Innowacje. Dla ustalenia wartości wskaźnika niezbędne jest dokonanie obliczeń: Każdemu filarowi przypisuje się wartość punktową od 1 do 7; następnie zaokrągloną do 1 miejsca po przecinku średnią z kategorii 1-4; 5-10; 11-12 mnoży się przez mnożniki, odpowiednio: 20%, 50%, 30%; otrzymane wyniki należy zsumować; suma wyników stanowi wartość GCI): Punktacja (1-7 pkt.) Global Competetitiveness Index 32 Kategoria (Filar) Szwajcaria (1) Singapur (2) USA (3) Niemcy (4) Instytucje 5,8 6,0 4,8 5,2 Infrastruktura 6,2 6,5 5,9 6,1 Środowisko makroekonomiczne 6,5 6,2 4,3 6,0 Zdrowie i podstawowa 6,5 6,7 6,1 6,5 edukacja Wyższe wykształcenie 6,0 6,2 5,9 5,6 efektywność rynku 5,4 5,7 5,1 4,9 towarowego efektywność rynku pracy 5,8 5,7 5,4 4,6 rozwój rynku finansowego 5,1 5,6 5,5 4,7 gotowość technologiczna 6,3 6,2 5,8 6,0 rozmiar rynku 4,7 4,8 6,9 6,0 wyrafinowanie branży 5,8 5,1 5,6 5,7 biznesowej Innowacyjność 5,8 5,2 5,6 5,5 WARTOŚĆ INDEKSU GCI 5,8 5,7 5,6 5,5 31 Klaus Schwab, World Economic Forum, The Global Competetiveness Report 2015-2016, 2015 32 Klaus Schwab, World Economic Forum, The Global Competetiveness Report 2015-2016, 2015 19

W rankingu zwrócono także uwagę na bariery w zakresie prowadzenia biznesu (potrzeby przedsiębiorców). W USA tymi czynnikami są 33 : 1. Stawki podatkowe (wysokie red.), 2. Niewydajna biurokracja rządowa, 3. Skomplikowanie regulacji podatkowych 4. Restrykcyjne regulacje dot. rynku pracy 5. Nieadekwatnie wykształcenie kadry pracowniczej, 6. Niski poziom etyki zawodowej pracowników, Co ciekawe, w przypadku Szwajcarii najczęściej wymienianymi problemami są 34 : 1. Niewydajna biurokracja rządowa, 2. Restrykcyjne regulacje dot. rynku pracy 3. Skomplikowanie regulacji podatkowych 4. Brak dostępu do finansowania, 5. Nieadekwatnie wykształcenie kadry pracowniczej, 8. Innowacyjność, nakłady na B+R NAKŁADY B+R Wysoki poziom nakładów na działalność badawczo-rozwojową bez wątpienia wpływa na szybszy rozwój państw (zjawisko to widać obecnie w gospodarkach azjatyckich, których nakłady na działalność B+R często przekraczają kilkukrotnie nakłady ponoszone przez europejskie gospodarki). Warto zauważyć, że kraje azjatyckie razem wzięte (Chiny, Japonia, Indie, Korea południowa) odpowiadają obecnie za ponad 40 proc. globalnych nakładów B+R, co znacznie przewyższa nakłady Ameryki Północnej (poniżej 30 proc.) oraz Europy (powyżej 20 proc.). 35 33 Klaus Schwab, World Economic Forum, The Global Competetiveness Report 2015-2016, 2015, str. 360 34 Klaus Schwab, World Economic Forum, The Global Competetiveness Report 2015-2016, 2015, str. 336 35 R&D Magazine, 2016 Global R&D Funding Forecast a suplement to R&D Magazine, Winter 2016, str. 3 20

Udział w globalnych nakładach na działalność badawczo-rozwojową (2014-2016) Region/państwo 2014 2015 2016 Ameryka Północna 29,2% 28,5% 28,5% Stany Zjednoczone 26,9% 26,4% 26,4% Azja 40,2% 41,2% 41,8% Chiny 19,1% 19,8% 20,4% Europa 21,5% 21,3% 21,0% Rosja/CIS 3,1% 2,9% 2,8% Ameryka Południowa 2,8% 2,6% 2,6% Środkowy Wschód 2,2% 2,3% 2,3% Afryka 1,0% 1,1% 1,1% Tabela 7.1 Udział w globalnych nakładach na działalność badawczo-rozwojową (2014-2016); źródło: R&D Magazine, 2016 Global R&D Funding Forecast a suplement to R&D Magazine, Winter 2016, str. 3 Stany Zjednoczone, jako państwo, wciąż jednak pozostają liderem światowym w zakresie wielkości nakładów na działalność badawczo-rozwojową (26,9 proc. globalnych nakładów). Dzieje się tak pomimo cięć wydatków rządowych wspierających prace B+R efekt spadku wsparcia rządowego dla akademickich projektów badawczych. Należy zauważyć, że amerykański sektor przemysłowy, pomimo jego kluczowego zaangażowania w projektach badawczych, stosunkowo wolno zwiększa swój udział w nakładach na działalność badawczo-rozwojową. Obecna amerykańska struktura wydatków B+R prezentuje się następująco: 66% - sektor przemysłowy; 25% - sektor rządowy; 7% - sektor akademicki/non profit. Zgodnie z danymi National Science Foundation wielkość wydatków na działalność B+R zrealizowanych przez sektor biznesowy w 2014 sięgnęła w 2014 r. 341 mld USD. Największy udział w wydatkach miały firmy zatrudniające 25 tys. i więcej pracowników. 36 36 Dane za stroną: https://www.nsf.gov/statistics/2016/nsf16315/ 21

nakłady na B+R w wybranych sektorach gospodarki USA (2014) 80 70 60 50 40 30 20 10 0 sektor chemiczny (NAICS 325) sektor maszynowy (NAICS 333) przemysł komputerowy i elektorniczny (NAICS 334) przemysł transportowy (NAICS 336) branża informacyjna (NAICS 51) profesjonalne, naukowe, techniczne usługi (NAICS 53) wydatki na B+R (mld USD) wykres 5.1 Nakłady na B+R w wybranych sektorach gospodarki USA w 2014 r.; źródło: https://www.nsf.gov/statistics/2016/nsf16315/ Największe (wartościowo) nakłady na B+R odnotowano w 2014 r. w stanach: Kalifornia (98,5 mld USD), Massachusetts (21,1 mld USD), Michigan (17 mld USD), Teksas (16,4 mld USD), Waszyngton (15,7 mld USD), Nowy Jork (13,8 mld USD), New Jersey (13,7 mld USD). 37 Nadmienić należy, że wydatki na B+R, choć często torują drogę ku innowacyjności, nie zawsze wprost przekładają się bezpośrednio na innowacyjność podmiotów gospodarczych. Taki wniosek można wysnuć na podstawie raportu PWC pn. Global Innovation 1000. Lista 10 najbardziej innowacyjnych firm świata nie pokrywa w pełni z listą podmiotów odznaczających się największym poziomem wydatków na B+R. Przykładowo, w roku 2016 podmiotami odznaczającymi się największym poziomem wydatków na B+R (w skali globalnej) były: Volkswagen (13,2 mld USD), Samsung (12,7 mld USD), Amazon (12,5 mld USD), Alphabet (12,3 mld USD), Intel CO (12,1 mld USD), Microsoft (12 mld USD), Roche (10 mld USD), Novartis (9,5 mld USD), Johnson&Johnson (9 mld USD), Toyota (8,8 mld USD), Apple (8,1 mld USD), Pfizer (7,7 mld USD), General Motors (7,5 mld USD), Merck (6,7 mld USD), Ford (6,7 mld USD). 38 Miejsce w rankingu Najbardziej innowacyjne firmy świata 2016 r. 2015 r. 2014 r. 2013 r. 37 Dane za stroną: https://www.nsf.gov/statistics/2016/nsf16315/ 38 https://www.strategyand.pwc.com/innovation1000#/tab-2016 VisualTabs1 22

1 Apple (USA) Apple (USA) Apple (USA) Apple (USA) 2 Alphabet (USA) Google (USA) Google (USA) Google (USA) 3 3M (USA) Tesla Motors (USA) Amazon (USA) Samsung (Korea Płd.) 4 Tesla Motors (USA) Samsung (Korea Samsung (Korea Amazon (USA) Płd.) Płd.) 5 Amazon (USA) Amazon (USA) Tesla Motors (USA) 3M (USA) 6 Samsung (Korea 3M (USA) 3M (USA) General Electric Płd.) (USA) 7 Facebook (USA) General Electric General Electric Microsoft (USA) (USA) (USA) 8 Microsoft (USA) Microsoft (USA) Microsoft (USA) IBM (USA) 9 General Electric IBM (USA) IBM (USA) Tesla Motors (USA) (USA) 10 IBM (USA) Toyota (Japonia) Procter & Gamble (USA) Facebook (USA) Tabela 5.2 Najbardziej innowacyjne firmy świata wg raportu Global Innovation 1000; źródło: opracowanie na podstawie danych ze strony: https://www.strategyand.pwc.com/innovation1000#/tab-2016 Na uwagę zasługuje jednak wzrost wydatków B+R wśród 10 najbardziej innowacyjnych firm świata (z czego zdecydowana większość ma siedzibę w USA). W 2016 r. wydatki typu B+R sięgnęły 74,3 mld USD, w 2015 r. 71,7 mld USD, w 2014 r. 57,8 mld USD, w 2013 r. 49,1 mld USD. 39 USA W GLOBALNYM RANKINGU INNOWACYJNOŚCI Stany Zjednoczone zajęły w 2016 r. 4 lokatę na świecie w zestawieniu Global Innovation Index (w zestawieniu USA zostało wyprzedzone przez państwa: Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania). Polska znalazła się dopiero na 27 miejscu wspomnianego zestawienia. 40 Global Innovation Index tworzony jest w oparciu o następujące główne kategorie (złożone z podkategorii): a) Instytucje (USA wysoko oceniono w zakresie sprzyjających biznesowi kosztów zwolnień; doceniono także wynagrodzenia wypłacane tygodniowo); b) Kapitał ludzki i badania (USA zostały ocenione wysoko w związku z dużym poziomem zaangażowania amerykańskich firm, o zasięgu globalnym, odznaczających się przeciętną skalą wydatków na B+R na poziomie 7,3 mln USD; doceniono także wysoki poziom nauczania amerykańskich uczelni); 39 https://www.strategyand.pwc.com/innovation1000#/tab-2013 40 Cornell University, INSEAD, and the World Intellectual Property Organization (WIPO), The Global Innovation Index 2016. Winning with global innovation. 23

c) Infrastruktura (w tej kategorii podkreślono najważniejsze słabości USA, m.in. niski poziom wydatków na infrastrukturę w relacji proc. do PKB); d) Rynek (USA doceniono m.in. za łatwy dostęp do kredytu, a także całkowitą wartość akcji na rynkach finansowych); e) Biznes (USA doceniono m.in. za współpracę z uczelniami wyższymi, stan rozwoju klastrów); f) Wiedza i technologia (USA doceniono m.in. za wysoki poziom wskaźnika Hirscha, wydatki na oprogramowanie komputerowe w relacji do PKB; negatywnie oceniono w tej kategorii m.in. stopę wzrostu PKB przypadającą na 1 pracownika); g) Segment kreatywny (USA doceniono m.in. za liczbę nagrań video na YouTube; eksport usług kreatywnych i kulturalnych). 9. Patenty i zgłoszenia patentowe Działalność badawczo-rozwojowa oraz nacisk na rozwój innowacji często prowadzi do działań ukierunkowanych na uzyskanie patentu. W Stanach Zjednoczonych funkcjonuje trzy rodzaje patentów: Utility Patents, Design Patents (dwie główne grupy) oraz Plant patents. 41 : Utility patents przyznawane każdemu, kto odkryje lub wynajdzie nowy i użyteczny proces, maszynę, artykuł produkcyjny, skład (recepturę) lub nowe i użyteczne usprawnienia; Design patents przyznawane każdemu, kto wynajdzie nowy, oryginalny oraz ozdobny design dla konkretnego artykułu produkcyjnego; Plant patents przyznawane każdemu, kto wynajdzie lub odkryje nową odmianę roślin, zdolną do bezpłciowej reprodukcji; Patenty w USA przyznawane są przez United States Patent and Trademark Office (USPTO). Okres ochronny wynosi co do zasady 20 lat. 41 Dane za stroną internetową: https://www.uspto.gov/patents-getting-started/general-informationconcerning-patents 24

patenty (Utility Patents oraz Design Patents) udzielone w latach 2012-2015 350 000 300 000 250 000 253 155 277 835 300 677 298 407 200 000 150 000 100 000 50 000-21 951 23 468 23 657 25 986 2012 2013 2014 2015 Utility Patents Design Patents Wykres 8.1 patenty (Utility Patents oraz Design Patents) udzielone w latach 2012-2015; źródło: https://www.uspto.gov/web/offices/ac/ido/oeip/taf/us_stat.htm W 2015 r. przyznano ok. 325 tys. patentów (ok. 298,4 tys. patentów Utility Patents; ok. 26 tys. patentów Design Patents; ok. 1,1 tys. patentów Plant Patents; ok. 0,5 tys. wznowień patentowych), przy liczbie zgłoszeń na poziomie 624,65 tys. (2015) oraz 615,24 (2014). 42 Wnioski patentowe oraz przyznane patenty w latach 1970-2015 (USA) ROK Wnioski patentowe Przyznane patenty 1970 109 359 67 964 1980 112 379 66 170 1990 176 264 99 077 2000 315 015 175 979 2010 520 277 244 341 2011 535 188 247 713 2012 576 763 276 788 Tabela 8.1 Wnioski patentowe oraz przyznane patenty w latach 1970-2015 (USA); Źródło: https://www.uspto.gov/web/offices/ac/ido/oeip/taf/us_stat.htm 42 https://www.uspto.gov/web/offices/ac/ido/oeip/taf/us_stat.htm 25

2013 609 052 302 948 2014 615 243 326 032 2015 629 647 325 979 10. Atrakcyjne regiony na prowadzenie działalności gospodarczej Stany Zjednoczone nie są państwem jednorodnym pod względem poziomu życia, możliwości prowadzenia działalności gospodarczej, w tym wysokości podatków. Poszczególne stany konkurują ze sobą w zakresie oferty dla przedsiębiorców (m.in. za pomocą odpowiednio skalibrowanej polityki podatkowej). W stanach takich jak: Południowa Dakota czy Wyoming nie funkcjonują stanowe podatki dochodowe od firm. W przypadku czterech kolejnych stanów, tj. Washington, Nevada, Ohio, Teksas funkcjonują tzw. gross receipt taxes (podatki od przychodów), których stawki są nieporównywalne do stawek podatku dochodowego. 43 W niektórych stanach, w których funkcjonuje podatek dochodowy obowiązują widełki dochodowe, do których przyporządkowane są progresywne lub stałe stawki podatku. Przykładowo, w stanie Alaska dla dochodów równych lub niższych niż 25 tys. USD stawka podatku wynosi 0 proc. Powyżej też kwoty stawka podatku rośnie do 2 proc. Maksymalna stawka podatku w omawianym przypadku to 9,4 proc. Wśród stanów, w których funkcjonuje podatek dochodowy najwyższą maksymalną stawkę podatku wprowadzono w stanie Iowa (12 proc. dla dochodów powyżej 250 tys. USD/rok). Stanowe podatki dochodowe (stan na 2016 r.) - porównanie STAN STAWKI PODATKU POZIOM DOCHODÓW Alabama 6,50% > $0 Alaska 0,00% > $0 2,00% > $25 000 3,00% > $49 000 4,00% > $74 000 5,00% > $99 000 6,00% > $124 000 7,00% > $148 000 8,00% > $173 000 9,00% > $198 000 43 State Corporate Income Tax Rates and Brackets for 2016, źródło: https://taxfoundation.org/state-corporateincome-tax-rates-and-brackets-2016/ 26

9,40% > $222 000 Arizona 5,50% > $0 Arkansas (a) 1,00% > $0 2,00% > $3 000 3,00% > $6 000 5,00% > $11 000 6,00% > $25 000 6,50% > $100 000 California 8,84% > $0 Colorado 4,63% > $0 Connecticut (b) 9,00% > $0 Delavare (c) 8,70% > $0 Florida 5,50% > $0 Georgia 6,00% > $0 Hawaii 4,40% > $0 5,40% > $25 000 6,40% > $100 000 Idaho 7,40% > $0 llinois (d) 7,75% > $0 Indiana (e) 6,50% > $0 Iowa 6,00% > $0 8,00% > $25 000 10,00% > $100 000 12,00% > $250 000 Kansas 4,00% > $0 7,00% > $50 000 Kentucky 4,00% > $0 5,00% > $50 000 6,00% > $100 000 Louisiana 4,00% > $0 5,00% > $25 000 6,00% > $50 000 7,00% > $100 000 8,00% > $200 000 Maine 3,50% > $0 7,93% > $25 000 8,33% > $75 000 8,93% > $250 000 Maryland 8,25% > $0 Massachusetts 8,00% > $0 27

Michigan 6,00% > $0 Minnesota 9,80% > $0 Mississippi 3,00% > $0 4,00% > $5 000 5,00% > $10 000 Missouri 6,25% > $0 Montana 6,75% > $0 Nebraska 5,58% > $0 7,81% > $100 000 Nevada (c ) None New Hampshire 8,50% > $0 New Jersey (f) 6,50% > $0 7,50% > $50 000 9,00% > $100 000 New Mexico (g) 4,80% > $0 6,40% > $500 000 6,60% > $1 000 000 New York 6,50% > $0 North Carolina 4,00% > $0 North Dakota 1,41% > $0 3,55% > $25 000 4,31% > $50 000 Ohio (c) Oklahoma 6,00% > $0 Oregon 6,60% > $0 7,60% > $1 000 000 Pennsylvania 9,99% > $0 Rhode Island 7,00% > $0 South Carolina 5,00% > $0 South Dakota None Tennessee 6,50% > $0 Texas (c) Utah 5,00% > $0 Vermont 6,00% > $0 7,00% > $10 000 8,50% > $25 000 Virginia (c) 6,00% > $0 Washington (c) West Virginia 6,50% > $0 28

Wisconsin 7,90% > $0 Wyoming None DC 9,40% > $0 Tabela 6.1 Podatki dochodowe w poszczególnych stanach USA (2016 r.); Źródło: Tax Foundation; state tax statutes, forms, and instructions; Commerce Clearinghouse, strona: https://taxfoundation.org/state-corporate-income-tax-rates-andbrackets-2016/ Wyjaśnienia do tabeli: (a) Arkansas wprowadziło dodatkową opłatę w wysokości 3% całkowitego zobowiązania podatnika; (b) stawka obejmuje dodatek 20%, który skutecznie zwiększa stawkę z 7,5% do 9%. Surtax jest wymagany przez firmy z co najmniej 100 milionów dolarów rocznego dochodu brutto (c) w stanach: Nevada, Ohio, Texas, i Washington nie funkcjonuje podatek dochodowy; stany te wprowadziły podatek od przychodów (d) stawka podatkowa w Illinois' zawiera 2 odrębne podatki dochodowe na poziomach 5,25% i 2,5% (e) Stawka podatku dochodowego w stanie Indiana wynosi 6,25% od lipca 2016 r. (f) Firmy z przychodem większym niż $100,000 płacą 9% od dochodu podlegającego opodatkowaniu; Firmy z przychodem większym niż $50,000 i mniejszym niż $100,000 płacą 7.5% od dochodu podlegającego opodatkowaniu; Firmy z przychodem równym lub mniejszym niż $50,000 płacą 6.5% od dochodu podlegającego opodatkowaniu. (g) W 2017 stan New Mexico wprowadzi dwustopniową strukturę opodatkowania: 4.8% dla dochodu poniżej $500,000 i 6.2% ponad $500,000. Podatki dochodowe mają także kluczowe znaczenie dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, co należy rozpatrywać przede wszystkim w kontekście wysokości rozporządzalnego dochodu. W tym przypadku aż 7 stanów nie pobiera podatku Individual Income Tax (Washington, Nevada, Wyoming, South Dakota, Texas, Florida). Największa maksymalna stawka wspomnianego podatku funkcjonuje w stanie California (13,30 proc. dla dochodów powyżej 1 mln USD/rok dla osób niezamężnych, jak i małżeństw). 44 44 Źródło: Tax Foundation, strona: https://taxfoundation.org/state-individual-income-tax-rates-brackets-2017/ 29

Mapa 6.2 Maksymalna stopa podatku dochodowego od osób fizycznych (Individual Income Tax) w 2017 r.; Źródło: Tax Foundation, strona: https://taxfoundation.org/state-individual-income-tax-rates-brackets-2017/ Stany Zjednoczone nie są także jednorodne jeśli chodzi o poziom rozwoju gospodarczego. Pod względem PKB na jednego mieszkańca (średnia dla USA to ok. 50 tys. USD) najbardziej wyróżniającymi się regionami są District of Columbia (region nie będący stanem) z PKB per capita na poziomie 158,94 tys. USD a także stany: Północna Dakota (67,28 tys. USD), Alaska (66,84 tys. USD), Massachusetts (64 tys. USD), Delaware (63,78 tys. USD), Nowy Jork (63,39 tys. USD), Connecticut (62,8 tys. USD), Wyoming (61,4 tys. USD). 45 45 Per capita Real Gross Domestic Product (GDP) of the United States in 2015, by state (in chained 2009 U.S. dollars), źródło: https://www.statista.com/statistics/248063/per-capita-us-real-gross-domestic-product-gdpby-state/ 30

PKB per capita w poszczególnych stanach USA oraz District of Columbia Idaho South Carolina West Virginia Maine Montana New Mexico Tennessee Nevada Georgia Utah Oklahoma Kansas Ohio South Dakota Hawaii New Hampshire Virginia Nebraska Maryland Washington California Connecticut Delaware Alaska District of Columbia 0 20000 40000 60000 80000 100000 120000 140000 160000 180000 Wykres 6. Per capita Real Gross Domestic Product (GDP) of the United States in 2015, by state (in chained 2009 U.S. dollars.; Źródło: https://www.statista.com/statistics/248063/per-capita-us-real-gross-domestic-product-gdp-by-state/ 31

Zgodnie z danymi Bureau of Economic Analysis, w 2016 r. istotnie wzrosły dochody osobiste ludności w poszczególnych stanach (obejmujące m.in. sumę zarobków uzyskiwanych w miejsu zamieszkania, dochody z nieruchomości). Średnioroczny wzrost wyniósł 3,6 proc. w 2016 r. (4,5 proc. w 2015 r.). Największy wzrost dochodów ludności odnotowano w stanach: Nevada (5,9 proc.), Utah (5,6 proc.), Floryda (4,9 proc.), Waszyngton (4,8 proc.), Georgia (4,8 proc.), New Hampshire (4,7 proc.), Oregon (4,5 proc.), Hawaje (4,5 proc.), California (4,8 proc.), Południowa Karolina (10 proc.). 46 Mapa 6.2 Bureau of Economic Analysis; wstępne dane za 2016 r., źródło: https://www.bea.gov/newsreleases/regional/spi/sqpi_newsrelease.htm 11. Przedsiębiorczość w USA AMERYKAŃSKA KULTURA BIZNESOWA 46 Bureau of Economic Analysis; wstępne dane za 2016 r., źródło: https://www.bea.gov/newsreleases/regional/spi/sqpi_newsrelease.htm 32

Kontakty biznesowe w Stanach Zjednoczonych odznaczają się konkretnym, bezpośrednim charakterem, co nie oznacza, że pozyskanie amerykańskiego kontrahenta jest łatwym wyzwaniem. Najbardziej charakterystycznymi elementami amerykańskiej kultury biznesowej są przede wszystkim: Indywidualizm cecha zakorzeniona w społeczeństwie amerykańskim, kultywującym przekonanie o konieczności indywidualnej inicjatywy przekładającej się na osobiste osiągnięcia. Takie podejście oddziałuje na wysoki poziom etyki pracy (menedżerowie są proszeni o pomoc jedynie w koniecznych przypadkach). Nacisk na kwestie merytoryczne amerykanie starają się stosunkowo szybko przejść do meritum, ograniczając do minimum rozmowy wstępne; w rozmowach biznesowych ceniona jest szczerość i bezpośredniość; z uwagi na fakt, iż w kulturze amerykańskiej rozpowszechnione jest skupienie na realizacji zadań (celów), komunikacja często skoncentrowana jest na wymianie informacji. Celem negocjacji jest jak najszybsze podpisanie umowy. Przywiązanie wagi do samodyscypliny i punktualności spóźnienie na spotkanie bez wcześniejszego uprzedzenia czy niedotrzymanie słowa (np. dotyczące przesłania informacji) jest odbierane jako przejaw nieuprzejmości i niezdyscyplinowania; Skłonność do egalitaryzmu mentalność Amerykanów koncentruje się na pojęciu równości: w zakresie przysługujących uprawnień, ciążących obowiązków, szans i możliwości rozwoju; W związku z tym Amerykanie nie różnicują podejścia (szacunku) do innych osób w związku z posiadanymi przez nich tytułami, osiągnięciami, wiekiem, zgromadzonym majątkiem (tytuły są bardzo rzadko używane w komunikacji najczęściej Amerykanie szybko przechodzą na ty ). Zdyscyplinowanie Amerykanie przywiązują dużą wagę do osiągnięcia jak najlepszych wyników, w jak najszybszym czasie stąd duże skoncentrowanie na tzw. deadlinach; negocjacje biznesowe prowadzone są zazwyczaj przez jedną wyznaczoną osobę bardzo rzadko spotyka się negocjacje wieloosobowe. Z polskiego punktu widzenia interesującą praktyką w amerykańskim biznesie jest również bazowanie amerykańskich przedsiębiorstw na opiniach (np. o innych uczestnikach rynku, potencjalnych kontrahentach) opinia powinna być jak najbardziej konstruktywna, tj. powinna pomagać (stając się elementem dzielenia się doświadczeniem, wiedzą). 47 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ W USA Przedsiębiorczość w Stanach Zjednoczonych odgrywa doniosłą rolę w zakresie innowacyjności oraz rozwoju gospodarczego USA. Przedsiębiorczość jest także dobrym wyznacznikiem koniunktury - bardzo mocno oddziałuje na rynek pracy (nowe miejsca pracy, stopa bezrobocia), szczególnie analizowany podczas podejmowanych ważnych decyzji ekonomicznych (np. podczas podejmowania 47 Arkadiusz Skuza, Przedsiębiorczość zorganiozwana. Startupy, inwestorzy, pieniądze, Gliwice 2015, str. 14 33

decyzji o wysokości stóp procentowych przez FED). Bureau of Labor Statistics (BLS) publikuje dane w zakresie przedsiębiorczości, z których najważniejszymi są.: Liczba nowo utworzonych firm (działających krócej niż rok) po osiągnięciu rekordowego poziomu 715,7 tys. W 2006 r., 2 lata przed kryzysem Leman Brothers, liczba nowo utworzonych przedsiębiorstw zaczęła spadać, osiągając w 2010 r. poziom 560,6 tys. W ostatnich latach zauważalna jest tendencja wzrostowa (w 2015 r. wskaźnik znajduje się na poziomie 679,1 tys.). 800 liczba firm funkcjonujących krócej niż 1 rok (lata marzec 1994 - marzec 2015) 700 600 500 400 300 200 100 0 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Wykres 7.1 liczba firm funkcjonujących krócej niż 1 rok (lata marzec 1994 - marzec 2015); źródło: Bureau of Lasbor Statistics; strona: https://www.bls.gov/bdm/entrepreneurship/bdm_chart1.htm Interesujące jest, że liczba miejsc pracy utworzonych przez przedsiębiorstwa działającej mniej niż 1 rok wynosiła w 1994 r. 4,13 mln, zaś w roku 2010 sięgnęła 2,57 mln. W 2015 r. liczba ta zwiększyła się po raz 5 z rzędu do 3,02 mln. 34

Odsetek firm, które przetrwały na rynku od momentu założenia jak widać na poniższej tabeli, z biegiem lat liczba firm, które przetrwały na rynku stale się zmniejsza. Na uwagę zasługuje fakt, iż z firm założonych w rekordowym roku 2006 (l. nowo utworzonych firm wyniosła wtedy 715,7 tys.) w 2015 r. pozostało na rynku 34,9 proc. W ostatnich latach można zauważyć rosnącą tendencję do zwiększenia odsetka firm, które przetrwały na rynku. l. lat od założenia Rok rozpoczęcia działalności (założenia firmy) 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 1 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 2 79.6 78.8 78.2 78.5 80.1 79.1 78.4 75.7 78.4 79.3 78.9 80.1 78.3 77.3 75.2 76.7 78.6 79.4 79.2 79.6 79.9 3 68.1 67.9 66.9 68.3 68.5 67.0 66.0 64.7 67.4 68.4 69.1 68.7 66.3 64.0 63.3 66.4 68.6 69.3 68.7 69.3 4 60.6 59.8 59.7 60.2 59.6 58.5 58.2 57.6 60.0 61.4 61.2 60.2 56.7 55.5 56.5 59.9 61.6 61.9 61.5 5 54.3 54.1 53.4 53.0 53.0 52.7 52.8 52.3 54.8 55.3 54.5 52.6 49.8 50.2 51.7 54.8 56.0 56.3 6 49.6 48.8 48.1 47.6 48.1 48.2 48.2 48.1 50.1 50.0 48.4 46.8 45.4 46.4 47.8 50.1 51.4 7 45.2 44.4 43.9 43.7 44.4 44.4 44.7 44.2 45.9 44.8 43.7 43.2 42.3 43.1 44.2 46.3 8 41.5 40.7 40.5 40.5 41.2 41.4 41.6 40.9 41.8 40.9 40.5 40.5 39.6 40.1 41.1 9 38.3 38.0 37.8 37.7 38.7 38.6 38.6 37.4 38.4 38.1 38.2 38.2 37.1 37.5 10 35.7 35.7 35.4 35.6 36.2 36.1 35.5 34.5 36.1 36.0 36.1 35.9 34.9 11 33.6 33.4 33.4 33.5 34.0 33.2 32.9 32.4 34.2 34.2 34.0 33.8 12 31.8 31.6 31.5 31.5 31.5 31.0 31.2 30.9 32.5 32.3 32.1 13 30.3 29.9 29.7 29.3 29.5 29.4 29.8 29.5 30.8 30.8 14 28.7 28.4 28.0 27.6 28.1 28.2 28.6 28.1 29.4 15 27.2 26.6 26.3 26.2 26.9 27.0 27.3 26.8 46 48; www.innowacjaplus.com.pl Biuro Projektu: ul. Wielicka 57, 30-552 Kraków; tel.: +48 12 341 35

16 25.5 25.1 25.1 25.1 25.7 25.8 26.3 17 24.1 24.0 24.1 24.1 24.7 24.8 18 23.0 23.0 23.1 23.2 23.6 19 22.0 22.2 22.2 22.2 20 21.2 21.3 21.3 21 20.3 20.4 22 19.5 tabela 7.1 Odsetek przedsiębiorstw, które przetrwały na rynku od momentu założenia w latach 1994 2015; źródło: Bureau of Lasbor Statistics; strona: https://www.bls.gov/bdm/entrepreneurship/bdm_chart3.htm 46 48; www.innowacjaplus.com.pl Biuro Projektu: ul. Wielicka 57, 30-552 Kraków; tel.: +48 12 341 36