WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA

WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W SZCZECINIE OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA SANITARNEGO WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W I PÓŁROCZU 2018 ROKU Szczecin, wrzesień 2018 r. 1

Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie dr n. med. Małgorzata Domagała Dobrzycka 2

Opracował Zespół Kierowników Działu Nadzoru Sanitarnego i Działu Laboratoryjnego Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Szczecinie 3

S P I S T R E Ś C I str. I. SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA WYBRANYCH CHORÓB ZAKAŹNYCH 8 1.1. Sytuacja epidemiologiczna wybranych chorób zakaźnych 8 1.1.1. Zatrucia i zakażenia pokarmowe 12 1.1.1.1. Ogniska chorób przenoszonych drogą pokarmową, które wystąpiły w okresie od 13 01.01.2018 r. do 30.06.2018 r. w woj. zachodniopomorskim 1.1.2. Wirusowe zapalenia wątroby 15 1.1.2.1. Wirusowe zapalenie wątroby typu A 16 1.1.2.2. Wirusowe zapalenie wątroby typu B 16 1.1.2.3. Wirusowe zapalenie wątroby typu C 17 1.1.2.4. Wirusowe zapalenie wątroby mieszane oraz inne i nieokreślone 18 1.1.3. Wybrane choroby zakaźne wieku dziecięcego 19 1.1.4. Grypa sezonowa oraz podejrzenia zachorowań na grypę /Nadzór SENTINEL 20 1.1.5. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu 21 1.1.5.1. Bakteryjne zapalenie opon mózgowych i mózgu 21 1.1.5.2. Wirusowe zapalenie opon mózgowych 21 1.1.5.3. Wirusowe zapalenie mózgu 21 1.1.6. Inwazyjna choroba meningokokowa 22 1.1.7. Zakażenia wirusem HIV i choroba AIDS 23 1.1.8. Borelioza z Lyme ( choroba z Lyme, krętkowica kleszczowa) 25 1.1.9. Styczność, narażenia na wściekliznę potrzeba szczepień 25 1.1.10. Choroby przenoszone drogą płciową 26 1.1.11. Gruźlica 27 1.1.12. Decyzje administracyjne 28 1.2. Realizacja szczepień ochronnych 28 II. JAKOŚĆ WODY PRZEZNACZONEJ DO SPOŻYCIA 30 2.1. Wstęp 30 2.2. Infrastruktura zaopatrzenia ludności w wodę 31 2.3. Nadzór nad jakością wody do spożycia 32 2.3.1. Warunkowa przydatność wody do spożycia 33 2.3.2. Brak przydatności wody do spożycia 34 2.3.3. Odstępstwa od wymaganej jakości wody do spożycia 35 2.4. Ocena jakości wody przeznaczonej do spożycia 35 2.5. Awarie 36 III. DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE ZAPOBIEGAWCZEGO NADZORU SANITARNEGO 37 IV. STAN SANITARNY WYBRANYCH OBIEKTÓW UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ 41 I KĄPIELISK 4.1. Obiekty użyteczności publicznej. Informacje ogólne 41 4.2. Stan sanitarny wybranych obiektów 41 4.2.1. Ustępy publiczne 41 4.2.2. Ustępy ogólnodostępne 42 4.2.3. Domy Pomocy Społecznej, inne jednostki organizacyjne pomocy społecznej oraz 42 placówki zapewniające całodobową opiekę 4.2.4. Noclegownie i domy dla bezdomnych 43 4.2.5. Dworce autobusowe, dworce, stacje i przystanki kolejowe, środki transportu 43 4.2.5.1. Dworce autobusowe 43 4.2.5.2. Dworce, stacje i przystanki kolejowe 43 4.2.5.3. Środki transportu 43 4

4.2.6. Tereny rekracyjne 44 4.2.7. Cmentarze 44 4.3. Plywalnie 46 4.3.1. Nadzór nad jakoscią wody na pływalniach 46 4.4. Kąpieliska i miejsca okazjonalnie wykorzystywane do kąpieli 49 4.4.1. Kąpieliska 49 4.4.2 Miejsca okazjonalnie wykorzystywane do kąpieli 51 V. STAN SANITARNY PODMIOTÓW DZIAŁALNOŚCI LECZNICZEJ 51 5. Stan sanitarny podmiotów wykonujących działalność leczniczą 51 5.1. Szpitale 52 5.1.1. Stan techniczny i funkcjonalny szpitali 54 5.1.2. Dezynfekcja 56 5.1.3. Sterylizacja 57 5.1.4. Bieżący stan czystości i porządku 58 5.1.5. Zaopatrzenie szpitali w wodę 58 5.1.6. Postępowanie z bielizną szpitalną 62 5.1.7. Postępowanie z odpadami medycznymi w aspekcie ochrony zdrowia ludzkiego 68 5.2. Prosektorium i postepowanie ze zwłokami 74 5.3. Zakażenia szpitalne i ocena działalności zespołów ds. zakażeń szpitalnych 79 5.4. Przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie i ambulatoria 82 5.5. Działalność lecznicza wykonywana przez praktykę zawodową 84 VI. WARUNKI SANITARNO-HIGIENICZNE ŚRODOWISKA PRACY 84 6.1. Nadzór bieżący nad zakładami pracy 84 6.2. Ocena narażenia na czynniki rakotwórcze lub mutagenne 86 6.3. Ocena narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne 86 6.4. Nadzór nad substancjami chemicznymi i ich mieszaninami 86 6.5. Choroby zawodowe 87 VII. ŚRODKI ZASTĘPCZE 89 VIII. DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE HIGIENY RADIACYJNEJ 90 IX. WARUNKI SANITARNE W SZKOŁACH I INNYCH PLACÓWKACH OŚWIATOWO-WYCHOWAWCZYCH ORAZ WARUNKI POBYTU DZIECI I MŁODZIEŻY W TYCH PLACÓWKACH 9.1. Informacje wstępne 94 9.2. Funkcjonalnsć budynków 94 9.3. Stan techniczny oraz sanitarny budynków 94 9.4. Warunki do utrzymania higieny w szkołach placówkach oświatowo - wychowawczych 96 9.5. Infrastruktura do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego 97 9.6. Ochrona placów zabaw, terenów rekreacyjnych, terenów sportowych przed 99 zanieczyszczeniem odchodami zwierząt 9.7. Ergonomia w placówkach nauczania i wychowania 100 9.8. Higieniczna ocena rozkładów zajęc lekcyjnych 100 9.9. Warunki realizacji profilaktycznej opieki nad uczniami 101 9.10. Dożywianie dzieci i młodzieży 102 9.11. Wypoczynek dzieci i młodzieży 102 X. DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE HIGIENY ŻYWNOŚCI, ŻYWIENIA I PRZEDMIOTÓW 103 UŻYTKU 10.1. Stan sanitarny obiektów żywności, żywienia ( z wyodrębnieniem produkcji pierwotnej) oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz produktów 103 94 5

kosmetycznych 10.2. Jakość zdrowotna środków spożywczych, materiałów i wyrobów przeznaczonych do 106 kontaktu z żywnością, kosmetyków oraz badania sanitarne 10.2.1. Jakość zdrowotna krajowych środków spożywczych 108 10.2.2. Jakość zdrowotna środków spożywczych pochodzących z importu z krajów trzecich i 108 Unii Europejskiej 10.2.3. Jakośc zdrowotna materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością oraz kosmetyków 108 10.3. Współpraca z innymi inspekcjami, instytucjami, organami samorządowymi oraz mediami 109 10.4 Ocena sposobu informowania konsumentów o wprowadzonej do obrotu żywności 110 nieopakowanej 10.5. Nadzór nad jednostkami systemu oświaty w zakresie spełnienia wymagań przepisów 112 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach 10.6. Nadzór nad suplementami diety, środkami spożywczymi specjalnego przeznaczenia 113 żywieniowego, środkami spożywczymi wzbogaconymi witaminami lub składnikami mineralnymi oraz nową żywnością 10.7. Działania akcyjne podejmowane przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej 115 XI. DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE OŚWIATY ZDROWOTNEJ I PROMOCJI 116 ZDROWIA NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO 11. Główne programy prozdrowotne realizowane na terenie województwa 116 zachodniopomorskiego w I półroczu 2018 roku 11.1. Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce 116 11.1.1. Krajowy program edukacyjny dla dzieci w wieku przedszkolnym, ich rodziców 116 i opiekunów pt. Czyste powietrze wokół nas 11.1.2. II edycja programu antytytoniowej edukacji zdrowotnej dla IV klas szkół podstawowych 118 Bieg po zdrowie 11.1.3. Program edukacyjny Trzymaj Formę 119 11.1.4. Krajowy Program Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV 121 11.1.5. Program edukacyjny ARS czyli jak dbać o miłość 121 11.2. Programy wojewódzkie 122 11.2.1. Wojewódzki program Profilaktyki Używania Substancji Psychoaktywnych, w tym 122 nowych narkotyków, dla uczniów szkół gimnazjalnych pt. Porozmawiajmy o zdrowiu i nowych zagrożeniach 11.2.2. Program przedszkolny dot. Zdrowia Jamy Ustnej i Zapobiegania Próchnicy Zdrowe 124 zęby mamy- marchewkę zajadamy 11.2.3. Program edukacji antytytoniowej dla uczniów klas I-III szkół podstawowych Nie pal 127 przy mnie proszę 11.3. Główne akcje realizowane na terenie woj. zachodniopomorskiego 128 11.3.1. Profilaktyka używania substancji psychoaktywnych w tym tzw. dopalaczy 128 11.3.2. Bezpieczne Ferie Zimowe 2018 r. 129 11.3.3. Światowy Dzień Zdrowia pod hasłem Zdrowie dla wszystkich - 7 kwiecień 2018 r. 130 11.3.4. Profilaktyka grypy 131 11.3.5. Europejski Tydzień szczepień w tym akcja Zaszczep w sobie chęć szczepienia 131 11.3.6. Konferencja pt. Edukacja dla zdrowia 132 11.4. Inne akcje i działania lokalne 132 11.4.1. Profilaktyka wszawicy i świerzbu 132 11.4.2. Profilaktyka negatywnych skutków ekspozycji na promieniowanie UV 132 11.4.3. Profilaktyka chorób zakaźnych HIV,HAV, HBV, HCV, Bolerioza 133 11.4.4. Zdrowe odżywianie 133 11.4.5. Opieka okołoporodowa 133 6

11.4.6. Profilaktyka nowotworowa 134 11.4.7. Akcja: Zdrowie kobiet w ciąży 134 11.4.8. Kampania Aby zdrowy uśmiech mieć, trzeba tylko chcieć 134 Podsumowanie i wnioski 135 S p i s t a b e l 144 S p i s r y c i n 145 7

I. SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA WYBRANYCH CHORÓB ZAKAŹNYCH 1.1. Sytuacja epidemiologiczna wybranych chorób zakaźnych W I półroczu 2018 r. rejestracja zgłoszonych zachorowań na choroby zakaźne odbywała się wzorem lat ubiegłych w oparciu o aktualne definicje przypadków chorób zakaźnych opracowane na potrzeby nadzoru epidemiologicznego. Sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych na obszarze woj. zachodniopomorskiego była stabilna za wyjątkiem zatruć pokarmowych wywołanych pałeczkami Salmonella, boreliozy, ospy wietrznej, inwazyjnej choroby pneumokokowej oraz grypy i podejrzeń zachorowań na grypę. Podkreślenia wymaga fakt niekorzystnej sytuacji epidemiologicznej niektórych chorób zakaźnych w całej Polsce np. zapadalność na ospę wietrzną w I półroczu 2018 r. wynosiła 261,73 na 100 tys. mieszkańców w stosunku do wskaźnika zapadalności 313,14 na 100 tys. w I półroczu 2017 r. W woj. zachodniopomorskim w analizowanym okresie nastąpił wzrost zachorowań na ospę wietrzną - zachorowalność w I półroczu 2018 r. wynosiła 272 na 100 tys. mieszkańców, natomiast w 2017 r. 244,41 na 100 tys. mieszkańców. Ponadto nastąpił dalszy spadek zarejestrowanych przypadków zachorowań na krztusiec z 36 w I półroczu 2017 r. do 18 w analizowanym okresie. Liczba zachorowań na nagminne zapalenie przyusznic (świnkę) od lat utrzymuje się na porównywalnym poziomie, natomiast w I półroczu 2017 roku zaobserwowano niewielki spadek zachorowań z 51 zgłoszonych w I półroczu 2017 r. do 42 zachorowań w I półroczu 2018 roku. Analizując natomiast sytuację epidemiologiczną różyczki zgłoszono tylko 2 zachorowania wyłącznie na podstawie objawów klinicznych tj. o 17 mniej niż w analogicznym okresie 2017 roku, natomiast w skali całego kraju takich zgłoszeń było nieco więcej (wzrost o 15 do 283 przypadkó1.w). W woj. zachodniopomorskim nie zgłoszono w I półroczu 2018r. żadnego przypadku odry, natomiast w Polsce sytuacja w tym zakresie uległa pogorszeniu- wzrosła liczba zgłoszeń odry o 50 zachorowań z 27 do 77 przypadkó2.w. Należy podkreślić, iż odrze, śwince i różyczce można skutecznie zapobiegać poprzez obowiązkowe szczepienia ochronne i podaż szczepionki skojarzonej w cyklu II dawkowym. Analiza sytuacji epidemiologicznej wirusowych zapaleń wątroby zarówno w Polsce jak też w woj. zachodniopomorskim była zróżnicowana w stosunku do analogicznego okresu 2017 roku tj. odnotowano w Polsce spadek zachorowalności na wzw typu C, natomiast wzrost zapadalności na wzw typu A i B. Analiza sytuacji epidemiologicznej wirusowych zapaleń wątroby typu B i C w woj. zachodniopomorskim wykazała porównywalną liczbę zachorowań w stosunku do analogicznego okresu 2017 roku. Współczynnik zapadalności na wzw typu B w regionie wynosił 4,51 na 100 tys. w stosunku do 4,05 w I półroczu 2017 r. i był porównywalny do Polski (4,52 na 100 tys. dla przewlekłych wzw typu B oraz 0,05 dla ostrych wzw typu B). W odniesieniu do wzw typu C wskaźnik zapadalności w regionie w analizowanym okresie był mniej korzystny niż w Polsce i wynosił 6,51 w I półroczu 2018 r. w stosunku do współczynnika 4,66 na 100 tysięcy w Polsce. W zakresie sytuacji epidemiologicznej wirusowego zapalenia wątroby typu A w woj. zachodniopomorskim liczba zachorowań zmniejszyła się z 35 w I półroczu 2017 r. do 14 w analizowanym okresie (zapadalność 0,82 na 100 tys.). Natomiast w Polsce sytuacja w tym zakresie była nadal dynamiczna, bowiem w I półroczu 2018 r. odnotowano 847 zachorowań (zapadalność 2,20 na 100 tys.) w stosunku do 424 zgłoszeń w I półroczu 2017 r. (zapadalność 1,10 na 100 tys.). Wzorem lat ubiegłych kontynuowano ciągłe monitorowanie grypy i zakażeń grypopodobnych ze szczególnym uwzględnieniem wzmożonego nadzoru epidemiologicznego oraz gotowości w prowadzaniu działań przeciwepidemicznych w I kwartale kiedy to występuje szczyt sezonu epidemicznego zachorowań. W związku z tym poza rejestracją zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę wzorem lat ubiegłych realizowany był nadzór wirusologiczny Sentinel we współpracy z wybranymi lekarzami medycyny rodzinnej. 8

Należy podkreślić iż sytuacja epidemiologiczna grypy i zakażeń grypopodobnych na terenie województwa uległa pogorszeniu w stosunku do I półrocza 2017 r. i natomiast była korzystniejsza niż w Polsce. Sytuacja epidemiologiczna grypy i zakażeń grypopodobnych w I półroczu 2018 r. w Polsce jak i na terenie woj. zachodniopomorskiego uległa pogorszeniu w stosunku do I półrocza 2017 r. W I półroczu 2018 r. w woj. zachodniopomorskim zachorowało 82473 osób (zapadalność na 100 tys. mieszkańców wynosiła 4835,61), w tym 30301 dzieci do 14 roku życia (współczynnik zapadalności wyniósł 12262,1 na 100 tys. mieszkańców) w stosunku do 68701 osób (zapadalność 4021,9 na 100 tys. mieszkańców), w tym 25922 dzieci do 14 roku życia (współczynnik zapadalności wyniósł 10532,74 na 100 tys. mieszkańców) w analogicznym okresie 2017 roku. Z powodu powikłań pogrypowych zmarło 9 osób tj. o 5 więcej niż w 2017 r. W nadzorze Sentinel w sezonie 2017/2018 (wrzesień - sierpień) uczestniczyło 46 lekarzy z powiatów: Police, Stargard, Szczecin. Podczas funkcjonowania nadzoru w analizowanym okresie udało się pobrać 545 wymazów od pacjentów (jest to najlepszy wynik spośród województw), z czego uzyskano 223 dodatnie wyniki, co stanowiło 40,9% pobranych ogółem próbek. Dla porównania w sezonie 2016/2017 w woj. zachodniopomorskim pobrano 467 wymazów, spośród których uzyskano 186 dodatnich wyników, co stanowiło 39,8% pobranych ogółem próbek. Podkreślenia wymaga fakt iż wpływ na niekorzystną sytuację epidemiologiczną grypy miał niewątpliwie spadek popularności szczepień wśród ogółu społeczeństwa- w 2017 r. ze szczepień skorzystało tylko 2,46 % populacji ogólnopolskiej (dane wstępne NIZP-PZH), natomiast w woj. zachodniopomorskim 3,07 % stąd należy kontynuować działania profilaktyczne dotyczące propagowania szczepień przeciwko grypie jako jedynej skutecznej metody zapobiegania tej chorobie. Wzmożony nadzór przeciwepidemiczny wzorem lat ubiegłych prowadzony był w ogniskach chorób przenoszonych drogą pokarmową, których ogólna liczba była porównywalna w stosunku do roku ubiegłego tj. wystąpiło 31 ognisk natomiast w sezonie letnim (od 1.06 do 31.08.2018 r.) wzrosła z 24 w 2017 r. do 28. Na niekorzystną sytuację epidemiologiczną w tym zakresie niewątpliwy wpływ miało wystąpienie 3 dużych ognisk w powiecie koszalińskim (500 narażonych i 89 osób chorych), kołobrzeskim (285 narażonych i 31 osób chorych) i gryfickim (370 narażonych i 26 osób chorych). Ponadto udział ognisk domowych, których zgłoszono w I półroczu 2018 r. - 17 stanowił 54,84% ogółu. Przeważającym czynnikiem etiologicznym w ogniskach była Salmonella (14 ognisk), przy czym w 10 ogniskach udało się ustalić podejrzaną potrawę: w pięciu przypadkach były to jaja, w pozostałych wyroby cukiernicze, lody, nabiał, potrawy mięsne. Niezwłocznie po zgłoszeniu podejrzenia wystąpienia ogniska choroby przenoszonej drogą pokarmowa prowadzone było dochodzenie epidemiologiczne nakierowane na ustalenie źródła zakażenia oraz ograniczenie rozprzestrzeniania zakażeń w środowisku. Należy również podkreślić iż kontynuowany jest wypracowany od lat schemat nadzoru przy zgłoszeniach podejrzeń zachorowań i zachorowań na inwazyjną chorobę meningokokową, bowiem wskaźnik zapadalności w regionie był porównywalny do I półrocza 2017 r. i nadal wyższy niż w Polsce tj. wynosił 0,7/100 tys. w stosunku do wskaźnika w Polsce, który wynosił 0,31/100 tys. Kontynuowane były działania związane z analizą ognisk zakażeń szpitalnych pod kątem ustalania ich przyczyn i podejmowanych działań przeciwepidemicznych. Należy podkreślić iż współpraca z Zespołami Kontroli Zakażeń Szpitalnych jest od lat efektywna stąd zgłaszalność ognisk poprawia się w I półroczu 2017 r. zgłoszono do Państwowej Inspekcji Sanitarnej 32 ogniska epidemiczne tj. o 13 więcej niż w I półroczu 2017 r., których źródło zakażenia ustalono w 22 przypadkach. Ponadto, w związku z pojawiającymi się na terenie woj. zachodniopomorskiego zachorowaniami sporadycznymi oraz ogniskami epidemicznymi 9

wywołanymi przez Gram ujemne pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae wytwarzającymi karbapenemazy typu KPC, w tym Klebsiella pneumoniae z genami oporności typu NDM, a także niekorzystną sytuacją epidemiologiczną w tym zakresie w innych województwach kontynuowano wzmożony nadzór przeciwepidemiczny w tym zakresie m.in. poprzez wdrażanie procedury postępowania w przypadku stwierdzenia zachorowań sporadycznych oraz ognisk epidemicznych wywołanych przez te patogeny oraz bieżące zgłaszanie każdego przypadku podejrzenia zakażenia/zakażenia Enterobacteriaceae wytwarzających karbapenemazy typu KPC, MBL (w tym NDM) oraz OXA-48 (w tym także przypadki nosicielstwa) do właściwego PPIS. Łącznie w I półroczu 2018 roku w szpitalach woj. zachodniopomorskiego zakażenie szczepem alarmowym Klebsiella pneumoniae MBL (+) typ NDM stwierdzono u 21 pacjentów, przy czym 18 osób zakażonych było w 5 ogniskach zakażeń szpitalnych, natomiast dodatkowo stwierdzono 3 pojedyncze zakażenia. W I półroczu 2018 r. zgłoszono 11618 chorób i zakażeń podlegających rejestracji w meldunkach dwutygodniowych zachorowań na choroby zakaźne, zakażenia i zatrucia (MZ- 56) tj. o 1143 więcej niż w analogicznym okresie 2017 r., kiedy to wpłynęły 10475 zgłoszeń. Spośród wszystkich zgłoszonych chorób 29,97 % tj. 3482 osób hospitalizowano. Należy podkreślić, że kontynuowane są intensywne działania nadzorowe przez pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej celem utrzymania zgłaszalności zakażeń i chorób zakaźnych, na rzetelnym poziomie celem dokonywania rzeczywistych ocen sytuacji epidemiologicznej w regionie. W pierwszym półroczu 2018 r. na terenie woj. zachodniopomorskiego wśród chorób podlegających zgłoszeniu nie odnotowano m.in. zachorowań na: cholerę, dury rzekome A, B, C, czerwonkę bakteryjną, kryptosporydiozę, dżumę, wąglik, brucelozę, błonicę, nosaciznę, gronkowcowe zatrucie pokarmowe oraz zatrucie jadem kiełbasianym, błonicę, legionelozę, tężec, ziarnicę weneryczną, ornitozy, riketsjozy, poliomyelitis, wściekliznę, kleszczowe zapalenie mózgu, gorączkę zachodniego Nilu, gorączkę denga, żółtą gorączkę, wirusowe gorączki krwotoczne, choroby wywołane przez hantawirusy, ospę prawdziwą, odrę, pryszczycę, bąblowicę, włośnicę, zespół hemolityczno - mocznicowy w przebiegu zak. E. coli, grypę ptaków typu A/H5 lub A/H5N1 u ludzi, wrodzone choroby wirusowe, SARS - zespół ostrej niewydolności oddechowej. Zagrożenie zachorowaniami na te choroby mimo iż nie jest wysokie, wymaga jednak utrzymania stałego nadzoru ze względu na możliwość ich zawleczenia z innych stref klimatycznych oraz znaczenie kliniczne i wysoki potencjał epidemiologiczny niektórych. Liczbę wybranych zgłoszonych w I półroczu 2018 r. przypadków zakażeń i chorób zakaźnych w stosunku do I półrocza 2017 r. przedstawia tabela 1. W I półroczu 2018 r. zarejestrowano w woj. zachodniopomorskim 58 zgonów z powodu chorób zakaźnych (wg miesięcznych raportów zgonów), co stanowi 61,06 % ogółu zgonów zgłoszonych w 2017 r. (zgłoszono wtedy 59 zgonów). Najwięcej zgonów bo aż 46,56% spowodowanych było posocznicą wywołaną przez: Streptocopccus pneumoniae, inne bakterie Gram-ujemne, Staphylococcus aureus i nieokreślone gronkowce, Haemophilus influenzae, posocznicą listeriozową, meningokokową i paciorkowcową (27 przypadków), 9 zgonów z powodu zapalenia jelit wywołanego Clostridium difficile, 9 zgonów w przebiegu grypy z zapaleniem płuc wywołanej zidentyfikowanym wirusem grypy, 7 zgonów wywołanych gruźlicą, a także po 2 przypadki zgonów: z powodu choroby Creutzfeldta-Jacoba i zapalenia płuc wywołanego paciorkowcami. Ponadto zarejestrowano pojedyncze zgony z powodu paciorkowców grupy A oraz w przebiegu zimnicy nieokreślonej. 10

Liczba zachorowań zapadalność liczba zachorowań zapadalność liczba zachorowań zapadalność Tab. 1. Wybrane dane epidemiologiczne dotyczące chorób zakaźnych w woj. zachodniopomorskim w latach 2017-2018 (I półrocze). 2017 r. I półrocze 2017 r. 2018 r. I półrocze Lp. Jednostka chorobowa 1 Salmonellozy zatrucia pokarmowe 84 4,92 246 14,41 211 12,37 2 Salmonellozy zakażenia pozajelitowe - - 6 0,35 - - 3 Inne bakteryjne zakażenia jelitowe 321 18,79 534 31,26 318 18,65 4 Inne bakteryjne zatrucia pokarmowe 2 0,12 2 0,12 3 0,18 Lamblioza 5. 31 1,81 72 4,22 23 1,35 6 Wirusowe zakażenia jelitowe wywołane przez rotawirusy 777 45,49 926 54,26 675 39,58 7 Biegunka i zapalenie żołądkowo-jelitowe o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu u dzieci do lat 2 362 785,1 1 632 1360,13 1 370 789,82 1 8 Krztusiec 36 2,11 63 3,69 18 1,06 9 Płonica (szkarlatyna) 522 30,56 757 44,36 349 20,46 10 Inwazyjna choroba meningokokowa 12 0,7 16 0,94 12 0,7 w tym neuroinfekcje 8 0,23 11 0,64 6 0,35 11 Borelioza z Lyme 253 14,82 851 49,87 333 19,52 Styczność i narażenie na wściekliznę 12 /potrzeba szczepień/ 163 9,54 391 22,91 156 9,15 13 Wirusowe zapalenie mózgu 4 0,23 8 0,47 10 0,59 14 Wirusowe zapalenie opon mózgowych 14 0,82 47 2,75 12 0,7 15 Ospa wietrzna 4175 244,41 6114 358,26 4639 272 16 Odra 1 0,06 2 0,12 - - 17 Różyczka 19 1,11 25 1,46 2 0,12 18 Wirusowe zapalenia wątroby 212 12,43 478 27,98 204 11,96 a w tym WZW typu "A" 35 2,05 112 6,56 14 0,82 b w tym WZW typu "B" ostre i przewlekłe 69 4,04 144 8,43 77 4,51 c w tym WZW typu "C" 107 6,26 215 12,59 111 6,51 19 AIDS - zespół nabytego upośledzenia odporności 2 0,12 10 0,59 6 0,35 20 Nowo wykryte zakażenia HIV 40 2,34 76 4,45 23 1,35 22 Świnka 51 2,98 86 5,04 42 2,46 23 Inwazyjna choroba pneumokokowa 62 3,63 102 5,98 80 4,69 24 Gruźlica 110 6,44 185 10,84 105 6,16 Grypa i podejrzenia zachorowań na grypę 25 ogółem 68701 4021,9 101255 5933,21 82473 4835,61 w tym dzieci do 14 r.ż. 25922 10532,74 2 41575 16860,93 2 30301 12262,1 Wskaźniki zapadalności za I pół. 2017r. obliczono wg danych GUS liczby ludności w Polsce i woj. zachodniopomorskim stan na 31.12.2017 r. 1 Współczynnik zapadalności obliczony w stosunku do liczebności populacji dzieci w grupie wiekowej 0-2 r.ż. na 100 tys. 2 Współczynnik zapadalności obliczony w stosunku do liczebności populacji dzieci w grupie wiekowej 0-14 r.ż. na 100 tys. 11

1.1.1. Zatrucia i zakażenia pokarmowe. W I półroczu 2018 r. w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 214 przypadków bakteryjnych zatruć pokarmowych (współczynnik zapadalności 12,55 na 100 tys. mieszkańców), w tym aż w 211 przypadkach zachorowań czynnikiem etiologicznym była Salmonella. Hospitalizowano łącznie 96 osób. W porównaniu do I półrocza 2017 r. zaobserwowano znaczny wzrost zachorowań na bakteryjne zatrucia pokarmowe, bowiem do końca czerwca 2017 r. zarejestrowano 86 przypadków zatruć pokarmowych, w tym również czynnikiem przeważającym była Salmonella (84 przypadków). Sytuacja ta związana była m.in. z wystąpieniem w 2018 roku 2 dużych ognisk pokarmowych na terenie powiatu Szczecin i Goleniów, w których czynnikiem etiologicznym była Salmonella. Należy podkreślić, że sytuacja epidemiologiczna Salmoneloz rejestrowanych w Polsce była bardziej korzystna, bowiem w I półroczu w 2018 r. odnotowano łącznie 3 221 zachorowań (współczynnik zapadalności 8,38 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 418 mniej niż w I półroczu 2017 r. Ponadto w analizowanym okresie mniej korzystną sytuację w województwie zachodniopomorskim zaobserwowano również w występowaniu zakażeń pozajelitowych wywołanych Salmonellą, których pod postacią posocznicy odnotowano 8, natomiast w I półroczu 2017 r. takich zakażeń w ogóle nie zarejestrowano. W I półroczu 2018 r. w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 318 przypadków bakteryjnych zakażeń jelitowych (współczynnik zapadalności 18,64 na 100 tys. mieszkańców). Wśród wszystkich zachorowań, w dalszym ciągu najwięcej wywołanych było przez Clostridium difficile - aż 276, 14 przez Campylobacter, 5 przez Yersinia enterocolitica lub pseudotubeculosis oraz 3 przez E. coli inną i BNO. Hospitalizowano łącznie 292 chorych. W porównaniu do I półrocza 2017 r. nie odnotowano znaczących różnic w występowaniu bakteryjnych zakażeń jelitowych, bowiem w woj. zachodniopomorskim zgłoszono wtedy 321 przypadki bakteryjnych zakażeń jelitowych (współczynnik zapadalności 18,79 na 100 tys. mieszkańców). Wśród wszystkich zachorowań, najwięcej wywołanych było przez Clostridium difficile - aż 281, 19 przez Campylobacter, 3 przez Yersinia enterocolitica lub pseudotubeculosis oraz 1 przez E. coli inną i BNO. Hospitalizowano łącznie 308 chorych. Również w skali kraju nie odnotowano znaczących różnic dotyczących występowania bakteryjnych zakażeń jelitowych, w I półroczu 2018 r. zgłoszono 8 653 zachorowań (współczynnik zapadalności 22,52 na 100 tys. mieszkańców), natomiast w analogicznym okresie roku 2017 odnotowano 8 639 takich zakażeń. W I półroczu 2018 r. w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 1136 przypadków wirusowych zakażeń jelitowych, (współczynnik zapadalności 66,61 na 100 tys. mieszkańców), w tym 675 wywołanych przez rotawirusy (współczynnik zapadalności 39,58 na 100 tys. mieszkańców). Hospitalizowano 846 chorych, wśród których ponad połowa tj. 457 przypadków stanowiły dzieci do lat 2. W analogicznym okresie roku poprzedniego zarejestrowano 1248 takich zachorowań (współczynnik zapadalności 73,06 na 100 tys. mieszkańców), w tym 777 wywołanych przez rotawirusy (współczynnik zapadalności 45,49 na 100 tys. mieszkańców). W I półroczu 2018 r. w Polsce natomiast znacząco spadła liczba wirusowych zakażeń jelitowych, odnotowano ich 29 844 (współczynnik zapadalności 77,67 na 100 tys. mieszkańców), podczas gdy w analogicznym okresie roku poprzedniego odnotowano 38 735 takich zachorowań, a współczynnik zapadalności wyniósł 100,81 na 100 tys. mieszkańców. Zarówno w Polsce, jak i w województwie zachodniopomorskim zauważalny jest spadek przypadków zakażeń jelitowych o etiologii wirusowej. 12

W analizowanym okresie w woj. zachodniopomorskim zarejestrowano 1437 przypadków biegunek i zapaleń żołądkowo-jelitowych BNO, o prawdopodobnym zakaźnym pochodzeniu (współczynnik zapadalności 84,26 na 100 tys. mieszkańców) o 42 mniej niż w analogicznym okresie roku poprzedniego, w tym 370 przypadki dotyczyły dzieci do lat 2. Hospitalizowano łącznie 421 chorych. Wybrane dane epidemiologiczne dotyczące chorób zakaźnych przenoszonych drogą pokarmową w I półroczu 2018 r. w Polsce i w woj. zachodniopomorskim zostały przedstawione w tabeli 2. Tab. 2. Wybrane dane epidemiologiczne dotyczące chorób zakaźnych przenoszonych drogą pokarmową w Polsce i woj. zachodniopomorskim w I półroczu 2018 r. Polska woj. zachodniopomorskie Lp. Jednostka chorobowa Liczba Liczba Zapadalność zachorowań zachorowań Zapadalność 1. Salmoneloza zatrucie pokarmowe 3 221 8,38 211 12,37 2. Salmoneloza- posocznica 87 0,23 8 0,47 3. Salmoneloza inne zakażenia pozajelitowe 64 0,17 - - 4. Czerwonka bakteryjna 18 0,05 - - 5. Clostridium difficile 6 840 17,80 276 16,18 6. Yersinia enterocolitica lub pseudotuberculosis 89 0,23 5 0,29 7. Zatrucie jadem kiełbasianym /botulizm/ 7 0,02 - - 8. Wirusowe zakażenia jelitowe wywołane przez rotawirusy 16 648 43,33 675 39,58 9. Biegunka i zapalenie żołądkowo 789,82/na 100 jelitowe o prawdopodobnie 9 197 1205,65 370 tys. dzieci do lat zakaźnym pochodzeniu u dzieci 2 do lat 2 1.1.1.1. Ogniska chorób przenoszonych drogą pokarmową, które wystąpiły w okresie od 01.01.2018 r. do 30.06.2018 r. w woj. zachodniopomorskim. Ogółem wystąpiło 31 ognisk chorób przenoszonych drogą pokarmową w: 3 sanatoriach uzdrowiskowych; 2 oddziałach szpitalnych; 3 przedszkolach - zarejestrowanych jako 1 ognisko; 1 klubie dyskotekowym; 1 szkole podstawowej; 1 domu pomocy społecznej; 1 stacji paliw; 1 stołówce pracowniczej; 1 agroturystyce; 1 ośrodku wypoczynkowo-rekreacyjnym; 1 ośrodku kolonijno-wypoczynkowym 17 ognisk rodzinnych w mieszkaniach prywatnych. W ww. przypadkach: ogółem narażonych na choroby przenoszone drogą pokarmową było 3882 osób; zachorowało 336 osób, w tym 177 dzieci do 14 roku życia; 13

hospitalizowano 76 osoby, w tym 58 dzieci do 14 roku życia. Czynnikami etiologicznymi w ogniskach były: Salmonella w 13 ogniskach; Rotawirus w 7 ogniskach; Wirus zapalenia wątroby typu A (HAV) w 3ogniskach; Clostridium difficile w 1 ognisku; w 7 ogniskach czynnika etiologicznego nie ustalono. Liczba ognisk chorób przenoszonych drogą pokarmową w analogicznym okresie roku 2017 nie zmieniła się (w I półroczu 2017 r. wystąpiło 31 ognisk). Znacząco wzrosła liczba osób narażonych i chorych, która w I półroczu 2018 r. wyniosła odpowiednio 3882 i 336 osób (w I półroczu 2017 r. 1251 narażonych i 160 chorych). Duży wzrost liczby osób narażonych ma związek z wystąpieniem dwóch ognisk: w Szkole Podstawowej (1065 osób) oraz w Uzdrowisku (947 osób), w których zaobserwowano także dużą liczbę zachorowań (odpowiednio 42 i 30 osób). W odniesieniu do ogólnej liczby zgłoszonych ognisk, zauważyć można, że zmniejszyła się liczba ognisk rodzinnych w mieszkaniach prywatnych (zgłoszono o 4 mniej takich ognisk w stosunku do I półrocza 2017 roku). Na uwagę zasługuje fakt, że przeważająca liczba ognisk, w których udało się ustalić czynnik etiologiczny, wywołana była przez pałeczki Salmonella. Tab. 3. Zestawienie liczby ognisk zbiorowych zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową oraz liczby narażonych i chorych, w tym dzieci do 14 roku życia na terenie woj. zachodniopomorskiego w latach 2013 I półrocze 2018 r. liczba chorych Rok liczba ognisk liczba narażonych w tym dzieci do 14 ogółem r.ż. 2013 39 4435 542 267 I półrocze 2013 17 1652 228 101 2014 40 3232 559 142 I półrocze 2014 24 1876 305 58 2015 48 6571 812 273 I półrocze 2015 18 1081 260 96 2016 65 3987 554 287 I półrocze 2016 26 1213 203 124 2017 70 3941 522 211 I półrocze 2017 31 1251 160 58 I półrocze 2018 31 3882 336 177 Ogniska chorób przenoszonych drogą pokarmową, które wystąpiły w sezonie od 01.06.2018 r. do 31.08.2018 r. Ogółem wystąpiło 28 ognisk chorób przenoszonych drogą pokarmową w: 1 sanatorium uzdrowiskowym; 1 ośrodku kolonijno-wczasowym; 1 ośrodku kolonijno-wypoczynkowym; 2 ośrodkach wypoczynkowych; 1 centrum zdrowia i wypoczynku; 1 ośrodku szkoleniowo-rehabilitacyjno-wypoczynkowym; 1 stołówce pracowniczej; 14

2 koloniach zorganizowanych w internatach szkół; 1 ośrodku rehabilitacyjno-wczasowym; 1 restauracji; 16 mieszkaniach prywatnych. W ww. przypadkach: ogółem narażonych na choroby przenoszone drogą pokarmową było 5846* osób; zachorowało 319* osób, w tym 147* dzieci do 14 roku życia; hospitalizowano 37* osoby, w tym 30* dzieci do 14 roku życia. *liczby mogą ulec zmianie po weryfikacji końcowych opracowań ognisk do 30.09.2018 r. Czynnikami etiologicznymi w ogniskach były: Salmonella w 14 ogniskach; Rotawirus w 3 ogniskach; Norowirus w 1 ognisku; wirus zapalenia wątroby typu A (HAV) w 2 ogniskach; w 8 ogniskach czynnika etiologicznego nie ustalono. W porównaniu do sezonu letniego 2017 r. zwiększyła się liczba ognisk zgłaszanych do Państwowej Inspekcji Sanitarnej w woj. zachodniopomorskim, bowiem w ubiegłym sezonie zgłoszono 24 ogniska. Znacząco wzrosła liczba osób narażonych i chorych (odpowiednio 1488 i 180 w sezonie letnim 2017 r.), miało to związek z wystąpieniem 3 dużych ognisk w powiecie koszalińskim (505 narażonych i 91 osób chorych), kołobrzeskim (285 narażonych i 31 osób chorych) i gryfickim (370 narażonych i 26 osób chorych). Dodatkowo w powiecie polickim na stołówce pracowniczej wystąpiło ognisko, w którym aż 3000 osób było narażonych na zachorowanie. Przeważającym czynnikiem etiologicznym w ogniskach była Salmonella. W 10 ogniskach udało się ustalić podejrzaną potrawę: w pięciu przypadkach były to jaja, w pozostałych wyroby cukiernicze, lody, nabiał, potrawy mięsne. Ponadto w dwóch ogniskach z dużą liczbą osób chorych w powiecie koszalińskim oraz gryfickim, dochodzenie epidemiologiczne ujawniło nosicielstwo Salmonelli wśród większości osób z personelu kuchennego. Nosicielstwo Salmonelli stwierdzono także u jednego pracownika sanatorium uzdrowiskowego w powiecie sławieńskim, w którym wystąpiło ognisko. W pozostałych ogniskach stwierdzono m.in: nieprawidłowy stan sanitarno-techniczny lub sanitarno-higieniczny pionu żywieniowego, podwyższoną ogólną liczbę drobnoustrojów z wymazów z rąk personelu kuchennego oraz sprzętu kuchennego, brak aktualnych badań jakości wody, brak orzeczeń do celów sanitarno-epidemiologicznych pracowników, nieprawidłowe oznakowanie przechowywanej żywności. Czynniki te niewątpliwie były czynnikami wspomagającymi wystąpienie zachorowań zbiorowych w miejscach wypoczynku. 1.1.2 Wirusowe zapalenia wątroby. W I połowie 2018 r. w Polsce zarejestrowano 4405 zachorowań na wirusowe zapalenia wątroby (współczynnik zapadalności 11,46 na 100 tys. mieszkańców), podczas gdy w analogicznym okresie ubiegłego roku zgłoszono 4326 zachorowań (współczynnik zapadalności 11,26 na 100 tys. mieszkańców). 15

W woj. zachodniopomorskim zachorowania utrzymywały się na poziomie 204 (współczynnik zapadalności 11,96 na 100 tys. mieszkańców) w I połowie 2018 r. i 212 w analogicznym okresie ur. (współczynnik zapadalności 12,43 na 100 tys. mieszkańców). 1.1.2.1. Wirusowe zapalenie wątroby typu A. W porównaniu z 2017 rokiem, kiedy w całej Polsce odnotowano znaczny wzrost zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu A, w woj. zachodniopomorskim dotychczas w 2018 roku odnotowano znaczny spadek tych zachorowań. W Polsce w I połowie 2018 r. zarejestrowano 847 przypadki zachorowań na wirusowe zapalenia wątroby typu A (współczynnik zapadalności 2,2 na 100 tys. mieszkańców). W analogicznym okresie ur. zgłoszono 424 zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu A (współczynnik zapadalności 1,1 na 100 tys. mieszkańców). Na terenie woj. zachodniopomorskiego w I półroczu 2018 r. odnotowano 14 przypadków zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu A (współczynnik zapadalności 0,82 na 100 tys. mieszkańców). W analogicznym okresie ubiegłego roku zarejestrowano 35 przypadków zachorowań (współczynnik zapadalności 2,05 na 100 tys. mieszkańców). Ogółem w analizowanym okresie na terenie województwa potwierdzono zachorowanie u 8 mężczyzn i 6 kobiet. Dochodzenia epidemiologiczne przeprowadzone w związku z zachorowaniami wykazały wystąpienie ognisk epidemicznych wzw A, bowiem ustalono powiązania epidemiologiczne w miejscu zamieszkania w 3 ogniskach, w których chorowało łącznie 6 osób. Należy podkreślić, iż żaden z pacjentów nie był wcześniej szczepiony przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A. Tab. 4. Liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu A w Polsce i na terenie woj. zachodniopomorskiego w latach 2013-2018 (I półrocze). 2013 2014 2015 2016 2017 2018 (I półrocze) Polska 48 76 49 35 3072 847 województwo zachodniopomorskie 1 4 0 4 112 14 1.1.2.2. Wirusowe zapalenie wątroby typu B. W I połowie 2018 r. w Polsce zarejestrowano 1756 zachorowań na wirusowe zapalenia wątroby typu B (współczynnik zapadalności 4,57 na 100 tys. mieszkańców), w tym 18 przypadków zostało zgłoszonych jako zachorowania ostre. W analogicznym okresie 2017 roku liczba zachorowań wyniosła 1728 przypadków (współczynnik zapadalności 4,5 na 100 tys. mieszkańców), z czego 32 przypadki to zachorowania ostre. W woj. zachodniopomorskim w I połowie 2018 r. na wirusowe zapalenie wątroby typu B zachorowało 77 osób (współczynnik zapadalności 4,51 na 100 tys. mieszkańców), w tym 1 przypadek został zgłoszony jako zachorowanie ostre. Natomiast w I połowie ubiegłego roku na wirusowe zapalenie wątroby typu B zachorowało 69 osób (współczynnik zapadalności 4,05 na 100 tys. mieszkańców), z czego również 1 przypadek został zgłoszony jako zachorowanie ostre. Większość zgłoszeń dot. postaci przewlekłej lub bliżej nieokreślonej wirusowego zapalenia wątroby typu B. Największą liczbę zachorowań stwierdzono w grupach wiekowych 21-30 oraz 51-60 lat, częściej chorowali mężczyźni, co obrazują tabele 5 i 6. 16

Tab. 5. Liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B na terenie woj. zachodniopomorskiego w I półroczu 2015-2018 r. według płci. Rok kobiety mężczyźni liczba zachorowań 2015 r. I półrocze 34 45 79 2016 r. I półrocze 32 61 93 2017 r. I półrocze 28 41 69 2018 r. I półrocze 34 43 77 Tab. 6. Liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B na terenie woj. zachodniopomorskiego w I półroczu 2015-2018 r., według grup wiekowych. grupy wiekowe Liczba zachorowań 2015 r. I półrocze Liczba zachorowań 2016 r. I półrocze Liczba zachorowań 2017 r. I półrocze Liczba zachorowań 2018 r. I półrocze 0-14 - 1 - - 15-20 3 - - - 21-30 14 19 15 22 31-40 24 20 13 15 41 50 17 20 11 14 51-60 15 20 19 18 61-70 2 12 9 8 >71 5 1 2 - razem: 80 93 69 77 1.1.2.3. Wirusowe zapalenie wątroby typu C. W I połowie 2018 r. w Polsce zarejestrowano 1790 zachorowań na wirusowe zapalenia wątroby typu C (współczynnik zapadalności 4,66 na 100 tys. mieszkańców), w analogicznym okresie 2017 r. liczba zachorowań wyniosła 2153 (współczynnik zapadalności 5,6 na 100 tys. mieszkańców). W woj. zachodniopomorskim w I połowie 2018 r. na wirusowe zapalenie wątroby typu C zachorowało 111 osób (współczynnik zapadalności 6,51 na 100 tys. mieszkańców) w stosunku do 107 chorujących w I połowie 2017 r. (współczynnik zapadalności 6,27 na 100 tys. mieszkańców), co przedstawia tabela 7. Tab. 7. Liczba zachorowań i współczynniki zapadalności na wirusowe zapalenie wątroby typu C ogółem w Polsce i woj. zachodniopomorskim w I półroczu 2017 r. i 2018 r. 2017 r. I półrocze 2018 r. I półrocze zapadalność Liczba na 100 tys. zachorowań Liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. Polska 2153 5,6 1790 4,66 województwo zachodniopomorskie 107 6,27 111 6,51 17

Najwięcej zachorowań na terenie woj. zachodniopomorskiego w I połowie 2018 r. zaobserwowano w grupie wiekowej 61-70 (tab. 8). Zachorowało 60 mężczyzn i 51 kobiet, co przedstawiono w tabeli 9. Tab. 8. Liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C na terenie woj. zachodniopomorskiego w I półroczu 2016 r., 2017 r. i 2018 r. według grup wiekowych. grupy wiekowe Liczba zachorowań 2016 r. I półrocze Liczba zachorowań 2017 r. I półrocze Liczba zachorowań 2018 r. I półrocze 0 14 1-1 15 20 1 1-21 30 19 14 9 31 40 22 26 26 41 50 23 17 14 51 60 33 26 25 61 70 22 17 28 >71 8 6 8 razem: 129 107 111 Tab. 9. Liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C na terenie woj. zachodniopomorskiego w I półroczu 2016 r., 2017 r. i 2018 r. według płci. lata kobiety mężczyźni liczba zachorowań I półrocze 2016 r. 57 72 129 I półrocze 2017 r. 44 63 107 I półrocze 2018 r. 51 60 111 1.1.2.4. Wirusowe zapalenie wątroby mieszane oraz inne i nieokreślone W Polsce w I połowie 2018 r. 9 osób zachorowało na wirusowe zapalenie wątroby typu B+C (współczynnik zapadalności 0,02 na 100 tys. mieszkańców), w analogicznym okresie ubiegłego roku zakażenie mieszane zarejestrowano u 18 osób (współczynnik zapadalności 0,05 na 100 tys. mieszkańców). W woj. zachodniopomorskim w analizowanym okresie odnotowano 2 przypadki zakażenia mieszanego (współczynnik zapadalności 0,12 na 100 tys. mieszkańców), natomiast w I połowie ub. r. nie odnotowano żadnych zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B+C. W I połowie 2018 r. oraz w analogicznym okresie ub. r. w Polsce zarejestrowano po 3 przypadki wirusowego zapalenia wątroby o etiologii innej i nieokreślonej (współczynnik zapadalności 0,01 na 100 tys. mieszkańców). W woj. zachodniopomorskim w I połowie 2018 r. nie odnotowano zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby o etiologii innej i nieokreślonej, natomiast w analogicznym okresie ub. r. zarejestrowano 1 przypadek wirusowego zapalenia wątroby o etiologii innej i nieokreślonej (współczynnik zapadalności 0,06 na 100 tys. mieszkańców). 18

1.1.3. Wybrane choroby zakaźne wieku dziecięcego. Tab. 10. Wybrane dane epidemiologiczne dotyczące chorób zakaźnych wieku dziecięcego w Polsce i woj. zachodniopomorskim w I półroczu 2018 r. Lp. Jednostka chorobowa Polska Liczba Zapadalność zachorowań woj. zachodniopomorskie Liczba Zapadalność zachorowań 1. Ostre porażenia wiotkie u dzieci w wieku 0-14 r. ż. 23 0,4 - - 2. Odra 77 0,2 - - 3. Krztusiec 917 2,39 18 1,06 4. Ospa wietrzna 100561 261,73 4639 272 5. Różyczka 283 0,74 2 0,12 6. Świnka /nagminne zapalenie przyusznic/ 724 1,88 42 2,46 W analizowanym okresie nie rejestrowano w woj. zachodniopomorskim zachorowań na odrę oraz ostre porażenia wiotkie. W zakresie zachorowań na ospę wietrzną zapadalność w woj. zachodniopomorskim wyniosła 272 na 100 tys. mieszkańców i była nieco mniej korzystna w stosunku do ogólnopolskiego wskaźnika zapadalności, który kształtował się na poziomie 261,73 na 100 tys. Analizując natomiast zachorowania na różyczkę zaobserwowano dalszą poprawę sytuacji epidemiologicznej, bowiem zgłoszono o 17 przypadków różyczki mniej niż w analogicznym okresie roku 2017, natomiast w skali całego kraju takich zgłoszeń było o 15 mniej. Liczba zachorowań na nagminne zapalenie przyusznic (świnkę) od lat utrzymuje się na porównywalnym poziomie, w I półroczu 2018 roku zgłoszono tylko 42 zachorowania tj. o 10 mniej niż w I półroczu 2017 roku. W I półroczu 2018 obserwowano spadek zachorowań na krztusiec w woj. zachodniopomorskim, jak również w skali całego kraju. Dla porównania, w I półroczu 2017r. w woj. zachodniopomorskim zarejestrowano 36 przypadków krztuśca, natomiast w analizowanym okresie 18 przypadków. W I półroczu 2017 r. w Polsce odnotowano 1834 zachorowania na krztusiec (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców wynosił 4,77), natomiast w analizowanym okresie zarejestrowano 917 przypadków tj. o 917 zgłoszeń krztuśca mniej niż w roku poprzednim (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców wynosił 2,39). Zachorowania na tę chorobę w woj. zachodniopomorskim zgłoszono z 6 powiatów (Szczecin 8, Stargard 4, Wałcz 3 oraz Koszalin, Świnoujście i Police po 1 przypadku). Analiza grup wiekowych, w których wystąpiły zachorowania krztuśca wykazała, że 6 zachorowań dotyczyło grupy najmłodszych dzieci od 0 do 4 roku życia, w wieku 5-9 lat zachorowały 2 osoby, w wieku 10-19 lat 3 osoby oraz 7 zachorowań wystąpiło u osób dorosłych > 20 roku życia. Szczegółową analizę zachorowań na krztusiec w Polsce i woj. zachodniopomorskim przedstawia tabela nr 11. Tab. 11. Liczba zachorowań i współczynniki zapadalności na krztusiec w Polsce i w woj. zachodniopomorskim w latach 2013 2018 ( I półrocze). Polska Zapadalność na 100 tys. mieszkańców woj. zachodniopomorskie Zapadalność na 100 tys. mieszkańców I półrocze 2013 1448 3,76 25 1,45 2013 2182 5,67 35 2,04 I półrocze 2014 859 2,23 6 0,35 19

2014 2100 5,46 16 0,94 I półrocze 2015 2314 6,02 63 3,68 2015 4956 12,89 131 7,64 I półrocze 2016 3452 8,98 47 2,75 2016 6856 17,84 135 7,9 I półrocze 2017 1837 4,78 36 2,11 2017 3045 7,92 63 3,69 I półrocze 2018 917 2,39 18 1,06 1.1.4. Grypa sezonowa oraz podejrzenia zachorowań na grypę/ Nadzór SENTINEL. Sytuacja epidemiologiczna grypy i zakażeń grypopodobnych w I półroczu 2018 r. w Polsce jak i na terenie woj. zachodniopomorskiego uległa pogorszeniu w stosunku do I półrocza 2017 r. W I półroczu 2018 r. w Polsce zgłoszono 3457449 zachorowań na grypę i podejrzeń grypy (zapadalność 8998,54 na 100 tys. mieszkańców), w tym 1444184 zachorowań dzieci do 14 roku życia (wskaźnik zapadalności 24904,31 na 100 tys. mieszkańców). Dla porównania w I półroczu 2017 roku w Polsce zgłoszono 3069416 zachorowań na grypę i podejrzeń grypy - (zapadalność 7988,62 na 100 tys. mieszkańców), w tym 1300430 zachorowań dzieci do 14 roku życia (wskaźnik zapadalności 22425,33 na 100 tys. mieszkańców). W I półroczu 2018 r. w woj. zachodniopomorskim zachorowało 82473 osób (zapadalność na 100 tys. mieszkańców wynosiła 4835,61), w tym 30301 dzieci do 14 roku życia (współczynnik zapadalności wyniósł 12262,1 na 100 tys. mieszkańców). Natomiast w analogicznym okresie 2017 roku w woj. zachodniopomorskim zachorowało 68701 osób (zapadalność 4021,9 na 100 tys. mieszkańców), w tym 25922 dzieci do 14 roku życia (współczynnik zapadalności wyniósł 10532,74 na 100 tys. mieszkańców). W analizowanym okresie potwierdzono laboratoryjnie grypę u 1008 osób w tym 273 dzieci do 14 roku życia tj. o 635 więcej niż w I półroczu 2017 r.( zdiagnozowano wtedy 373 zachorowania, w tym 109 dzieci do 14 roku życia). Z powodu powikłań pogrypowych zmarło 9 osób. Grypa sezonowa monitorowana jest także w systemie SENTINEL, którego głównym założeniem jest monitorowanie grypy pod kątem epidemiologicznym, a także wirusologicznym. Lekarze, którzy wyrazili deklarację uczestniczenia w nadzorze nad grypą w systemie SENTINEL, oprócz konieczności zbierania danych epidemiologicznych pobierają jednocześnie materiał do badań wirusologicznych od pacjentów podejrzanych o zakażenie wirusem grypy zgodnie z instrukcją NIZP-PZH. Nadzór ten prowadzony jest przez cały rok, w systemie tygodniowym. Szczególnego wzmocnienia wymaga w trakcie sezonu epidemicznego tj. od początku października danego roku do końca marca kolejnego roku, co pozwala na monitorowanie aktualnie krążących typów wirusa grypy lub wirusów grypopodobnych w danym rejonie badawczym. W nadzorze Sentinel w sezonie 2017/2018 (wrzesień - sierpień) uczestniczyło 46 lekarzy z powiatów: Police, Stargard, Szczecin. Podczas funkcjonowania nadzoru w analizowanym okresie udało się pobrać 545 wymazów od pacjentów (jest to najlepszy wynik spośród województw), z czego uzyskano 223 dodatnie wyniki, co stanowiło 40,9% pobranych ogółem próbek. Dla porównania w sezonie 2016/2017 w woj. zachodniopomorskim pobrano 467 wymazów, spośród których uzyskano 186 dodatnich wyników, co stanowiło 39,8% pobranych ogółem próbek. Wśród ogółu dodatnich wyników potwierdzono w sezonie 2017/2018: 134 zakażenia wirusem grypy typu A oraz 89 zakażeń wirusem grypy typu B. Częstość pobrań wynosiła 4,8 na 1000 zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę zgłoszonych w okresie sprawozdawczym. Należy zauważyć, że liczba próbek pobranych w ramach SENTINEL-u 20

nadal utrzymuje się na wysokim poziomie i jest najlepszym wynikiem spośród województw dzięki dobrej współpracy z lekarzami medycyny rodzinnej od lat uczestniczącymi w nadzorze. Natomiast w Polsce w sezonie 2017/2018 potwierdzono laboratoryjnie w ramach systemu 736 przypadków grypy (tj.156 przypadków grypy A, 46-AH1, 7-AH3 oraz 505- grypy B). Ponadto uzyskano dodatnie wyniki w kierunku: wirusów RSV- 16, 4-parainfluenza typ1 oraz 3- parainfluenza typ 2. 1.1.5. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Do 30.06.2018 r. w Polsce zarejestrowano 1231 zachorowań na zapalenie opon mózgowych i mózgu (współczynnik zapadalności 3,20 na 100 tys. mieszkańców). W analogicznym okresie w woj. zachodniopomorskim odnotowano 63 zachorowania (współczynnik zapadalności 3,69 na 100 tys. mieszkańców). W tym samym okresie ubiegłego roku w Polsce zarejestrowano 1115 zachorowań na zapalenie opon mózgowych i mózgu, a w woj. zachodniopomorskim odnotowano 54 zachorowania. 1.1.5.1. Bakteryjne zapalenie opon mózgowych i mózgu. W I połowie 2018 r. zanotowano w Polsce 442 zachorowania na bakteryjne zapalenie opon mózgowych i mózgu (współczynnik zapadalności 1,15 na 100 tys. mieszkańców), w woj. zachodniopomorskim 26 zachorowań (współczynnik zapadalności 1,52 na 100 tys. mieszkańców). Dla porównania w I połowie 2017 r. w Polsce zarejestrowano 427 zachorowań na bakteryjne zapalenie opon mózgowych i mózgu (współczynnik zapadalności 1,11 na 100 tys. mieszkańców), natomiast w woj. zachodniopomorskim odnotowano 32 zachorowania (współczynnik zapadalności 1,87 na 100 tys. mieszkańców). Po przeanalizowaniu wywiadów epidemiologicznych z zachorowań na bakteryjne zapalenie opon mózgowych i mózgu w 21 przypadkach ustalono czynnik etiologiczny: w 6 przypadkach Neisseria meningitidis, w 11 przypadkach Streptococcus pneumoniae, w 1 przypadku Staphylococcus aureus, w 1 przypadku Listeria monocytogenes, w 2 przypadkach zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych w przebiegu boreliozy. 1.1.5.2. Wirusowe zapalenie opon mózgowych. W I połowie 2018 r. w Polsce odnotowano 305 zachorowań na wirusowe zapalenie opon mózgowych (współczynnik zapadalności 0,79 na 100 tys. mieszkańców). W woj. zachodniopomorskim zarejestrowano 12 zachorowań (współczynnik zapadalności 0,70 na 100 tys. mieszkańców). Rok wcześniej w Polsce wystąpiło 261 zachorowań za zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych o etiologii wirusowej (współczynnik zapadalności 0,68 na 100 tys. mieszkańców) i 14 zachorowań w woj. zachodniopomorskim (współczynnik zapadalności 0,82 na 100 tys. mieszkańców). 1.1.5.3. Wirusowe zapalenie mózgu. Do 30.06.2018 r. w Polsce zgłoszono 153 zachorowania na wirusowe zapalenie mózgu (współczynnik zapadalności 0,39 na 100 tys. mieszkańców), w tym 44 przypadki kleszczowego zapalenia mózgu. W woj. zachodniopomorskim w tym samym okresie zarejestrowano 10 zachorowań na zapalenie mózgu (współczynnik zapadalności 0,59 na 100 21

tys. mieszkańców): 2 przypadki opryszczkowego zapalenia mózgu oraz 8 zachorowań na wirusowe zapalenie mózgu o nieokreślonej etiologii. Dla porównania, w I połowie 2017 r. w Polsce na wirusowe zapalenie mózgu zachorowało 97 osób (współczynnik zapadalności 0,18 na 100 tys. mieszkańców), natomiast w woj. zachodniopomorskim odnotowano 4 przypadki (współczynnik zapadalności 0,23 na 100 tys. mieszkańców). Ponadto w woj. zachodniopomorskim w I połowie 2018 r. zanotowano 13 przypadków zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych o nieokreślonej etiologii (współczynnik zapadalności 0,76 na 100 tys. mieszkańców) oraz 2 przypadki zachorowania na zapalenie mózgu inne i nieokreślone (współczynnik zapadalności 0,12 na 100 tys. mieszkańców). W tym samym okresie w Polsce zanotowano 279 przypadków zapalenia opon mózgowordzeniowych o nieokreślonej etiologii (współczynnik zapadalności 0,73 na 100 tys. mieszkańców) i 52 przypadki zapalenia mózgu o etiologii innej i nieokreślonej (współczynnik zapadalności 0,14 na 100 tys. mieszkańców). W analogicznym okresie ubiegłego roku w Polsce zanotowano 276 zachorowań na zapalenie mózgu nieokreślone (współczynnik zapadalności 0,72 na 100 tys. mieszkańców) i 54 zachorowania na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych nieokreślone (współczynnik zapadalności 0,14 na 100 tys. mieszkańców). W woj. zachodniopomorskim zanotowano wtedy 4 zachorowania na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych nieokreślone (współczynnik zapadalności 0,23 na 100 tys. mieszkańców), nie zanotowano natomiast zachorowań na zapalenie mózgu nieokreślone. 1.1.6. Inwazyjna choroba meningokokowa. Na terenie Polski w I połowie 2018 r. zanotowano 120 przypadków inwazyjnej choroby meningokokowej (współczynnik zapadalności 0,31 na 100 tys. mieszkańców). W tym samym okresie w woj. zachodniopomorskim odnotowano 12 przypadków zachorowań (współczynnik zapadalności 0,70 na 100 tys. mieszkańców). Zachorowania dotyczyły różnych grup wiekowych. W dwóch przypadkach choroba przebiegała pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, w sześciu pod postacią posocznicy, w czterech pod postacią posocznicy i zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Podział zachorowań z uwzględnieniem grupy wiekowej i miejsca zgłoszenia zachorowania przedstawia tabela 12. Tab. 12. Inwazyjna choroba meningokokowa w woj. zachodniopomorskim w I półroczu 2018 r. z uwzględnieniem wieku i miejsca wystąpienia zachorowania. miejscowość Grupa wiekowa <1r. 1-3 l. 4-7 l. 8-10 l. 11-18l. 19-30l. 31-40l. 41-60l. +60 l. Ogółem Gryfice 1 1 Gryfino 1 1 Koszalin 1 1 Łobez 1 1 Police 1 1 Stargard 1 1 Szczecin 1 1 1 2 5 Szczecinek 1 1 Razem: 6 1 1 0 0 0 1 1 2 12 w tym zakończone zgonem: 1 1 2 Czynnikiem etiologicznym zachorowań były bakterie Neisseria meningitidis należące do następujących grup serologicznych: 22

grupy serologicznej B 11 przypadków (w tym 2 zgony), grupy serologicznej C 1 przypadek. Wszystkie zachorowania objęto nadzorem epidemiologicznym. Osobom z najbliższego otoczenia chorych wdrożono chemioprofilaktykę - łącznie objęła ona 158 osób. Nie występowały ogniska inwazyjnej choroby meningokokowej. W analogicznym okresie ubiegłego roku w Polsce zanotowano 126 przypadków inwazyjnej choroby meningokokowej (współczynnik zapadalności 0,33 na 100 tys. mieszkańców), w tym 70 przypadków przebiegało pod postacią zapalenia opon mózgowordzeniowych i/lub mózgu (współczynnik zapadalności 0,18 na 100 tys. mieszkańców), 87 przypadków pod postacią posocznicy (współczynnik zapadalności 0,23 na 100 tys. mieszkańców). W woj. zachodniopomorskim w I półroczu 2017 r. odnotowano 12 przypadków zachorowań (współczynnik zapadalności 0,70 na 100 tys. mieszkańców). Zachorowania dotyczyły różnych grup wiekowych. W jednym przypadku choroba przebiegała pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, w czterech pod postacią posocznicy oraz w siedmiu pod postacią posocznicy i zapalenia opon mózgowo- rdzeniowych. Jedno zachorowanie zakończyło się zgonem. 1.1.7. Zakażenie wirusem HIV i choroba AIDS. Epidemia HIV/AIDS stanowi ważny problem dla zdrowia publicznego na świecie i w Polsce. Wg danych szacunkowych wykrywanych jest ok. 1/3 przypadków zakażeń HIV m.in. ze względu na przewlekłość zakażenia i brak potrzeby wykonywania testów a-hiv. W porównaniu do krajów UE w Polsce wykonywanych jest najmniej badań przesiewowych w kierunku HIV (wg. Zaleceń PTN AIDS 2017 Zasady opieki nad zakażonymi HIV jest to 1/10 średniej europejskiej) Główną drogą zakażenia pozostaje transmisja seksualna przez osoby podejmujące ryzykowne zachowania. Poważnym problemem klinicznym nadal pozostaje późne rozpoznawanie zakażenia HIV (tzw. late testers) dopiero w stadium AIDS, co jest czynnikiem pogarszającym rokowanie pacjentów i sprzyja rozprzestrzenianiu epidemii. Od wdrożenia badań w 1985 r. do 31 maja 2018 r. (przy uwzględnieniu korekt i uaktualnień danych, w tym eliminacji podwójnie zarejestrowanych przypadków) stwierdzono zakażenie HIV u 23153 obywateli Polski i u osób innego obywatelstwa przebywających na terenie Polski. Wśród ogółu zarejestrowanych zakażonych było co najmniej 6363 zakażonych w związku z używaniem narkotyków, 1.788 zakażonych poprzez kontakt heteroseksualny oraz 3576 poprzez kontakt seksualny pomiędzy mężczyznami. Ogółem odnotowano 3612 zachorowań na AIDS; 1398 chorych zmarło (dane NIZP-PZH). W I półroczu 2018 r. w Polsce stwierdzono 617 nowych zakażeń HIV. Współczynnik zapadalności na HIV na 100 tys. mieszkańców wynosił 1,61 i był nieco niższy w stosunku do I półrocza 2017 r., kiedy wynosił 1,78 (zarejestrowano wówczas 683 zakażeń). Tylko w I półroczu 2018 r. zachorowało na AIDS 66 osób (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców wynosił 0,17) tj. więcej o 19 w stosunku do analogicznego okresu 2017 r. kiedy zachorowało 47 osób- zapadalność wynosiła 0,12 na 100 tys. Rejestracja zakażeń HIV, zachorowań na AIDS i zgonów w poszczególnych województwach nie jest zbieżna z ogólną liczbą zakażonych HIV i chorych na AIDS w rejestrze centralnym w NIZP-PZH, bowiem sprawozdania miesięczne podlegają weryfikacji i korektom przez cały rok ze względu na możliwość wykazywania osób zakażonych kilka razy (osoby testują się kilkakrotnie w różnych miejscach w Polsce) oraz anonimowe testowanie i weryfikację badań laboratoryjnych z różnych ośrodków. Ponadto od 2013r. NIZP-PZH wykazuje pacjentów testujących się anonimowo bez wskazania 23

województwa w kategorii brak danych, podczas gdy są oni rejestrowani w rejestrze wojewódzkim zakażeń. Do 30.06.2018 r. (wg danych skumulowanych od 1985 r.) w woj. zachodniopomorskim zarejestrowano łącznie 937 osób zakażonych wirusem HIV, natomiast w samym 2018 roku (I półrocze) zarejestrowano 23 nowe zakażenia (o 17 mniej niż w I półroczu 2017 r.). Współczynnik zapadalności wynosił 1,35 na 100 tys. mieszkańców. W analizowanym okresie w woj. zachodniopomorskim zespół AIDS rozpoznano u 2 osób. Nie rejestrowano zgonów z powodu AIDS. Od początku epidemii do 30.06.2018 r. zachorowało łącznie 193 osoby, z których 62 zmarło (tabela 13). Tab. 13. Analiza zakażeń HIV, zachorowań na AIDS i zgonów w woj. zachodniopomorskim w latach 1985 2018 (I półrocze). Lata zakażenia HIV AIDS Zgony dane dane dane zapadal dane zapadal dane umieral skumul skumu ilościowe ność ilościowe ność ilościowe ność owane lowane dane skumul owane 1985-2010 - - 531 - - 95 - - 39 2011 45 2,61 576 23* 1,36 118 6 0,35 45 2012 48 2,79 624 14 0,81 132 5 0,29 50 2013 56 ** 3,26 680 21 1,22 153 6 0,35 56 2014 42 ** 2,44 722 9 0,52 162 1 0,06 57 2015 52 ** 3,03 774 8 0,47 170 1 0,06 58 2016 64 ** 3,74 838 7 0,41 177 1 0,06 59 2017 76 ** 4,45 914 10 0,58 187 3 0,17 62 2018 23 ** 1,35 937 6 0,35 193 - - 62 (do 30.06) * 13 zachorowań rozpoznano przed 2011 rokiem natomiast zgłoszono z opóźnieniem ** dane uwzględniają również zakażenia wykryte w PKD w Szczecinie i Koszalinie, których części nie wykazuje NIZP-PZH, uwzględniając badania anonimowe w kategorii brak danych Na terenie woj. zachodniopomorskiego funkcjonują dwa Punkty Konsultacyjno- Diagnostyczne (PKD) w Szczecinie i Koszalinie wykonujące anonimowo i bezpłatnie badania w kierunku zakażenia wirusem HIV połączone z profesjonalnym poradnictwem przed i po teście. Punkty działają w systemie ciągłym od 1997 r. z roczną przerwą działalności PKD w Koszalinie w 2015 r. W I półroczu 2018 r. wykonano w PKD w Szczecinie 548 badań serologicznych (wzrost o 9 badań w stosunku do I półrocza 2017 r.) w kierunku zakażeń wirusem HIV. Zakażenie wirusem HIV wśród pacjentów PKD w I półroczu 2018 r. wykryto u 4 osób tj. o 15 mniej niż w I półroczu 2017 r. Wszystkie osoby z wykrytym zakażeniem HIV uległy zakażeniu drogą kontaktów seksualnych. Wśród osób zakażonych 3 przypadki dotyczyły mężczyzn o orientacji biseksualnej i 1 przypadek kobiety w ciąży. Dane dot. liczby wykonanych badań w kierunku HIV w Punktach Konsultacyjno- Diagnostycznych w latach 2006-2018 (do 30.06 ) przedstawia rycina nr 1. 24

Ryc.1. Liczba wykonanych badań w kierunku HIV w Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych w Szczecinie i Koszalinie w latach 2008-2018 (I półrocze) z uwzględnieniem wyników dodatnich. 1.1.8. Borelioza z Lyme (choroba z Lyme, krętkowica kleszczowa). W I półroczu 2018 r. w Polsce zanotowano 7348 zachorowań na boreliozę (współczynnik zapadalności 19,12 na 100 tys. mieszkańców). W analogicznym okresie ubiegłego roku zanotowano 7584 przypadków boreliozy (współczynnik zapadalności 19,74 na 100 tys. mieszkańców) W woj. zachodniopomorskim w I półroczu 2018 r. zgłoszono 333 zachorowania na boreliozę (współczynnik zapadalności 19,52 na 100 tys. mieszkańców). Jest to wzrost o 24,02 % w porównaniu do roku ubiegłego, kiedy zarejestrowano 253 zachorowania (współczynnik zapadalności 13,82 na 100 tys. mieszkańców). Liczbę zachorowań i współczynnik zapadalności na boreliozę w Polsce jak i w woj. zachodniopomorskim w I półroczu 2018 r. w porównaniu do 2017 r. przedstawia tabela 14. Tab. 14. Liczba zachorowań i współczynnik zapadalności na boreliozę w Polsce i woj. zachodniopomorskim w I półroczu 2017 i 2018 r. liczba zachorowań I półrocze 2017 I półrocze 2018 zapadalność na 100 tys. liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. Polska 7584 19,74 7348 19,12 województwo zachodniopomorskie 253 13,82 333 19,52 Większość zachorowań leczona była w trybie ambulatoryjnym, 27 osób wymagało hospitalizacji. 1.1.9 Styczność, narażenie na wściekliznę potrzeba szczepień. W I półroczu 2018 r. na terenie woj. zachodniopomorskiego zarejestrowano 156 przypadków styczności i narażenia na wściekliznę, po których wdrożono szczepienia przeciw wściekliźnie, tj. o 7 przypadków mniej w stosunku do 2017 roku oraz hospitalizowano 25

Liczba przypadków, po których wdrożono szczepienia Zaszczepionych na 100 tys. mieszkańców Liczba przypadków, po których wdrożono szczepienia Zaszczepionych na 100 tys. mieszkańców Liczba przypadków, po których wdrożono szczepienia Zaszczepionych na 100 tys. mieszkańców Liczba przypadków, po których wdrożono szczepienia Zaszczepionych na 100 tys. mieszkańców 9 osób, tj. o 2 osoby więcej niż w roku ubiegłym. W tym samym czasie w Polsce odnotowano 3408 przypadków styczności i narażenia na wściekliznę, po których wdrożono szczepienia przeciw wściekliźnie, tj. o 184 mniej niż w pierwszym półroczu 2017 r. Wskaźnik zaszczepionych na 100 tys. mieszkańców w woj. zachodniopomorskim w I półroczu 2018 r. wynosił 9,15 i jest nieco niższy niż w analogicznym okresie roku 2017, kiedy to wynosił 9,35 na 100 tys. mieszkańców. Najczęstszą przyczyną podejmowania szczepień u ludzi stanowiły pokąsania przez zwierzęta domowe, głównie psy i koty. Należy podkreślić iż problem pokąsań przez zwierzęta domowe bez nadzoru utrzymuje się w województwie od wielu lat. Liczbę przypadków styczności i narażenia na wściekliznę zgłoszonych w Polsce i na terenie woj. zachodniopomorskiego, po których wdrożono szczepienia p/wściekliźnie w latach 2015 2018 (I półrocze) przedstawia tabela 15. Tab. 15. Liczba przypadków styczności i narażenia na wściekliznę zgłoszonych w Polsce i na terenie woj. zachodniopomorskiego, po których wdrożono szczepienia p/wściekliźnie w latach 2015 2018 (I półrocze). I półrocze 2015 rok 2016 rok 2017 rok 2018 rok Teren Polska 3581 9,31 3454 8,99 3592 9,35 3408 8,87 województwo zachodnio - pomorskie 175 10,2 181 10,6 163 9,54 156 9,15 1.1.10. Choroby przenoszone drogą płciową. W I półroczu 2018 r. zarejestrowano 36 przypadków zachorowania na choroby przenoszone drogą płciową tj. o 3 przypadki więcej niż w analogicznym okresie roku ubiegłego, kiedy to zarejestrowano 33 takie zgłoszenia. W analizowanym okresie zachorowało 31 mężczyzn i 5 kobiet. Największą liczbę zachorowań na choroby przenoszone drogą płciową wykazał powiat szczeciński 19 przypadków, natomiast pozostałe powiaty zgłosiły pojedyncze zachorowania. Należy zauważyć, że zgłaszalność zachorowań na choroby przenoszone drogą płciową w stosunku do podobnego okresu w roku 2017 nieznacznie wzrosła, mimo to liczba ta nadal jest niedoszacowana. Zbiorczą analizę zarejestrowanych w I półroczu w latach 2015-2018 przypadków chorób przenoszonych drogą płciową w woj. zachodniopomorskim przedstawia tabela nr 16. Tab. 16. Liczba zachorowań na wybrane choroby przenoszone drogą płciową w woj. zachodniopomorskim w I półroczu w latach 2015-2018. Lp. ICD10 Nazwa 1. A50 Kiła wrodzona i kiła noworodków I półrocze 2015 r. I półrocze 2016 r. I półrocze 2017 r. I półrocze 2018 r. 1 0 0 0 26

2. A51.3-4 Kiła wtórna 0 0 0 0 3. A51.5 Kiła utajona wczesna 17 10 17 19 4. A52.8 Kiła utajona późna 0 4 2 2 5. A51.9, A52.0-7, A52.9, A53 Kiła inna i nieokreślona 4 7 9 6 6. A54 Rzeżączka 5 4 4 4 7. A56 Inne choroby wywołane przez Chlamydie 2 2 1 5 1.1.11. Gruźlica. Na podstawie analizy działań nadzorowych związanych z zachorowaniami na gruźlicę ustalono, iż w I półroczu 2018 r. liczba zachorowań w stosunku do tego samego okresu w 2017 roku była na porównywalnym poziomie. W woj. zachodniopomorskim w pierwszym półroczu 2018 r. zgłoszonych zostało 105 przypadków gruźlicy i objęto nadzorem 665 osób. Najwięcej zgłoszeń odnotowano w powiatach szczecińskim 31 przypadków i koszalińskim 13 zachorowań. Pozostałe powiaty zgłaszały pojedyncze nowe zachorowania. Liczba zachorowań na gruźlicę w woj. zachodniopomorskim w I półroczu w latach 2015-2018 w podziale na płeć, grupy wiekowe oraz miejsce zamieszkania przedstawia tabela nr 17, natomiast ogólną liczbę zachorowań na gruźlicę w woj. zachodniopomorskim w I półroczu w latach 2015 2018 przedstawiono w tabeli nr 18. Tab. 17. Liczba zachorowań na gruźlicę w woj. zachodniopomorskim w I półroczu 2018 r. wg podziału na płeć, grupy wiekowe oraz miejsce zamieszkania. Gruźlica w tym: Wyszczególnienie wszystkie płucna innych postacie razem zakaźna niezakaźna narządów WOJEWÓDZTWO 105 102 90 12 3 w tym: Miasto 79 76 68 8 3 Wieś 26 26 22 4 Mężczyźni 71 69 62 7 2 Kobiety 34 33 28 5 1 wg grup wiekowych: 0-14 0 0 0 0 0 15-19 0 0 0 0 0 20-29 8 8 7 1 0 30-44 23 23 20 3 0 45-64 51 50 44 6 1 65 i więcej 23 21 19 2 2 27

Tab. 18. Liczba zachorowań na gruźlicę w woj. zachodniopomorskim w I półroczu w latach 2015 2018. Lp. ICD10 Nazwa 1. A15 Gruźlica układu oddechowego bakteriologicznie i histologicznie potwierdzona 2. A16 Gruźlica układu oddechowego nie potwierdzona bakteriologicznie I półrocze 2015 r. I półrocze 2016 r. I półrocze 2017 r. I półrocze 2018 r. 96 90 90 90 20 17 13 12 i histologicznie 3. A18 Gruźlica innych narządów 4 1 5 3 4. A19 Gruźlica prosówkowa 0 0 0 0 5. Inne 0 0 0 0 1.1.12. Decyzje administracyjne. W I pół.2018r. w woj. zachodniopomorskim wydano w przypadku podejrzenia lub rozpoznania zakażenia lub zachorowania na chorobę zakaźną 99 decyzji nakazujących osobom podejrzanym lub osobom, u których rozpoznano zakażenie lub zachorowanie na chorobę zakaźną, poddawanie się obowiązkom wynikającym z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2018r., poz. 151)W porównaniu do I pół. 2017 r. liczba decyzji zwiększyła się prawie trzykrotnie (o 74), na co zasadniczy wpływ miało pogorszenie sytuacji epidemiologicznej w zakresie zachorowań na salmonelozę wynikające z wystąpienia ogniska zatrucia pokarmowego w powiecie goleniowskim wśród dzieci przedszkolnych (zakażonych zostało 50 dzieci w tym 38 bezobjawowo) i konieczności wystawiania decyzji zakazujących uczęszczanie do przedszkola chorego dziecka lub zakazu pracy w środowisku, do czasu uzyskania 3-krotnych ujemnych badań mikrobiologicznych. Wydane decyzje administracyjne dotyczyły w: 94 przypadkach zatruć lub zakażeń salmonellą i związanego z tymi zakażeniami zaniechania uczęszczania do placówek oświatowo-wychowawczych lub wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby; przypadkach zachorowań na gruźlicę i konieczności poddawania się hospitalizacji (2) oraz kontynuacji leczenia (1); po 1 przypadku narażenia na zakażenie wścieklizną i konieczności konsultacji i ustalenia wskazań do szczepień oraz konieczności leczenia po zachorowaniu na kiłę. 1.2. Realizacja szczepień ochronnych. W 2018 r. Program Szczepień Ochronnych na terenie woj. zachodniopomorskiego realizowany był przez 339 świadczeniodawców w 458 gabinetach szczepień. U świadczeniodawców znajdowało się 941403 kart uodpornienia (stan na dzień 30 czerwca 2018 r.), w tym 295001 kart uodpornienia dzieci i młodzieży do 20 r. ż. Pielęgniarki wykonujące obowiązkowe szczepienia ochronne miały ukończony w ramach doskonalenia zawodowego specjalistyczny kurs w tym zakresie i były na bieżąco szkolone w trakcie kontroli przez pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej. 28

Szczepienia zalecane określone w części II PSO są wykonywane przez świadczeniodawców, z którymi NFZ zawarł umowy o udzielanie tych świadczeń oraz dodatkowo w 15 prywatnych punktach szczepień ochronnych. Szczepienia poekspozycyjne przeciw wściekliźnie wykonywane były w Specjalistycznych Poradniach Chorób Zakaźnych w Samodzielnym Publicznym Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Szczecinie, Szpitalu Wojewódzkim w Koszalinie oraz 107 Szpitalu Wojskowym z Przychodnią w Wałczu. Konsultacje specjalistyczne z zakresu szczepień ochronnych na terenie województwa udzielane są w Samodzielnym Publicznym Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Szczecinie przy ulicy ul. Arkońskiej 4 w: Poradni Chorób Zakaźnych dla Osób Dorosłych; Poradni Chorób Zakaźnych dla Dzieci. W I półroczu 2018 r. na terenie woj. zachodniopomorskiego zgłoszono łącznie 59 niepożądanych odczynów poszczepiennych (tj. o 9 przypadków więcej w stosunku do I półrocza 2017 r.) w tym 2 ciężkie, 4 poważne i 53 łagodnych. Liczbę osób uchylających się od obowiązku szczepień w I półroczu 2018 r. w stosunku do lat 2010-2017 na terenie woj. zachodniopomorskiego przedstawia tabela 19. Tab. 19. Liczba osób uchylających się od obowiązku szczepień w latach 2010-2018 (z uwzględnieniem I półrocza) na terenie woj. zachodniopomorskiego. Liczba osób uchylających się od obowiązku szczepień ochronnych w woj. zachodniopomorskim cały rok (stan na 31.12.) w tym w I półroczu (stan na 30.06.) 2010 87 52 2011 152 76 2012 100 77 2013 186 182 2014 267 197 2015 323 280 2016 543 379 2017 799 640 2018 1089 W okresie I półrocza 2018 r. pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej podjęli działania przymuszające w stosunku do osób uchylających się od obowiązku szczepień ochronnych m.in. poprzez: wysłanie 569 pism informacyjnych do rodziców/ opiekunów prawnych dziecka uświadamiających o korzyściach wynikających z uodpornienia dziecka oraz zawierających pouczenie o zagrożeniach związanych z chorobami, na które istnieje możliwość uodpornienia poprzez szczepienie, a także o konsekwencjach prawnych wynikających z odmowy poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom ochronnym; przeprowadzanie 191 instruktaży edukacyjnych w środowisku domowym z zakresu szczepień ochronnych mających na celu pouczenie rodziców lub opiekunów prawnych o korzyściach szczepień oraz o skutkach uchylania się od nich; wysłanie 263 upomnień zawierających wezwanie do wykonania obowiązku szczepień ochronnych z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę egzekucji administracyjnej; wystawienie 133 tytułów wykonawczych na rodziców/ opiekunów uchylających się od wykonania obowiązku szczepień ochronnych dziecka oraz skierowanie wniosków do organu egzekucyjnego o nałożenie grzywny. 29

Istotny wpływ na wzrost liczby osób nie poddających się ustawowemu obowiązkowi szczepień ochronnych na terenie województwa miał m. in. coraz aktywniejszy ruch antyszczepionkowy. Ponadto należy podkreślić iż wśród wykazanych osób uchylających się od wykonania obowiązku szczepień dziecka są również osoby, które po wszczęciu postępowania egzekucyjnego składają zarzuty do postępowania stąd postępowanie jest procesem długotrwałym. Wobec narastania problemu, a tym samym realnego zagrożenia dla odporności zbiorowiskowej wzmożony nadzór w tym zakresie będzie kontynuowany. Poprawa stanu uodpornienia wymaga również szczególnego zaangażowania i mobilizacji wszystkich jednostek biorących udział w realizacji PSO zwłaszcza świadczeniodawców. II. JAKOŚĆ WODY PRZEZNACZONEJ DO SPOŻYCIA. 2.1. Wstęp. Nadzór nad jakością wody przeznaczonej do spożycia organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej sprawowały na mocy ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (j. t. Dz. U. z 2017 r. poz. 1261 z poźn. zm.), zgodnie z przepisami: ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrywaniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t. j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1152 z późn. zm.), rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2017 r., poz. 2294). Ocenę jakości wody właściwi państwowi powiatowi inspektorzy sanitarni przeprowadzali na podstawie sprawozdań z badań wykonanych przez przedsiębiorstwa wodociągowokanalizacyjne w ramach prowadzonej kontroli wewnętrznej oraz przez Państwową Inspekcję Sanitarną w ramach prowadzonego monitoringu jakości wody. Zgodnie z przywołanymi powyżej przepisami badania jakości wody do spożycia wykonywały laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej lub inne laboratoria o udokumentowanym systemie jakości prowadzonych badań przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Na terenie woj. zachodniopomorskiego badania jakości wody do spożycia wykonywane były przez: laboratorium Państwowej Inspekcji Sanitarnej tj. Wojewódzkiej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Szczecinie: Oddziały w Szczecinie, Koszalinie, Kamieniu Pomorskim oraz Szczecinku, inne laboratoria spoza inspekcji, które posiadają udokumentowany system jakości badań zatwierdzony przez właściwych państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych, w tym 17 laboratoriów zlokalizowanych na terenie woj. zachodniopomorskiego. W I półroczu 2018 r. na terenie w woj. zachodniopomorskiego nadzorem sanitarnym objętych było 864 wodociągów zbiorowego zaopatrzenia w wodę oraz 114 podmiotów wykorzystujących wodę pochodzącą z indywidualnych ujęć, jako część działalności handlowej lub w budynkach użyteczności publicznej (szpitale, gospodarstwa agroturystyczne, kolonie, obozy, domy pomocy społecznej, obiekty szkolne, nadleśnictwa, zakłady karne itp. oraz inne podmioty, w których woda jest wykorzystywana do działalności handlowej lub celów publicznych). Woda dostarczana w ramach zbiorowego zaopatrzenia ludności, pochodzi głównie z wodociągów opartych na ujęciach podziemnych (874 wodociągi zaopatrujące ok. 80 % zwodociągowanych miejscowości województwa) oraz z jednego wodociągu opartego na ujęciu powierzchniowym - j. Miedwie, które stanowi główne źródło zaopatrzenia w wodę do 30

spożycia mieszkańców m. Szczecina i 3 miejscowości Żelewo, Kołbacz i Stare Czarnowo położonych na terenie pow. gryfińskiego, gm. Stare Czarnowo. 2.2. Infrastruktura zaopatrzenia ludności w wodę. Zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków zgodnie z przepisem art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrywaniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków jest zadaniem własnym gminy. W I półroczu 2018 r. nadzorem organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej objęto łącznie 978 wodociągów, z których: 864 realizowały zbiorowe zaopatrzenie ludności w wodę do spożycia; 37 innych podmiotów zaopatrujących ludność w wodę do spożycia; 77 innych podmiotów wykorzystujących wodę jedynie na własne potrzeby np. zakłady produkujące żywność, szpitale. W okresie sprawozdawczym 864 wodociągi zbiorowego zaopatrzenia na terenie woj. zachodniopomorskiego zarządzanych było przez 101 przedsiębiorstw wodociągowokanalizacyjnych. Najwięcej przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych prowadzi działalność na terenie powiatów: gryfińskiego (12), choszczeńskiego (9), kamieńskiego (9), koszalińskiego (9), stargardzkiego (8), natomiast w powiecie białogardzkim oraz m. Świnoujście zbiorowe zaopatrzenie w wodę realizowane jest przez tylko jedno przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne na terenie danego powiatu. Tab. 20. Infrastruktura zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia na terenie woj. zachodniopomorskiego w I półroczu 2018 r. Rodzaj wodociągów produkcja wody (w m 3 /d) Liczba wodociągów w ewidencji Wodociągi zbiorowego zaopatrzenia Inne podmioty zaopatrujące w wodę 100 626 101 1 000 205 1 001 10 000 30 10 001 100 000 3 114 RAZEM 978 Najwięcej wodociągów o produkcji wody mniejszej niż 100 m 3 /d znajduje się w powiatach: koszalińskim, gryfińskim, łobeskim, stargardzkim, choszczeńskim. Liczbę wodociągów zbiorowego zaopatrzenia z podziałem na dobową produkcję wody oraz innych podmiotów w poszczególnych powiatach przedstawia poniższa tabela. Tab. 21. Zaopatrzenie ludności w wodę do spożycia na terenie woj. zachodniopomorskiego w I półroczu 2018 r. Lp. PSSE do 100 m 3 /d Wodociągi zbiorowego zaopatrzenia 101-1.000 m 3 /d 1.001-10.000 m 3 /d 10.001-100.000 m 3 /d wodociągi innych podmiotów dostarczających wodę RAZEM 1. Białogard 9 3 1 0 3 16 2. Choszczno 46 7 1 0 5 59 3. Drawsko Pom. 36 6 2 0 2 46 31

4. Goleniów 32 15 2 0 2 51 5. Gryfice 43 14 2 0 3 62 6. Gryfino 57 27 1 0 6 91 7. Kamień Pom. 36 12 7 0 13 64 8. Kołobrzeg 3 4 1 1 5 14 9. Koszalin 81 17 0 1 13 112 10. Myślibórz 27 9 3 0 5 44 11. Police 5 13 2 0 5 25 12. Pyrzyce 28 11 1 0 2 42 13. Sławno 25 16 2 0 2 45 14. Stargard 46 17 2 0 6 71 15. Szczecinek 19 10 1 0 10 40 16. Świdwin 44 10 0 0 16 70 17. Wałcz 33 7 1 0 1 42 18. Łobez 54 6 1 0 4 65 19. Szczecin 1 1 1 1 8 12 20. Świnoujście 0 0 3 0 1 4 21. GSSE Szczecin 1 0 0 0 2 3 RAZEM 626 205 30 3 114 978 2.3. Nadzór nad jakością wody do spożycia. Szczegółowe wymagania w zakresie jakości wody do spożycia określone zostały w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Badania jakości wody z wodociągów realizowane były zgodnie z ustalonymi rocznymi Harmonogramami pobierania próbek wody, w zakresie monitoringu kontrolnego i przeglądowego, z częstotliwością określoną w przywołanym rozporządzeniu. Próbki wody pobierane były głównie z punktów zlokalizowanych na sieci wodociągowej (u odbiorców) oraz w stacjach uzdatniania wody (woda uzdatniona). Przedsiębiorstwa wodociągowe oraz podmioty wykorzystujące wodę pochodzącą z indywidualnych ujęć, jako część działalności handlowej lub w budynkach użyteczności publicznej w I półroczu 2018 r. zaplanowały w ramach prowadzonej kontroli wewnętrznej jakości pobranie łącznie 2 048 próbek wody, pobrano 2 231 próbek, tj. o 183 próbki więcej. Dodatkowo organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w ramach kontroli urzędowej prowadziły badania wg ustalonego planu działania, zgodnie z którym w I półroczu 2018 zaplanowano pobranie 1 200 próbek wody do spożycia, pobrano 1 684 próbki, tj. o 484 próbki więcej. Ponadplanowe próbki wody pobierane zostały w związku z prowadzonymi działaniami naprawczymi, sprawdzeniem wykonania obowiązków nałożonych decyzjami, interwencjami ludności dot. złej jakości wody, badaniami powtórkowymi w przypadku nieprawidłowych wyników badań. W trakcie trwania I półrocza 2018 r. w woj. zachodniopomorskim zakwestionowano łącznie 262 próbek ze względu na przekroczenia wskaźników mikrobiologicznych oraz łącznie 353 próbki ze względu na przekroczenia parametrów fizykochemicznych. 32

Przekroczenia mikrobiologiczne Najwięcej próbek z przekroczeniami parametrów mikrobiologicznych stwierdzono w powiatach: drawskim 42, koszalińskim 29, stargardzkim 29; gryfińskim 22, pyrzyckim 20, choszczeńskim 19, świdwińskim - 19. W badanych próbkach wody nie stwierdzono przekroczeń parametrów mikrobiologicznych na terenie powiatu łobeskiego. Przekroczenia fizykochemiczne Najwięcej próbek z przekroczeniami fizykochemicznymi stwierdzono w powiatach: koszalińskim 51, choszczeńskim 43; stargardzkim 37, pyrzyckim 34, gryfickim 25, kamieńskim 24, gryfińskim 22,, goleniowskim 21. W przypadku, kiedy woda nie spełniała wymagań rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi właściwy państwowy inspektor sanitarny po rozważeniu stopnia zagrożenia dla zdrowia ludzi wydawał decyzję, w której stwierdzał warunkową przydatność lub brak przydatności wody do spożycia przez ludzi. Ogólna liczba decyzji w sprawie poprawy jakości wody w tym w sprawie braku przydatności wody do spożycia uległa zmniejszeniu w stosunku do lat ubiegłych. 2.3.1. Warunkowa przydatność wody do spożycia. W myśl postanowienia 21 ust 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny stwierdza warunkową przydatność wody do spożycia w przypadku: stwierdzenia przekroczenia w badanej próbce wody wartości parametrycznej określonej w części B załącznika nr 1 do rozporządzenia, z wyłączeniem wymagań określonych dla bromianów i ołowiu i uznania, że stwierdzona niezgodność nie stwarza zagrożenia dla zdrowia, a przyjęte działania naprawcze w celu przywrócenia należytej jakości dostarczanej wody są wystarczające do osiągnięcia tego celu w terminie 30 dni od dnia otrzymania sprawozdania z badań jakości wody; przekroczenie wartości parametrycznej danego parametru nie może utrzymywać się łącznie przez okres dłuższy niż 30 dni w ciągu poprzedzających dwunastu miesięcy; przekroczenia w badanej próbce wody wartości parametrycznej dla parametrów określonych w części C w tabeli 2 załącznika nr 1, w części D załącznika nr 1 do rozporządzenia - w oparciu o wyniki oceny ryzyka i ocenę bezpieczeństwa zdrowotnego konsumentów, jako niezbędnych dla danej strefy zaopatrzenia do celów ochrony zdrowia ludzkiego lub do celów zapewnienia jakości produkcji, dystrybucji i kontroli jakości wody stwierdzenia przekroczenia w badanej próbce wody wskaźnikowych parametrów mikrobiologicznych przy jednoczesnym wykonaniu, w przypadku przekroczenia wartości parametrycznej < 10 jtk (NPL)/100 ml dla parametru bakterie grupy coli, badań jakości wody wykluczających obecność w badanej próbce parametru Escherichia coli i enterokoki oraz uznania stwierdzonej niezgodności za nieistotną, niestwarzającą zagrożenia dla zdrowia, przy jednoczesnym podjęciu odpowiednich działań naprawczych. Dopuszczenia warunkowe udzielane były na czas określony, niezbędny do doprowadzenia jakości wody do wymagań normatywów. Jednocześnie właściwy państwowy powiatowy 33

inspektor sanitarny każdorazowo określał dopuszczalne wartości parametrów, na jakie pozwalała stwierdzona warunkowa przydatność. W I półroczu 2018 wydanych zostało 50 decyzji w sprawie warunkowej przydatności wody do spożycia, dostarczanej przez 44 wodociągi zbiorowego zaopatrzenia oraz 6 podmiotów wykorzystujących wodę pochodzącą z indywidualnych ujęć, jako część działalności handlowej. Obowiązywały także 94 decyzje wydane w latach poprzednich dotyczące 91 wodociągów zbiorowego zaopatrzenia oraz 3 podmiotów wykorzystujących wodę pochodzącą z indywidualnych ujęć, jako część działalności handlowej. Ogółem więc w trakcie I półrocza 2018 r. obowiązywało 144 decyzji państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych w sprawie warunkowej przydatności wody do spożycia w związku z przekroczeniami: mętności, manganu, żelaza, amonowego jonu, chlorków, sodu, zapachu, siarczanów, azotanów (127 przypadków); ogólnej liczby mikroorganizmów w 22 o C po 72 h (9 przypadków) bakterii grupy coli (6 przypadków); ogólnej liczby mikroorganizmów w 22 o C po 72 h i bakterii grupy coli (2 przypadki). Widoczna jest zależność pomiędzy dobową produkcją wody oraz liczbą obowiązujących w okresie sprawozdawczym powyższych decyzji, gdyż najczęściej kwestionowano jakość wody produkowaną lub dostarczaną przez wodociągi o najniższej produkcji, tj. poniżej 100 m 3 /dobę. Najwięcej decyzji w sprawie warunkowej przydatności wody do spożycia w trakcie I półrocza 2018 r. obowiązywało w powiatach: koszalińskim (40), stargardzkim (32), kamieńskim (13), choszczeńskim (12). Natomiast w powiatach gryfińskim, myśliborskim, polickim, sławieńskim oraz m. Szczecin i m. Świnoujście właściwi państwowi powiatowi inspektorzy sanitarni nie stwierdzali warunkowej przydatności wody do spożycia. 2.3.2. Brak przydatności wody do spożycia. Właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny dokonywał oceny jakości zdrowotnej wody do spożycia, w wyniku której stwierdzał tymczasowy brak przydatności wody do spożycia w przypadku, gdy woda nie spełniała wymagań w zakresie parametrów mikrobiologicznych określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi bądź stwierdzenia parametrów fizykochemicznych w ilości stanowiącej zagrożenie dla zdrowia ludzi. Zgodnie z powyższym rozporządzeniem najwyższa dopuszczalna wartość dla wskaźników zanieczyszczenia mikrobiologicznego (bakterii Escherichia coli, Enterokoków) w próbce wody wynosi 0. Jednocześnie w przypadku ogólnej liczby mikroorganizmów w 22 o C po 72 h przekroczeniem najwyższej dopuszczalnej wartości jest wystąpienie nieprawidłowych zmian oraz w odniesieniu do bakterii grupy coli dopuszcza się pojedyncze bakterie < 10 jtk (NPL). W przypadku wykrycia bakterii grupy coli w ilości poniżej 10 jtk (NPL)/100 ml należy wykonać badanie parametru Escherichia coli i enterokoki w celu oceny przydatności wody do spożycia. Zatem w przypadku braku spełnienia wymagań dot. parametrów mikrobiologicznych właściwi państwowi powiatowi inspektorzy sanitarni stwierdzali tymczasowy brak przydatności wody do spożycia wraz z nakazaniem podjęcia natychmiastowych działań naprawczych przez zarządzającego wodociągiem. W trakcie trwania I półrocza 2018 r. właściwi państwowi powiatowi inspektorzy sanitarni na terenie woj. zachodniopomorskiego wydali łącznie 28 decyzji w sprawie 34

tymczasowego braku przydatności wody do spożycia dostarczanej przez 25 wodociągów zbiorowego zaopatrzenia. Najczęściej przyczyną tymczasowego braku przydatności wody do spożycia było przekroczenie najwyższej dopuszczalnej wartości bakterii grupy coli. W przypadku zanieczyszczenia mikrobiologicznego wody tymczasowe braki przydatności trwały od 2 do 30 dni. W jednym przypadku tymczasowy brak przydatności wody do spożycia (9 dni) był wynikiem nieakceptowanego zapachu - w pow. gryfińskim Decyzje w sprawie tymczasowego braku przydatności wody do spożycia w trakcie I półrocza 2018 r. obowiązywały w powiatach: szczecineckim (5), drawskim (4), stargardzkim (4), gryfińskim (3), wałeckim (3), kołobrzeskim (2), myśliborskim (2), pyrzyckim (2), koszalińskim (2), sławieńskim (1). Ponadto nadal obowiązuje stwierdzony w listopadzie 2014 r. brak przydatności wody do spożycia dostarczanej przez wodociąg Karcino w pow. kołobrzeskim, zaopatrujący 14 osób, ze względu na zanieczyszczenie mikrobiologiczne bakteriami grupy coli, Escherichia coli, Enterokokami oraz ogólną liczbą mikroorganizmów w 22 o C po 72 h. Mieszkańcy budynków Karcino 1 oraz Karcino 2 zaopatrywani są w butelkowaną wodę do spożycia a przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne w planie działań naprawczych zaplanowało wykonanie studni czerpalnej oraz remont istniejącej hydroforni w trakcie realizacji. W okresie obowiązywania tymczasowego braku przydatności wody do spożycia konsumenci niezwłocznie informowani byli o zanieczyszczeniu wody do spożycia. Przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne zapewniały mieszkańcom zastępcze źródła zaopatrzenia w wodę oraz prowadziły działania zmierzające do poprawy jakości wody (dezynfekcja, płukanie sieci, podłączenie do innego wodociągu, itp.). 2.3.3. Odstępstwa od wymaganej jakości wody do spożycia. W przypadku, gdy woda nie spełnia wymagań określonych w części B załącznika nr1 do Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, z wyłączeniem wymagań określonych dla bromianów i ołowiu, i nie jest możliwe przywrócenie jej jakości do stanu wymaganego przepisami rozporządzenia w terminie 30 dni, podmioty, o których mowa w 6 i 7, mogą wystąpić z wnioskiem do właściwego państwowego powiatowego lub państwowego granicznego inspektora sanitarnego o udzielenie zgody na odstępstwo od tych wymagań. W takcie trwania I półrocza 2018 r. organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej woj. zachodniopomorskiego nie rozpatrywały wniosków w sprawie udzielenia zgody na ww. odstępstwo, wobec czego nie wydano żadnych zgód w tym zakresie. Nie obowiązywały również żadne zgody na odstępstwo wydane w latach poprzednich. 2.4. Ocena jakości wody przeznaczonej do spożycia. Jakość wody w zakresie jej przydatności do spożycia przez ludzi była na bieżąco oceniana przez właściwych państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych w oparciu o sprawozdania z badań przeprowadzanych przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, jak i sprawozdania z badań wykonanych w ramach prowadzonej kontroli wewnętrznej przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne oraz podmioty wykorzystujące wodę z indywidualnych ujęć jako część działalności handlowej lub w budynkach użyteczności publicznej. W trakcie I półrocza 2018 r. podobnie jak w latach ubiegłych nie stwierdzono chorób i zatruć związanych ze spożyciem wody. W wyniku prowadzonej oceny jakości wody stwierdzono, że: 35

wodę o niestabilnych parametrach fizykochemicznych dostarczało 99 wodociągów, co stanowi 10,2 % z 978 zewidencjonowanych wodociągów i innych podmiotów wykorzystujących wodę pochodzącą z indywidualnych ujęć, jako część działalności handlowej lub w budynkach użyteczności publicznej; wodę zanieczyszczoną mikrobiologicznie dostarczało 37 wodociągów, co stanowi 3,8 % z 978 zewidencjonowanych wodociągów i innych podmiotów wykorzystujących wodę pochodzącą z indywidualnych ujęć, jako część działalności handlowej lub w budynkach użyteczności publicznej. Nakazy organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej wydawane w wyniku sprawowanego monitoringu oraz prowadzone przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne działania naprawcze przyczyniały się do usuwania przyczyn powodujących niewłaściwa jakość wody. Najczęściej kwestionowane w wodzie parametry to: żelazo, mangan, jon amonowy oraz podwyższona mętność. Są to parametry z grupy tzw. parametrów wskaźnikowych, które nie mają bezpośredniego wpływu na zdrowie konsumenta, są jednak ważnym wskaźnikiem niewłaściwie prowadzonych procesów uzdatniania wody (odżelazianie i odmanganianie) lub dystrybucji wody. Związki te nie stanowią istotnego zagrożenia dla zdrowia konsumentów, są jednak ważnym wskaźnikiem potencjalnej obecności zanieczyszczeń, które mogłyby mieć wpływ na zdrowie i mogą sygnalizować zmiany w jakości wody ujmowanej, nieprawidłowości w procesie uzdatniania, dystrybucji wody. Przywołane parametry wskaźnikowe w przypadku przekroczeń są uciążliwe dla konsumentów wody, pogarszają organoleptyczną jakość wody i powinny być usunięte w procesach uzdatniania przed podaniem wody do sieci wodociągowej. Pogorszenie jakości wody w zakresie mikrobiologicznym było spowodowane głównie awariami urządzeń, przeciekami na sieci, brakiem właściwej dezynfekcji po dokonanej konserwacji, złym stanem technicznym instalacji wewnętrznej, małym rozbiorem wody, brakiem regularnego płukania sieci, co mogło być skutkiem wtórnego zanieczyszczenia w związku z odkładaniem się w przewodach związków żelaza i manganu. W niektórych przypadkach nie udało się ustalić bezpośredniej przyczyny niewłaściwej jakości mikrobiologicznej wody w systemie dystrybucji. 2.5. Awarie. W okresie sprawozdawczym nie wystąpiły intensywne zdarzenia atmosferyczne prowadzące do braków w dostawie wody. Przerwy w dostawie wody zdarzały się sporadycznie i były krótkotrwałe. Spowodowane były m.in. remontami, awariami sieci wodociągowej, krótkotrwałymi włączeniami prądu, awariami stacji uzdatniania wody, usuwaniem przecieków na sieci oraz dezynfekcją sieci. W przypadku braku lub niedoboru wody w czasie awarii sieci wodociągowej woda dostarczana była beczkowozami, bądź też ludność korzystała z wody w opakowaniach jednostkowych. Awarie usuwane były niezwłocznie, w możliwie krótkim czasie. Ponadto przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne informowały właściwych państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych o zamiarze odcięcia dostawy wody lub zamknięcia przyłącza kanalizacyjnego oraz o miejscach i sposobie udostępniania zastępczych punktów poboru wody, zgodnie z wymaganiem art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t. j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1152 z późn. zm.). 36

III. DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE ZAPOBIEGAWCZEGO NADZÓRU SANITARNEGO Państwowa Inspekcja Sanitarna w ramach sprawowania Zapobiegawczego Nadzoru Sanitarnego dokonuje analizy projektowanych działań: planistycznych, inwestycyjnych i systemowo-organizacyjnych, odnoszących się do obszarów gmin, powiatów i województwa zachodniopomorskiego, rozwiązań techniczno-budowlanych obiektów i infrastruktury oraz technologicznych procesów, pod kątem wpływu ww. działań na zdrowie i życie ludzi. Sprawowanie zapobiegawczego nadzoru sanitarnego ma na celu zapewnienie, na etapie planowania zagospodarowania przestrzennego oraz planowania i realizacji inwestycji, właściwego stanu sanitarno-zdrowotnego w obiektach przeznaczonych na pobyt ludzi, w taki sposób, aby w trakcie użytkowania obiektów nie powstawały zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi, powodowane przyjętymi w tym zakresie rozwiązaniami. Analiza zaproponowanych rozwiązań w szczególności przeprowadzana jest w aspekcie oceny ryzyka narażenia ludzi na czynniki fizyczne, chemiczne i biologiczne, uciążliwe lub szkodliwe dla zdrowia człowieka. Analizą objęte były miejsca przebywania, tj.: zamieszkania, pracy, nauki, wychowania, sportu, rekreacji, wypoczynku, obsługi pasażerskiej oraz świadczenia usług dla ludności związanych z placówkami ochrony zdrowia i opieki nad osobami niepełnosprawnymi, chorymi oraz starszymi. Stosowanie do zapisów ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, w zakresie sprawowania zapobiegawczego nadzoru sanitarnego, w I półroczu 2018 roku organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej szczebla powiatowego i wojewódzkiego, zajmowały stanowiska pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych m.in. w sprawie: projektów dokumentów: programów, strategii, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, planów zagospodarowania przestrzennego oraz innych dokumentów, opracowywanych i przyjmowanych przez organy administracji, obejmujących tereny województwa zachodniopomorskiego, w tym m.in. tereny gmin i powiatów; uzgadniania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu; uzgadniania dokumentacji projektowej pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych dotyczących w szczególności budowy oraz zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych; uczestniczenia w dopuszczeniu do użytku obiektów budowlanych. Ocena dokonywana pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych dotyczyła m. in. przedsięwzięć inwestycyjnych takich jak: obiekty użyteczności publicznej, kultury, oświaty, wychowania i nauczania, opieki zdrowotnej, społecznej i socjalnej, handlu, przemysłu, usług, turystki, oraz budynków zamieszkania, w tym zamieszkania zbiorowego; linii elektroenergetycznych, stacji bazowych telefonii komórkowej, dróg, statków. W I półroczu 2018 roku, organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej szczebla wojewódzkiego i powiatowego na terenie województwa zachodniopomorskiego, w oparciu o uprawnienia wynikające z zapisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, zajmowały stanowiska w ramach przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektów dokumentów, tj. studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz innych strategii, planów lub programów w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, 37

leśnictwa, turystyki i wykorzystywania terenu, opracowanych lub przyjmowanych przez organy administracji, wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Zajmowane stanowiska dotyczyły: uzgodnienia odstąpienia od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, uzgodnienia zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko oraz opiniowania projektu dokumentu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko. Ponadto, Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie, zajmował stanowiska w sprawie opiniowania projektów studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w trybie innym niż strategiczna ocena oddziaływania na środowisko, tj. w oparciu o przepisy ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa zachodniopomorskiego, zajmowały również stanowiska w sprawach dotyczących oceny oddziaływania przedsięwzięć na środowisko, w oparciu o wymagania określone w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, wydając opinie: co do potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, a w przypadku stwierdzenia takiej potrzeby co do zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko; w sprawie uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach; przed wydaniem postanowienia przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska w sprawie uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia w ramach ponownej oceny oddziaływania na środowisko. Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa zachodniopomorskiego, w ramach sprawowania zapobiegawczego nadzoru sanitarnego zajmowały również stanowiska w zakresie uzgadniania, wyrażania zgód i opiniowania, dotyczące: uzgadniania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych; 1. uzgadniania dokumentacji projektowej pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych (na etapie uzyskiwania decyzji o pozwoleniu na budowę), dotyczących m.in. budowy oraz zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych; w imieniu państwowych inspektorów sanitarnych województwa zachodniopomorskiego, uzgodnień dokumentacji projektowej dokonywali również rzeczoznawcy do spraw sanitarnohigienicznych, posiadający uprawnienia do uzgadniania dokumentacji projektowej pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych; 2. uzgodnienia wskazań ekspertyz technicznych w zakresie przyjętych rozwiązań zamiennych w związku z niespełnieniem wymagań określonych w przepisach techniczno-budowlanych obiektów budowlanych (m.in. budynków mieszkalnych i budynków użyteczności publicznej); 3. odstępstw od przepisów techniczno-budowlanych (dotyczących m.in. nienormatywnej wysokości pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi, obniżenia poziomu podłogi poniżej poziomu terenu, zastosowania oświetlenia dziennego) oraz od przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w pomieszczeniach gdzie wykonywana jest praca (dotyczących m.in. nienormatywnej wysokości pomieszczeń pracy); usytuowania urządzeń w budynkach i na terenie działki budowlanej (m.in. miejsc gromadzenia odpadów stałych, zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe, lokalizacji czerpni i wyrzutni 38

powietrza w instalacjach wentylacji i klimatyzacji); zatwierdzania projektów osłon stałych wentylacji pracowni/gabinetów, w których mają być użytkowane aparaty rentgenowskie, 4. uczestniczenia w dopuszczeniu do użytku obiektów budowlanych (m.in. budynków zamieszkania i użyteczności publicznej kultury, oświaty, opieki zdrowotnej, handlu, gastronomii, usług, turystyki, sportu; stacji bazowych telefonii komórkowej, dróg, statków. Działania podejmowane w ramach sprawowanego zapobiegawczego nadzoru sanitarnego uwzględniały konieczność zapewnienia ludziom zdrowych warunków życia w miejscu ich zamieszkania, pobytu, pracy, odpoczynku oraz rekreacji i były skierowane m.in. na oddzielenie obszarów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową od obszarów przemysłowych, terenów przeznaczonych na cmentarze, tras komunikacyjnych, itp. w celu ograniczenia niekorzystnego oddziaływania na mieszkańców; zapewnieniu właściwej gospodarki wodno-ściekowej, w tym zaopatrzenie ludności w wodę do spożycia o odpowiedniej jakości; zabezpieczeniu ludzi przed uciążliwością związaną z hałasem (miejska komunikacja, zakłady usługowe, przemysłowe, lotniska, itp.) poprzez zastosowanie odpowiednich rozwiązań technicznych, takich jak np. ekrany akustyczne; ochronę ludzi przed promieniowaniem elektromagnetycznym niejonizującym oraz jonizującym poprzez zastosowanie np. odpowiednich osłon i innych rozwiązań zabezpieczających; zagwarantowanie odpowiednich pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych warunków pobytu ludzi w budynkach, w odniesieniu do funkcji pomieszczeń, poprzez zapewnienie w nich m.in. właściwego oświetlenia dziennego, wymaganej wysokości, kubatury, wentylacji; zapewnieniu pracownikom odpowiednich higienicznych i zdrowotnych warunków pracy, biorąc pod uwagę m.in. dopuszczalne wartości stężeń i natężeń chemicznych i fizycznych czynników szkodliwych dla zdrowia ludzi oraz szkodliwych czynników biologicznych oraz zapewnienie odpowiedniego zaplecza higienicznosanitarnego (szatnie, ustępy, natryski). W I półroczu 2018 roku, w ramach sprawowania zapobiegawczego nadzoru sanitarnego organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa zachodniopomorskiego zajęły ogółem około 1342 stanowisk (w I półroczu 2017 roku - około 1335 stanowisk). W ramach powyższego, w I półroczu 2018 r. dokonano łącznie 1035 uzgodnień dokumentacji projektowej inwestycji pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych (w I półroczu 2017 r. - 1093 uzgodnień), w tym liczba dokonanych przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa zachodniopomorskiego wyniosła 114 uzgodnień (w I półroczu 2017 r. - 130 uzgodnień), natomiast przez rzeczoznawców do spraw sanitarnohigienicznych - 921 uzgodnień (w I półroczu 2017 r. - 963 uzgodnień), co stanowiło 89% wszystkich uzgodnionych projektów. Ponadto, w I półroczu 2018 roku, w ramach sprawowania zapobiegawczego nadzoru sanitarnego organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa zachodniopomorskiego dokonały, zajęły lub wydały: około 222 stanowisk (uzgodnień i opinii) w ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektów dokumentów, w oparciu o przepisy ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (w I półroczu 2017 r. - około 188); 93 stanowisk (opinii) dotyczących projektów studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w trybie przepisów ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (w I półroczu 2017 r. - 59 stanowisk); 39

około 261 stanowisk dotyczących postępowania w sprawie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (w I półroczu 2017 r. - około 305); około 124 stanowisk (zgód, uzgodnień i opinii) wymaganych przepisami prawa materialnego m.in. dotyczących zastosowania rozwiązań innych niż określone w obowiązujących przepisach prawnych, w tym w zakresie warunków technicznych (w I półroczu 2017 r. - około 118); 384 stanowiska dotyczące uczestniczenia w dopuszczeniu do użytkowania obiektów budowlanych, w tym 7 sprzeciwów wobec dopuszczenia do użytkowania; również dopuszczony został do eksploatacji 1 statek (w I półroczu 2017 r. - 423 stanowiska, w tym 1 statek i 1 sprzeciw); W okresie objętym sprawozdaniem Państwowi Inspektorzy Sanitarni działający na terenie województwa zachodniopomorskiego nie prowadzili żadnego postępowania w sprawie dopuszczenia do użytkowania inwestycji o charakterze szczególnym, czy też strategicznym dla terenu województwa. W odniesieniu do poprzednich okresów sprawozdawczości Państwowych Inspektorów Sanitarnych, zauważa się tendencję wzrostową rozwoju usług związanych z turystyką i rekreacją w miejscowościach nadmorskich województwa zachodniopomorskiego, czego potwierdzeniem jest znaczna ilość postępowań przeprowadzonych w sprawach dopuszczenia do użytkowania m.in. budynków zamieszkania zbiorowego czy użyteczności publicznej. Ponadto, w I półroczu 2018 r., zauważono również, iż w obszarze działania m.in. Państwowych Powiatowych Inspektorów Sanitarnych w Policach, Sławnie, Szczecinie, Szczecinku, Świdwinie; nastąpił wzrost liczby obiektów dopuszczonych do użytkowania, przeznaczonych na potrzeby oświaty, nauki i wychowania - dopuszczono do użytkowania takie realizacje jak: - rozbudowa Szkoły Podstawowej przy ul. Poziomkowej 5 w Dobrej; - budowa Zespołu Szkół nr 4 w Kopnicy (rozbudowa o salę gimnastyczną z zapleczem sanitarnym i technicznym), zlokalizowanego na działce nr 136/1, 28, 48/3, 201 obręb ewidencyjny Kopnica, gm. Darłowo; - żłobek przy ul. 9-Maja w Szczecinie; - przedszkole zakładowe firmy KRONOSPAN Szczecinek Sp. z o. o. przy ul. Grudziądzkiej w Szczecinku; - żłobek przy ul. Drawskiej 7A w Świdwinie. Liczba kontroli oraz wizji lokalnych obiektów i terenów objętych zapobiegawczym nadzorem sanitarnym w I półroczu 2018 roku wyniosła ogółem 389 (w I półroczu 2017 roku - 444). Poza ww. sprawami, Państwowi Inspektorzy Sanitarni w dziedzinie zapobiegawczego nadzoru sanitarnego zajmowali stanowiska w sprawach innych, niż wyżej wskazane. Zachodniopomorskiego Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie, w I półroczu 2018 r. zajął m.in. 73 stanowiska dotyczące opinii w sprawie zatwierdzania projektów osłon stałych opracowywanych dla pracowni/gabinetów, w których miały być użytkowane aparaty rentgenowskie; oraz 5 innych stanowisk dotyczących m.in. dopuszczenia do eksploatacji jednego statku. Ponadto, Państwowi Powiatowi Inspektorzy Sanitarni działający na terenie województwa zachodniopomorskiego, w I półroczu 2018 r. zajęli ogółem 66 innych, niż wyżej wykazane stanowiska, dotyczące m.in. uzgodnień w sprawie uzgodnienia warunków zabudowy i zagospodarowania terenu pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych czy wydania zaświadczeń na podstawie art. 12 ust. 2 pkt 10 ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie 40

wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym. IV. STAN SANITARNY WYBRANYCH OBIEKTÓW UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ I KĄPIELISK 4.1.Obiekty użyteczności publicznej. Informacje ogólne. W I półroczu 2018 r. Państwowa Inspekcja Sanitarna woj. zachodniopomorskiego objęła nadzorem 12423 obiektów użyteczności publicznej. Kontrole stanu sanitarnego przeprowadzono w 3994 z nich tj. skontrolowano 32,15% obiektów. Nadzorem sanitarnym zostały objęte następujące obiekty: ustępy publiczne skontrolowano 80 spośród 256 w ewidencji, co stanowi 31,25% obiektów, ustępy ogólnodostępne skontrolowano 37 spośród 75 w ewidencji, co stanowi 49,33%, domy pomocy społecznej skontrolowano 11 spośród 43 w ewidencji, co stanowi 25,58%, inne jednostki organizacyjne pomocy społecznej skontrolowano 13 spośród 45 w ewidencji, co stanowi 28,88%, placówki zapewniające całodobową opiekę skontrolowano 3 spośród 12 w ewidencji, co stanowi 25,00%, obiekty hotelarskie i inne, w których są świadczone usługi hotelarskie skontrolowano 339 spośród 2303 w ewidencji, co stanowi 14,71%, noclegownie i domy dla bezdomnych skontrolowano 3 spośród 24 w ewidencji, co stanowi 12,5%, zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu, odnowy biologicznej oraz inne, w których są świadczone więcej niż jedna z usług fryzjerskich, kosmetycznych, tatuażu, odnowy biologicznej skontrolowano 1117 spośród 3060 w ewidencji, co stanowi 36,50%, dworce autobusowe skontrolowano 11 spośród 12 w ewidencji, co stanowi 91,66%, dworce, stacje i przystanki kolejowe skontrolowano 38 spośród 98 w ewidencji, co stanowi 38,77%, przystanie jednostek pływających rekreacyjnych i sportowych skontrolowano 3 spośród 14 w ewidencji, co stanowi 21,42%, tereny rekreacyjne skontrolowano 418 spośród 1932 w ewidencji, co stanowi 21,63%, zakłady karne i areszty śledcze skontrolowano 7 spośród 13 w ewidencji, co stanowi 53,84%, cmentarze skontrolowano 58 spośród 523 w ewidencji, co stanowi 11,08%, pływalnie skontrolowano 133 spośród 262 w ewidencji, co stanowi 50,76%, inne obiekty użyteczności publicznej skontrolowano 1715 spośród 3858 w ewidencji, co stanowi 44,45%. 4.2.Stan sanitarny wybranych obiektów. 4.2.1. Ustępy publiczne. W I półroczu 2018 r. Państwowa Inspekcja Sanitarna objęła nadzorem 256 ustępów publicznych. Ogółem skontrolowano 80 z nich, przeprowadzając 97 kontroli sanitarnych. 41

Czynności kontrolne wykazały, że stan higieniczno-sanitarny i techniczny większości skontrolowanych obiektów był zachowany, wyposażenie ustępów w armaturę sanitarną zależało od standardu. Obiekty wyposażone były w dostateczną ilość środków czystościowych, dezynfekcyjnych i higienicznych. Nieprawidłowości higieniczno-sanitarne i techniczne wystąpiły w 4 ustępach publicznych. Nieprawidłowości dotyczyły złego stanu powierzchni ściennych i sufitowych z ubytkami farby z widocznymi przebarwieniami i śladami zawilgocenia. W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami wszczęto postępowania administracyjne a następnie wydano decyzję administracyjną oraz dwie decyzje rachunki na łączną kwotę 25,75zł. 4.2.2. Ustępy ogólnodostępne. W I półroczu 2018r. Państwowa Inspekcja Sanitarna woj. zachodniopomorskiego objęła nadzorem 75 ustępów ogólnodostępnych, z których skontrolowano 37, przeprowadzając 42 kontrole sanitarne. W wyniku prowadzonych czynności kontrolnych w 1 obiekcie stwierdzono nieprawidłowości techniczne w związku z czym wszczęto postępowanie administracyjne. 4.2.3. Domy pomocy społecznej, inne jednostki organizacyjne pomocy społecznej oraz placówki zapewniające całodobową opiekę. W dniu 30 czerwca 2018r. pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajdowały się: 43 domy pomocy społecznej, z których skontrolowano 11, 45 innych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, skontrolowano 13 z nich, 12 placówek zapewniających całodobową opiekę, z których skontrolowano 3. Ogółem skontrolowano 27 domów pomocy społecznej, innych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej oraz placówek zapewniających całodobową opiekę, przeprowadzając 28 kontroli sanitarnych. W trakcie prowadzonych czynności kontrolnych oceniano: stan higieniczno sanitarny i techniczny pokoi mieszkalnych, pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i gospodarczych, ciągów komunikacyjnych, klatek schodowych, stan higieniczno sanitarny i techniczny wyposażenia pomieszczeń, z których korzystają mieszkańcy placówek, zaopatrzenie obiektu w wodę do spożycia, postępowanie z odpadami medycznymi, postępowanie z bielizną, gospodarkę odpadami komunalnymi, odprowadzanie ścieków bytowo-gospodarczych oraz dbałość o czystość na przyległym terenie. Obiekty w ramach standaryzacji systematycznie podnoszą poziom świadczonych usług. Przeprowadzone kontrole wykazały prawidłowy stan higieniczno-sanitarny i techniczny większości obiektów. Nieprawidłowości stwierdzono w 3 obiektach, tj. powierzchnie podłogowe z ubytkami, trudne do utrzymania w czystości, kratka wentylacyjna pokryta w całości powłoką malarską, w pomieszczeniu higieniczno-sanitarnym powierzchnie ścian z ubytkami farby i tynku, w łaźni w wydzielonym natrysku najazdowym brak kratki ściekowej, w pokoju mieszkalnym miejscowo pod oknem ubytki w listwie drewnianej stanowiącej połączenie ściany z podłogą, w sali ćwiczeń sufit miejscowo ze śladami. 42

W związku z niespełnieniem wymagań higieniczno-sanitarnych i technicznych określonych w obowiązujących aktach prawnych wydano 3 decyzje administracyjne, 4 decyzje zmieniające oraz 3 decyzje - rachunki na łączną kwotę 91,78 zł. 4.2.4. Noclegownie i domy dla bezdomnych. Do dnia 30 czerwca 2018 r. w ewidencji obiektów będących pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajdowały się 24 noclegownie i domy dla bezdomnych, z których skontrolowano 3 obiekty, wykonując 3 kontrole sanitarne. Prowadzone czynności kontrolne wykazały nieprawidłowości w jednym z obiektów tj.: niewłaściwy stan ścian i sufitów w pokojach. W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami wydano decyzję administracyjną oraz decyzję rachunek na kwotę 44,00 zł. 4.2.5. Dworce autobusowe, dworce, stacje i przystanki kolejowe, środki transportu. 4.2.5.1. Dworce autobusowe. W I półroczu 2018r. pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajdowało się 12 dworców autobusowych, z których skontrolowano 11, przeprowadzając 13 kontroli sanitarnych. Na dzień 30 czerwca 2018r. we wszystkich przedmiotowych obiektach występował prawidłowy stan higieniczno sanitarny i techniczny. 4.2.5.2. Dworce, stacje i przystanki kolejowe. W dniu 30 czerwca 2018r. w ewidencji obiektów będących pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajdowało się 98 dworców, stacji i przystanków kolejowych, z których skontrolowano 38, przeprowadzając 57 kontroli sanitarnych. Kontrole obejmowały stan higieniczno sanitarny i techniczny peronów, przejść podziemnych, poczekalni oraz ustępów dla podróżnych. W trakcie prowadzonych czynności kontrolnych stwierdzono w 3 obiektach następujące nieprawidłowości: brak zabezpieczenia gniazdek, ślady wskazujące na zacieki, łuszcząca się i odpryskująca farba. Wobec podmiotów odpowiedzialnych za zapewnienie prawidłowych warunków higieniczno-sanitarnych i technicznych wszczęto postępowania administracyjne. 4.2.5.3. Środki transportu. W I połowie 2018r. organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej objęły nadzorem 1123 środków transportu, skontrolowano 267 z nich, w tym: autobusy komunikacji publicznej, autobusy turystyczne, tramwaje, wagony w pociągach, samochody do przewozu 43

chorych, samochody do przewozu bielizny oraz samochody do przewozu zwłok i szczątków ludzkich. Przeprowadzono 94 kontrole sanitarne. W okresie sprawozdawczym tj. od dnia 1 stycznia 2018r. do dnia 30 czerwca 2018r. w trakcie prowadzonych kontroli stanu sanitarno higienicznego i technicznego, nie stwierdzono nieprawidłowości. 4.2.6. Tereny rekreacyjne. Do dnia 30 czerwca 2018 r. pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajdowało się 1932 terenów rekreacyjnych, w tym: placów zabaw, parków, zieleńców, ogródków jordanowskich, ogrodów botanicznych, plaż etc. Skontrolowano 418 obiektów, przeprowadzając w nich 304 kontrole sanitarne. W trakcie przeprowadzonych czynności kontrolnych znaczna większość obiektów posiadała prawidłowy stan higieniczno sanitarny i techniczny, w 11 z nich występowały nieprawidłowości, które dotyczyły: niewłaściwego stanu technicznego urządzeń na placu zabaw, drewniane części ogrodzenia oraz wyposażenia placu miejscami spróchniałe z ubytkami, oraz zachwaszczone i zaśmiecone tereny zabaw dzieci. Na zejściu plażowym zniszczone metalowe powierzchnie poręczy. Wobec organów odpowiedzialnych za obiekty wszczęto postępowanie administracyjne w sprawie stwierdzonych nieprawidłowości. W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami wydano 2 decyzje administracyjne oraz 3 decyzje - rachunki na łączną kwotę 83,00 zł. 4.2.7. Cmentarze. W I półroczu 2018r. pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajdowały się 523 cmentarze. Skontrolowano 58 z nich, przeprowadzając 60 kontroli sanitarnych. W trakcie przeprowadzanych czynności kontrolnych oceniano: stan higieniczno sanitarny i techniczny obiektów funkcjonujących na terenie cmentarzy, utrzymanie porządku w obrębie cmentarzy, w tym postępowanie z odpadami komunalnymi, stan punktów poboru wody oraz stan ogrodzeń cmentarzy. W okresie sprawozdawczym tj. od dnia 1 stycznia 2018r. do dnia 30 czerwca 2018r. kontrole stanu sanitarnego cmentarzy wykazały nieprawidłowości dot.: brak ogrodzenia terenu cmentarza, ubytki w ogrodzeniu, ściany kaplicy cmentarnej są nierówne, trwale zabrudzone z odpryskami farby. Na poprawę stanu higieniczno-sanitarnego i technicznego obiektów wszczęto 6 postępowań administracyjnych, wydano 3 decyzje administracyjne oraz wydano 6 decyzji rachunków na łączną kwotę 133,73 zł. Dodatkowo nałożono 1 karę grzywny na kwotę 200 zł. W I połowie 2018r. wydano ogółem 883 decyzji zezwalających na przeprowadzenie ekshumacji zwłok i szczątków ludzkich oraz 7 decyzji nie zezwalających na ekshumacje ze względu na brak zgody jednej ze stron, brak potwierdzenia przez wnioskodawcę swojego stopnia pokrewieństwa w stosunku do zmarłego. 44

Do dnia 30 czerwca 2018r. przeprowadzono 738 ekshumacji, z czego 553 pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej tj. 74,93% ekshumacji. Kontrole polegające na nadzorze nad prawidłowym wykonaniem ekshumacji szczątków ludzkich wykazały, iż wykonywane były one zgodnie z wydawanymi decyzjami, zgodnie z ustawą z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (t. j. Dz. U. 2017 r. poz. 912 z późn. zm.), przy zachowaniu warunków sanitarnych, zgodnych z wymogami rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi (Dz. U. Nr 153 poz. 1783 z późn. zm.) oraz rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 23 marca 2011 r. w sprawie sposobu przechowywania zwłok i szczątków (Dz. U. z 2011 r. Nr 75, poz. 405) tj.: pracownicy specjalistycznych firm pogrzebowych prowadzających czynności ekshumacyjne posiadali odzież ochronną jednorazowego użytku (kombinezony, rękawiczki, maseczki), która po zakończonej ekshumacji traktowana była jako odpad niebezpieczny, umieszczana w workach koloru czerwonego i oddawana do utylizacji pojemniki odbierały upoważnione do tego firmy (w specjalistycznych firmach pogrzebowych wydzielano miejsce na pojemniki, do których składowano użytą odzież ochronną jednorazowego użycia, folie, w których przewożono trumny), ziemię wydobywaną z grobu umieszczano na powierzchni zabezpieczonej nieprzepuszczalną, wytrzymałą matą, zwłoki/szczątki ekshumowane przed okresem mineralizacji tj. przed upływem 20 lat od dnia pochowania wydobywano wraz z trumną (bez jej otwierania) umieszczaną na czas przewozu w szczelnej skrzyni, wybitej blachą, w przypadku ekshumacji wykonywanej po upływie okresu mineralizacji wydobyte szczątki wraz z resztkami trumny umieszczano w nowej trumnie tzw. ekshumacyjnej, po wydobyciu zwłok/szczątków grób dezynfekowano i zasypano ziemią wydobytą z grobu a używane narzędzia poddawano dezynfekcji środkami posiadającymi atesty, stosowano następujące środki dezynfekcyjne: do dezynfekcji ziemi (m.in. roztwór preparatu Domestos, ACE, wapno chlorowane), a do dezynfekcji rąk (m.in. preparat AHD 2000, Manusan), transport zwłok/szczątków odbywał się środkami transportu przeznaczonymi do przewozu zwłok i szczątków ludzkich (autokarawanami) spełniającymi wymagania rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 27 grudnia 2007 r. w sprawie wydawania pozwoleń i zaświadczeń na przewóz zwłok i szczątków ludzkich (Dz. U. z 2007 r. Nr 249 poz. 1866), w przypadku przewozu zwłok/szczątków na odległość większą niż 60 km trumnę pieczętowano i umieszczano w szczelnie zamkniętym worku, z nieprzepuszczalnego tworzywa sztucznego, odpornego na uszkodzenia mechaniczne, na miejscu ponownego pochowania trumnę wydobywano ze skrzyni i chowano niezwłocznie bez jej otwierania, sąsiednie groby zabezpieczano przed zabrudzeniem matami ochronnymi, skrzynia, w której znajdowała się trumna oraz maty, na których składowano ziemię myto i dezynfekowano, po każdym użyciu, część przeznaczoną na umieszczanie trumny w środkach transportu do przewozu zwłok i szczątków ludzkich myto i dezynfekowano środkami z atestami. Ponadto, przeprowadzono 56 kontroli środków transportu do przewozu zwłok lub szczątków ludzkich. W trakcie których szczególną uwagę zwracano na stan higieniczno-sanitarny i techniczny samochodów, rodzaj stosowanych środków czystościowych i sposób dezynfekcji. Stwierdzono, iż samochody do przewozu zwłok i szczątków ludzkich były trwale oznakowane, w sposób wskazujący na jego przeznaczenie, 45

podłoga wyłożona była materiałem łatwo zmywalnym i odpornym na działanie mieszanin niebezpiecznych. Na wyposażeniu samochodów znajdowały się worki na trumnę i szczątki, rękawice, maski, materiały opatrunkowe jednorazowe, apteczka pierwszej pomocy medycznej wraz z wyposażeniem i instrukcją jej udzielania, preparaty do dezynfekcji rąk i oryginalnie oznakowane pojemniki z preparatami dezynfekcyjnymi. Na dzień 30 czerwca 2018 r. wszystkie samochody do przewozu zwłok lub szczątków ludzkich posiadały prawidłowy stan higieniczno sanitarny i techniczny. Ogółem wydano: - 116 postanowień na wnioski prezydentów miast bądź starostów powiatów w sprawie sprowadzenia do kraju zwłok z zagranicy. - 81 decyzji zezwalających na wywóz zwłok za granicę. 4.3.Pływalnie. 4.3.1.Nadzór nad jakością wody na pływalniach. Na terenie woj. zachodniopomorskiego organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej sprawują nadzór nad łącznie 262 pływalniami i innymi obiektami wyposażonymi w niecki basenowe, z których 163 spełniają definicję pływalni określoną w ustawie z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych (t. j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1482 ) w myśl, której pływalnia to obiekt kryty lub odkryty, z wodą przepływową, przeznaczony do pływania lub kąpieli, posiadający, co najmniej jedną nieckę basenową, z trwałym brzegiem i dnem, wyposażony w urządzenia sanitarne, szatnie i natryski. Właściwi państwowi inspektorzy sanitarni sprawują nadzór nad pływalniami zgodnie z wymaganiami rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda na pływalniach (Dz. U. z 2015 poz. 2016), które określa m. in. wymagania, jakie musi spełniać woda na pływalni oraz obowiązki zarządzającego pływalnią w zakresie prowadzenia oceny jakości wody na pływalni. Nadzór nad pozostałymi 99 obiektami wyposażonymi w niecki basenowe sprawowany jest na podobnych zasadach z uwagi na potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego osób korzystających z tych obiektów. Najwięcej, bo 70 obiektów wyposażonych w niecki basenowe znajduje się w pow. kołobrzeskim oraz 61 w pow. gryfickim. W powiatach drawskim, pyrzyckim, oraz łobeskim na przestrzeni ostatnich lat brak jest obiektów wyposażonych w niecki basenowe. 46

Ryc. 2. Liczba pływalni w poszczególnych powiatach woj. zachodniopomorskiego. Pływalnie kryte zlokalizowane są najczęściej w: obiektach szkolnych, sportowych, hotelach, ośrodkach wypoczynkowych, sanatoriach, zakładach opieki zdrowotnej oraz Aqua Parkach. Pływalnie odkryte zlokalizowane są w: ośrodkach wypoczynkowych, obiektach sportowych. Pływalnie mieszane zlokalizowane w: ośrodkach wypoczynkowych, Aqua parkach, hotelach oraz sanatoriach. Ryc. 3. Zestawienie rodzajów pływalni na terenie woj. zachodniopomorskiego. Za zapewnienie bezpieczeństwa kąpiących się osób zgodnie z przepisem art. 4 ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych w przypadku pływalni odpowiedzialna jest osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która prowadzi działalność w tym zakresie oraz właściwy miejscowo wójt (burmistrz, prezydent miasta), zwani zarządzającym obszarem wodnym. Zarządzający pływalnią prowadzą ocenę, jakości wody na pływalni w oparciu m. in. o ustalone z właściwym państwowym inspektorem sanitarnym harmonogramy badania próbek wody z pływalni, w których określone zostały częstotliwość pobierania próbek wody i zakres badań obejmujący parametry: 47

mikrobiologiczne: Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, ogólna liczba mikroorganizmów w 36±2 o C po 48 h, Legionella sp., gronkowce koagulazo- dodatnie; fizykochemiczne: mętność, ph, potencjał redox, chlor wolny, chlor związany, chloroform, Σ THM (trihalometany ogółem), azotany, utlenialność. W I półroczu 2018 r. w powiatach woj. zachodniopomorskiego skontrolowano jakość wody w 154 pływalniach i innymi obiektach wyposażonych w niecki basenowe. Pobranych zostało łącznie 6 064 próbek wody, w tym 766 przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, pozostałe 5 298 próbki pobrane zostały przez zarządzających obiektami w ramach prowadzonej kontroli wewnętrznej jakości wody. Badania ww. próbek wody w 1492 (24 %) przypadkach wykazały wyniki niezgodne z wymaganiami rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda na pływalniach i dot. najczęściej powiatów z dużą liczbą pływalni i obiektów wyposażonych w niecki basenowe tj. w pow. gryfickim, kamieńskim, kołobrzeskim, koszalińskim, oraz w m. Szczecinie i Świnoujściu tj. 1) w zakresie fizykochemicznej jakości wody w 1 016 próbkach, gdzie przekroczenia dot. najczęściej chloru związanego, oraz w mniejszej skali chloroformu, Σ THM, mętności. 2) w zakresie mikrobiologicznej jakości wody w 476 próbkach, gdzie przekroczenia dot. najczęściej Pseudomonas aeruginosa oraz w mniejszej skali ogólnej liczby mikroorganizmów w 36 o C, Escherichii coli, bakterii Legionella sp. Właściwi inspektorzy sanitarni dokonywali bieżącej oceny jakości wody na pływalni. W przypadku, gdy woda nie spełniała wymagań rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda na pływalniach wydawano decyzję w sprawie nieprzydatności wody do kąpieli, podjęcia działań w celu poprawy jakości wody na pływalniach, bądź wystosowywano pisma interwencyjne do zarządzających tymi obiektami. Unieruchomienie basenów następowało najczęściej z powodu mikrobiologicznego zanieczyszczenia wody basenowej. Najczęściej przyczyną ww. decyzji było stwierdzane zanieczyszczenie mikrobiologiczne dot. ponadnormatywna wartość bakterii Pseudomonas aeruginosa, ogólnej liczby mikroorganizmów w 36 o C. W związku z powyższym w I półroczu 2018 r. właściwi państwowi inspektorzy sanitarni wydali łącznie: 68 decyzji administracyjnych w zakresie jakości wody niespełniającej wymagań lub braku zapisów dot. pomiarów parametrów w niecce basenowej albo braku komunikatu informującego o ostatniej ocenie jakości wody na pływali; 54 decyzji - rachunków na łączną kwotę 12 582,24 zł. Ponadto w pow. koszalińskim nałożono 1 grzywnę w celu przymuszenia na łączną kwotę 200,00 zł. Działania naprawcze prowadzone przez zarządców obiektów w celu poprawy jakości wody najczęściej obejmowały przegląd techniczny oraz prowadzenie skutecznej dezynfekcji wody w niecce i instalacji technologicznego obiegu. Spust całości wody do kanalizacji, czyszczenie i dezynfekcję niecek, zbiornika przelewowego. Jako przyczynę występowania zanieczyszczeń mikrobiologicznych wody najczęściej wskazywano niespełnienie wymagań higienicznych w zakresie prawidłowej eksploatacji pływalni oraz brak przestrzegania rygorów sanitarnych i przeciwepidemicznych przez osoby kąpiące się lub personel. 48

Stan sanitarno - techniczny pływalni i in. obiektów wyposażonych w niecki basenowe. Właściwi państwowi inspektorzy sanitarni w I połowie 2018 r. w celu realizacji sprawowania nadzoru przeprowadzili 133 kontrole stanu higieniczno sanitarnego i technicznego hal z nieckami wraz z pomieszczeniami przyległymi (szatniami, natryskami, ustępami). Kontrole powyższych obiektów przeprowadzane są w oparciu o plan kontroli ujęty w Harmonogramie kontroli na rok 2018 oraz wg potrzeb przeprowadzane są kontrole doraźne. W 10 obiektach wyposażonych w niecki basenowe stwierdzono nieprawidłowości: w 5 obiektach dot. złego stanu sanitarno-higienicznego i technicznego: 3 w pow. kołobrzeskim, 1 w m. Szczecin oraz 1 w pow. sławieńskim. oraz w 5 obiektach dot. złego stanu technicznego: po 1 obiekcie w pow. gryfińskim, kamieńskim, myśliborskim, stargardzkim, oraz świdwińskim. Wyżej wymienione nieprawidłowości dotyczyły najczęściej: stanu sanitarnego ścian, podłóg, powierzchni sufitów, zacieków w hali basenowej oraz w pomieszczeniach higienicznosanitarnych (nierówne, zabrudzone powierzchnie, ubytki tynku, farby, ubytki glazury), brak opracowanych procedur mycia, dezynfekcji pomieszczeń basenowych, szatni, skorodowanej armatury oraz śladów korozji na kratkach wentylacyjnych, brudnych posadzek. W związku z powyższym w I półroczu 2018 r. właściwi państwowi powiatowi inspektorzy sanitarni wydali łącznie 13 decyzji administracyjnych (merytoryczne + zmieniające) w zakresie stwierdzonych nieprawidłowości. Ponadto na mocy 4 ww. rozporządzenia organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w oparciu o analizę zebranych danych, w tym podejmowanych działań przez zarządców oraz badanie wody wykonane w ramach kontroli urzędowej dokonują zbiorczej rocznej oceny jakości wody na pływalni. Przedmiotowe oceny są obecnie w trakcie realizacji. 4.4. Kąpieliska i miejsca okazjonalnie wykorzystywane do kąpieli. 4.4.1. Kąpieliska. Zgodnie z uchwałami Rad Gmin w sezonie 2018 r. na terenie woj. zachodniopomorskiego utworzono 105 kąpielisk w 16 powiatach województwa, tj.: 71 kąpielisk morskich, w powiatach: gryfickim 15, kamieńskim 8, kołobrzeskim 18, koszalińskim 14, sławieńskim 10, m. Świnoujście 4 oraz nad Zalewem Szczecińskim w pow. polickim 1, goleniowskim 1, 34 kąpieliska śródlądowe, w powiatach: choszczeńskim 3, drawskim 8, goleniowskim 1, gryfickim 1, gryfińskim 5, myśliborskim 3, kamieńskim 1, polickim 1, koszalińskim 1, stargardzkim 1, szczecineckim 4, wałeckim 2, m. Szczecin 3. W porównaniu do sezonu kąpielowego 2017, gdzie kąpielisk zorganizowano 57 w sezonie 2018 zwiększyła się liczba kąpielisk, łącznie o 48, w tym o: 28 kąpielisk morskich, w powiatach: kamieńskim 2, kołobrzeskim 8, koszalińskim 7, polickim 1, sławieńskim 7, m. Świnoujście 3, oraz 20 kąpielisk śródlądowych, w powiatach: choszczeńskim 3, drawskim 7, gryfickim 1, gryfińskim 3, myśliborskim 2, polickim 1, koszalińskim 1, wałeckim 2. W I półroczu 2018 r. wprowadzono 1 zakaz kąpieli na Kąpielisku Nr 2 nad jez. Trzesiecko przy ul. Kilińskiego Plaża Wojskowa w pow. Szczecineckim, ze względu na zanieczyszczenie wody bakteriami Escherichia coli. Zakaz ten obowiązywał przez 8 dni. 49

Ryc. 4. Liczba i rodzaj kąpielisk w latach 2010-2018. Nie zorganizowano żadnego kąpieliska w pow. łobeskim, ale funkcjonowało tam miejsce okazjonalnie wykorzystywane do kąpieli. Z kolei w powiatach: białogardzkim, pyrzyckim, świdwińskim nie zorganizowano żadnych kąpielisk lub miejsc okazjonalnie wykorzystywanych do kąpieli. Przed rozpoczęciem sezonu kąpielowego organizatorzy w porozumieniu z właściwymi państwowymi powiatowymi inspektorami sanitarnymi ustalili harmonogramy pobierania próbek wody z kąpielisk, z określeniem punktów pobrania próbek wody. Harmonogramy te uwzględniały terminy pobierania i analizy nie mniej niż czterech próbek wody w sezonie kąpielowym, tak aby przerwa między badaniami nie przekraczała miesiąca. Właściwi państwowi powiatowi inspektorzy sanitarni przed rozpoczęciem sezonu przebadali i stwierdzili przydatność wody do kąpieli we wszystkich kąpieliskach, pobierając łącznie 124 próbki wody. Jak co roku w sezonie kąpielowym 2018 na stronie internetowej Głównego Inspektoratu Sanitarnego pod adresem http://sk.gis.gov.pl funkcjonował aktualizowany na bieżąco Serwis Kąpieliskowy. Serwis jest informatorem o jakości wody w kąpieliskach, obrazującym na mapie Polski wykaz wszystkich wyznaczonych uchwałami Rad Gmin kąpielisk w kraju. Serwis kąpieliskowy zawiera dane podstawowe kąpielisk: tj. dane adresowe, czas trwania sezonu kąpielowego, godziny otwarcia oraz wskazanie stacji sanitarno-epidemiologicznej nadzorującej poszczególne kąpieliska, jak również informacje o infrastrukturze kąpieliska w postaci piktogramów. Organizatorzy kąpielisk brali czynny udział we wprowadzaniu do Serwisu warunków panujących na kąpielisku, tj.: temp. wody [ºC], temp. powietrza [ºC], prędkość wiatru [B], rodzaj flagi, o czym świadczyły codzienne wpisy aktualizujące ww. warunki atmosferyczne. W trakcie trwania sezonu kąpieliskowego właściwi państwowi powiatowi inspektorzy sanitarni zaplanowali przeprowadzenie kontroli stanu sanitarno technicznego infrastruktury kąpielisk, tj. plaż, zejść na plażę, ustępów ogólnodostępnych, natrysków, przebieralni, miejsc gromadzenia odpadów komunalnych, tablic informacyjnych. 50

4.4.2. Miejsca okazjonalnie wykorzystywane do kąpieli. W I półroczu 2018 r. w woj. zachodniopomorskim zgodnie z uchwałami Rad Gmin zorganizowano 22 miejsca okazjonalnie wykorzystywane do kąpieli (mowdk), tj.: 6 morskich, w powiatach: goleniowskim 2, sławieńskim 4, oraz 16 śródlądowych, w powiatach: drawskim 7, kołobrzeskim 1, koszalińskim 1, wałeckim 2, łobeskim 1, szczecineckim 4. Miejsce okazjonalnie wykorzystywane do kąpieli na jeziorze Piecnik w pow. wałeckim funkcjonowało w 3 terminach, łącznie przez 30 dni. W porównaniu do ubiegłorocznego sezonu kąpieliskowego zmniejszeniu uległa liczba miejsc okazjonalnie wykorzystywane do kąpieli z 64 do 22 w sezonie 2018, przy czym na części tych miejsc zorganizowano kąpieliska. Na stronie internetowej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Szczecinie pod adresem http://www.wsse.szczecin.pl na bieżąco dokonywana była aktualizacja wykazu miejsc okazjonalnie wykorzystywanych do kąpieli wraz z informacją o bieżącej ocenie jakości wody dokonanej przez właściwych państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych. Ryc. 5. Liczba i rodzaj miejsc okazjonalnie wykorzystywanych do kąpieli w latach 2012-2018. V. STAN SANITARNY PODMIOTÓW DZIAŁALNOŚCI LECZNICZEJ 5. Stan sanitarny podmiotów wykonujących działalność leczniczą. W I półroczu 2018 r. odnotowano nieznaczne zmniejszenie liczby podmiotów działalności leczniczej będących pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej w stosunku do lat ubiegłych. Zarejestrowanych było 4281 podmiotów tj. o 9 mniej niż na koniec 2017 r. (liczba podmiotów działalności leczniczej wykonywana przez praktykę zawodową wg sprawozdania MZ-46 za 2017 rok). W analizowanym okresie przeprowadzono 1618 kontroli przez pion epidemiologii tj. o 163 kontrole mniej niż w I półroczu 2017 roku, w tym 107 kontroli ze stwierdzonymi nieprawidłowościami (6,61%). 51

5.1. Szpitale. Na terenie woj. zachodniopomorskiego pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej w I półroczu 2018 roku znajdowało się 38 szpitali oraz 3 podmioty lecznicze, które świadczą usługi jako szpitale jednego dnia. Wykaz szpitali publicznych i niepublicznych wraz z liczbą łóżek został przedstawiony w tabeli nr 22. Należy podkreślić, że 2 szpitale w ewidencji funkcjonują w obiektach na terenie 2 powiatów tj. SPSK Nr 1 w Szczecinie również w Policach, Szpital SP ZZOZ w Gryficach, także w filii w Resku, natomiast Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej "ZDROJE" w Szczecinie obejmuje również strukturalnie budynek szpitala dziecięcego przy ul. Św. Wojciecha w Szczecinie, w którym usytuowana jest przychodnia. Ponadto Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony w Szczecinie przy ul. Arkońskiej 4, 71-455 Szczecin od 4.03.2017 r. funkcjonuje połączony ze Specjalistycznym Szpitalem im. prof. Alfreda Sokołowskiego w Szczecinie- Zdunowie, ul. A. Sokołowskiego 11, 70-891 Szczecin. Natomiast w szpitalach w Szczecinku i Koszalinie nadal działają inne podmioty o statusie szpitala będące wyodrębnionymi niepublicznymi podmiotami działalności leczniczej. Na koniec I półrocza 2018 roku Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie prowadził bezpośredni nadzór nad 10 podmiotami leczniczymi. Tab. 22. Wykaz szpitali publicznych i niepublicznych na terenie woj. zachodniopomorskiego będących pod nadzorem PPIS i ZPWIS w Szczecinie (bez szpitali uzdrowiskowych) - stan na 30.06.2018 r. Lp. Nazwa i adres szpitala liczba łóżek 1. 2. 3. 4. 5. Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1 PUM ul. Unii Lubelskiej 1, 71-252 Szczecin 666 Filia Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego Nr 1 PUM ul. Siedlecka 2, 72-010 Police 162 Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony ul. Arkońska 4, 71-455 Szczecin 670 Specjalistyczny Szpital im. prof. A. Sokołowskiego ul. Sokołowskiego 11, 70-891 Szczecin Zdunowo (od 4.03.2017 r. połączył się z SPWSZ w 422 Szczecinie ul. Arkońska 4) Samodzielny Publiczny Szpital Rejonowy, ul. Wojska Polskiego 7, 72-200 Nowogard 106 S P Sz R Nowogard ul. Woj. Polskiego 7, 72-200 Nowogard Zakład Opiekuńczo-Leczniczy w Resku, ul. Szpitalna 8, Resko (funkcjonuje od 01.09.2017 r.) Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej "ZDROJE" ul. Mączna 4, 70-780 Szczecin, z filią przy ul. Św. Wojciecha Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 2 PUM Al. Powstańców Wielkopolskich 72, 70-111 Szczecin 90 901 455 6. Zachodniopomorskie Centrum Onkologii, ul. Strzałowska 22, 71-730 Szczecin 241 7. ZOZ Szpital Aresztu Śledczego, Areszt Śledczy, ul. Kaszubska 28, 70-952 Szczecin 111 8. Centrum Narodzin Mamma, ul. Sowia 38, 70-794 Szczecin 15 9. AMC Art. Medical Center Sp. z o.o., Spółka komandytowa, ul. Langiewicza 28/U1, Szczecin 16 10. Szpital Świętego Karola Boromeusza, al. Wyzwolenia 52, 71-506 Szczecin 40 52

11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. Szpital Wojewódzki im. Mikołaja Kopernika ul. Chałubińskiego 7,75-581 Koszalin Specjalistyczny Zespół Gruźlicy i Chorób Płuc ul. Niepodległości 44/48, 75-252 Koszalin Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej UROMED ul. Głowackiego 7, 75-402 Koszalin Prywatna Lecznica Chirurgiczna "Praxis" ul. Armii Krajowej 7, 75-200 Koszalin Szpital Barlinek Sp. z o.o. ul. Szpitalna 10, 74-320 Barlinek Szpital w Dębnie Spółka z o. o. ul. Kościuszki 58, 74-400 Dębno Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej ul. Niedziałkowskiego 4A, 73-200 Choszczno Szpital Powiatowy w Pyrzycach ul. Jana Pawła II 2, 74-200 Pyrzyce Szpital Miejski im. Jana Garduły w Świnoujściu Sp. z o. o. ul. Mieszka I 7, 72-600 Świnoujście Szpitalne Centrum Medyczne Sp. z o. o. ul. Nowogardzka 2, 72-100 Goleniów Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej Szpital Specjalistyczny MEDICAM, ul. Niechorska 27, 72-300 Gryfice Szpitale Polskie S.A. Katowice ul. Ligocka 103 Drawskie Centrum Specjalistyczne Polskie S.A., ul. Chrobrego 4, 78-500 Drawsko Pomorskie Samodzielny Publiczny Wielospecjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej ul. Wojska Polskiego 27, 73-110 Stargard Centrum Dializa Sp. z o. o. z siedzibą w Sosnowcu, ul. Jabłoniowa 27, 41-200 Sosnowiec, Szpital w Białogardzie, ul. Chopina 29, 78-200 Białogard Regionalny Szpital w Kołobrzegu ul. Łopuskiego 31-33, 78-100 Kołobrzeg Szpital Powiatowy w Sławnie ul. I-go Pułku Ułanów 9, 76-100 Sławno Szpital Powiatowy w Gryfinie Sp. z o. o. ul. Parkowa 5, 74-100 Gryfino Szpital Św. Jerzego w Kamieniu Pomorskim, ul. Szpitalna 10 filia EMC Instytut Medyczny S.A., 54-144 Wrocław, ul. Pilczycka 144-148 Centrum Usług Szpitalnych Przyjazny Szpital w Połczynie-Zdroju Sp. z o. o. z siedzibą w Połczynie-Zdroju przy ul. Szpitalna 5, 78-320 Połczyn-Zdrój Szpital w Szczecinku Sp. z o. o., ul. Kościuszki 38 w Szczecinku Ponadto na terenie szpitala w Szczecinku działają nw. oddziały szpitalne będące samodzielnymi podmiotami leczniczymi wykonującymi świadczenia szpitalne: Zakład Opieki Psychiatrycznej SALUS w Szczecinku, ul. Kościuszki 38C (Oddział psychiatryczny 25 łóżek, Oddział detoksykacji 5 łóżek) NZOZ Centrum Okulistyki i Chirurgii Oka przy ul. Kościuszki 38b, należący do Pomorskiego Ośrodka Diagnostyki Medycznej PODIMED Sp. z o. o. ul. Spółdzielcza 8 w Szczecinku Oddział Nefrologiczny, Centrum Usług Medycznych Dializa Sp. z o. o. ul. Kilińskiego 7/4,6, 78-400 Szczecinek Oddział Kardiologii NZOZ Centrum Kardiologii SCANMED (były ALLENORT) ul. Kilińskiego 7, Szczecinek, należący do Kliniki Allenort Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie Ponadto na terenie Szpitala Wojewódzkiego w Koszalinie działa:oddział Radioterapii w Koszalinie ul. Chałubińskiego 7, należący do AFFIDEA ONKOTERAPIA Sp. z o. o. w Warszawie, ul. Plac Europejski 2 577 92 10 8 208 150 401 157 112 188 440 176 306 228 418 148 159 93 104 198 30 10 34 12 35 53

Pod nadzorem PSSE w Szczecinie znajdują się również 3 podmioty lecznicze, które świadczą usługi jako szpitale jednego dnia: Dom Lekarski S.A. w Szczecinie Ośrodek, ul. Gombrowicza 23, 70-785 Szczecin liczba łóżek 6; Dom Lekarski S.A. ul. Piastów 30, 71-064 Szczecin liczba łóżek 6; SONOMED Sp. z o.o., ul. Bandurskiego 98/U12, 71-685 Szczecin liczba łóżek 7. Pod nadzorem PSSE w Szczecinku znajdują się: Patronka, ul. Lelewela 15 (Oddział opiekuńczo-psychiatryczny i Ośrodek Terapii Uzależnienia od Alkoholu) liczba łóżek 56; Patronka, ul. Staszica 6 (Oddział opiekuńczo-pielęgnacyjny) liczba łóżek 29; Hospicjum im. Św. Franciszka z Asyżu, ul. Bukowa 85 (Usługi stacjonarne i całodobowe w zakresie opiekuńczo-pielęgnacyjnym) liczba łóżek 15. Pod nadzorem PSSE w Koszalinie znajduje się: Środkowopomorskie Centrum Zdrowia Psychicznego MEDISON, ul. Sarzyńska 9 liczba łóżek 149. 5.1.1. Stan techniczny i funkcjonalny szpitali. W I półroczu 2018 roku podmioty działalności leczniczej, które nie zrealizowały programów dostosowawczych do końca 2017 r. zgodnie z dyspozycją określoną w art. 207 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 160 z późn.zm.), wystąpiły do właściwych organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej z wnioskiem o wydanie opinii o wpływie niespełnienia wymagań określonych w programie dostosowania na bezpieczeństwo pacjentów- takich wniosków ze szpitali wpłynęło 18. Należy podkreślić, iż we wszystkich wydanych opiniach właściwi państwowi inspektorzy sanitarni stosowali jednolite kryteria, uwzględniające główne obszary wpływające na bezpieczeństwo pacjentów, a niewykonanie programów dostosowawczych ocenione zostało jako mające nieznaczny wpływ na to bezpieczeństwo. Egzekwowanie niespełnionych wymagań jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą odbywa się w nadzorze bieżącym poprzez prowadzenie postępowania administracyjnego w tym zakresie. Część podmiotów kontynuowała przeprowadzanie bieżących remontów mających na celu dostosowanie obiektów do właściwego stanu sanitarno technicznego, prowadzono także remonty pomieszczeń szpitali wynikające z reorganizacji niektórych oddziałów oraz nałożonych decyzjami administracyjnymi obowiązków. Prace remontowo-modernizacyjne i adaptacyjne, które poprawiały stan techniczny i funkcjonalny szpitali dot. m.in. niżej wymienionych podmiotów: W Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym Nr 2 w Szczecinie przeprowadzono remont pomieszczeń w budynku L z przeznaczeniem na Magazyn Bielizny Czystej, remont pomieszczeń po Magazynie Bielizny Czystej w budynku H na potrzeby Poradni Endokrynologicznej i Działu Aparatury Medycznej, pomieszczeń biurowych na potrzeby sekretariatu i gabinetów dyrekcji w budynku C oraz pomieszczeń w Zakładzie Mikrobiologii w bud. 3. Klinika Anestezjologii, Intensywnej Terapii i Ostrych zatruć została przeniesiona na nowo wyremontowany odcinek w tym samym budynku, Poradnię Endokrynologiczną przeniesiono z bud. K do nowo wyremontowanych pomieszczeń w budynku H przyziemie. Wykonano montaż klimatyzatora w pomieszczeniu Izby Przyjęć Kliniki Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych w budynku K. W Samodzielnym Publicznym Specjalistycznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej ZDROJE w Szczecinie otworzono nowy pawilon nr 20, w którym usytuowane są: Szpitalny Oddział Ratunkowy dla dzieci wraz z lądowiskiem dla helikopterów, Blok 54

operacyjny, Oddział Kliniczny Neurochirurgii Dziecięcej, Centralna Sterylizatornia, Apteka Szpitalna oraz Rejestracja. Przeprowadzono remont OITiA, Psychiatrycznej Izby Przyjęć oraz podjazdu dla karetek. W Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym Nr 1 PUM w Szczecinie przeprowadzono remont bieżący poprzez malowanie części pomieszczeń w Klinice Anestezjologii i Intensywnej Terapii, w Klinice Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej, W Klinice Pediatrii, Hemato-onkologii i Gastroenterologii Dziecięcej, Klinice Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych, w Klinice Endokrynologii, Chorób Metabolicznych i Chorób Wewnętrznych. Dostosowano pomieszczenia dla potrzeb CLUW, Szpitalny Oddział Ratunkowy Dorosłych z podjazdem dla karetek oraz SOR dla dzieci z podjazdem dla karetek. W Filii Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego Nr 1 im. T. Sokołowskiego PUM, ul. Siedlecka 2, Police przeprowadzono bieżące remonty poprzez malowanie części pomieszczeń w Klinice Diabetologii i Chorób Wewnętrznych, w Klinice Perinatologii, Położnictwa i Ginekologii, na Oddziale Klinicznym Anestezjologii i Intensywnej Terapii Dorosłych i Dzieci. W Samodzielnym Publicznym Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Szczecinie przeprowadzono dostosowanie pomieszczeń po Oddziale Geriatrii na II piętrze w budynku A na potrzeby Oddziału Gastrologii, wykonano remont pomieszczeń dla Oddziału Reumatologii, remont pomieszczeń OIOM w budynku M na IV piętrze, pomieszczeń USG i brudownika Oddziału Dziecięcego w budynku B oraz remont dachów. W trakcie realizacji przebudowa I piętra budynku A na potrzeby Oddziału Geriatrii i Przewlekle Chorych. W Specjalistycznym Szpitalu im. prof. A. Sokołowskiego w Szczecinie przeprowadzono remont bieżący poprzez malowanie części pomieszczeń oraz wymianę lub naprawę drzwi. W budynku administracyjno-gospodarczym wykonano remont dwóch pomieszczeń dla potrzeb magazynu technicznego. W Zachodniopomorskim Centrum Onkologii w Szczecinie przeprowadzono remont bieżący na Oddziale Chirurgii Onkologicznej, Oddziale Klinicznym Radioterapii, Bloku Operacyjnym oraz w pomieszczeniu Kuchni głównej. W pomieszczeniach Ośrodka Rehabilitacji Psychospołecznej i Medycznej Osób Niepełnosprawnych dokonano termomodernizacji połaci dachu. W Szpitalu Regionalnym w Kołobrzegu w dalszym ciągu trwają remontowe w pomieszczeniach poradni. W Szpitalu Wojewódzkim w Koszalinie przeprowadzono modernizację budynku G, do którego przeniesiono dyrekcję z częścią administracji, natomiast Oddział Wewnętrzny B z pododdziałem nefrologicznym został przeniesiony na II piętro do budynku Oddziału Obserwacyjno- Zakaźnego. W Specjalistycznym Zespole Gruźlicy i Chorób Płuc w Koszalinie przeprowadzono gruntowny remont 3 sal w Oddziale II oraz wykonano remont bieżący poprzez malowanie pomieszczenia Izby Przyjęć, Poradni i gabinetu Domowego Leczenia Tlenem. W Szpitalu Powiatowym Sp. z o. o. w Gryfinie przeprowadzono montaż umywalek w sali porodowej, w gabinecie USG, gabinecie zabiegowym i toalecie personelu Oddziału Ginekologiczno-Położniczo-Noworodkowego oraz dyżurce pielęgniarek Oddziału Wewnętrznego. Wykonano remont bieżący poprzez malowanie szatni chorych oraz serwerowni. W Szpitalu Powiatowym w Sławnie przeprowadzono remont bieżący Oddziału Intensywnej Opieki Medycznej i Anestezjologii, Wewnętrznego, Ginekologiczno- Położniczego, Chirurgicznego, Reumatologicznego, Dziecięcego, Poradni Ortopedycznej, gabinetów lekarskich w budynku Pogotowia Ratunkowego. 55

W Szpitalu Powiatowym w Pyrzycach przeprowadzono adaptację pomieszczeń poradni przyszpitalnych pod pomieszczenia biurowe, wykonano remont Oddziałów Ortopedii i Wewnętrznego, ZOL oraz kuchni. W Szpitalu w Dębnie Sp. z o.o. przeprowadzono prace remontowe w Bloku porodowym Oddziału Położniczo-Ginekologicznego. Rozpoczęto kompleksowe prace remontowe całego Oddziału Położniczo-Ginekologicznego oraz Neonatologicznego. Trwa remont pomieszczeń prosektorium. W Samodzielnym Publicznym Wielospecjalistycznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Stargardzie wykonano remonty bieżące w Oddziałach Pediatrii, Chirurgii Ogólnej, Dziale Sterylizacji oraz kotłowni. W I półroczu 2018 r. kontynuowano nadzór nad realizacją obowiązków określonych w decyzjach administracyjnych oraz nakładano nowe obowiązki w związku ze stwierdzonymi w czasie kontroli nieprawidłowościami. Ze względu na sytuację finansową szpitali nałożone obowiązki wykonywane były sukcesywnie, terminy wykonania części zaleceń w niektórych podmiotach były przedłużone. Ponadto szpitale skontrolowane zostały pod kątem przestrzegania przepisów dot. zakazu palenia tytoniu na terenie zoz zgodnie z ustawą z dn. 09.11.1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (t. j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1446). Nie stwierdzono w tym zakresie nieprawidłowości. Szczególną uwagę podczas czynności kontrolnych prowadzonych w szpitalach poświęcano sprawdzeniu wdrożenia procedur przeciwepidemicznych i postępowania w przypadku podejrzenia/stwierdzenia zakażeń wymagających izolacji w tym szczepami alarmowymi opornymi na antybiotyki oraz uwzględniał zapewnienie warunków bhp personelowi w tym środków ochrony osobistej. 5.1.2. Dezynfekcja. Podobnie jak w latach ubiegłych w I półroczu 2018 r. w szpitalach woj. zachodniopomorskiego do dezynfekcji stosowano preparaty, które posiadały wpis do rejestru prowadzonego przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych oraz znak zgodności CE (znak bezpieczeństwa). Dobór preparatów uzależniony był od ich zastosowania tj. rodzaju powierzchni, stopnia zanieczyszczenia, możliwości organizacyjnych, kompatybilności ze środkiem dezynfekcyjnym. Zabiegi dezynfekcyjne stosowane były we wszystkich obszarach mających kontakt z materiałem organicznym. Stosowane preparaty dezynfekcyjne dobierano właściwie pod względem przeznaczenia i spektrum działania. Mycie i dezynfekcja narzędzi wielokrotnego użytku odbywała się w gabinetach zabiegowych, a także w wydzielonych pomieszczeniach centralnych sterylizatorni oraz na blokach operacyjnych. Środki dezynfekcyjne stosowane w placówkach przygotowywane były w oddziałach przez osoby przeszkolone wyposażone w środki ochrony indywidualnej lub/i pracowników firm zajmujących się utrzymaniem czystości w szpitalu, na podstawie stosownych umów. Środki dezynfekcyjne przechowywane były w dyżurkach i gabinetach zabiegowych w zamkniętych szafach lub w wydzielonych pomieszczeniach porządkowych. Zaopatrzenie w środki dezynfekcyjne dla potrzeb wszystkich szpitali było wystarczające. Proces mycia i dezynfekcji endoskopów jest w większości szpitali zautomatyzowany, co przyczynia się w znacznej mierze do zwiększenia bezpieczeństwa pacjentów i personelu. Postępowanie w zakresie dekontaminacji z akcesoriami endoskopowymi było prawidłowe. Do badań i zabiegów endoskopowych używane są 56

wyłącznie endoskopy ze szczelną optyką, umożliwiającą ich mycie i dezynfekcję w pełnym zanurzeniu. Endoskopy przechowywane są w szafach, w pozycji wiszącej- podczas kontroli zwracano uwagę na zabezpieczenie przed wtórną kontaminacją sprzętu po dezynfekcji. Na koniec I półrocza 2018 roku na terenie woj. zachodniopomorskiego funkcjonowała 1 komora dezynfekcyjna w SPZZOZ w Gryficach. Natomiast komora dezynfekcyjna w SPWSZ ul. Arkońska 4 (w budynku po Specjalistycznym Szpitalu im. prof. A. Sokołowskiego w Szczecinie- Zdunowo) w związku z reorganizacją szpitala nadal nie jest użytkowana. Centralna Stacja Przygotowania Łóżek w tym obiekcie została zlikwidowana. Dezynfekcji komorowej podlegały materace, koce i poduszki. Koce i poduszki poddawane były również procesom dezynfekcji z zastosowaniem środków piorącodezynfekujących w pralniach wewnętrznych lub zewnętrznych. Ponadto celem ochrony materacy przed zanieczyszczeniem w części szpitali użytkowane są pokrowce z ekolastiku pozwalające na pranie ich w temperaturze 90 o C. Zaopatrzenie w środki czystościowe, dezynfekcyjne oraz osłony foliowe do transportu dla potrzeb poszczególnych szpitali było wystarczające. 5.1.3. Sterylizacja. W woj. zachodniopomorskim w I półroczu 2018 r. metody sterylizacji stosowane w praktyce szpitalnej nie uległy zmianie. Prowadzone były analogicznie do lat ubiegłych, procesy sterylizacji w oparciu o metody termiczne oraz metody niskotemperaturowe. Podstawową metodą sterylizacji w podmiotach działalności leczniczej od wielu lat jest sterylizacja parowa urządzenia tego typu stanowią 81,98 % ogółu urządzeń sterylizacyjnych w szpitalach woj. zachodniopomorskiego (111 urządzeń sterylizacyjnych). Należy podkreślić iż sterylizatory na ciepło suche nie są wykorzystywane do sterylizacji, a tylko do suszenia szkła w laboratoriach, ze względu na brak skuteczności tej metody m.in. w stosunku do wirusów HBV i HCV. Urządzenia sterylizacyjne w szpitalach były obsługiwane przez przeszkolony w tym zakresie personel. Monitoring skuteczności procesów sterylizacji prowadzony był za pomocą testów chemicznych i biologicznych. W sterylizatorach nowszego typu praca urządzeń dokumentowana była w postaci wydruku komputerowego. Sterylizację sprzętu medycznego w obrębie szpitali prowadziło 30 szpitali tj. 78,95% ogółu placówek, 8 szpitali (tj. 21,05%) zlecało usługę sterylizacji firmom zewnętrznym. Część szpitali świadczyło usługi w zakresie sterylizacji dla innych szpitali, przychodni i indywidualnych praktyk lekarskich. Tab. 23. Monitoring procesów sterylizacji w I półroczu 2018 r. w szpitalach woj. zachodniopomorskiego. Rok Sterylizatory Liczba sterylizatorów Liczba badań Ilość badań zakwestionowanych na ciepło suche 8 15 0 parowe 91 6694 3 I półrocze 2018 na tlenek etylenu 9 1022 0 parowoformaldehydowy 5 54 0 plazmowe 6 1231 0 W I półroczu 2018 r. w grupie urządzeń sterylizacyjnych parowych zmniejszyła się (o 543) liczba wykonanych badań, co stanowi 8,11%. W analizowanym okresie 57

zakwestionowano 3 badania z kontroli sterylizacji parowej w szpitalach województwa. Wśród użytkowników urządzeń sterylizacyjnych upowszechniano wiedzę dot. monitoringu procesów sterylizacji w zależności od metody, opartą na aktualnych, poprawionych, uzupełnionych Ogólnych wytycznych sterylizacji wyrobów medycznych 2017 wydanie II, wskazującą m.in. na konieczność stosowania wskaźników biologicznych procesu nie rzadziej niż raz na tydzień oraz po każdym usunięciu awarii, a także w każdym cyklu, gdy nie jest dostępny automatyczny pomiar i zapis parametrów krytycznych procesu (dot. sterylizacji parowej). 5.1.4. Bieżący stan czystości i porządku. W I półroczu 2018 r. organizacja utrzymania bieżącej czystości i porządku w obrębie szpitali znajdujących się na terenie woj. zachodniopomorskiego uległa znacznej zmianie tj. za czynności te odpowiadały zewnętrzne firmy sprzątające w 18,42% szpitali, podczas gdy w I półroczu 2017 roku takie rozwiązanie przyjęte było w 27,03 % szpitali. W I półroczu 2018 r. zwiększył się odsetek szpitali do 78,95 %, gdzie usługi sprzątania w placówce wykonywał personel (w I półroczu 2017 r. 67,57 % szpitali). Natomiast w 1 szpitalu (2,63%) utrzymany jest mieszany system sprzątania tzn. w obszarach o podwyższonej aseptyce tj. Oddział Radioterapii usługi sprzątania wykonywał zatrudniony personel, w innych oddziałach za sprzątanie odpowiadały zewnętrzne firmy sprzątające. W Szpitalu Aresztu Śledczego osobami odpowiedzialnymi za utrzymanie bieżącej czystości byli osadzeni. Organizacja utrzymania czystości w szpitalach oparta była na planie higieny szpitalnej określającej obszar, techniki oraz częstotliwość sprzątania, w tym procedury mycia i dezynfekcji sprzętu, a także pomieszczeń szpitalnych. Zgodnie z tym planem stosowano zasadę rozdziału sprzętu do poszczególnych stref czystości. Usługi świadczone w zakresie utrzymania czystości i porządku prowadzone były kompleksowo przy użyciu sprzętu specjalistycznego w ilości zapewniającej ciągłość wykonywania czynności. Sprzęt do sprzątania przechowywany był w wydzielonych pomieszczeniach lub w brudownikach na oddziałach. Osoby odpowiadające bezpośrednio za sprzątanie współpracowały z pielęgniarkami oddziałowymi oraz epidemiologicznymi w zakresie przestrzegania procedur przeciwepidemicznych. Zapas środków czystościowych i dezynfekcyjnych służących do utrzymania czystości w poszczególnych komórkach organizacyjnych szpitala był wystarczający. W uzasadnionych sytuacjach wykonywano zabiegi deratyzacji oraz dezynsekcji, najczęściej w pomieszczeniach piwnicznych i zapleczu szpitali. Interwencji w tym zakresie w analizowanym okresie nie zgłaszano. 5.1.5. Zaopatrzenie szpitali w wodę. Na terenie woj. zachodniopomorskiego w okresie sprawozdawczym funkcjonowało 37 podmiotów leczniczych w ramach których funkcjonowały 44 szpitale, jednak na potrzeby charakterystyki zaopatrzenia w wodę wyróżniono 47 obiektów szpitalnych. Nadzór nad jakością wody w szpitalach prowadzony był przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w ramach sprawowanego monitoringu. Nadzór organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej nad szpitalami obejmuje również kontrolę jakości ciepłej wody użytkowej, w celu wykrywania bakterii Legionella sp. Nadzór ten prowadzony jest zgodnie z wymogami zawartymi w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Tab. 24. Zaopatrzenie szpitali w wodę przeznaczoną do spożycia w I p. 2018 r. na terenie woj. zachodniopomorskiego. 58

Tab.24 Zaopatrzenie szpitali w wodę przeznaczoną do spożycia w I p. 2018 r. na terenie woj. zachodniopomorskiego. Lp. szpit ali Podmioty lecznicze w ramach którego funkcjonuje szpital Nazwa Powiatu Lokalizacja obiektu szpitalnego źródło zaopatrzenia podstawowe 1. "Centrum Dializa" Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, ul. Jabłoniowa 27, 41-200 Sosnowiec 2. SP ZOZ w Choszcznie ul. Niedziałkowskiego 4a 73-200 Choszczno 3. Szpitale Polskie s.c Katowice ul. Piotrowicka 17 Drawskie Centrum Specjalistyczne Szpitale Polskie S.A. ul. B. Chrobrego 4, 78-500 Drawsko Pomorskie 4. Szpitalne Centrum Medyczne Sp.z o.o. ul. Nowogardzka 2, 72-100 Goleniów 5. SP Szpital Rejonowy w Nowogardzie ul. Wojska Polskiego 7 6. SP ZZOZ Specjalistyczny Szpital Medicam w Gryficach ul. Niechorska 27 72-300 Gryfice 7. Szpital Powiatowy w Gryfinie Sp. z o. o ul. Parkowa 5, 74-100 Gryfino Białogard Białogard Choszczno Drawsko Pomorskie Goleniów Goleniów Gryfice Gryfino CENTRUM DIALIZA SZPITAL BIAŁOGARD, ul. Chopina 29, 78-200 Białogard CENTRUM DIALIZA SZPITAL BIAŁOGARD, ul. Szpitalna 7, 78-200 Białogard SP ZOZ w Choszcznie ul. Niedziałkowskiego 4a 73-200 Choszczno Szpitale Polskie Drawskie Centrum Specjalistyczne Drawsko Pom. ul. Chrobrego 4 78-500 Drawsko Pomorskie Szpitalne Centrum Medyczne Sp.z o.o. ul. Nowogardzka 2 w Goleniowie SP Szpital Rejonowy w Nowogardzie ul. Wojska Polskiego 7 Szpital Specjalistyczny Medicam w Gryficach ul. Niechorska 27 72-300 Gryfice Szpital im. Jana Pawła II, ul. Parkowa 5 74-100 Gryfino Gryfino Gryfino, ul. Armii Krajowej 8, 74-100 Gryfino (ZOL) Gryfino Szpital Powiatowy w Gryfinie Sp. z o. o Zakład Pielęgnacyjno Opiekuńczy Psychiatryczny w Nowym Czarnowie Nowe Czarnowo 70 Lp. obiekt u szpital nego wodociąg własny wodociąg sieciowy rezerwowe źródło zaopatrzenia w wodę wodociąg własny wodocią g sieciowy zbiornik 1. tak 2 zbiorniki retencyjne o pojemności 176,2 m 3 2. tak każdy (1 został wyłączony z użytkowania) 3. tak tak 1 zbiornik 50 m 3 4. tak tak 5. tak tak 6. tak tak 7. tak tak 2 zbiorniki retencyjne o pojemności 150 m³ 8. tak 9. tak 10. tak Uwagi 8. EMC INSTYTUT MEDYCZNY SPÓŁKA AKCYJNA ul. Pilczycka 144-148, 54-144 Wrocław 9. Regionalny Szpital w Kołobrzegu ul. Łopuskiego 31 10. SP Szpital Wojewódzki im. M. Kopernika w Koszalinie ul. Chałubińskiego 7 Kamień Pomorski Kołobrzeg Koszalin Szpital im. Sw. Jerzego w Kamieniu Pomorskim, ul. Szpitalna 10, Regionalny Szpital w Kołobrzegu ul. Łopuskiego 31 Szpital Wojewódzki im. M. Kopernika w Koszalinie ul. Chałubińskiego 7 11. tak zarządca sieci wodociągowej zapewnia szpitalowi możliwość dostarczenia zastępczego źródła wody poprzez zbiornik, zapewniający ciągłość w dostawie wody na 12 godzin - Szpital posiada dwa podłączenia do sieci wodociągowej, tzn. od ul. Dziwnowskiej i od ul. Szpitalnej 12. tak zbiornik o poj. 150 m 3 13. tak tak W wariancie podstawowym szpital zaopatrywany jest w wodę z dwóch niezależnych ujęć miejskich sieci wodociągowej tj. z przyłącza A od ulicy Łopuskiego oraz z przyłącza B od ulicy Radomskiej poprzez hydrofornię szpitala, zbiornik retencyjny i urządzenia hydroforowe (zestaw pomp). W wariancie awaryjnym w przypadku awarii urządzeń hydroforowych szpital zaopatrywany jest w wodę bezpośrednio z sieci miejskiej z pominięciem urządzeń hydroforowych. Na bieżąco szpital pobiera wodę ze zbiornika retencyjnego o pojemności 75m 3, za pomocą urządzeń hydroforowych zestawu trzech pomp woda dostarczana jest do obiektów szpitalnych. 59

11. SP Specjalistyczny Zespół Gruźlicy i Chorób Płuc w Koszalinie ul. Niepodległości 44-48 Koszalin Specjalistyczny Zespól Gruźlicy i Chorób Płuc w Koszalinie ul. Niepodległości 44-48 75-252 Koszalin 14. tak tak 12. NZOZ UROMED w Koszalinie ul. Główna 2 72-251 Widzino 13. Prywatna Lecznica Chirurgiczna Praxis sp. z o.o. w Koszalinie ul. Emilii Gierczak 33, 75-33 Koszalin Koszalin Koszalin Szpital UROMED ul. Głowackiego 7 75-402 Koszalin Prywatna Lecznica Chirurgiczna Praxis sp. z o.o. w Koszalinie ul. Armii Krajowej 7 75-200 Koszalin 15. tak Zbiornik o pojemności 400 l 16. tak 2 zbiorniki o pojemności 300 l 14. AFFIDEA ONKOTERAPIA Spółka z o.o. Warszawa ul. Mokotowska 49 15. Szpital Barlinek Sp. z o.o. ul. Szpitalna 10 74-320 Barlinek 16. Szpital w Dębnie Sp. z o.o. ul. Kościuszki 58 74-400 Dębno Koszalin Euromedic Onkoterapia - Międzynarodowe Centrum Onkoterapii Szpital w Koszalinie ul.chałubińskiego 7 Myślibórz Szpital Barlinek Sp. z o.o. szpital, ul. Szpitalna 10 74-320 Barlinek Myślibórz Szpital Powiatowy Dębno ul. Kościuszki 58 74-400 Dębno 17. tak tak 18. tak tak 19. tak tak 17. Szpital Powiatowy w Pyrzycach ul. Jana Pawła II 2 74-200 Pyrzyce Pyrzyce Szpital w Pyrzycach ul. Jana Pawła II 2 74-200 Pyrzyce 20. tak tak 18. Szpital Powiatowy w Sławnie ul. I Pułku Ułanów 9 76-100 Sławno Sławno Szpital w Sławnie ul. I Pułku Ułanów 9 76-100 Sławno 21. tak Decyzja dot. zapewnienia rez. Źródła zaopatrzenia w wodę z terminem realizacji 31.12.2018 r. 19. SP Wielospecjalistyczny ZOZ w Stargardzie ul. Wojska Polskiego 27 73-110 Stargard 20. SP Szpital Kliniczny Nr 1 PUM, Szczecin, ul. Unii Lubelskiej 1 Stargard Stargard Szczecin Police Szpital Wielospecjalistyczny ul. Wojska Polskiego 27 73-110 Stargard Szpital Rehabilitacyjny ul. Stanisława Staszica 16 73-110 Stargard Szpital SPSK Nr 1 PUM w Szczecinie, 71-252 Szczecin, ul. Unii Lubelskiej 1 Szpital SPSK Nr 1 PUM w Policach, ul. Siedlecka 2 22. tak 2 zbiorniki o pojemności 450 m 3 23. tak 24. tak Dwa niezależne ujęcia uzbrojenia wodociągu sieciowego 25. tak tak 2 zbiorniki po 100 m 3 Szczecin Szpital Psychiatryczny SPSK Nr 1 PUM w Szczecinie, ul. Władysława Broniewskiego 24/26 Szczecin 26. tak 12 godzinny zapas wody w pojemnikach 1,5 i 5 l 21. SP Szpital Kliniczny Nr 2 PUM w Szczecinie, al. Powstańców Wlkp. 72 22. Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony 71-455 Szczecin, ul. Arkońska 4 Szczecin Szpital SPSK - 2 70-111 Szczecin, al. Powstańców Wielkopolskich 72 Szczecin SZPITAL WOJEWÓDZKI W SZCZECINIE, 71-455 Szczecin, ul. Arkońska 4 27. tak tak 2 zbiorniki po 50 m³; zapas ok.6- godzinny 28. tak wodociąg sieciowy posiada trzy niezależne źródła tj.: przyłącze główne (punkt odbioru 02685) od ul. Arkońskiej, przyłącze awaryjne (punkt odbioru 02674) od ul. Doktora Judyma, przyłącze awaryjne (punkt odbioru 47510) od ul. Broniewskiego. Podmiot posiada aktualne pozwolenie wodnoprawne z dnia 08 listopada 2017 r. na szczególne korzystanie z wód pobór wody podziemnej z ujęcia składającego się z dwóch studni głębinowych nr 1 i nr 2, położonych na terenie szpitala przy ul. Arkońskiej 4 w Szczecinie (ważne do dnia 20 listopada 2027 r.) oraz decyzję zatwierdzającą projekt budowlany i udzielającą pozwolenia na budowę dla SPWSZ w Szczecinie przy ul. Arkońskiej 4, obejmującą przebudowę w związku z modernizacją głębinowego ujęcia wody ze stacją uzdatniania wody i hydrofornią oraz budowę odcinków zewnętrznej instalacji wodociągowej, 60

23. Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej "ZDROJE", 70-780 Szczecin, ul. Mączna 4 24. Zachodniopomorskie Centrum Onkologii, 71-730 Szczecin, ul. Strzałowska 22 25. Areszt Śledczy w Szczecinie 70-952 Szczecin, ul. Kaszubska 28 26. Szpital w Szczecinku Sp. z o.o., ul. Kościuszki 38 78-400 Szczecinek 27. PRZYJAZNY SZPITAL W POŁCZYNIE-ZDROJU Sp. z o.o. z siedzibą w Połczynie - Zdroju ul. Gwardii Ludowej 5, Połczyn Zdrój 28. Szpital Miejski im. Jana Garguły w Świnoujściu Sp. z o.o ul. Mieszka I 7 72-600 Świnoujście 29. Centrum Narodzin MAMMA Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 70-792 Szczecin, ul. Sowia 38 30. AMC art. Medical Center Sp. z. o. o. Sp. komandytowa ul. Langiewicza 28/U1 70-263 Szczecin 31. "SONOMED" Sonomed Sp z o.o. ul. Pocztowa 28 Szczecin Szczecin Szczecin Szczecin Szczecin Szczecin Szczecin Szczecinek Świdwin Oddziały szpitalne wraz z przyległą infrastrukturą zaplecza zlokalizowane przy ul. Alfreda Sokołowskiego 11 SPSZOZ "ZDROJE" - Szpital przy ul. Mącznej, 70-780 Szczecin, ul. Mączna 4 SPSZOZ "ZDROJE" - Szpital przy ul. Św. Wojciecha, 70-410 Szczecin ul. Św. Wojciecha 7 SPSZOZ "ZDROJE" - Ośrodek Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia przy ul. Żołnierskiej, 70-210 Szczecin ul. Żołnierska 55 Zachodniopomorskie Centrum Onkologii - Szpital, 71-730 Szczecin, ul. Strzałowska 22 Szpital i Ambulatorium z Izbą Chorych Aresztu Śledczego w Szczecinie-Szpital, 70-952 Szczecin, ul. Kaszubska 28 Szpital w Szczecinku ul. Kościuszki 38 CENTRUM USŁUG SZPITALNYCH PRZYJAZNY SZPITAL W POŁCZYNIE- ZDROJU Sp. z o.o. ul. Gwardii Ludowej 5, Połczyn - Zdrój Świnoujście Szpital Miejski im. Jana Garguły w Świnoujściu Sp. z o.o ul. Mieszka I 7, 72-600 Świnoujście Szczecin Centrum Narodzin Mamma Szpital, ul. Sowia 38, 70-794 Szczecin Szczecin Szczecin AMC art. Medical Center Sp. z. o. o. Sp. komandytowa ul. Langiewicza 28/U1 70-263 Szczecin SONOMED, 71-685 Szczecin, ul. ks. bp. Władysława Bandurskiego 98/U13 29. tak tak 1 zbiornik 1000 m³ sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej na terenie SPWSZ w Szczecinie przy ul. Arkońskiej 4. Prace budowlane w tym zakresie nie były jeszcze rozpoczęte. 30. tak tak 2 zbiorniki po 200 m³; zapas 24- godzinny 31. tak 12 godzinny zapas wody w pojemnikach 1,5 i 5 l 32. tak 12 godzinny zapas wody w pojemnikach 1,5 i 5 l 33. tak 2 zbiorniki po 25 m³ 34. tak 12 godzinny zapas wody w pojemnikach 1,5 l 35. tak tak 36. Tak wodociąg ZL GRYF Połczyn- Zdrój ul. Solankow a 8 37. tak zbiornik o poj. 210 m 3 Decyzja na poprawę stanu s-t powierzchni ścian w hydroforni z terminem 31.12.2018 r. 38. tak 12 godzinny zapas wody w pojemnikach 5 L 39. tak 2 zbiorniki po 1 m 3 40. tak tak ( 2 x 0,4 m 3 ) Szpital jednodniowy 32. "DOM LEKARSKI" Spółka Akcyjna 70-783 Szczecin, ul. Gombrowicza 23 33. SCANMED Kardiologia Sp. z o.o. ul. Armii Krajowej 18 30-150 Kraków 34. Centrum Usług Medycznych DIALIZA SP. z o.o. ul. Kilińskiego 7 w Szczecinku 35. Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej "SALUS" ul. Kościuszki 38c Szczecinek 36. Pomorski Ośrodek Diagnostyki Medycznej Podimed ul. Spółdzielcza 8 Szczecinek Szczecin Szczecin Szczecinek Szczecinek Szczecinek Szczecinek DOM LEKARSKI - LECZENIE SZPITALNE GOMBROWICZA DOM LEKARSKI - LECZENIE SZPITALNE al. Piastów 30, Szczecin Centrum Kardiologii SCANMED ul. Kilińskiego 7 Szczecinek Oddział Nefrologii ul. Kilińskiego 7 Szczecinek Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej "SALUS" ul. Kościuszki 38c Szczecinek Centrum Okulistyczne i Chirurgii Oka ul. Kościuszki 38b Szczecinek 41. tak Szpital jednodniowy 12 godzinny zapas wody w pojemnikach 5 L 42. tak Szpital jednodniowy 12 godzinny zapas wody w pojemnikach 18,9 L 43. tak tak Rezerwowym źródłem jest ujęcie własne Szpitala w Szczecinku Sp. z o.o., przy ul. Kościuszki 38 44. tak tak Rezerwowym źródłem jest ujęcie własne Szpitala w Szczecinku Sp. z o.o. przy ul. Kościuszki 38 45. tak tak Rezerwowym źródłem jest ujecie własne Szpitala w Szczecinku Sp. z o.o., przy ul. Kościuszki 38 46. tak tak Rezerwowym źródłem jest ujecie własne Szpitala w Szczecinku Sp. z o.o., przy ul. Kościuszki 38 37. Instytut Medyczny im. Jana Pawła II w Szczecinie Szczecin Szpital Rehabilitacyjny św. K. Boromeusza ul. Wyzwolenia 52 w Szczecinie 47. tak 12 godzinny zapas wody w pojemnikach 10 l 61

5.1.6. Postępowanie z bielizną szpitalną. W I p. 2018 r. w zakresie postępowania z bielizną szpitalną skontrolowano 27 z 44 szpitali (tj. zakładów leczniczych funkcjonujących w ramach 37 podmiotów leczniczych w których świadczone są stacjonarne i całodobowe świadczenia szpitalne sprawozdanie nie obejmuje szpitali uzdrowiskowych) w woj. zachodniopomorskim, spośród których: bielizna szpitalna z 26 szpitali prana była w pralniach posiadających barierę higieniczną, bielizna szpitalna ze Szpitala i Ambulatorium z Izbą Chorych Aresztu Śledczego w Szczecinie prana była w pralni własnej bez bariery higienicznej, wyposażonej w pralnice z rozdziałem stron załadunku bielizny brudnej i wyładunku bielizny czystej oraz z wydzieleniem wózków do przewozu bielizny dla każdej ze stron, z możliwością stykania się pracowników z tych dwóch stref, bez wydzielenia pomieszczeń higieniczno sanitarnych dla poszczególnych stref i bez śluzy międzystrefowej, w pralni tej nie prowadzi się działalności związanej z praniem bielizny z innych podmiotów leczniczych, a w szpitalu nie wykonuje się zabiegów operacyjnych, jednocześnie jednostka penitencjarna korzystała w uzasadnionych przypadkach z usług pralni z barierą higieniczną. Wykaz obiektów szpitalnych skontrolowanych w I p. 2018 r. w zakresie postępowania z bielizną szpitalną oraz wykaz miejsc prania bielizny szpitalnej przedstawia tabela Nr 25. Szpitale posiadają wyodrębnione magazyny/miejsca/szafy do przechowywania bielizny czystej oraz magazyny/miejsca do gromadzenia bielizny brudnej. Dodatkowo, na oddziałach oraz blokach zostały zorganizowane podręczne, przyoddziałowe magazynki bielizny czystej bądź też miejsca pełniące powyższą funkcje. Bielizna brudna, do momentu dostarczenia do magazynu bielizny brudnej, przechowywana jest tymczasowo w brudownikach, pomieszczeniach porządkowych lub innych miejscach wydzielonych w tym celu w wydzielonych pojemnikach lub zbiorczych workach foliowych na stelażach. Większość ze skontrolowanych w zakresie postępowania z bielizną szpitalną szpitali posiadała wydzielone główne magazyny bielizny czystej i brudnej. Nie mniej część szpitali przyjmuje inne, ww. rozwiązania: - szpitale: CENTRUM DIALIZA w Białogardzie przy ul Chopina i CENTRUM DIALIZA w Białogardzie przy ul Szpitalnej działające w ramach jednego podmiotu leczniczego - nie posiadały wydzielonych głównych magazynów bielizny czystej, bielizna czysta przetrzymywana była bezpośrednio na oddziałach; - szpital w Gryfinie funkcjonuje nie posiadając wydzielonych głównych magazynów bielizny brudnej, bielizna brudna przetrzymywana była w zamykanych pojemnikach transportowych zlokalizowanych w brudownikach na oddziałach albo w wydzielonych miejscach. - w szpitalu Centrum Okulistycznym i Chirurgii Oka w Szczecinku (tj. szpitalu z małą liczba łóżek) funkcjonuje wydzielony magazyn bielizny czystej, a bielizna brudna gromadzona była w brudowniku; - trzy szpitale w Szczecinku: Centrum Kardiologii SCANMED, Oddział Nefrologii, oraz Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej "Salus" (tj. szpitale z małą ilością łóżek) funkcjonowały nie posiadając w ogóle wydzielonych magazynów bielizny czystej ani magazynów bielizny brudnej, bielizna czysta przetrzymywana była bezpośrednio na oddziałach, a brudna składowana w brudownikach albo wydzielonych miejscach na oddziałach. 62

Przeprowadzone zostały prace modernizacyjne i remontowe poprawiające stan sanitarno techniczny pomieszczeń i uległy poprawie warunki magazynowania bielizny: - w SPSZOZ "ZDROJE" - Szpital przy ul. Mącznej, gdzie w pomieszczeniu magazynu bielizny czystej odnowiono ściany i podłogi; - w Szpitalu Psychiatrycznym w Szczecinie przy ul. Broniewskiego zakończyła się modernizacja pomieszczeń w ramach której wydzielono docelowe specjalistyczne pomieszczenia magazynów bielizny czystej i brudnej. Natomiast prac remontowych w różnym zakresie wymagają ściany, podłogi i sufity, a wyposażenie wymiany w zespole pomieszczeń magazynu bielizny czystej i magazynu bielizny brudnej z przynależnym przedsionkiem i zespołem pomieszczeń higieniczno sanitarnych w szpitalu w Pyrzycach, ściany z pęknięciami i ubytkami tynku w ciągu komunikacyjnym prowadzącym do pomieszczeń magazynów bielizny czystej i brudnej oraz pomieszczenia naprawy bielizny w Szpitalu Regionalnym w Kołobrzegu. Transport bielizny z pralni zewnętrznych odbywał się specjalistycznym transportem własnym pralni do głównych szpitalnych magazynów bielizny czystej, a w przypadku nie wydzielenia takich magazynów w obiektach szpitalnych, bielizna ta przekazywana była bezpośrednio na oddziały. Bielizna czysta z pralni zewnętrznych zabezpieczona była na czas transportu przed wtórnym zanieczyszczeniem (przywożona była do szpitali w pojemnikach plastikowych, które dodatkowo zabezpieczone były workami albo zapakowana była w worki foliowe lub też w worki płócienne zabezpieczone workami foliowymi). Zarówno bielizna operacyjna jak i bielizna noworodkowa wielokrotnego użytku poddawana była procesom sterylizacji. Bielizna noworodkowa po procesie prania pakowana była w pakiety po kilkanaście sztuk, a pakiety dla noworodków poddawane były procesom sterylizacji w sterylizatorniach szpitalnych (z reguły sterylizowany był pierwszy pakiet noworodkowy oraz bielizna ze wskazań lekarskich). Transport wewnętrzny bielizny w obrębie szpitali odbywał się najczęściej wydzielonymi wózkami do przewożenia bielizny, w pojemnikach lub w specjalnych stalowych szafach-wózkach odpowiednio zabezpieczonej workami. Bielizna czysta z magazynów głównych transportowana była na oddziały w sposób zabezpieczający ją przed wtórnym zanieczyszczeniem (w podwójnych foliowych i płóciennych albo brezentowych workach, zabezpieczonych na zewnątrz workiem foliowym, które przed wniesieniem na oddziały zdejmowano). Na oddziałach bieliznę przechowywano w wydzielonych pomieszczeniach bądź miejscach tj. zamykanych szafach, przeznaczonych wyłącznie do przechowywania czystej bielizny. Środki transportu wewnętrznego do przewozu bielizny poddawane były na bieżąco dezynfekcji w oddziałach (wózki, pojemniki do przewożenia wewnątrz oddziału) bądź w wydzielonych pomieszczeniach do mycia i dezynfekcji środków transportu (wózki akumulatorowe). Wojewódzki Szpital Zespolony przy ul Arkońskiej w Szczecinie jako jedyny szpital w woj. zachodniopomorskim posiadał umowę na usługę prania i dzierżawienia bielizny ogólno szpitalnej w ramach której zarówno pranie, transport zewnętrzny jak i dzierżawa bielizny oraz dzierżawa pomieszczeń magazynów centralnych, w których przechowywana była bielizna czysta oraz brudna, zlecona została firmie zewnętrznej tj. Konsorcjum firm: Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych Spółka Akcyjna Lider Konsorcjum z siedzibą w Toruniu ul. Żółkiewskiego 20/26 oraz Zakładowi Usług Pralniczych Henryka Różalska, Katarzyna Karasiewicz Spółka Jawna z siedzibą w Mieleniu 76-032 Mielenko, ul. Lipowa 11. Centralne magazyny bielizny czystej i brudnej na terenie szpitala funkcjonują w zmodernizowanych budynkach. 63

W zakresie postępowania z bielizną szpitalną w większości skontrolowanych w I p. 2018 r. obiektach szpitalnych nie stwierdzono nieprawidłowości o charakterze bieżącym. Jedynie SPSZOZ "ZDROJE" - Szpital przy ul. Mącznej nie zapewniał w obrębie oddziałów prawidłowych warunków transportu bielizny (wózki nie posiadały powierzchni wykonanej z materiałów gładkich, łatwo zmywalnych). Tab. 25. Wykaz miejsc prania bielizny szpitalnej z obiektów szpitalnych woj. zachodniopomorskiego skontrolowanych w I p. 2018 r. (tabela nie obejmuje szpitali uzdrowiskowych). LP. Podmiot leczniczy w ramach którego funkcjonuje szpital 1. "Centrum Dializa" Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, ul. Jabłoniowa 27, 41-200 Sosnowiec 2. SP ZOZ w Choszcznie ul. Niedziałkowskiego 4a 73-200 Choszczno 3. Szpitale Polskie s.c. Katowice ul. Piotrowicka 17 Drawskie Centrum Specjalistyczne Szpitale Polskie S.A. ul. B. Chrobrego 4, 78-500 Drawsko Pomorskie 4. Szpitalne Centrum Medyczne w Goleniowie Sp. z o.o. ul. Nowogardzka 2, 72-100 Goleniów 5. SP Szpital Rejonowy w Nowogardzie ul. Wojska Polskiego 7 6. SP ZZOZ Specjalistyczny Szpital Medicam w Gryficach ul. Niechorska 27 72-300 Gryfice 7. Szpital Powiatowy w Gryfinie Sp. z o. o. ul. Parkowa 5, 74-100 Gryfino Lokalizacja obiektu szpitalnego CENTRUM DIALIZA SZPITAL BIAŁOGARD, ul. Chopina 29, 78-200 Białogard CENTRUM DIALIZA SZPITAL BIAŁOGARD, ul. Szpitalna 7, 78-200 Białogard * SP ZOZ w Choszcznie Szpital ul. Niedziałkowskiego 4a 73-200 Choszczno * Szpitale Polskie Drawskie Centrum Specjalistyczne Drawsko Pom. ul. Chrobrego 4 78-500 Drawsko Pomorskie * Szpitalne Centrum Medyczne w Goleniowie - Szpital ul. Nowogardzka 2 w Goleniowie* SP Szpital Rejonowy w Nowogardzie ul. Wojska Polskiego 7* Szpital Specjalistyczny Medicam w Gryficach ul. Niechorska 27 72-300 Gryfice* Szpital im. Jana Pawła II, ul. Parkowa 5 74-100 Gryfino * Miejsce prania bielizny szpitalnej** pralnia poza szpitalna Zakład Usług Pralniczych Sp. J. H. Różalska, K. Karasiewicz, 76-032 Mielenko, ul. Lipowa 11 w pow. koszalińskim pralnia z barierą higieniczną Konsorcjum: Hoolywood Textile Service Sp. z o.o. 09-200 Sierpc HTS Stargard Sp. z o.o. 09-200 Sierpc ul. Bojanowska 2A pralnia - z barierą higieniczną ul. Lotników 51, 73-102 Stargard Konsorcjum: Hoolywood Textile Service Sp. z o.o. 09-200 Sierpc HTS Stargard Sp. z o.o. 09-200 Sierpc ul. Bojanowska 2A pralnia - z barierą higieniczną ul. Lotników 51, 73-102 Stargard Konsorcjum: Hoolywood Textile Service Sp. z o.o. 09-200 Sierpc HTS Stargard Sp. z o.o. 09-200 Sierpc ul. Bojanowska 2A pralnia - z barierą higieniczną ul. Lotników 51, 73-102 Stargard pralnia poza szpitalna Zakład Usług Pralniczych Sp. J. H. Różalska, K. Karasiewicz, 76-032 Mielenko, ul. Lipowa 11 w pow. koszalińskim pralnia z barierą higieniczną pralnia szpitalna własna SP ZZOZ Specjalistyczny Szpital Medicam w Gryficach ul. Niechorska 27 pralnia - z barierą higieniczną Zakład Usługowo Handlowy Dawid Kasjan ul. Parkowa 5, 74-100 Gryfino pralnia - z barierą higieniczną 8. EMC INSTYTUT MEDYCZNY SPÓŁKA AKCYJNA ul. Pilczycka 144-148, 54-144 Wrocław Szpital Św. Jerzego w Kamieniu Pomorskim ul. Szpitalna 10, 72-400 Kamień Pomorski * Konsorcjum: Hoolywood Textile Service Sp. z o.o. 09-200 Sierpc HTS Stargard Sp. z o.o. 09-200 64

9. Regionalny Szpital w Kołobrzegu ul. Łopuskiego 31 10. SP Szpital Wojewódzki im. M. Kopernika w Koszalinie ul. Chałubińskiego 7 11. SP Specjalistyczny Zespół Gruźlicy i Chorób Płuc w Koszalinie ul. Niepodległości 44-48 12. NZOZ UROMED w Koszalinie 76-251 WIDZINO ul. Główna 2 13. Prywatna Lecznica Chirurgiczna Praxis sp. z o.o. w Koszalinie ul. Emilii Gierczak 35, Koszalin 75-333 14. AFFIDEA ONKOTERAPIA Spółka z o.o. Warszawa ul. Mokotowska 49 15. Szpital Barlinek Sp. z o.o. ul. Szpitalna 10 74-320 Barlinek 16. Szpital w Dębnie Sp. z o.o ul. Kościuszki 58 74-400 Dębno 17. Szpital Powiatowy w Pyrzycach ul. Jana Pawła II 2 74-200 Pyrzyce 18. Szpital Powiatowy w Sławnie ul. I Pułku Ułanów 9 76-100 Sławno 19. SP Wielospecjalistyczny ZOZ w Stargardzie ul. Wojska Polskiego 27 73-110 Stargard 20. SP Szpital Kliniczny Nr 1 PUM, Szczecin, ul. Unii Lubelskiej 1 Regionalny Szpital w Kołobrzegu ul. Łopuskiego 31 * Szpital Wojewódzki im. M. Kopernika w Koszalinie ul. Chałubińskiego 7 * Specjalistyczny Zespół Gruźlicy i Chorób Płuc w Koszalinie ul. Niepodległości 44-48 Szpital UROMED ul. Głowackiego 7 75-402 Koszalin Prywatna Lecznica Chirurgiczna Praxis sp. z o.o. w Koszalinie ul. Armii Krajowej 7 75-200 Koszalin Euromedic Onkoterapia- Międzynarodowe Centrum Onkoterapii Szpital w Koszalinie ul.chałubińskiego 7 Szpital Barlinek Sp. z o.o. ul. Szpitalna 10 74-320 Barlinek * Szpital Powiatowy Dębno ul. Kościuszki 58* 74-400 Dębno * Szpital w Pyrzycach ul. Jana Pawła II 2 74-200 Pyrzyce * Szpital w Sławnie ul. I Pułku Ułanów 9 76-100 Sławno * Szpital Wielospecjalistyczny ul. Wojska Polskiego 27 73-110 Stargard * Szpital Rehabilitacyjny ul. St. Staszica 16 73-110 Stargard Szpital SPSK Nr 1 PUM w Szczecinie, 71-252 Szczecin, ul. Unii Lubelskiej 1 Sierpc ul. Bojanowska 2A pralnia - z barierą higieniczną ul. Lotników 51, 73-102 Stargard pralnia poza szpitalna Zakład Usług Pralniczych Sp. J. H. Różalska, K. Karasiewicz, 76-032 Mielenko, ul. Lipowa 11 w pow. koszalińskim pralnia z barierą higieniczną obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie pralnictwa w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie pralnictwa w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie pralnictwa w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie pralnictwa w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie pralnictwa w I p. 2018 r. pralnia poza szpitalna Zakład Usług Pralniczych Sp. J. H. Różalska, K. Karasiewicz, 76-032 Mielenko, ul. Lipowa 11 w pow. koszalińskim pralnia z barierą higieniczną obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie pralnictwa w I p. 2018 r. pralnia poza szpitalna - usługi pralnicze świadczy P.P.U.H. HYGEA ul. Szkolna 21, 64-720 Lubasz, Oddział w Drezdenku, ul. Słoneczna 46 woj. lubuskie pralnia z barierą higieniczną obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie pralnictwa w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie pralnictwa w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie pralnictwa w I p. 2018 r. pralnia poza szpitalna Zakład Usług Pralniczych Sp. J. H. Różalska, K. Karasiewicz, 76-032 Mielenko, ul. Lipowa 11 w pow. koszalińskim pralnia z barierą higieniczną 65

21. SP Szpital Kliniczny Nr 2 PUM w Szczecinie, 70-111 Szczecin, al. Powstańców Wielkopolskich 72 22. Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony 71-455 Szczecin, ul. Arkońska 4 Szpital SPSK Nr 1 PUM w Policach, ul. Siedlecka 2 * Szpital Psychichiatryczny SPSK Nr 1 PUM w Szczecinie, ul. Władysława Broniewskiego 14 Szczecin (w szpitalu nie wykonuje się żadnych zabiegów operacyjnych) Szpital SPSK - 2 70-111 Szczecin, al. Powstańców Wielkopolskich 72 * SZPITAL WOJEWÓDZKI W SZCZECINIE, 71-455 Szczecin, ul. Arkońska 4 Oddziały szpitalne wraz z przynależną infrastrukturą zaplecza zlokalizowane przy ul. Alfreda Sokołowskiego 11 w Szczecinie pralnia poza szpitalna Zakład Usług Pralniczych Sp. J. H. Różalska, K. Karasiewicz, 76-032 Mielenko, ul. Lipowa 11 w pow. koszalińskim pralnia z barierą higieniczną pralnia poza szpitalna Zakład Usług Pralniczych Sp. J. H. Różalska, K. Karasiewicz, 76-032 Mielenko, ul. Lipowa 11 w pow. koszalińskim pralnia z barierą higieniczną obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie pralnictwa w I p. 2018 r. pralnia poza szpitalna działająca w ramach Konsorcjum firm: Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych Spółka Akcyjna Lider Konsorcjum z siedzibą w Toruniu ul. Żółkiewskiego 20/26 oraz Zakładem Usług Pralniczych Henryka Różalska, Katarzyna Karasiewicz Spółka Jawna z siedzibą w Mieleniu 76-032 Mielenko, ul. Lipowa 11 23. Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej "ZDROJE", 70-780 Szczecin, ul. Mączna 4 24. Zachodniopomorskie Centrum Onkologii, 71-730 Szczecin, ul. Strzałowska 22 SPSZOZ "ZDROJE" - Szpital przy ul. Mącznej, 70-780 Szczecin, ul. Mączna 4* SPSZOZ "ZDROJE" - Ośrodek Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia przy ul. Żołnierskiej, 70-210 Szczecin ul. Żołnierska 55 (w szpitalu nie wykonuje się żadnych zabiegów operacyjnych) SPSZOZ "ZDROJE" - Szpital przy ul. Św. Wojciecha, 70-410 Szczecin ul. Św. Wojciecha 7 Zachodniopomorskie Centrum Onkologii - Szpital, 71-730 Szczecin, ul. Strzałowska 22 - przy czym pranie realizuje Zakład Usług Pralniczych Sp. J. H. Różalska, K. Karasiewicz, 76-032 Mielenko, ul. Lipowa 11 w pow. koszalińskim pralnia z barierą higieniczną pralnia poza szpitalna działająca w ramach Konsorcjum firm: Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych Spółka Akcyjna Lider Konsorcjum z siedzibą w Toruniu ul. Żółkiewskiego 20/26 oraz Zakładem Usług Pralniczych Henryka Różalska, Katarzyna Karasiewicz Spółka Jawna z siedzibą w Mieleniu 76-032 Mielenko, ul. Lipowa 11 - przy czym pranie realizuje Zakład Usług Pralniczych Sp. J. H. Różalska, K. Karasiewicz, 76-032 Mielenko, ul. Lipowa 11 w pow. koszalińskim pralnia z barierą higieniczną obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie pralnictwa w I p. 2018 r. Konsorcjum: Hoolywood Textile Service Sp. z o.o. 09-200 Sierpc HTS Stargard Sp. z o.o. 09-200 66

25. Areszt Śledczy w Szczecinie 70-952 Szczecin, ul. Kaszubska 28 26. Instytut Medyczny im. Jana Pawła II w Szczecinie 27. Szpital w Szczecinku Sp. z o.o., ul. Kościuszki 38 78-400 Szczecinek 28. PRZYJAZNY SZPITAL W POŁCZYNIE-ZDROJU Sp. z o.o. z siedzibą w Połczynie- Zdroju ul. Gwardii Ludowej 5, Połczyn Zdrój 29. Szpital Miejski im. Jana Garguły w Świnoujściu Sp. z o.o ul. Mieszka I 7 72-600 Świnoujście 30. Centrum narodzin MAMMA Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 70-792 Szczecin, ul. Sowia 38* 31 AMC Art. Medical Center Sp. z o.o. Sp. komandytowa ul. Langiewicza 28/U1 70-263 Szczecin 32. "SONOMED" Sonomed Sp z o.o. ul. ks. bp. Władysława Bandurskiego 98/U13 Szczecin *** 33. Dom Lekarski S.A w Szczecinie Ośrodek, ul. Gombrowicza 23, 70-785 Szczecin*** 34. SCANMED Kardiologia Sp. z o.o. ul. Armii Krajowej Szpital i Ambulatorium z Izbą Chorych Aresztu Śledczego w Szczecinie-Szpital, 70-952 Szczecin, ul. Kaszubska 28 (w szpitalu nie wykonuje się żadnych zabiegów operacyjnych) Szpital Rehabilitacyjny św. K. Boromeusza ul. Wyzwolenia 52 w Szczecinie Szpital w Szczecinku ul. Kościuszki 38 * CENTRUM USŁUG SZPITALNYCH PRZYJAZNY SZPITAL W POŁCZYNIE- ZDROJU Sp. z o.o. ul. Gwardii Ludowej 5, Połczyn Zdrój* Szpital Miejski im. Jana Garguły w Świnoujściu Sp. z o.o ul. Mieszka I 7 72-600 Świnoujście * Centrum Narodzin MAMMA - Szpital, 70-792 Szczecin, ul. Sowia 38 * AMC ART MEDICAL CENTER SZPITAL,70-263 Szczecin, ul. Mariana Langiewicza 28/U1 SONOMED, 71-685 Szczecin, ul. ks. bp. Władysława Bandurskiego 98/U13 *** DOM LEKARSKI - LECZENIE SZPITALNE GOMBROWICZA *** DOM LEKARSKI - LECZENIE SZPITALNE al. Piastów 30, Szczecin*** Centrum kardiologii SCANMED ul. Kilińskiego 7 Szczecinek Sierpc ul. Bojanowska 2A pralnia - z barierą higieniczną ul. Lotników 51, 73-102 Stargard oraz Citonet Sp. z o. o. Szczecin, ul. Rolna 4 (w zakresie sterylizacji) pralnia szpitalna własna pralnia bez bariery higienicznej (w pralni nie prowadzi się działalności związanej z praniem bielizny z innych podmiotów leczniczych) Hoolywood Textile Service Sp. z o.o. 09-200 Sierpc HTS Stargard Sp. z o.o. 09-200 Sierpc ul. Bojanowska 2A pralnia - z barierą higieniczną ul. Lotników 51, 73-102 Stargard pralnia poza szpitalna Zakład Usług Pralniczych Sp. J. H. Różalska, K. Karasiewicz, 76-032 Mielenko, ul. Lipowa 11 w pow. koszalińskim pralnia z barierą higieniczną obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie pralnictwa w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie pralnictwa w I p. 2018 r. pralnia poza szpitalna Zakład Usług Pralniczych Sp. J. H. Różalska, K. Karasiewicz, 76-032 Mielenko, ul. Lipowa 11 w pow. koszalińskim pralnia z barierą higieniczną obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie pralnictwa w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie pralnictwa w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie pralnictwa w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie pralnictwa w I p. 2018 r. pralnia poza szpitalna 67

18 30-150 Kraków należący do Kliniki Allenort z siedzibą w Warszawie Konsorcjum: Hoolywood Textile Service Sp. z o.o. 09-200 Sierpc HTS Stargard Sp. z o.o. 09-200 Sierpc ul. Bojanowska 2A pralnia - z barierą higieniczną ul. Lotników 51, 73-102 Stargard 35. Centrum Usług Medycznych DIALIZA SP. Z o.o. ul. Kilińskiego 7w Szczecinku Oddział Nefrologii ul. Kilińskiego 7 Szczecinek pralnia poza szpitalna Konsorcjum: Hoolywood Textile Service Sp. z o.o. 09-200 Sierpc HTS Stargard Sp. z o.o. 09-200 Sierpc ul. Bojanowska 2A pralnia - z barierą higieniczną ul. Lotników 51, 73-102 Stargard 36. Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej "SALUS" ul. Kościuszki 38c Szczecinek Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej "SALUS" ul. Kościuszki 38c Szczecinek pralnia poza szpitalna Konsorcjum: Hoolywood Textile Service Sp. z o.o. 09-200 Sierpc HTS Stargard Sp. z o.o. 09-200 Sierpc ul. Bojanowska 2A pralnia - z barierą higieniczną ul. Lotników 51, 73-102 Stargard 37. Pomorski Ośrodek Diagnostyki Medycznej Podimed ul. Społdzielcza 8 Szczecinek Centrum Okulistyczne i Chirurgii Oka ul. Kościuszki 38b Szczecinek Bielizna operacyjna, pościelowa jednorazowa, bezpyłowa, po użyciu traktowana jako odpad medyczny o kodzie 18 01 03* pozostała bielizna Konsorcjum: Hoolywood Textile Service Sp. z o.o. 09-200 Sierpc HTS Stargard Sp. z o.o. 09-200 Sierpc ul. Bojanowska 2A pralnia - z barierą higieniczną ul. Lotników 51, 73-102 Stargard *- szpitale, w których znajdują się oddziały położnictwa, noworodkowe lub zespoły porodowe ** - wobec braku uregulowań prawnych w zakresie wymogów dla pralni piorących bieliznę szpitalną przyjętym kryterium był rozdział stref brudnej i czystej *** - szpitale jednodniowe 5.1.7. Postępowanie z odpadami medycznymi w aspekcie ochrony zdrowia ludzkiego. W okresie sprawozdawczym w zakresie prowadzenia gospodarki odpadami medycznymi skontrolowano 28 z 44 szpitali (tj. zakładów leczniczych funkcjonujących w ramach 37 podmiotów leczniczych w których świadczone są stacjonarne i całodobowe świadczenia szpitalne sprawozdanie nie obejmuje szpitali uzdrowiskowych) w woj. zachodniopomorskim. 68

W zakresie gospodarki odpadami medycznymi szpitale prowadziły ewidencję ilościowojakościową wytwarzanych odpadów medycznych, posiadały zawarte umowy z firmami specjalistycznymi na ich odbiór i transport, dysponowały dokumentami potwierdzającymi unieszkodliwienie zakaźnych odpadów medycznych. Zakaźne odpady medyczne wytworzone w szpitalach skontrolowanych na terenie woj. zachodniopomorskiego unieszkodliwiane były przez termiczne spalanie w spalarniach. Na terenie województwa jedynie dwa podmioty lecznicze tj. Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1 PUM w Szczecinie przy ul. Unii Lubelskiej oraz SP ZZOZ Specjalistyczny Szpital Medicam w Gryficach ul. Niechorska 27 posiadają specjalistyczne spalarnie przystosowane do spalania zakaźnych odpadów medycznych. Tab. 26. Podmioty prowadzące instalacje do termicznego unieszkodliwiania odpadów medycznych na terenie woj. zachodniopomorskiego. Lp. Szpital (podmiot leczniczy) 1. SP SK Nr 1 PUM w Szczecinie, ul. Unii Lubelskiej 1 2. SP ZZOZ Specjalistyczny Szpital Medicam w Gryficach ul. Niechorska 27 Spalarnia- typ Spalarnia własna ( typ EK 40CL ENVIKRAFT A-S DK-3460Birkeford, Dania) - Szczecin ul. Unii Lubelskiej 1 Spalarnia własna (piec obrotowy typ CR 1000) Gryfice, ul Niechorska 27 Szpitale, które nie posiadały specjalistycznych spalarni miały zawarte stosowne umowy na odbiór i transport odpadów medycznych, w tym o właściwościach niebezpiecznych do miejsca ich unieszkodliwiania. Zakaźne odpady medyczne, były odbierane i transportowane do unieszkodliwienia przez firmy specjalistyczne (Tab. Nr 27) do spalarni odpadów zlokalizowanych w woj. zachodniopomorskim tj. do instalacji w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym Nr 1 PUM w Szczecinie przy ul. Unii Lubelskiej i SP ZZOZ Specjalistycznym Szpitalu Medicam w Gryficach ul. Niechorska 27, spalarni zlokalizowanych w woj. lubuskim tj. instalacji w Wielospecjalistycznym Szpitalu Wojewódzkim w Gorzowie Wlkp. przy ul. Dekerta 1, 66-400 Gorzów Wlkp. i instalacji Promarol Plus Sp. z o.o. w m. Cieplówek (Cieplówek 2) w gm. Sława, w woj. kujawsko pomorskim tj. instalacji w Bydgoszczy przy ul. Wojska Polskiego 65 MD- Pro EKO Sp. z o. o. oraz w Zakładzie Utylizacyjnym Odpadów Medycznych Centrum Onkologii przy ul. Romanowskiej 2, a także spalarni zlokalizowanych w woj. pomorskim: tj. w Gdańsku Port Service Sp. z o. o. przy ul. Mjr. Henryka Sucharskiego 75 80-601 Gdańsk, w Chojnicach EMKA S.A. przy ul. Leśnej 10 oraz w Tczewie przy ul. 30 stycznia 57/58 prowadzonej przez ECO ABC Sp. z o.o. ul Przemysłowa 7 97-400 Bełchatów. Tab. 27. Firmy specjalistyczne odbierające odpady medyczne ze skontrolowanych w I p. 2018 r. obiektów szpitalnych na terenie woj. zachodniopomorskiego (tabela nie obejmuje szpitali uzdrowiskowych). LP. Podmiot leczniczy w ramach którego funkcjonuje szpital Lokalizacja obiektu szpitalnego Firma odbierająca i transportująca odpady do 1. "Centrum Dializa" Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, ul. Jabłoniowa 27, 41-200 Sosnowiec 2. SP ZOZ w Choszcznie Szpital ul. Niedziałkowskiego 4a 73-200 CENTRUM DIALIZA SZPITAL BIAŁOGARD, ul. Chopina 29, 78-200 Białogard CENTRUM DIALIZA SZPITAL BIAŁOGARD, ul. Chopina 29, 78-200 Białogard SP ZOZ w Choszcznie Szpital ul. Niedziałkowskiego 4a 73- miejsca ich unieszkodliwiania EMKA Sp. Akcyjna, ul. Jaktorowska 15A, 96-300 Żyrardów EMKA Sp. Akcyjna, ul. Jaktorowska 15A, 96-300 Żyrardów P.P.U.H. "HYGEA" ul. Szkolna 21, 64-720 Lubasz, Oddział 69

Choszczno 200 Choszczno w Drezdenku, ul. Słoneczna 46 3. Szpitale Polskie s.c. Katowice ul. Piotrowicka 17 Drawskie Centrum Specjalistyczne Szpitale Polskie S.A. ul. B. Chrobrego 4, 78-500 Drawsko Pomorskie Szpitale Polskie Drawskie Centrum Specjalistyczne Drawsko Pom. ul. Chrobrego 4 78-500 Drawsko Pomorskie EMKA Sp. Akcyjna, ul. Jaktorowska 15A, 96-300 Żyrardów 4. Szpitalne Centrum Medyczne w Goleniowie Sp. z o.o. ul. Nowogardzka 2, 72-100 Goleniów 5. SP Szpital Rejonowy w Nowogardzie ul. Wojska Polskiego 7 6. SP ZZOZ Specjalistyczny Szpital Medicam w Gryficach ul. Niechorska 27 72-300 Gryfice 7. Szpital Powiatowy w Gryfinie Sp. z o. o. ul. Parkowa 5, 74-100 Gryfino 8. EMC INSTYTUT MEDYCZNY SPÓŁKA AKCYJNA ul. Pilczycka 144-148, 54-144 Wrocław 9. Regionalny Szpital w Kołobrzegu ul. Łopuskiego 31 Szpitalne Centrum Medyczne w Goleniowie Szpital ul. Nowogardzka 2 w Goleniowie SP Szpital Rejonowy w Nowogardzie ul. Wojska Polskiego 7 Szpital Specjalistyczny Medicam w Gryficach ul. Niechorska 27 72-300 Gryfice Szpital im. Jana Pawła II, ul. Parkowa 5 74-100 Gryfino Szpital Św. Jerzego w Kamieniu Pomorskim ul. Szpitalna 10, 72-400 Kamień Pomorski Regionalny Szpital w Kołobrzegu ul. Łopuskiego 31 Zakład Transportowo-Usługowy "KONCA" w Szczecinie, ul. Asnyka 9a/7 P.P.U.H. "HYGEA" ul. Szkolna 21, 64-720 Lubasz, Oddział w Drezdenku, ul. Słoneczna 46 transport wewnętrzny Impel Clearing do spalarni własnej EMKA Sp. Akcyjna, ul. Jaktorowska 15A, 96-300 Żyrardów Remondis Medison Sp. z o.o. Puszkina 41, 42-530 Dąbrowa Górnicza Remondis Medison Sp. z o.o. Puszkina 41, 42-530 Dąbrowa Górnicza Przedsiębiorstwo Obrotu Odpadami RYMED s.c. R. Pściuk, M. Krzywicki, Wiesiołków 8A, 62-660 Dąbie Oddział 65-705 Zielona Góra ul. Naftowa 4, PMS Bartnicki Hubert 05-230 Kobyłka ul. Jezuicka 4a, Filia Kobyłka ul. Nadreńska 8d EMKA Handel-Usługi Krzysztof Rdest ul. Generała Stefana Grota Roweckiego 6, 96-300 Żyrardów "EKO - ABC" Sp. z o.o. 97-400 Bełchatów, ul. Przemysłowa 7 IMPEL Cleaning sp. z o.o. ul. Ślężna 118, 53 111 Wrocław 10. S.P. Szpital Wojewódzki im. M. Kopernika w Koszalinie ul. Chałubińskiego 7 11. S.P. Specjalistyczny Zespół Gruźlicy i Chorób Płuc w Koszalinie ul. Niepodległości 44-48 12. NZOZ UROMED w Koszalinie 76-251 WIDZINO ul. Główna 2 13. Prywatna Lecznica Chirurgiczna Praxis sp. z o.o. w Koszalinie ul. Emilii Gierczak 35, Koszalin 75-333 Szpital Wojewódzki im. M. Kopernika w Koszalinie ul. Chałubińskiego 7 Specjalistyczny Zespół Gruźlicy i Chorób Płuc w Koszalinie ul. Niepodległości 44-48 Szpital UROMED ul. Głowackiego 7 75-402 Koszalin Prywatna Lecznica Chirurgiczna Praxis sp. z o.o. w Koszalinie ul. Armii Krajowej 7 75-200 Koszalin obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania z odpadami medycznymi w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania z odpadami medycznymi w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania z odpadami medycznymi w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania z odpadami medycznymi w I p. 2018 r. 70

14. AFFIDEA ONKOTERAPIA Spółka z o.o. Warszawa ul. Mokotowska 49 Euromedic Onkoterapia- Międzynarodowe Centrum Onkoterapii Szpital w Koszalinie ul.chałubińskiego 7 obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania z odpadami medycznymi w I p. 2018 r. 15. Szpital Barlinek Sp. z o.o. ul. Szpitalna 10 74-320 Barlinek 16. Szpital w Dębnie Sp. z o.o ul. Kościuszki 58 74-400 Dębno 17. Szpital Powiatowy w Pyrzycach ul. Jana Pawła II 2 74-200 Pyrzyce 18. Szpital Powiatowy w Sławnie ul. I Pułku Ułanów 9 76-100 Sławno 19. SP Wielospecjalistyczny ZOZ w Stargardzie ul. Wojska Polskiego 27 73-110 Stargard 20. SP Szpital Kliniczny Nr 1 PUM, Szczecin, ul. Unii Lubelskiej 1 21. SP Szpital Kliniczny Nr 2 PUM w Szczecinie, 70-111 Szczecin, al. Powstańców Wielkopolskich 72 22. Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony 71-455 Szczecin, ul. Arkońska 4 23. Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej "ZDROJE", 70-780 Szczecin, ul. Mączna 4 Szpital Barlinek Sp. z o.o. ul. Szpitalna 10 74-320 Barlinek Szpital Powiatowy Dębno ul. Kościuszki 58 74-400 Dębno Szpital w Pyrzycach ul. Jana Pawła II 2 74-200 Pyrzyce Szpital w Sławnie ul. I Pułku Ułanów 9 76-100 Sławno Szpital Wielospecjalistyczny ul. Wojska Polskiego 27 73-110 Stargard Szpital Rehabilitacyjny ul. St.Staszica 16 73-110 Stargard Szpital SPSK Nr 1 PUM w Szczecinie, 71-252 Szczecin, ul. Unii Lubelskiej 1 Szpital SPSK Nr 1 PUM w 2 Policach, ul. Siedlecka Szpital Psychichiatryczny SPSK Nr 1 PUM w Szczecinie, ul. Władysława Broniewskiego 14 Szczecin Szpital SPSK - 2 70-111 Szczecin, al. Powstańców Wielkopolskich 72 SZPITAL WOJEWÓDZKI W SZCZECINIE, 71-455 Szczecin, ul. Arkońska 4 Oddziały szpitalne wraz z przynależną infrastrukturą zaplecza zlokalizowane przy ul. Alfreda Sokołowskiego 11 w Szczecinie SPSZOZ "ZDROJE" - Szpital przy ul. Mącznej, 70-780 Szczecin, ul. Mączna 4 SPSZOZ "ZDROJE" - Ośrodek Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia przy ul. Żołnierskiej, 70-210 Szczecin ul. Żołnierska 55 P.P.U.H. "HYGEA" ul. Szkolna 21, 64-720 Lubasz, Oddział w Drezdenku, ul. Słoneczna 46 Zakład Transportowo-Usługowy "KONCA" w Szczecinie, ul. Asnyka 9a/7 P.P.U.H. "HYGEA" ul. Szkolna 21, 64-720 Lubasz, Oddział w Drezdenku, ul. Słoneczna 46 obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania z odpadami medycznymi w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania z odpadami medycznymi w I p. 2018 r. obiekt szpitalny kontrolowany w zakresie zapewnienia pomieszczenia przeznaczonego do dez., mycia i przechowywania wew. śr. transportu EMKA S.A. ul. Leśna 10, Chojnice EMKA S.A. ul. Jaktorowska 15a, 96-300 Żyrardów EMKA S.A. ul. Leśna 10, Chojnice obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania z odpadami medycznymi w I p. 2018 r. Konsorcjum: SP ZZOZ Specjalistyczny Szpital Medicam w Gryficach ul. Niechorska 27 EMKA Sp. Akcyjna, ul. Jaktorowska 15A, 96-300 Żyrardów Zakład Transportowo-Usługowy "KONCA" w Szczecinie, ul. Asnyka 9a/7 EMKA Handel-Usługi Krzysztof Rdest ul. Grota Roweckiego 6, 96-300 Żyrardów (dot. odpadów o kodzie 18 01 04) 24. Zachodniopomorskie Centrum Onkologii, 71-730 Szczecin, ul. Strzałowska 22 SPSZOZ "ZDROJE" - Szpital przy ul. Św. Wojciecha, 70-410 Szczecin ul. Św. Wojciecha 7 Zachodniopomorskie Centrum Onkologii - Szpital, 71-730 Szczecin, ul. Strzałowska 22 obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania z odpadami medycznymi w I p 2018 r. SP ZZOZ Specjalistyczny Szpital Medicam w Gryficach ul. Niechorska 27 71

25. Areszt Śledczy w Szczecinie 70-952 Szczecin, ul. Kaszubska 28 26. Instytut Medyczny im. Jana Pawła II w Szczecinie 27. Szpital w Szczecinku Sp. z o.o., ul. Kościuszki 38 78-400 Szczecinek 28. PRZYJAZNY SZPITAL W POŁCZYNIE-ZDROJU Sp. z o.o. z siedzibą w Połczynie- Zdroju ul. Gwardii Ludowej 5, Połczyn Zdrój 29. Szpital Miejski im. Jana Garguły w Świnoujściu Sp. z o.o ul. Mieszka I 7 72-600 Świnoujście 30 Centrum narodzin MAMMA Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 70-792 Szczecin, ul. Sowia 38 31. AMC Art. Medical Center Sp. z o.o. Sp. komandytowa ul. Langiewicza 28/U1 70-263 Szczecin 32. "SONOMED" Sonomed Sp z o.o. ul. ks. bp. Władysława Bandurskiego 98/U13 Szczecin *** Szpital i Ambulatorium z Izbą Chorych Aresztu Śledczego w Szczecinie-Szpital, 70-952 Szczecin, ul. Kaszubska 28 Szpital rehabilitacyjny św. K. Boromeusza ul. Wyzwolenia 52 w Szczecinie Szpital w Szczecinku ul. Kościuszki 38 CENTRUM USŁUG SZPITALNYCH PRZYJAZNY SZPITAL W POŁCZYNIE- ZDROJU Sp. z o.o. ul. Gwardii Ludowej 5, Połczyn - Zdrój Szpital Miejski im. Jana Garguły w Świnoujściu Sp. z o.o ul. Mieszka I 7 72-600 Świnoujście Centrum Narodzin MAMMA - Szpital, 70-792 Szczecin, ul. Sowia 38 AMC ART MEDICAL CENTER SZPITAL,70-263 Szczecin, ul. Mariana Langiewicza 28/U1 SONOMED, 71-685 Szczecin, ul. ks. bp. Władysława Bandurskiego 98/U13 *** O-MED Przemysław Michał Kosacki, 70-744 Szczecin, ul. Doroty 10 Remondis Medison Sp. z o.o. Puszkina 41, 42-530 Dąbrowa Górnicza obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania z odpadami medycznymi w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania z odpadami medycznymi w I p. 2018 r. Zakład Transportowo-Handlowy "KONCA" Małgorzata Janina Konca z siedzibą w Szczecinie, ul. Asnyka 9a/7 obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania z odpadami medycznymi w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania z odpadami medycznymi w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania z odpadami medycznymi w I p. 2018 r. 33. Dom Lekarski S.A w Szczecinie Ośrodek, ul. Gombrowicza 23, 70-785 Szczecin*** 34. SCANMED Kardiologia Sp. z o.o. ul. Armii Krajowej 18 30-150 Kraków należący do Kliniki Allenort z siedzibą w Warszawie 35. Centrum Usług Medycznych DIALIZA SP. Z o.o. ul. Kilińskiego 7w Szczecinku 36. Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej "SALUS" ul. Kościuszki 38c Szczecinek 37. Pomorski Ośrodek Diagnostyki Medycznej Podimed ul. Społdzielcza 8 Szczecinek DOM LEKARSKI - LECZENIE SZPITALNE GOMBROWICZA *** DOM LEKARSKI - LECZENIE SZPITALNE al. Piastów 30, Szczecin *** Centrum Kardiologii SCANMED ul. Kilińskiego 7 Szczecinek Oddział Nefrologii ul. Kilińskiego 7 Szczecinek Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej "SALUS" ul. Kościuszki 38c Szczecinek Centrum Okulistyczne i Chirurgii Oka ul. Kościuszki 38b Szczecinek obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania z odpadami medycznymi w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania z odpadami medycznymi w I p. 2018 r. ECO ABC spółka z o.o. EMKA Krzysztof Rdest Żyrardów Medimar - odbiór odpadów medycznych Łękno 13, 76-037 Będzino P.P.U.H. "HYGEA" ul. Szkolna 21, 64-720 Lubasz, Oddział w Drezdenku, ul. Słoneczna 46 *** - szpitale jednodniowe Odpady medyczne o właściwościach niebezpiecznych, w tym o charakterze zakaźnym, do czasu odbioru przez firmy specjalistyczne magazynowane były na terenach szpitali w specjalnie przeznaczonych i wyposażonych do tego celu magazynach urządzonych w 72

samodzielnych budynkach, pomieszczeniach piwnicznych i pomieszczeniach zlokalizowanych w przyziemiu lub kontenerach i przenośnych urządzeniach chłodniczych. Wszystkie skontrolowane obiekty szpitalne zapewniały magazyny przeznaczone do magazynowania odpadów medycznych, jednak nie wszystkie z nich spełniały konieczne wymagania higieniczne. Kontener chłodnia przeznaczony do tymczasowego magazynowania odpadów medycznych w szpitalu CENTRUM DIALIZA w Białogardzie przy ul Chopina z funkcjonalnie wydzielonym przedsionkiem wymaga zaopatrzenia w bieżącą ciepłą i zimną wodę oraz zorganizowanie miejsca przeznaczonego na przechowywanie środków ochrony indywidualnej. W okresie sprawozdawczym poprawie uległ stan sanitarno techniczny: - ścian i sufitów pomieszczeń magazynów w szpitalach w Barlinku i w Nowogardzie; - wnętrza kontenera chłodni przeznaczonego do tymczasowego magazynowania odpadów medycznych w Szpitalu Regionalnym w Kołobrzegu, w którym wyremontowano ściany i miejsce osadzenia drzwi zapewniając gładkość i łatwozmywalność powierzchni, a przynależny kontener higieniczno sanitarny doposażono w umywalkę, dozownik ze środkiem do dezynfekcji rąk, podajnik na czyste rękawiczki jednorazowe oraz pojemnik na zużyte rękawiczki jednorazowe. Zaznaczyć należy, że trzy szpitale w Szczecinku tj.: Oddział Nefrologii przy ul. Kilińskiego 7 (CUM Dializa), Centrum Okulistyczne i Chirurgi Oka (NZOZ Podimed) oraz Centrum Kardiologii SCANMED (tj. szpitale z małą ilością łóżek) korzystają z jednego przynależnego do Szpitala w Szczecinku Sp. z o.o. magazynu odpadów medycznych wyposażonego w klimatyzator, w którym dla każdego z nich zostały wydzielone boksy, a nadto dwukomorowa szafa chłodnicza na potrzeby Szpitala. Natomiast szpital Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej "SALUS" ul. Kościuszki 38c Szczecinek posiada przenośne urządzenia chłodnicze zlokalizowane w pomieszczeniach piwnicznych. W większości skontrolowanych obiektów szpitalnych transport odpadów z oddziałów szpitalnych do magazynu odpadów medycznych odbywał się wydzielonymi i przeznaczonymi do tego celu środkami transportu z zamykaną przestrzenią ładunkową. Wózki bądź pojemniki do transportu wewnętrznego odpadów medycznych były dezynfekowane i myte w wydzielonych pomieszczeniach przeznaczonych do tego celu bądź miejscach na zapleczach szpitali, tak jak w szpitalu w Pyrzycach i w Szpitalu Wojewódzkim w Szczecinie przy ul. Arkońskiej (gdzie odpowiednio: obowiązuje decyzje na zapewnienie pomieszczenia porządkowego umożliwiającego dodatkowo mycie i dezynfekcję środków transportu i wszczęto postępowanie). W szpitalu w Dębnie wydzielono przystosowane pomieszczenie do mycia i dezynfekcji środków transportu wyposażone w kran ze złączką oraz wpust podłogowy, w którym ściany i podłoga wyłożone zostały odpowiednio glazurą i terakotą, wydzielono również miejsce do przechowywania wewnątrzzakładowych środków transportu odpadów medycznych. Podobnie w Szpitalu Wielospecjalistycznym w Stargardzie przy ul. St. Staszica 16 zapewniono pomieszczenie do dezynfekcji i mycia pojemników i wózków do transportu wewnętrznego odpadów medycznych, użytkowane zgodnie z przeznaczeniem. Częstotliwość odbioru odpadów medycznych uzależniona była od wyposażenia magazynów w agregaty chłodnicze lub klimatyzatory oraz zdolności uzyskania temperatury magazynowania poniżej 10 0 C. Należy zaznaczyć, że zakaźne odpady medyczne o kodzie 180102* magazynowane były w temperaturze poniżej 10 0 C i odbierane z uwzględnieniem dopuszczalnego czasu 72 godzin przeznaczonych na ich magazynowanie. Szpitale, których magazyny nie posiadały wyposażenia w agregaty chłodnicze lub klimatyzatory zaopatrzono w przenośne urządzenia chłodnicze (z reguły 2-3 lodówki) umożliwiające uzyskanie wymaganej temperatury magazynowania poniżej 10 0 C. 73

W okresie sprawozdawczym zdarzały się nieprawidłowości o charakterze bieżącym m.in przetrzymywanie odpadów medycznych w przypadkowych nie przeznaczonych do tego miejscach (w Zachodniopomorskim Centrum Onkologii w Szczecinie), przetrzymywanie odpadów medycznych w niewłaściwej temperaturze otoczenia (co miało miejsce w Zachodniopomorskim Centrum Onkologii w Szczecinie, Szpitalu Wojewódzkim w Szczecinie przy ul. Arkońskiej, w SPSZOZ "Zdroje" w szpitalu przy ul. Mącznej w Szczecinie i w Ośrodku Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia przy ul. Żołnierskiej w Szczecinie), ręczny transport zakaźnych odpadów medycznych z oddziałów do magazynu odpadów czy wykorzystywanie do transportu odpadów medycznych specjalistycznych wózków przeznaczonych do transportu bielizny brudnej w SPSZOZ "Zdroje" w Szpitalu przy ul. Mącznej w Szczecinie, brak podajnika na rękawiczki jednorazowe, trwale zabrudzone zamykane kontenery będące na wyposażeniu magazynu odpadów medycznych, niewystarczająca ilość zamykanych kontenerów przeznaczonych na wstępne magazynowanie zakaźnych odpadów medycznych w szpitalu w Pyrzycach. Nieprawidłowości natury bieżącej zostały usunięte bez zbędnej zwłoki. Nadto część podmiotów leczniczych była jeszcze w trakcie aktualizacji procedur. 5.2. Prosektoria i postępowanie ze zwłokami. W I p. 2018 r. w zakresie postępowania ze zwłokami ludzkimi skontrolowano 27 z 44 szpitali (tj. zakładów leczniczych funkcjonujących w ramach 37 podmiotów leczniczych w których świadczone są stacjonarne i całodobowe świadczenia szpitalne sprawozdanie nie obejmuje szpitali uzdrowiskowych) w woj. zachodniopomorskim. W przypadku zgonu pacjenta w szpitalach posiadających chłodnie, zwłoki pozostawały przez co najmniej 2 godziny, od czasu zgonu wskazanego w dokumentacji medycznej, w salach pro - morte lub na oddziałach szpitalnych (w salach za parawanem), a następnie transportowane były do chłodni przeznaczonymi do tego celu środkami transportu kapsułami. Natomiast w szpitalach, które nie posiadały własnych chłodni, zwłoki nie wcześniej niż po 2 godzinach od czasu zgonu wskazanego w dokumentacji medycznej, przekazywane były do chłodni innych szpitali, chłodni przy cmentarzach komunalnych lub też do chłodni zakładów pogrzebowych. Wykaz prosektoriów i chłodni wykorzystywanych przez obiekty szpitalne woj. zachodniopomorskiego skontrolowanych w I p. 2018 r. przedstawia tabela Nr 28. W okresie sprawozdawczym nie odnotowano zgłoszeń dotyczących niewłaściwego przechowywania zwłok w chłodniach oraz nieprawidłowości w postępowaniu ze zwłokami. W większości skontrolowanych szpitali nie było również zastrzeżeń do bieżącej czystości w prosektoriach i w pomieszczeniach pro-morte, poza szpitalem w Drawsku Pom. gdzie za brak bieżącej czystości pomieszczeń obsługę prosektorium ukarano mandatem karnym w wys. 500 zł., a w szpitalu w Goleniowie w pomieszczeniach prosektorium stwierdzono miejscowe ślady zacieków na suficie. Poprawie uległ stan sanitarno techniczny pomieszczenia pro morte w szpitalu w Dębnie, w którym powierzchnie ścian wyrównano tynkiem i pomalowano, w szpitalu w Pyrzycach odnowiono blaty i stelaże wózków do transportu zwłok będące na wyposażeniu oddziałów. W okresie sprawozdawczym poprawie uległ stan sanitarno techniczny pomieszczeń i ich wyposażenia: w Zakładzie Patomorfologii przy Szpitalu Regionalnym w Kołobrzegu powierzchnie ścian pomieszczenia sali sekcyjnej uzupełniono glazurą, a okna pomieszczeń prosektorium w szpitalu w Drawsku Pom. wyposażono w kraty i siatki zabezpieczające przeciwko owadom. Ponadto po zakończeniu umowy dzierżawy przeprowadzono prace remontowe w prosektorium w szpitalu w Goleniowie, gdzie wymieniono albo odnowiono wyposażenie m.in. ustęp i natrysk w węźle sanitarno higienicznym, blaty i stelaże wózków 74

do transportu zwłok, wyposażenie stołu sekcyjnego (podpórek pod głowę), suszarkę do rąk będącą na wyposażeniu sali sekcyjnej, uzupełniono również ubytki glazury na ścianach przy wejściu do sali sekcyjnej oraz zapewniono baterię uruchamianą przy pomocy łokcia przy umywalce będącej na wyposażeniu sali sekcyjnej. Realizowany jest remont pomieszczeń i wyposażenia prosektorium szpitala w Dębnie. Oddano już do użytku zmodernizowane i na nowo wyposażone pomieszczenia śluzy z węzłem sanitarnym. Odnowiono również urządzenie starej chłodni, w którym odnowiono ściany, próg i skrzydła drzwi wraz z uszczelkami (prosektorium szpitala w 2015 r. zostało dodatkowo wyposażone w lodówkę chłodnię z przeznaczeniem na przetrzymywanie 3 ciał jednocześnie) oraz ściany, sufity i podłogi części pomieszczeń prosektorium szpitala (ubieralni zwłok, chłodni starej, sali sekcyjnej, śluzy, szatni) i ich wyposażenie w tym kaloryfery, rury c.o., nisze okienne i miejsca osadzenia okien, drzwi i ich ościeżnice, a także powierzchnie stołu sekcyjnego, stołu do transportu trumien i stelaże tzw. wózków przyborników. Do odnowienia w różnym zakresie pozostają natomiast ściany, sufit, podłoga oraz drzwi i ościeżnice w pomieszczenia tzw. chłodni nowej, ściany w kaplicy oraz jej wyposażenie, drzwi i ościeżnice w szatni dla pracowników, sufit w kancelarii (obowiązuje prolongowana do dnia 30.09.2018 r. decyzja). Ponadto odnowienia w różnym zakresie wymagają ściany, sufity i podłogi pomieszczeń prosektorium szpitala w Barlinku (obowiązuje prolongowana do dnia 31.12.2018 r. decyzja) oraz sufit w pomieszczeniu chłodni w szpitalu w Nowogardzie. Z uwagi na brak funkcjonalności pomieszczeń prosektury sekcyjnej w szpitalu CENTRUM DIALIZA w Białogardzie przy ul. Szpitalnej (gdzie brak jest śluzy szatniowej) funkcjonuje jedynie pomieszczenie chłodni (obowiązuje prolongowana do dnia 31.12.2018 r. decyzja). W dalszym ciągu w Zakładzie Patomorfologii Specjalistycznego Szpitala im. Prof. A. Sokołowskiego w Szczecinie (obecnie oddziały szpitalne wraz z przynależną infrastrukturą zaplecza zlokalizowane przy ul. Alfreda Sokołowskiego 11 w Szczecinie funkcjonują w ramach struktury Szpitala Wojewódzkiego w Szczecinie) zmiany wymaga funkcjonalność wejścia przeznaczonego dla przywożonych i wydawanych zwłok, osób bliskich zmarłemu, które jest wspólne z inną częścią szpitala - oddziałem ftyzjatrycznym (obowiązuje prolongowana do dnia 30.06.2020 r. decyzja). Tab. 28. Wykaz prosektoriów i chłodni wykorzystywanych przez obiekty szpitalne woj. zachodniopomorskiego skontrolowanych w I p. 2018 r. (tabela nie obejmuje szpitali uzdrowiskowych). LP. Podmiot leczniczy w ramach którego funkcjonuje szpital 1. "Centrum Dializa" Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, ul. Jabłoniowa 27, 41-200 Sosnowiec 2. SP ZOZ w Choszcznie Szpital ul. Niedziałkowskiego 4a 73-200 Choszczno 3. Szpitale Polskie s.c. Katowice ul. Piotrowicka 17 Drawskie Centrum Specjalistyczne Szpitale Polskie S.A. ul. B. Lokalizacja obiektu szpitalnego CENTRUM DIALIZA SZPITAL BIAŁOGARD, ul. Chopina 29, 78-200 Białogard CENTRUM DIALIZA SZPITAL BIAŁOGARD, ul. Szpitalna 7, 78-200 Białogard SP ZOZ w Choszcznie Szpital ul. Niedziałkowskiego 4a 73-200 Choszczno Szpitale Polskie Drawskie Centrum Specjalistyczne Drawsko Pom. ul. Chrobrego 4 78-500 Drawsko Pomorskie Prosektorium wyłączone z użytkowania r. ze względu na brak funkcjonalności wyłączone z użytkowania r. ze względu na brak funkcjonalności na terenie szpitala z salą sekcyjną na terenie szpitala z salą sekcyjną dzierżawca: Zakład Pogrzebowy Hades - Stefan Korczyk, Miejsce przechowywania zwłok chłodnia szpitalna przy ul. Szpitalnej 7 ( 6 miejsc) chłodnia szpitalna przy ul. Szpitalnej 7 ( 6 miejsc) chłodnia szpitalna (8 miejsc z możliwością rozbudowy do 10) chłodnia szpitalna ( 3 miejsca) 75

Chrobrego 4, 78-500 Drawsko Pomorskie 4. Szpitalne Centrum Medyczne w Goleniowie Sp. z o.o. ul. Nowogardzka 2, 72-100 Goleniów 5. SP Szpital Rejonowy w Nowogardzie ul. Wojska Polskiego 7 6. SP ZZOZ Specjalistyczny Szpital Medicam w Gryficach ul. Niechorska 27 72-300 Gryfice Szpitalne Centrum Medyczne w Goleniowie Szpital ul. Nowogardzka 2 w Goleniowie SP Szpital Rejonowy w Nowogardzie ul. Wojska Polskiego 7 Szpital Specjalistyczny Medicam w Gryficach ul. Niechorska 27 72-300 Gryfice Drawsko Pomorskie ul. J. Piłsudskiego 21 na terenie szpitala z salą sekcyjną nie ma prosektorium na terenie szpitala z salą sekcyjną chłodnia szpitalna ( 5 miejsc) chłodnia szpitalna dzierżawca: firma Usługi Pogrzebowe Jerzy Furmańczyk, Nowogard, ul. Cmentarna 1A (2 miejsca) chłodnia szpitalna (13 miejsc) 7. Szpital Powiatowy w Gryfinie Sp. z o. o. ul. Parkowa 5, 74-100 Gryfino 8. EMC INSTYTUT MEDYCZNY SPÓŁKA AKCYJNA ul. Pilczycka 144-148, 54-144 Wrocław 9. Regionalny Szpital w Kołobrzegu ul. Łopuskiego 31 10. S.P. Szpital Wojewódzki im. M. Kopernika w Koszalinie ul. Chałubińskiego 7 11. S.P. Specjalistyczny Zespół Gruźlicy i Chorób Płuc w Koszalinie ul. Niepodległości 44-48 12. NZOZ UROMED w Koszalinie 76 251 WIDZINO ul. Główna 2 Szpital im. Jana Pawła II, ul. Parkowa 5 74-100 Gryfino Szpital Św. Jerzego w Kamieniu Pomorskim ul. Szpitalna 10, 72-400 Kamień Pomorski Regionalny Szpital w Kołobrzegu ul. Łopuskiego 31 Szpital Wojewódzki im. M. Kopernika w Koszalinie ul. Chałubińskiego 7 Specjalistyczny Zespół Gruźlicy i Chorób Płuc w Koszalinie ul. Niepodległości 44-48 Szpital UROMED ul. Głowackiego 7 75-402 Koszalin nie ma prosektorium wyłączone z użytkowania w 2013 r. ze względu na stan sanitarno - techniczny na terenie szpitala Zakład Patomorfologii dzierżawca: A. Ambroziak PUH AVA ul. Handlowa 12 78-122 Rościęcino nie ma chłodni szpitalnej; zwłoki przewożone do chłodni na cmentarzu komunalnym w Gryfinie PUK Sp. z o.o ul. Szczecińska 5 (10 miejsc) nie ma chłodni szpitalnej; zwłoki przewożone do chłodni na cmentarzu komunalnym w Kamieniu Pomorskim PGK Sp. z o.o. ul. Szczecińska 2, 72-400 Kamień Pomorski ( 5 miejsc) chłodnia szpitalna (9-12 miejsc w zależności od rozstawu suwnic) obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania ze zwłokami w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania ze zwłokami w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania ze zwłokami w I p. 2018 r. 76

13. Prywatna Lecznica Chirurgiczna Praxis sp. z o.o. w Koszalinie ul. Emilii Gierczak 35, Koszalin 75-333 14. AFFIDEA ONKOTERAPIA Spółka z o.o. Warszawa ul. Mokotowska 49 15. Szpital Barlinek Sp. z o.o. ul. Szpitalna 10 74-320 Barlinek 16. Szpital w Dębnie Sp. z o.o ul. Kościuszki 58 74-400 Dębno 17. Szpital Powiatowy w Pyrzycach ul. Jana Pawła II 2 74-200 Pyrzyce 18. Szpital Powiatowy w Sławnie ul. I Pułku Ułanów 9 76-100 Sławno 19. SP Wielospecjalistyczny ZOZ w Stargardzie ul. Wojska Polskiego 27 73-110 Stargard 20. SP Szpital Kliniczny Nr 1 PUM, Szczecin, ul. Unii Lubelskiej 1 21. SP Szpital Kliniczny Nr 2 PUM w Szczecinie, 70-111 Szczecin, al. Powstańców Wielkopolskich 72 Prywatna Lecznica Chirurgiczna Praxis sp. z o.o. w Koszalinie ul. Armii Krajowej 7 75-200 Koszalin Euromedic Onkoterapia- Międzynarodowe Centrum Onkoterapii Szpital w Koszalinie ul.chałubińskiego 7 Szpital Barlinek Sp. z o.o. ul. Szpitalna 10 74-320 Barlinek Szpital Powiatowy Dębno ul. Kościuszki 58 74-400 Dębno Szpital w Pyrzycach ul. Jana Pawła II 2 74-200 Pyrzyce Szpital w Sławnie ul. I Pułku Ułanów 9 76-100 Sławno Szpital Wielospecjalistyczny ul. Wojska Polskiego 27 73-110 Stargard Szpital Rehabilitacyjny ul. St. Staszica 16 73-110 Stargard Szpital SPSK Nr 1 PUM w Szczecinie, 71-252 Szczecin, ul. Unii Lubelskiej 1 Szpital SPSK Nr 1 PUM w Policach, ul. Siedlecka 2 Szpital Psychichiatryczny SPSK Nr 1 PUM w Szczecinie, ul. Władysława Broniewskiego 14 Szczecin Szpital SPSK - 2 70-111 Szczecin, al. Powstańców Wielkopolskich 72 obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania ze zwłokami w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania ze zwłokami w I p. 2018 r. na terenie szpitala z salą sekcyjną na terenie szpitala z salą sekcyjną nie ma prosektorium chłodnia szpitalna (3 miejsca) chłodnia szpitalna ( 9 miejsc) chłodnia szpitalna dzierżawca: usługowy zakład pogrzebowy Franciszek Dudziak, ul. Cmentarna 1 74-200 Pyrzyce (6 miejsc) obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania ze zwłokami w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania ze zwłokami w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania ze zwłokami w I p. 2018 r. na terenie szpitala z salą sekcyjną na terenie szpitala z salą sekcyjną nie ma prosektorium chłodnia szpitalna ( 8 miejsc) chłodnia szpitalna (10 miejsc) nie ma chłodni szpitalnej, zwłoki przewożone są do chłodni na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie (57 miejsc), sekcje przeprowadza się w Zakładzie Medycyny Sądowej SPSK Nr 2 PUM w Szczecinie przy al. Powstańców Wielkopolskich 72 w Szczecinie obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania ze zwłokami w I p. 2018 r. 77

22. Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony 71-455 Szczecin, ul. Arkońska 4 23. Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej "ZDROJE", 70-780 Szczecin, ul. Mączna 4 24. Zachodniopomorskie Centrum Onkologii, 71-730 Szczecin, ul. Strzałowska 22 25. Areszt Śledczy w Szczecinie 70-952 Szczecin, ul. Kaszubska 28 26. Instytut Medyczny im. Jana Pawła II w Szczecinie 27. Szpital w Szczecinku Sp. z o.o., ul. Kościuszki 38 78-400 Szczecinek 28. PRZYJAZNY SZPITAL W POŁCZYNIE-ZDROJU Sp. z o.o. z siedzibą w Połczynie-Zdroju ul. Gwardii Ludowej 5, Połczyn Zdrój 29. Szpital Miejski im. Jana Garguły w Świnoujściu Sp. SZPITAL WOJEWÓDZKI W SZCZECINIE, 71-455 Szczecin, ul. Arkońska 4 Oddziały szpitalne wraz z przynależną infrastrukturą zaplecza zlokalizowane przy ul. Alfreda Sokołowskiego 11 w Szczecinie SPSZOZ "ZDROJE" - Szpital przy ul. Mącznej, 70-780 Szczecin, ul. Mączna 4 SPSZOZ "ZDROJE" - Ośrodek Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia przy ul. Żołnierskiej, 70-210 Szczecin ul. Żołnierska 5 SPSZOZ "ZDROJE" - Szpital przy ul. Św. Wojciecha, 70-410 Szczecin ul. Św. Wojciecha 7 Zachodniopomorskie Centrum Onkologii - Szpital, 71-730 Szczecin, ul. Strzałowska 22 Szpital i Ambulatorium z Izbą Chorych Aresztu Śledczego w Szczecinie- Szpital, 70-952 Szczecin, ul. Kaszubska 28 Szpital rehabilitacyjny św. K. Boromeusza ul. Wyzwolenia 52 w Szczecinie Szpital w Szczecinku ul. Kościuszki 38 CENTRUM USŁUG SZPITALNYCH PRZYJAZNY SZPITAL W POŁCZYNIE- ZDROJU Sp. z o.o. ul. Gwardii Ludowej 5, Połczyn - Zdrój Szpital Miejski im. Jana Garguły w Świnoujściu na terenie szpitala z salą sekcyjną na terenie szpitala z salą sekcyjną nie ma prosektorium nie ma prosektorium chłodnia szpitalna (16 miejsc w chłodni i 4 miejsca z tzw. mrożeniem) chłodnia szpitalna (12 miejsc z tzw. mrożeniem) nie ma chłodni szpitalnej, zwłoki przewożone są do chłodni na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie (57 miejsc), sekcje przeprowadza się w Zakładzie Medycyny Sądowej SPSK Nr 2 PUM w Szczecinie przy al. Powstańców Wielkopolskich 72 w Szczecinie obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania ze zwłokami w I p. 2018 r. na terenie szpitala bez sali sekcyjnej chłodnia szpitalna ( 3 miejsca) nie ma prosektorium nie ma chłodni szpitalnej, postępowanie ze zwłokami jest zgodne z wewnętrzną procedurą resortową nie ma prosektorium nie ma chłodni szpitalnej, obowiązuje umowa z firmą specjalistyczną na usługę odbioru, transportu oraz przechowywania zwłok obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania ze zwłokami w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania ze zwłokami w I p. 2018 r. na terenie szpitala z salą sekcyjną chłodnia szpitalna (6 miejsc) 78

z o.o ul. Mieszka I 7 72-600 Świnoujście 30. Centrum narodzin MAMMA Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 70-792 Szczecin, ul. Sowia 38 31. AMC Art. Medical Center Sp. z o.o. Sp. komandytowa ul. Langiewicza 28/U1 70-263 Szczecin 32.. "SONOMED" Sonomed Sp z o.o. ul.. ks. bp. Władysława Bandurskiego 98/U13 Szczecin *** 33. Dom Lekarski S.A w Szczecinie Ośrodek, ul. Gombrowicza 23, 70-785 Szczecin*** 34. SCANMED Kardiologia Sp. z o.o. ul. Armii Krajowej 18 30-150 Kraków należący do Kliniki Allenort z siedzibą w Warszawie Sp. z o.o ul. Mieszka I 7 72-600 Świnoujście Centrum Narodzin MAMMA - Szpital, 70-792 Szczecin, ul. Sowia 38 AMC ART MEDICAL CENTER SZPITAL,70-263 Szczecin, ul. Mariana Langiewicza 28/U1 SONOMED, 71-685 Szczecin, ul. ks. bp. Władysława Bandurskiego 98/U13 *** DOM LEKARSKI Specjalistyczny Ośrodek Zabiegowy ul. Gombrowicza 23, Szczecin *** DOM LEKARSKI - LECZENIE SZPITALNE al. Piastów 30, Szczecin *** Centrum kardiologii SCANMED ul. Kilińskiego 7 Szczecinek obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania ze zwłokami w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania ze zwłokami w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania ze zwłokami w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania ze zwłokami w I p. 2018 r. obiekt szpitalny nie kontrolowany w zakresie postępowania ze zwłokami w I p. 2018 r. nie ma prosektorium chłodnia zakładu pogrzebowego (13 miejsc) usługi dla szpitali świadczy: P.P.H.U. STANDARBUD - 35. Centrum Usług Medycznych DIALIZA SP. Z o.o. ul. Kilińskiego 7 w Szczecinku 36. Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej "SALUS" ul. Kościuszki 38c Szczecinek 37. Pomorski Ośrodek Diagnostyki Medycznej Podimed ul. Społdzielcza 8 Szczecinek *** - szpitale jednodniowe Oddział Nefrologii ul. Kilińskiego 7 Szczecinek Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej "SALUS" ul. Kościuszki 38c Szczecinek Centrum Okulistyczne i Chirurgii Oka ul. Kościuszki 38b Szczecinek nie ma prosektorium nie ma prosektorium nie ma prosektorium Zakład Pogrzebowy Atena Szczecinek ul. Kościuszki 36 5.3. Zakażenia szpitalne i ocena działalności zespołów kontroli zakażeń szpitalnych. Zakażenia szpitalne stanowią istotny problem związany zarówno z funkcjonowaniem podmiotów działalności leczniczej, jak też jakością świadczonych usług. W zapobieganiu zakażeniom duże znaczenie ma właściwy monitoring aktywnie prowadzony przez Zespoły Kontroli Zakażeń Szpitalnych w oparciu o mikrobiologiczną ocenę zagrożeń występujących w środowisku szpitalnym, który pozwala na ocenę skali zagrożenia w poszczególnych jednostkach szpitala oraz podjęcie działań przeciwepidemicznych. Istotne znaczenie w prowadzeniu stałego nadzoru mikrobiologicznego ma aktywność laboratoriów mikrobiologicznych stąd niekorzystnym zjawiskiem jest ich brak w niektórych szpitalach. W takich przypadkach szpitale zlecają badania mikrobiologiczne jednostkom zewnętrznym - 79

takie sytuacje występują w 60,53% szpitali. Tylko w 15 szpitalach w woj. zachodniopomorskim są laboratoria mikrobiologiczne, co stanowi 39,47%. W I półroczu 2018 r. do Państwowej Inspekcji Sanitarnej zostały zgłoszone 32 ogniska epidemiczne tj. o 13 więcej niż w I półroczu 2017 r., z których 22 wystąpiły w szpitalach w Szczecinie, po 2 ogniska w Policach, Koszalinie i Kołobrzegu oraz po 1 ognisku w szpitalach w Myśliborzu, Białogardzie, Nowogardzie i Drawsku Pomorskim. Ogniska wystąpiły w oddziałach chorób wewnętrznych (8 ognisk), anestezjologii i intensywnej terapii (7 zdarzeń), neurologii (3 ogniska), w Centrum Leczenia Urazów Wielonarządowych, oddziałach chirurgii, pediatrii, nefrologii, reumatologii i geriatrii po 2 przypadki oraz w oddziałach neonatologii i hematologii po 1 przypadku. Tab. 29. Zestawienie zbiorcze ognisk zakażeń szpitalnych w latach 2013-2018 (I półrocze) w woj. zachodniopomorskim. Rok Ilość ognisk zakażeń szpitalnych Łączna ilość zachorowań 2013 25 212 2014 14 77 2015 26 170 2016 29 106 Czynnik etiologiczny Pseudomonas aeruginosa oporny na karbapenemy Clostridium difficile (w tym 1 szczep hiperwirulentny 027/NAP1/B1) Rotawirusy Klebsiella pneumoniae ESBL Pseudomonas aeruginosa Nie zidentyfikowano Acinetobacter baumannii Clostridium difficile (wytwarzający toksyny A i B) Rotawirusy Klebsiella pneumoniae ESBL Pseudomonas aeruginosa oporny na karbapenemy Nie zidentyfikowano (prawdopodobnie etiologia wirusowa) Clostridium difficile (wytwarzający toksyny A i B) Klebsiella pneumoniae ESBL Rotawirusy Escherichia coli ESBL Pseudomonas aeruginosa oporny na karbapenemy Prątki grużlicy WZW typu C Świerzbowiec ludzki Varicella zoster wirus Zachorowanie grypopodobne Nie ustalono Klebsiella pneumoniae (7 - ESBL+; 1 - ESBL+, MBL+; 2 - MBL+ typ NDM) Pseudomonas aeruginosa oporny na karbapenemy Acinetobacter baumannii oporny na karbapenemy Clostridium difficile (wytwarzający toksyny A i B) Staphylococcus aureus MRSA 1 7 4 10 2 1 1 6 3 2 1 1 8 7 2 1 1 1 1 1 1 1 2 10 2 1 5 4 Źródło 22 7 17 15 80

Rok Ilość ognisk zakażeń szpitalnych Łączna ilość zachorowań Czynnik etiologiczny Enterococcus faecium VRE Rotawirusy Wirus grypy typu AH1N1 Salmonella enteritidis Bakterie z grupy coli Brak wspólnego czynnika etiologicznego (Streptococcus salivarius, Streptococcus mitis, Enterococcus columbie, Enterococcus faecalis) 1 1 2 1 1 1 Źródło 2017 38 207 2018 I półrocze 32 120 Clostridium difficile (wytwarzający toksyny A i B, w tym 1 szczep hiperwirulentny 027/NAP1/B1) Wirus grypy typu A Streptococcus pyogenes wrażl. na penicylinę, erytromycynę i klindamycynę Klebsiella pneumoniae (8 ESBL(+), 3 MBL(+) typ NDM, w tym w 1 przypadku koincydencja z C.difficile) Acinetobacter baumannii oporny na karbapenemy Rotawirusy Zachorowanie grypopodobne Pseudomonas aeruginosa oporny na karbapenemy Staphylococcus aureus MRSA Enterobacter aerogenes AmpC Enterobacter cloacae ESBL/AmpC Escherichia coli ESBL Salmonella spp. Nie ustalono Clostridium difficile wytwarzający toksyny A i B Wirus grypy (typ A -3, typ B -5) Klebsiella pneumoniae (4 ESBL(+), 5 MBL(+) typ NDM) Acinetobacter baumannii wrażliwy na antybiotyki Rotawirusy Pseudomonas aeruginosa oporny na karbapenemy Pseudomonas aeruginosa MBL Staphylococcus aureus MRSA Enterobacter cloacae ESBL Stenotrophomonas maltophilia 8 3 1 11 2 2 1 2 2 1 1 1 1 2 7 8 9 1 2 1 1 1 1 1 17 22 W analizie częstości występowania ognisk szpitalnych od 2014 r. zauważalna jest poprawa zgłaszalności ognisk. W I półroczu 2018 r. wśród zarejestrowanych 32 ognisk epidemicznych zakażeniu uległo 120 osób, wszystkie przypadki potwierdzono badaniami mikrobiologicznymi. Źródło zakażenia ustalono w 22 przypadkach (co stanowi 68,75% ogółu), przy czym potwierdzonym lub prawdopodobnym źródłem w większości ognisk był skolonizowany lub zakażony pacjent, odwiedzający oraz personel szpitala. Natomiast w I półroczu 2017 r. było zarejestrowanych 19 ognisk, w których źródło zakażenia ustalono w 11 przypadkach, co stanowi 62,10% ogółu zgłoszonych ognisk zakażeń. 81

Należy podkreślić, iż w I półroczu 2018 roku zgłoszono 5 ognisk szpitalnych, gdzie czynnikiem etiologicznym był szczep alarmowy Klebsiella pneumoniae MBL(+) typ NDM, zakażonych było 18 osób, w tym 13 osób skolonizowanych. We wszystkich przypadkach Laboratorium Referencyjne potwierdziło szczep alarmowy Klebsiella pneumoniae MBL (+) typ NDM. Ponadto zgłoszono 3 przypadki pojedyncze zakażonych tym patogenem. Zestawienie pozostałych czynników etiologicznych ognisk zakażeń szpitalnych przedstawia tab. 46. Najczęściej występującymi postaciami klinicznymi w ogniskach zakażeń szpitalnych w I półroczu 2018 r. były: zapalenia płuc, zakażenia dolnych dróg oddechowych, zakażenia układu moczowego, zakażenia przewodu pokarmowego oraz w pojedynczych przypadkach posocznica, zakażenie miejsca operowanego oraz wstrząs septyczny, natomiast w przypadku grypy objawy typowe dla tej jednostki chorobowej tj.: osłabienie ogólne, kaszel, gorączka, ból gardła, bóle mięśniowe. W sytuacji raportowania podejrzeń ognisk zakażeń szpitalnych każdorazowo w działania włączał się właściwy Zespół Kontroli Zakażeń Szpitalnych oraz wdrażane były stosowne procedury izolacji i pobierano badania bakteriologiczne. Wprowadzano podwyższony reżim sanitarny w oddziałach objętych ogniskiem uwzględniając zasady izolacji w zależności od drogi transmisji patogenów. Ponadto analizowano dotychczasowe procedury w oddziałach, prowadzono działania edukacyjne i wykonywano kontrolne badania mikrobiologiczne. W każdym zgłoszonym ognisku zakażenia w działaniach przeciwepidemicznych brał udział również właściwy Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny analizując tok postępowania zapobiegawczego wdrożonego przez Zespół w szpitalu. Ze względu na łatwość transmisji w środowisku szpitalnym, szczególnym nadzorem objęte były przypadki ognisk zakażeń wywołanych szczepami alarmowymi Klebsiella pneumoniae MBL (+) typ NDM. W I półroczu 2018 r. kontynuowano współpracę z członkami Zespołów ds. Kontroli Zakażeń Szpitalnych m.in. poprzez roczną weryfikację sprawozdawczości z zakresu czynników alarmowych w poszczególnych szpitalach oraz analizę raportów ognisk zakażeń szpitalnych przekazywanych przez PPIS woj. zachodniopomorskiego. Ponadto w związku z pojawiającymi się na terenie woj. zachodniopomorskiego zachorowaniami sporadycznymi oraz ogniskami epidemicznymi wywołanymi przez Gram ujemne pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae wytwarzającymi karbapenemazy typu KPC, w tym Klebsiella pneumoniae z genami oporności typu NDM, a także niekorzystną sytuacją epidemiologiczną w tym zakresie w innych województwach kontynuowano wzmożony nadzór przeciwepidemiczny w tym zakresie m.in. poprzez ocenę wdrożenia procedur postępowania w przypadku stwierdzenia zachorowań sporadycznych oraz ognisk epidemicznych wywołanych przez te patogeny i bieżące zgłaszanie każdego przypadku podejrzenia zakażenia/zakażenia Enterobacteriaceae wytwarzających karbapenemazy typu KPC, MBL (w tym NDM) oraz OXA-48 (w tym także przypadki nosicielstwa) do właściwego PPIS a następnie ZPWIS w Szczecinie. Ponadto w maju 2018 roku odbyły się praktyczne szkolenia z pracownikami pionu epidemiologii powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych dotyczące ognisk epidemicznych oraz patogenów alarmowych. 5.4. Przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie i ambulatoria. Wśród podmiotów działalności leczniczej świadczących usługi medyczne w systemie ambulatoryjnym najliczniejszą grupę stanowiły przychodnie, ośrodki, poradnie i ambulatoria. Na początku 2018 r. pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej na terenie woj. zachodniopomorskiego było 1097 podmiotów tej grupy, tj. o 1 więcej w stosunku do 2017 r. 82

Zgodnie z dyspozycją określoną w art. 207 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 160 z późn.zm.) w I półroczu 2018 roku podmioty działalności leczniczej, które nie zrealizowały programów dostosowawczych do końca 2017 r. wystąpiły do właściwych organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej z wnioskiem o wydanie opinii o wpływie niespełnienia wymagań określonych w programie dostosowania na bezpieczeństwo pacjentów- wydano 26 takich opinii dla przychodni. Należy podkreślić, iż we wszystkich wydanych opiniach właściwi państwowi inspektorzy sanitarni stosowali jednolite kryteria, uwzględniające główne obszary wpływające na bezpieczeństwo pacjentów, a niewykonanie programów dostosowawczych ocenione zostało jako mające nieznaczny wpływ na bezpieczeństwo. Egzekwowanie niespełnionych wymagań jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą odbywa się w nadzorze bieżącym poprzez prowadzenie postępowania administracyjnego w tym zakresie. W części podmiotów prowadzone były prace remontowe mające na celu poprawę stanu technicznego, funkcjonalnego i jakości świadczonych usług. Część placówek realizowało obowiązki nałożone decyzjami administracyjnymi właściwego Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego celem poprawy stanu sanitarnotechnicznego, funkcjonalnego i jakości świadczonych usług. We wszystkich skontrolowanych zakładach opieki ambulatoryjnej woj. zachodniopomorskiego opracowane i wdrożone były procedury przeciwepidemiczne, w tym: higienicznego mycia i dezynfekcji rąk, postępowania po ekspozycji, mycia narzędzi i sprzętu medycznego, sprzątania i dezynfekcji pomieszczeń, postępowania z brudną bielizną i odpadami. Dezynfekcja prowadzona była zgodnie z procedurami wewnętrznymi zakładu. Preparaty dezynfekcyjne dobierano właściwie pod względem przeznaczenia i spektrum działania. Roztwory dezynfekcyjne przygotowywane były przez personel zakładu w pomieszczeniu gospodarczym lub gabinecie zabiegowym z zastosowaniem środków ochrony indywidualnej. Zapas środków dezynfekcyjnych zapewniał ciągłość czynności dezynfekcyjnych. Większość podmiotów posiadała na wyposażeniu urządzenia do sterylizacji parą wodną pod ciśnieniem lub też stosowany był wyłącznie sprzęt jednorazowego użytku. Zakłady, które nie posiadały urządzeń sterylizujących miały podpisaną umowę w przedmiotowym zakresie z innymi placówkami. Sprzęt wielorazowego użytku poddawany był dezynfekcji, myciu i suszeniu, a następnie pakietowaniu i sterylizacji w miejscu lub w placówkach, z którymi została podpisana umowa w tym zakresie. W I półroczu 2018 r. upowszechniano w placówkach sterylizujących wyroby medyczne zaktualizowane wytyczne w tym zakresie z 2017 r. Utrzymanie czystości bieżącej i porządku odbywało się w systemie mieszanym tj. za proces ten w części obiektów odpowiedzialny był zatrudniony personel, natomiast w części usługi sprzątania powierzano firmom specjalistycznym. Skontrolowane placówki wytwarzające odpady medyczne posiadały umowy na ich odbiór z wyspecjalizowanymi i uprawnionymi firmami. Dokumentacja dotycząca gospodarki odpadami prowadzona była na bieżąco. Odpady segregowano w miejscu ich powstawania, gromadząc wykorzystywany jednorazowy sprzęt medyczny o ostrych zakończeniach w specjalistycznych pojemnikach zamykanych, oznaczonych prawidłowo o pojemności dostosowanej do ilości wytwarzanych odpadów. Odpady medyczne do czasu ich przekazania do spalarni przechowywano w urządzeniach chłodniczych przeznaczonych wyłącznie do tego celu lub wyznaczonych pomieszczeniach. Postępowanie z odpadami medycznymi było zgodne z opracowanymi procedurami. Odpady komunalne gromadzone były w oznakowanych workach foliowych i odbierane przez pracowników przedsiębiorstw komunalnych. 83

5.5. Działalność lecznicza wykonywana przez praktykę zawodową. Na początku 2018 r. pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej w woj. zachodniopomorskim było 2583 podmiotów prowadzących działalność leczniczą wykonywaną przez praktykę zawodową tj. indywidualnych, indywidualnych specjalistycznych, grupowych praktyk lekarskich i dentystycznych oraz praktyk pielęgniarek i położnych, w których udzielane były świadczenia medyczne w systemie ambulatoryjnym. Liczba podmiotów do nadzoru w stosunku do 2017 r. zmniejszyła się o 4. Większość kontrolowanych podmiotów posiadało opracowane procedury dostosowane do specyfiki praktyk w zakresie: higienicznego mycia i dezynfekcji rąk, postępowania po ekspozycji, postępowania z odpadami medycznymi (instrukcje stanowiskowe), postępowania w przypadku skażenia powierzchni materiałem biologicznym, mycia i dezynfekcji powierzchni, sprzątania i dezynfekcji pomieszczeń, postępowania ze sprzętem po zakończonym sprzątaniu, mycia i dezynfekcji narzędzi i sprzętu medycznego, postępowania z brudną bielizną. Sporadycznie występowały nieprawidłowości w tym zakresie, które egzekwowano wystawiając stosowne zalecenia pokontrolne i dokonując rekontroli w podmiotach. Utrzymaniem czystości bieżącej i porządku zajmowali się najczęściej pracownicy zatrudnieni w praktykach lub ich właściciele. Prace porządkowe oraz mycie i dezynfekcja powierzchni prowadzone były zgodnie ze zdefiniowaną procedurą. Zakłady posiadały umowy z firmami wykonującymi usługi w zakresie odbioru, transportu i utylizacji odpadów niebezpiecznych. Placówki posiadają wydzielone pomieszczenia gospodarcze lub miejsca do przechowywania sprzętu do sprzątania i środków czystościowych. Sprzęt był podzielony w zależności od stref czystości mikrobiologicznej. Wykorzystywany jest również sprzęt jednorazowy (nakładki na mopy, ściereczki). Zaopatrzenie w środki czystościowe i dezynfekcyjne było wystarczające. Sposób postępowania z narzędziami wielokrotnego użytku naruszającymi ciągłość tkanek w większości kontrolowanych podmiotów nie budził zastrzeżeń. Narzędzia medyczne wielorazowego użytku poddawane były dezynfekcji, myciu, pakietowaniu i sterylizacji w miejscu praktyki lub poza miejscem praktyki na podstawie umowy zawartej z innymi placówkami świadczącymi usługi w tym zakresie. Zgodnie z art. 5 ust.1 i ust.1a ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (t. j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1446) dot. przestrzegania zakazu palenia i właściwego oznakowania obiektu - obiekty służby zdrowia są oznakowane w sposób widoczny etykietą i znakiem graficznym określającym zakaz palenia na terenie obiektu. VI. WARUNKI SANITARNO HIGIENICZNE ŚRODOWISKA PRACY 6.1. Nadzór bieżący nad zakładami pracy. Jednym z ważnych obszarów działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest nadzór bieżący nad środowiskiem pracy, którego efektem jest podejmowanie przez pracodawców działań minimalizujących niekorzystny wpływu czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy na zdrowie osób pracujących. Na terenie województwa zachodniopomorskiego w I półroczu 2018 roku skontrolowano 1386 zakładów pracy, tj. 13,7% ogółu zakładów będących w ewidencji (wg stanu na dzień 31.12.2017r.), w których przeprowadzono 1557 kontroli. Bieżący nadzór sanitarny prowadzony był m.in. w zakresie oceny warunków higienicznosanitarnych środowiska pracy, wprowadzania do obrotu i stosowania substancji chemicznych i ich mieszanin, w tym produktów biobójczych, 84

występowania w środowisku pracy czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym oraz szkodliwych czynników biologicznych. W związku ze stwierdzonymi podczas przeprowadzonych czynności kontrolnych nieprawidłowościami wydano 427 decyzji, zawierających 1804 nakazy (Ryc. 6). Ryc. 6. Najczęstsze nakazy ujęte w decyzjach administracyjnych wydanych w I półroczu roku 2017 i 2018. W I półroczu 2018r. nie było konieczności unieruchamiania stanowisk pracy ze względu na stwierdzone warunki zagrażające bezpieczeństwu zdrowia i życia pracowników. W poszczególnych zakładach pracy, w zależności od charakteru pracy, produkcji czy technologii, mogą występować zagrożenia związane z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, mające negatywny wpływ na zdrowie osób pracujących. W 150 skontrolowanych zakładach pracy występowały przekroczenia NDS/NDN czynników szkodliwych dla zdrowia, co stanowiło 10,8% ogółu skontrolowanych zakładów. W ww. zakładach narażonych na czynniki szkodliwe było 3430 pracowników (Ryc. 7). W związku z powyższym wydano 19 decyzji dot. obniżenia stężeń i natężeń czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy. Ryc. 7. Pracownicy pracujący w przekroczeniach NDS/NDN czynników szkodliwych w środowisku pracy w I półroczu roku 2017 i 2018. W wyniku przeprowadzonych działań kontrolnych poprawiono warunki pracy pracowników, przede wszystkim w wyniku sukcesywnego wdrażania programów działań technicznych i organizacyjnych zmierzających do zmniejszenia narażenia na działanie czynników szkodliwych, głównie hałasu, na stanowiskach pracy, obniżenia stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, zapewniania pomieszczeń pracy oraz urządzeń z nimi 85

związanych odpowiednich do rodzaju wykonywanej pracy w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne korzystanie, a także zapewnienia pomieszczeń higienicznosanitarnych wraz z wyposażeniem dostosowanym do rodzaju wykonywanej pracy oraz liczby zatrudnionych pracowników. 6.2. Ocena narażenia na czynniki rakotwórcze lub mutagenne Działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej rokrocznie skupiają się m.in. wokół zakładów, w których pracownicy narażeni są na czynniki o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Długotrwałe narażenie pracowników na działanie ww. czynników może prowadzić do rozwoju zmian nowotworowych, które mogą ujawnić W I półroczu 2018 roku skontrolowano 85 zakładów, przeprowadzając 87 kontroli, podczas których stwierdzono poniższe nieprawidłowości dotyczące braku lub braku aktualnych: rejestru prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym oraz rejestru pracowników pracujących w narażeniu na działanie ww. czynników; badań i pomiarów w zakresie czynników rakotwórczych i mutagennych; przekazania właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu informacji dot. występowania w miejscu pracy substancji chemicznych i ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. 6.3. Ocena narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne Obecność szkodliwych czynników biologicznych na stanowiskach pracy, a co za tym idzie zagrożenia dla zdrowia pracowników, stanowi bardzo istotny problem z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Pełniąc nadzór nad przestrzeganiem przepisów z ww. zakresu w I półroczu 2018 roku przeprowadzono w 341 zakładach 344 kontrole. Podczas przeprowadzonych czynności kontrolnych stwierdzono następujące nieprawidłowości dotyczące braku lub braku aktualizacji: oceny ryzyka zawodowego; rejestru pracowników pracujących w narażeniu na czynniki biologiczne z grupy 3 oraz rejestru prac narażających pracowników na działanie szkodliwego czynnika biologicznego z grupy 3 zagrożenia; procedur i instrukcji; zastosowania znaku ostrzegającego przed zagrożeniem biologicznym; braku zaproponowania pracownikom wykonującym prace związane z narażeniem na szkodliwy czynnik biologiczny z grupy 3 zagrożenia uodpornienia się przy użyciu dostępnych szczepionek. 6.4. Nadzór nad substancjami chemicznymi i ich mieszaninami Substancje chemiczne i ich mieszaniny stosowane były prawie we wszystkich obiektach objętych nadzorem. W I półroczu 2018 roku przeprowadzono 617 kontroli podmiotów produkujących, importujących, wprowadzających do obrotu oraz stosujących substancje chemiczne oraz ich mieszaniny, w tym również produkty biobójcze. Wyniki kontroli zestawiono na Ryc. 8 i 9. W ramach sprawowanego nadzoru wydano 2 decyzje nakazujące wycofanie z obrotu produktów biobójczych, ze względu na brak wymaganego pozwolenia na obrót. 86

Ryc. 8. Najczęściej stwierdzane uchybienia podczas kontroli podmiotów wprowadzających do obrotu substancje chemiczne i ich mieszaniny w I półroczu roku 2017 i 2018. Ryc. 9. Najczęściej stwierdzane uchybienia podczas kontroli podmiotów stosujących w działalności zawodowej substancje chemiczne i ich mieszaniny w I półroczu roku 2017 i 2018. 6.5. Choroby zawodowe. Zagrożenia, będące przyczynami chorób zawodowych wśród pracowników, mogą występować w każdym zakładzie pracy. Podstawą do stwierdzenia choroby zawodowej jest wykazanie ścisłego związku przyczynowego pomiędzy charakterem wykonywanej pracy, a powstałymi objawami chorobowymi, przy czym rozpoznana jednostka chorobowa musi być bezwzględnie ujęta w wykazie chorób zawodowych stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30.06.2009r. w sprawie chorób zawodowych. W województwie zachodniopomorskim w I półroczu 2018 roku stwierdzono 51 przypadków chorób pochodzenia zawodowego (Ryc. 10). 87

Ryc. 10. Liczba stwierdzonych chorób zawodowych w stosunku do liczby zgłoszonych podejrzeń w I półroczu w latach 2013 2018. Na rycinie 11 zestawiono najczęściej stwierdzane choroby zawodowe w I półroczu roku 2018 w porównaniu do I półrocza roku 2017. Podobnie jak w latach ubiegłych były to choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa (49% ogólnej liczby stwierdzonych chorób zawodowych), z których największą liczbę stanowiła borelioza (96% ogólnej liczby stwierdzonych zawodowych chorób zakaźnych lub pasożytniczych). Ryc. 11. Najczęściej stwierdzone choroby zawodowe w I półroczu roku 2017 i 2018. Choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich Zespół wibracyjny Obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu typu Przewlekłe choroby obwodowego układu Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie Astma oskrzelowa POCHP Pylice płuc 0 2 2 3 1 2 2 2 1 2 0 1 0 1 0 1 1 0 7 12 20 25 0 5 10 15 20 25 30 I półrocze 2017 I półrocze 2018 88

VII. ŚRODKI ZASTĘPCZE Analiza danych dotyczących zgłaszanych przypadków zatruć lub podejrzeń zatruć środkami zastępczymi wskazuje, iż w I półroczu 2018 roku zaobserwowano wzrost liczby przypadków w porównaniu do I półrocza roku 2017 (z 34 przypadków w roku 2017 do 44 w roku 2018) (Ryc. 12). Zdecydowany wzrost liczby przypadków zatruć / podejrzeń zatruć zaobserwowano wśród osób w wieku od 19 do 23 r.ż. (Ryc. 13). Odnotowano 1 zatrucie zbiorowe na terenie powiatu gryfickiego. Nie odnotowano przypadków śmiertelnych. Ryc. 12. Liczba zgłoszeń zatruć/podejrzeń zatruć środkami zastępczymi w I półroczu roku 2017 i 2018 w poszczególnych miesiącach półrocza. Ryc. 13. Liczba zgłoszeń zatruć/podejrzeń zatruć środkami zastępczymi w I półroczu roku 2017 i 2018 z podziałem na grupy wiekowe. W I półroczu 2018 roku nie stwierdzono podmiotów oferujących w sprzedaży środki zastępcze. Rokrocznie zwiększa się jednakże liczba postępowań prowadzonych w stosunku do osób fizycznych podejrzanych o wprowadzanie do obrotu środków zastępczych (I półrocze 89

2017r. 28 postepowań, I półrocze 2018r. 49). W wyniku prowadzonego postępowania wydano 1 decyzję o zakazie wprowadzania do obrotu środków zastępczych. W ramach działalności oświatowo edukacyjnej Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie związku z wystąpieniem masowego zatrucia tzw.,,dopalaczami na początku czerwca 2018 na terenie pow. gryfickiego polecił Państwowemu Powiatowym Inspektorom Sanitarnym jeszcze przed rozpoczęciem wypoczynku letniego przez młodzież wzmożyć działania profilaktyczne na terenie całego województwa w zakresie używania substancji psychoaktywnych jakimi są nowe narkotyki. Do 29.06.2018 r. pracownicy Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej przeprowadzili łącznie 30 prelekcji dla młodzieży w zakresie profilaktyki używania środków zastępczych. Ponadto ZPWIS w dniu 07.06.2018 r. wystosował za pośrednictwem PPIS pisma do pomiotów medycznych z prośbą o ścisłą współpracę w zakresie zgłaszania zatruć oraz podejrzeń zatruć środkami zastępczymi. Poproszono również starostów, prezydentów i burmistrzów miast woj. zachodniopomorskiego o zamieszczenie informacji na temat skutków używania,,dopalaczy na stronach internetowych urzędów. Dodatkowo ZPWIS w Szczecinie widząc potrzebę dalszej edukacji, wziął udział w konferencji w zakresie nowych narkotyków kierowaną do inspektorów bezpieczeństwa i higieny pracy. Konferencja odbyła się 15.06.2018r. w siedzibie Krajowej Izbie Administracji Skarbowej. Uczestnikami było 50 inspektorów. Dzięki przekazanym informacjom inspektorzy zdobyli wiedzę dzięki, której będą mogli podczas szkoleń informować pracowników firm, będących często również rodzicami o zagrożeniach jakie niosą za sobą używanie,,dopalaczy. Działania edukacyjne kontynuowane były w czasie wakacji zgodnie z wytycznymi Wojewody zachodniopomorskiego. Wnioski: 1. Popularność nowych narkotyków, jest wciąż aktualnym problemem z zakresu zdrowia publicznego. 2. Działania edukacyjne i profilaktyczne winny być skierowano, oprócz dzieci i młodzieży, również do osób dorosłych wśród, których zwiększa się liczba zgłaszanych przypadków zatruć lub podejrzeń zatruć środkami zastępczymi. VIII. DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE HIGIENY RADIACYJNEJ Nadzór w zakresie ochrony radiologicznej na terenie województwa zachodniopomorskiego sprawowany jest przez Zachodniopomorskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Szczecinie, który jest organem I instancji w tym zakresie i prowadzony jest wielotorowo zarówno w odniesieniu do pracowników, osób z ogółu ludności jak również w zakresie ochrony radiologicznej pacjenta. W I połowie 2018 roku na terenie województwa zachodniopomorskiego pod nadzorem Zachodniopomorskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Szczecinie (ZPWIS) znajdowało się 888 aparatów rentgenowskich w jednostkach stosujących promieniowanie jonizujące do celów medycznych w tym najwięcej rentgenowskich aparatów stomatologicznych 624 (70,27%). W I połowie 2018 roku wydano 44 zezwolenia na uruchamianie i stosowanie aparatów rtg do celów medycznych oraz wydano 24 zezwolenia na uruchamianie pracowni rtg. Liczbę aparatów pod nadzorem Zachodniopomorskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Szczecinie oraz liczbę aparatów na które wydano zezwolenia w I połowie 2018 roku przedstawia tabela 30. 90

Tab. 30. Liczba aparatów rentgenowskich w województwie zachodniopomorskim. Przeznaczenie aparatów rentgenowskich Liczba aparatów rtg w województwie zachodniopomorskim pod nadzorem ZPWIS Liczba aparatów rtg na które wydano zezwolenia w I połowie 2018 r. Radiologia zabiegowa 67 5 Tylko do zdjęć 111 10 Do prześwietleń oraz do zdjęć i prześwietleń 24 0 Mammografy 21 0 Stomatologiczne punktowe 479 16 Stomatologiczne panoramiczne 145 10 Densytometry 9 1 Tomografy komputerowe 31 2 Pozytonowa tomografia emisyjna -PET/CT 1 0 Suma 888 44 Niezmiernie istotnym elementem dla prowadzonego postępowania diagnostycznego jest zapewnienie nowoczesnej aparatury rentgenowskiej. Wyeksploatowana aparatura utrudnia, a niekiedy wręcz uniemożliwia postawienie właściwej diagnozy medycznej i powoduje otrzymywanie zwiększonych dawek promieniowania, dlatego też jednym z zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej była ocena jakości aparatury rtg w kontekście ochrony pacjenta. Przeprowadzone kontrole miały bezpośredni wpływ na naprawę lub wyłączenia z eksploatacji niesprawnego sprzętu albowiem wystąpiły przypadki, że nie wszystkie stosowane aparaty rentgenowskie były w pełni sprawne. W I połowie 2018 roku przeprowadzono 97 kontroli w zakresie higieny radiacyjnej w 95 obiektach. W 43 obiektach stwierdzono nieprawidłowości. Wydano ogółem 175 decyzji w tym: 68 decyzji zezwalających na stosowanie aparatów rtg oraz decyzji na uruchamianie pracowni rentgenowskich, 4 decyzje - zgody na prowadzenie działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące w celach medycznych, 13 decyzji wygaszających zezwolenia na stosowanie aparatów rtg oraz pracowni rtg, 14 decyzji nakazujących usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości, 1 decyzję dot. odstąpienia od nałożenia kary, 8 decyzji nie dotyczących naruszeń - zmieniające wcześniej wydane decyzje, odmowę wydania zmiany decyzji oraz umarzającą postępowanie, 67 decyzji płatniczych - rachunków zobowiązujących do pokrycia kosztów kontroli. W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano 3 decyzje z rygorem natychmiastowej wykonalności, dotyczące m. in.: 91

wstrzymania stosowania 4 aparatów rentgenowskich do czasu usunięcia stwierdzonych podczas kontroli nieprawidłowości, odsunięcia od pracy w narażeniu na działanie promieniowania 29 osób do czasu uzyskania orzeczeń lekarskich o braku przeciwwskazań do pracy w narażeniu na działanie promieniowania, odbyciu szkolenia bhp, uzyskaniu certyfikatu potwierdzającego zdanie egzaminu z dziedziny ochrony radiologicznej pacjenta. Najczęściej stwierdzanymi nieprawidłowościami podczas kontroli przeprowadzonych w jednostkach stosujących aparaturę rtg do celów medycznych było nieregularne prowadzenie pomiarów dawek indywidualnych lub pomiarów dozymetrycznych w środowisku pracy jak również niewykonywanie lub nieregularne wykonywanie testów podstawowych kontroli fizycznych parametrów urządzeń radiologicznych oraz przekroczenie wartości granicznych uzyskanych wyników testów specjalistycznych. Urządzenia medyczne wytwarzające promieniowanie, mogą w sposób niekorzystny wpływać na stan zdrowia pacjentów jak również osób je obsługujących. Dlatego ważne jest, aby w warunkach narażenia pracowników zapewnić prowadzenie pomiarów dawek indywidualnych albo pomiarów dozymetrycznych w środowisku pracy, celem dokonywania dla każdego roku kalendarzowego oceny narażenia pracowników, jak również, aby aparatura medyczna była sprawna, a jej stan techniczny regularnie monitorowany. Aby to osiągnąć, w rentgenodiagnostyce, a więc tam gdzie stosuje się promieniowanie jonizujące wprowadzono obowiązek wykonywania testów kontroli fizycznych parametrów aparatury radiologicznej. Testy to zespół pomiarów fizycznych, mających na celu sprawdzenie aktualnego stanu urządzenia radiologicznego pod względem bezpieczeństwa stosowania oraz prawidłowego działania. Aparaty rentgenowskie podczas ekspozycji emitują promieniowanie jonizujące, które jest czynnikiem szkodliwym w środowisku pracy człowieka. W I połowie 2018 roku wykonano eksploatacyjne specjalistyczne testy kontroli fizycznych parametrów przy 23 aparatach rentgenowskich (17 przy aparatach rentgenowskich stomatologicznych do zdjęć wewnątrzustnych i 6 przy aparatach rentgenowskich do zdjęć) oraz przy 9 monitorach służących do prezentacji i opisu obrazów rentgenowskich. W wyniku wyżej przeprowadzonych pomiarów stwierdzono niedopuszczalne odchylenia fizycznych parametrów dla: aparatu rentgenowskiego do zdjęć przyłóżkowych, stosowanego w jednostce w Policach, z zakresu natężenia oświetlenia pola symulującego pole promieniowania rentgenowskiego, 5 monitorów do prezentacji obrazów medycznych, stosowanych w jednostkach stomatologicznych, z zakresu jednorodności i krzywej skali szarości, 2 monitorów do prezentacji obrazów medycznych, stosowanych w jednostkach stomatologicznych, z zakresu krzywej skali szarości. Podczas przeprowadzanych kontroli wykonywane są również pomiary w celu oceny skuteczności osłon chroniących przed promieniowaniem jonizującym w pracowniach rentgenowskich oraz pomiary promieniowania rentgenowskiego na stanowiskach pracy. W I połowie 2018 roku wykonano pomiary mocy dawek promieniowania jonizującego na stanowiskach pracy w 106 pracowniach rentgenowskich oraz w ich otoczeniu. Na stanowiskach pracy w pracowniach rentgenowskich oraz w otoczeniu pracowni nie stwierdzano mocy dawek promieniowania jonizującego mogących prowadzić do przekroczenia dawek granicznych, osłony przed promieniowaniem jonizującym 92

w pracowniach rtg były wykonane zgodnie z zatwierdzonymi przez Zachodniopomorskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Szczecinie projektami osłon stałych. Ponadto wydano: 83 opinie dotyczące projektów nowo budowanych lub adaptowanych pracowni RTG, 7 opinii dot. budowy linii elektroenergetycznych i stacji elektroenergetycznych wysokiego napięcia oraz 3 opinie dot. stacji bazowych telefonii komórkowej. W I połowie 2018 roku wpłynęło 8 wniosków interwencji w tym: 3 wnioski dotyczące przeprowadzenia pomiarów pola elektromagnetycznego, osób obawiających się negatywnego wpływu na zdrowie promieniowania elektromagnetycznego emitowanego m.in. przez stacje telefonii komórkowej - obawy mieszkańców były bezzasadne, albowiem przeprowadzone pomiary nie wykazały przekroczenia dopuszczalnych wartości natężenia pola elektromagnetycznego określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobu sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Ponadto przeprowadzono pomiary pola elektromagnetycznego, które również nie wykazały przekroczenia dopuszczalnych wartości natężenia pola elektromagnetycznego określonych w w/w rozporządzeniu na wniosek, który wpłynął w grudniu 2017 roku, również w tym przypadku obawy wnioskodawcy były bezzasadne, 1 wniosek dotyczący demontażu anten stacji bazowych telefonii komórkowej w Szczecinie, przeprowadzone pomiary nie wykazały przekroczenia dopuszczalnych wartości natężenia pola elektromagnetycznego określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobu sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883), o czym poinformowano wnioskodawcę, 1 wniosek dotyczący stosowania stomatologicznego aparatu rentgenowskiego bez wymaganego zezwolenia, przeprowadzona kontrola wykazała zasadność wniosku, jednakże odstąpiono od nałożenia na kierownika jednostki administracyjnej kary pieniężnej, gdyż waga naruszenia prawa była znikoma, 1 wniosek dotyczący budowy stacji bazowej telefonii komórkowej oraz 1 wniosek dotyczący wykonywania testów podstawowych i pełnienia nadzoru inspektora ochrony radiologicznej, udzielono informacji wnioskodawcom w tym zakresie. Ponadto w związku z informacją uzyskaną od Wojewódzkiego Centrum Zarzadzania Kryzysowego w Szczecinie odnotowano jedno zdarzenia radiacyjnego na terenie województwa, spółki przy ul. Kuźnickiej w Policach. Przeprowadzona kontrola wykazała, że w kontenerze na złom znajduje się 5 elementów metalowych nieznanego pochodzenia, które emitują promieniowanie jonizujące. Przeprowadzone podczas kontroli pomiary promieniowania jonizującego nie wykazały przekroczenia mocy dawki dla strefy awaryjnej. Elementy metalowe emitujące promieniowanie jonizujące zostały zabrane celem unieszkodliwienia przez pracowników Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych Przedsiębiorstwo Państwowe Otwock-Świerk. W I połowie 2018 roku przeprowadzono pomiary pól elektromagnetycznych na stanowiskach pracy dla celów BHP przy 6 urządzeniach. Przeprowadzone pomiary nie wykazały niebezpiecznego lub nadmiernego narażenia na pola elektromagnetyczne pomimo występowania stref ochronnych. 93

W I połowie 2018 roku zgodnie z zatwierdzonym przez Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki w Warszawie harmonogramem, przeprowadzono badania w podstawowej placówce pomiarów skażeń w kierunku zawartości izotopów cezu 137 w 22 próbkach (20 próbkach środków spożywczych oraz 2 próbkach wody). W wyniku przeprowadzonych pomiarów nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych zawartości izotopu cezu 137 w przebadanych próbkach. IX. WARUNKI SANITARNE W SZKOŁACH I INNYCH PLACÓWKACH OŚWIATOWO - WYCHOWAWCZYCH ORAZ WARUNKI POBYTU DZIECI I MŁODZIEŻY W TYCH PLACÓWKACH 9.1. Informacje wstępne. W I półroczu 2018r. Państwowa Inspekcja Sanitarna obejmowała nadzorem 2630 szkół, placówek oświatowo wychowawczych oraz wypoczynku w tym: 2315 placówek stałych, 315 turnusów wypoczynku zimowego, W 2315 skontrolowanych placówkach stałych uczyło się lub przebywało 131 223 dzieci i młodzieży oraz studentów. W okresie ferii zimowych w 315 skontrolowanych placówkach wypoczynku dla dzieci i młodzieży na terenie województwa zachodniopomorskiego wypoczywało łącznie 11 996 uczestników. 9.2. Funkcjonalność budynków. Wszystkie skontrolowane szkoły i placówki oświatowe zlokalizowane są w budynkach spełniających wymagania w zakresie funkcjonalności określone dla obiektów użyteczności publicznej przeznaczonych na stały lub czasowy pobyt ludzi. 9.3. Stan techniczny oraz sanitarny budynków. W ramach prowadzonego nadzoru nad szkołami, placówkami oświatowymi oraz wypoczynku pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzili 997 kontroli w trakcie których ocenie poddano 59% placówek stałych oraz 45% sezonowych. Spośród skontrolowanych szkół i placówek wszystkie oceniono jako funkcjonujące w dobrym stanie technicznym. Wyniki kontroli wykazują tendencję systematycznej poprawy zarówno infrastruktury jak i stanu sanitarno - technicznego szkół i placówek, pomimo nie zapewnienia przez organy prowadzące środków finansowych na pełną realizację potrzeb remontowych. W I połowie 2018r. przeprowadzono modernizacje w 33 szkołach i placówkach dotyczące m. in. sal dydaktycznych bloków żywieniowych, sportowych oraz zaplecza sanitarnego. Ponadto, w nadzorowanych placówkach w I połowie 2018r. nastąpiły zmiany organizacyjne: utworzono 2 Zespoły Szkół i Placówek Oświatowych, 1 Szkołę Podstawową, 1 Szkołę Muzyczną I Stopnia oraz 1 Zespół Szkolno Przedszkolny, 94

zlikwidowano 2 Zespoły Szkół Ponadimnazjalnych, 1 Gimnazjum oraz 1 Szkołę Podstawową. W związku ze stwierdzonymi podczas prowadzonych kontroli sanitarnych naruszeniami przepisów bezpieczeństwa sanitarnego i higieny w zakresie higieny dzieci i młodzieży wydano 185 decyzji administracyjne oraz 188 decyzji płatniczych. Podstawą wydania decyzji administracyjnych najczęściej były nieprawidłowości polegające na niespełnieniu wymagań technicznych i sanitarnych określonych w obowiązujących przepisach w obiektach oraz pomieszczeniach w których odbywa się nauka lub pobytu dzieci i młodzieży jak również na terenach należących do placówek. W szczególności dotyczyło to: sal lekcyjnych i innych sal zajęć dla dzieci i młodzieży tj. ścian i sufitów oraz powierzchni podłogowych 59, ciągów komunikacyjnych w budynkach oświatowych tj. nawierzchni schodów, zabezpieczeń kaloryferów i/lub szatni, ścian i sufitów 46, stanu sanitarno higienicznego pomieszczeń sanitarnych, w tym: sprawności technicznej armatury sanitarnej, wyposażenia w środki higieniczne 35, warunków do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego 16, stanu sanitarno-technicznego dróg, dojść i ogrodzenia 6, stanu sanitarno-higienicznego i technicznego w pokojach mieszkalnych 2, placów zabaw, rekreacyjnych/boisk sportowych 7, dostosowania mebli do wzrostu uczniów, zapewnienia certyfikowanych mebli i sprzętu sportowego 8, planów lekcji 2, pracowni komputerowych, chemicznych i innych pracowni zawodowych 2, innych 65 dot.: braku osłon na grzejnikach, zapewnienia standardów dostępności do umywalek, zapewnienia właściwego ogrzewania w pomieszczeniu sanitarnym dla uczniów w szkole, zapewnienia właściwego stanu techniczno-sanitarnego stolarki drzwiowej pomieszczeń w budynku szkoły, nieczynnych punktów świetlnych, braku właściwej wentylacji w salach lekcyjnych oraz pomieszczeniach sanitarnych, stanu sanitarno-technicznego stolarki okiennej, zapewnienia właściwego stanu technicznego mebli edukacyjnych, zapewnienia osłon na punktach świetlnych, wydanie opinii w formie decyzji o spełnieniu wymagań dla żłobka, brak bieżącej ciepłej wody w pomieszczeniu higieniczno sanitarnym, Ponadto, w zakresie higieny żywności, żywienia i przedmiotów użytku oraz higieny komunalnej w wyniku stwierdzenia nieprawidłowości zostało wydanych 50 decyzji administracyjnych dotyczących: niewłaściwego oznakowania potraw pod względem oznakowania alergenów, doprowadzenia do właściwego stanu technicznego pomieszczeń przy basenie ( podłogi w pomieszczeniu dozowania środków chemicznych przy pływalni; ścian i sufitów w pomieszczeniach: higieniczno sanitarnym dla konserwatorów obsługujących pływalnię oraz osób sprzątających, przed natryskami dla chłopców, z na natryskami dla chłopców oraz w pomieszczeniach z kabinami dla chłopców), złego stanu sanitarno technicznego bloku żywieniowego, jakości wody pitnej, jakości wody w basenach, 95

jakości wody w kąpieliskach w zbiornikach naturalnych, postępowania z odpadami, braku procedur HACCP. W I półroczu 2018r. skierowano 32 wystąpienia pokontrolne do organów samorządowych prowadzących placówki, dotyczących nieprawidłowości stwierdzonych podczas prowadzonych kontroli w zakresie przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne dotyczące higieny pomieszczeń i wymagań w stosunku do sprzętu używanego w szkołach i innych placówkach oświatowo wychowawczych. Zgodnie z uzasadnionymi i udokumentowanymi wnioskami stron ( dyrektorów szkół i placówek/organów prowadzących placówki ) zmieniono terminy wykonania nałożonych obowiązków w 60 decyzjach administracyjnych. Jako główne przyczyny podawano: uzgodnione z organami prowadzącymi szkoły i placówki terminy realizacji obowiązków decyzji administracyjnych zgodne z ich możliwościami finansowymi, ustalone przez organy samorządowe harmonogramy prac remontowych na dany rok, szeroki zakres prowadzonych robót, zaplanowane prace termomodernizacyjne, rozbudowy placówek, itp., nieprzewidziane sytuacje, które wymagają podjęcia priorytetowych działań niezgodnych z ustalonymi wcześniej harmonogramami, zmiany organizacyjne w placówkach. W do końca czerwca 2018r. zostały wyegzekwowane obowiązki nałożone w 76 decyzjach administracyjnymi, w tym 49 z lat ubiegłych. Wyniki kontroli wykazują tendencję stałej i systematycznej poprawy w zakresie: stanu sanitarnego higienicznego sal lekcyjnych, zajęć, ciągów komunikacyjnych ( ścian i sufitów, stolarki okiennej, powierzchni podłogowych ), stanu sanitarno higienicznego toalet, w tym sprawności technicznej, zapewnienia właściwej wentylacji, armatury oraz wyposażenia w środki higieniczne, stanu sanitarnego i technicznego pomieszczeń w bursach i internatach (wentylacji, sufitów, powierzchni podłogowych, stolarki okiennej i drzwiowej, wymiany tapczanów ), zainstalowania właściwej wentylacji w pomieszczeniach sanitarnych, odsłonięcia /zapewnienia wentylacji grawitacyjnej w salach lekcyjnych, stanu technicznego i sanitarnego pionów żywienia, warunków do prowadzenia żywienia, zapewnienia procedur HACCP, zapewnienia stolików i krzeseł oraz sprzętu sportowego z certyfikatami dla szkół i placówek, tygodniowego rozkładu zajęć lekcyjnych w zakresie jego równomierności, poprawy szlaków komunikacyjnych wokół budynków ( nawierzchni, ogrodzenia), infrastruktury do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego (w tym oddanie do użytku nowych boisk, poprawy stanu technicznego boisk i terenów rekreacyjnych, wymiany powierzchni podłogowych sal gimnastycznych oraz modernizacji zaplecza sanitarno - higienicznego), wymiany instalacji centralnego ogrzewania oraz zapewnienie osłon na grzejnikach, poprawy warunków sanitarno technicznych w warsztatach szkolnych ( ścian, sufitów, posadzek, warunków socjalnych dla uczniów ). 9.4. Warunki do utrzymania higieny w szkołach placówkach oświatowowychowawczych. W liczbie 855 skontrolowanych szkół i placówek: 96

w ewidencji skontrolowanych właściwe warunki do utrzymania higieny osobistej* ogółem brak bieżącej ciepłej wody brak wyposażenia w środki higieny osobistej zaniedbania czystości i porządku niewłaściwy stan techniczny wydano decyzje administracyjne wydano zalecenia pokontrolne liczba kwota 851 podłączonych jest do wodociągu miejskiego/gminnego, 4 posiadają własne ujęcie wody, 759 podłączonych jest do sieci kanalizacyjnej centralnej miejskiej/gminnej, 96 nie posiada podłączenia do sieci kanalizacyjnej w tym: 84 szkoły i placówki oświatowe nieczystości ciekłe z instalacji sanitarnej odprowadzają do bezodpływowych zbiorników w ziemi czyli tzw. szamb natomiast 12 do własnych oczyszczalni ścieków. We wszystkich skontrolowanych szkołach i placówkach ocenie poddano warunki do utrzymania higieny osobistej dla uczniów, 815 zapewniło prawidłowe tj. takie w których dzieci i młodzież mają dostęp do bieżącej ciepłej wody, mydła w dozownikach, suszarek do rąk lub ręczników jednorazowych, papieru toaletowego w kabinach WC. Niewłaściwe warunki do utrzymania higieny osobistej stwierdzono w 40 szkołach i placówkach i dotyczyły głównie: niewłaściwego stanu technicznego w pomieszczeniach sanitarnych 33, braku bieżącej ciepłej wody przy wszystkich umywalkach 5, zaniedbania czystości i porządku 3, Ponadto, w 4 placówkach stwierdzono niezachowanie standardów dostępności do urządzeń sanitarnych. W stosunku do 30 placówek prowadzone jest postępowanie administracyjne, wydano decyzje administracyjne na poprawę stanu technicznego pomieszczeń sanitarnych w celu zapewnienia właściwych warunków do utrzymania higieny osobistej dzieci i młodzieży, w 5 placówkach wydano zalecenia pokontrolne oraz nałożono 4 mandaty karne na kwotę 900 zł. Tab. 31. Warunki do utrzymania higieny osobistej w szkołach. LICZBA PLACÓWEK skontrolowanych, w których stwierdzono niewłaściwe warunki do utrzymania higieny osobistej w tym w których w wyniku kontroli, w zakresie warunków do utrzymania higieny osobistej nałożono mandaty karne 2315 855 815 40 5-3 33 30 5 4 900 9.5. Infrastruktura do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego. Stan infrastruktury do realizacji zajęć z wychowania fizycznego w 307 skontrolowanych szkołach na terenie woj. zachodniopomorskiego jest bardzo zróżnicowany: 6 szkół posiadało jedynie salę gimnastyczną, 13 jedynie sale zastępcze lub rekreacyjne, 20 jedynie boisko sportowe, 29 salę gimnastyczną wraz z boiskiem, 42 salę zastępczą/ rekreacyjną z boiskiem, 8 salę gimnastyczną i salę zastępczą /rekreacyjną z boiskiem, 1 salę gimnastyczną i salę zastępczą /rekreacyjną bez boiska, 97

Liczba placówek skontrolowanych salę(e) gimnastyczną(e) salę(e) gimnastyczną(e) z boiskiem salę (e) zastępczą (e) / rekreacyjną (e) * z boiskiem z boiskiem bez boiska z boiskiem bez boiska zawsze po zajęciach WF sporadycznie po zajęciach WF tylko po dodatkowych zajęciach sportowych salę(e) zastępczą(e) / rekreacyjną(e) * boisko(a) sportowe nie używane nieczynne Liczba placówek nieposiadających infrastruktury do prowadzenia zająć z wf Liczba placówek, w których niezależnie od posiadanej infrastruktury zajęcia WF prowadzi się na korytarzach Korzystanie z infrastruktury poza placówką 160 posiada szkolny zespół sportowy z boiskiem, 12 posiada szkolny zespół sportowy bez boiska, 16 placówek nie posiada infrastruktury do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego, 19 niezależnie od posiadanej infrastruktury zajęcia z wychowania fizycznego prowadzi na korytarzach, 93 szkół korzysta z infrastruktury do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego poza placówką ( sal gimnastycznych, hal sportowych, siłowni, fitness klubu, basenów, innej sali specjalistycznej ). Również stan sanitarno techniczny posiadanej przez szkoły bazy sportowej jest zróżnicowany. Rezultatem prowadzonej działalności kontrolno - nadzorowej było wydanie nakazów w 16 decyzjach administracyjnych dot. zapewnienia prawidłowych warunków do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego natomiast 7 zapewnienia prawidłowego stanu sanitarno technicznego nawierzchni, placów zabaw, rekreacyjnych/boisk sportowych. Pomimo stałej poprawy bazy sportowej do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego w szkołach ( modernizacje istniejącej infrastruktury oraz oddawanie nowej ) nadal warunki do utrzymania higieny po przeprowadzonych zajęciach z wychowania fizycznego oraz sportowych nie są satysfakcjonujące: jedynie w 12 szkołach wszystkich typów zawsze po zajęciach uczniowie korzystają z natrysków funkcjonujących przy salach gimnastycznych, w 26 korzystają sporadycznie, 80 jedynie po dodatkowych zajęciach sportowych, w 53 są nieużywane, 1 nieczynne. Tab. 32. Warunki do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego w szkołach. POSIADANIE INFRASTRUKTURY DO PROWADZENIA ZAJĘĆ WF liczba placówek posiadających: tylko salę(e) gimna styczn ą (e) i salę(e) zastępczą( e) / rekreacyj ną(e) * szkolny zespół sportowy** natryskownie czynne, z bieżącą ciepłą wodą używane 307 6 13 20 29 42 8 1 160 12 12 26 80 53 1 16 19 93 98

9.6. Ochrona placów zabaw, terenów rekreacyjnych, terenów sportowych przed zanieczyszczeniem odchodami zwierząt. Na terenie woj. zachodniopomorskiego przy 855 skontrolowanych szkołach i placówkach zlokalizowane są place zabaw i/lub tereny rekreacyjne i/lub tereny sportowe. Skontrolowano je w zakresie zapewnienia właściwej ochrony przed zanieczyszczeniem odchodami zwierząt tj.: ogrodzenia terenu, jego prawidłowego stanu technicznego, zastosowania i egzekwowania zakazu wprowadzania zwierząt na teren placówki, zabezpieczenia piaskownic pokryciem w czasie przerw w użytkowaniu ( po zakończeniu zabawy / zajęć sportowych), wygrabiania nieczystości, wymiany piasku przed rozpoczęciem sezonu zabaw w piaskownicy: przy żłobkach funkcjonuje 75 oraz przy przedszkolach 266 placów zabaw/terenów rekreacyjnych, wszystkie zapewniają właściwą ochronę przed zanieczyszczeniami poza 1, niezapewniającą ochronę przed zanieczyszczeniami, przy szkołach podstawowych, gimnazjach, liceach ogólnokształcących, ponadgimnazjalnych szkołach zawodowych, szkołach specjalnych, zespołach szkół zlokalizowanych jest 58 placów zabaw i/terenów rekreacyjnych, 37 tereny sportowe oraz 197 place zabaw i/lub tereny rekreacyjne oraz tereny sportowe, wszystkie poza 3 zapewniały właściwą ochronę przed zanieczyszczeniami, przy pozostałych placówkach stałych w tym świetlicach środowiskowych, świetlicach wiejskich, specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych, placówkach opiekuńczowychowawczych, schroniskach młodzieżowych, placówkach wsparcia dziennego funkcjonuje 109 placów zabaw i/lub terenów rekreacyjnych, przy 3 terenach sportowych, przy 7 placu zabaw i/lub tereny rekreacyjne oraz terenach sportowych, zapewniły właściwą ochronę przed zanieczyszczeniami, na terenach należących do placówek wypoczynku zorganizowanych jest 40 placów zabaw / terenów rekreacyjnych, 0 terenów sportowych oraz 140 placów zabaw i/lub terenów rekreacyjnych oraz terenów sportowych, wszystkie zapewniły właściwą ochronę przed zanieczyszczeniami. W stosunku do placówek, które nie spełniły wymagań sanitarno - higienicznych oraz technicznych wydano 3 decyzje administracyjne dotyczące: nawierzchni drogi betonowej na terenie placu zabaw mocno wyeksplatowanej, nierównej z licznymi ubytkami, nawierzchni placu zabaw - polieturanowej wyeksplatowanej, miejscami nierównej z odklejonymi płytkami zmurszałych odcinków konstrukcji drewnianej na styku osadzenia w gruncie, widocznych zadr i ubytków na drewnianym siedzisku ławki elementu urządzenia, braku porządku i czystości, złego stanu technicznego urządzeń i sprzętu na placu zabaw, niezapewnienia właściwej ochrony placu zabaw przed zanieczyszczeniami, uszkodzone ogrodzenie. Za bieżący nieprawidłowy stan sanitarno higieniczny nałożono 1 mandat karny na łączną sumę 200 zł. tj.: braku porządku i czystości w miejscu przeznaczonym na odpady wysypujące się śmieci oraz zbędny sprzęt z worków, basen z kulkami dla dzieci zabrudzony z kurzem oraz uszkodzeniami materiału w narożnikach. 99

9.7. Ergonomia w placówkach nauczania i wychowania. W 2018r. w ramach podejmowanych działań mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego dzieciom i młodzieży w szkołach i placówkach pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej skontrolowali na zgodność z wymaganiami ergonomii dostosowanie mebli do wzrostu uczniów (Tab. 33). Tab. 33. Dostosowanie mebli do wzrostu uczniów. DOSTOSOWANIE MEBLI SZKOLNYCH/PRZEDSZKOLNYCH DO WZROSTU UCZNIÓW/PRZEDSZKOLAKÓW Oceniono dostosowanie mebli do wzrostu uczniów Stwierdzono niewłaściwe liczba skontrolowanych placówek liczba ocenionych oddziałów liczba ocenionych stanowisk w ilu placówkach w ilu oddziałach ile stanowisk 403 1704 30237 8 13 87 W 403 placówkach, w tym: 184 przedszkolach, 176 szkołach podstawowych, 7 gimnazjach, 6 liceach ogólnokształcących, 4 szkołach ponadgimnazjalnych oraz 26 zespołach szkół oceniono 30237 stanowisk pracy dzieci i młodzieży, w liczbie tej: 87 badanych korzystało z mebli niedostosowanych do wzrostu w tym w przedszkolach 83 oraz 4 szkołach podstawowych wydano 8 decyzji administracyjnych. Dodatkowym utrudnieniem w procesie zapewnienia uczniom odpowiednich mebli jest system klas-pracowni, w tym pracowni komputerowych ( jeśli nie mają krzeseł obrotowych) z tych samych krzeseł korzystają uczniowie różnych grup wiekowych. Wśród przyczyn wymienić należy także wyposażenie placówek w meble starego typu oraz brak stałych sal lekcyjnych przyporządkowanych danym klasom. Aby zapobiegać dysfunkcjom układu ruchu między innymi z powodu noszenia zbyt ciężkich tornistrów/plecaków szkoły mają obowiązek zapewnienia uczniom miejsca na pozostawienie podręczników i przyborów szkolnych. W tym zakresie wszystkie skontrolowane szkoły warunek ten spełniły, zgodnie z rozporządzeniem MEN. 9.8. Higieniczna ocena rozkładów zajęć lekcyjnych. W 2018r. Państwowa Inspekcja Sanitarna prowadziła również nadzór nad higieną procesów nauczania. Pracownicy PIS dokonali analiz tygodniowych rozkładów zajęć lekcyjnych pod kątem ich równomierności w 245 szkołach - 2298 oddziałach. Wyniki analiz przedstawiono poniżej. Tab.34. Wyniki przeprowadzonych analiz tygodniowych rozkładów lekcyjnych. OCENA ROZKŁADÓW LEKCJI Liczba skontrolowanych szkół Liczba skontrolowanych oddziałów w ilu szkołach Stwierdzono niewłaściwe w ilu oddziałach 245 2298 15 121 W 15 szkołach w 121 oddziałach tygodniowe rozkłady zajęć dydaktyczno wychowawczych nie zapewniały równomierności obciążenia uczniów zajęciami w 100

w ewidencji skontrowanych ogółem do dyspozycji jednej szkoły wspólne z inną placówką w tym samym obiekcie ogółem w tym bez dostępu do bieżącej ciepłej wody w niewłaściwym stanie sanitarnym bez zastrzeżeń sanitarnych i technicznych Liczba szkół, w których poznu zapewniono w pomieszczeniach zastępczych na terenie placówki Liczba szkół, w których poznu jest świadczona poza terenem placówki poszczególnych dniach tygodnia. Nieprawidłowości stwierdzono w: szkołach podstawowych - 13 w 117 oddziałach oraz zespołach szkół 2 w 4 oddziałach. Jako nieprawidłową oceniono różnicę pomiędzy poszczególnymi dniami tygodnia większą niż 1 godzina. W związku z tym korygowano nieprawidłowości na bieżąco, wydawano zalecenia dostosowania tygodniowych rozkładów zajęć lekcyjnych do obowiązujących przepisów. Wobec 2 placówek prowadzono postępowanie administracyjne. Dyrektorzy szkół jako przyczyny występujących nieprawidłowości przy opracowaniu tygodniowych rozkładów zajęć lekcyjnych podawali: dwuzmianowość pracy szkoły, zbyt dużą liczbę oddziałów w stosunku do zbyt małej liczby sal dydaktycznych w placówce i konieczność dostosowania do posiadanych warunków lokalowych, posiadanie wspólnej infrastruktury do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego oraz wspólne sale lekcyjne w zespołach szkół w których funkcjonują szkoły podstawowe, gimnazja, licea ogólnokształcące lub/i szkoły zawodowe, obowiązującą podstawę programową, obowiązkowe zajęcia pozalekcyjne, konieczność pracy w grupach językowych, informatycznych i w zajęciach z wychowania fizycznego, konieczność dowozu dzieci do szkół liniami PKS oraz gimbusami, konieczność zatrudniania nauczycieli dochodzących lub dojeżdżających (nauczyciele pracują w 2 lub więcej szkołach), specjalistyczne profile szkół np.: szkoły sportowe, szkoły zawodowe uwzględniono w planie okienka na dojazd do hal, basenów, boisk sportowych lub miejsc praktyk. 9.9. Warunki realizacji profilaktycznej opieki na uczniami. W I połowie 2018r. Państwowa Inspekcja Sanitarna prowadziła nadzór nad warunkami realizacji profilaktycznej opieki na uczniami. Wyniki przedstawiono poniżej Tab. 35. Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami w szkole. Liczba placówek Liczba szkół posiadających gabinety profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej w tym gabinety Niezgodne z wymogami technicznymi 469 300 216 205 11 0 0 0 216 65 19 Wszystkie skontrolowane (300) szkoły zapewniały uczniom możliwość korzystania z gabinetów profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej. W liczbie tej 216 placówek posiadało gabinety profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej na terenie szkoły, 205 do dyspozycji jednej szkoły, 11 wspólnie z inną placówką w tym samym obiekcie. 101

W ewidencji Skontrolowanych na miejscu dowożone zapewnione poza placówką ogółem obiady pełne posiłki jednodaniowe ogółem z obiadów pełnych z posiłków jednodaniowych liczba placówek liczba korzystających liczba placówek liczba korzystających Liczba dzieci i młodzieży korzystających z posiłków dofinansowywanych W 65 szkołach podstawową opiekę zdrowotną zapewniono w pomieszczeniach zastępczych na terenie placówki, np.: gabinetach psychologów, pedagogów, pokojach nauczycielskich, gdzie opieka medyczna sprawowana była przez pielęgniarkę - zadaniowo. 19 placówek ze względu na warunki lokalowe niepozwalające na wydzielenie gabinetu lub oddzielnego pomieszczenia do świadczenia podstawowej opieki zdrowotnej korzystało z usług NZOZ, przychodni rodzinnych lub ośrodków zdrowia z którymi dyrektorzy szkół podpisali porozumienie na jej świadczenie. 9.10. Dożywianie dzieci i młodzieży. Tab. 36. Dożywianie dzieci w szkołach. Liczba placówek posiłki przygotowyw ane Placówki skontrolowane, w których stwierdzono Wydawanie ciepłych posiłków liczba placówek liczba dzieci i młodzieży korzystających Organizowani e śniadań szkolnych* Podawanie napoju** 469 286 112 131 6 246 166 80 19 850 14 315 5535 23 813 120 18 779 5576 9.11. Wypoczynek dzieci i młodzieży. W I połowie 2018r. w woj. zachodniopomorskim w ramach ferii zimowych zorganizowano 315 form wypoczynku dla dzieci i młodzieży, w tym: 132 odbyło się w obiektach całorocznych świadczących usługi hotelarskie, 39 w obiektach sezonowych, 144 w miejscu zamieszkania, Łącznie wypoczywało w nich 11 996 dzieci i młodzieży, natomiast w skontrolowanych placówkach z wypoczynku skorzystało 4362 uczestników. W ramach nadzoru nad wypoczynkiem zimowym skontrolowano 138 organizatorów. Przeprowadzono w nich 142 kontroli sanitarnych. W okresie ferii zimowych do Państwowej Inspekcji Sanitarnej zgłoszono 1 interwencję, nieuzasadnioną. Wszystkie skontrolowane placówki zapewniły prawidłowe warunki sanitarne uczestnikom wypoczynku w zakresie higieny dzieci i młodzieży. Winnych zaniedbań z zakresu higieny żywności, żywienia i przedmiotów użytku ukarano 4 mandatami karnymi na łączną sumę 1500 zł., wydano 1 decyzję administracyjną na poprawę stanu sanitarno higienicznego placówek wypoczynku w zakresie higieny komunalnej oraz 2 decyzje płatnicze. Większość form wypoczynku odbywała się w obiektach hotelarskich lub innych w których świadczone są usługi hotelarskie 132 i w miejscu zamieszkania 144, najmniej 39 w obiektach używanych okazjonalnie do wypoczynku. Zadania w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa sanitarnego wypoczywającym dzieciom i młodzieży realizowano we współpracy ze wszystkimi odpowiedzialnymi za to zadanie służbami, inspekcji, instytucjami i jednostkami administracyjnymi. 102

X. DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE HIGIENY ŻYWNOŚCI, ŻYWIENIA I PRZEDMIOTÓW UŻYTKU 10.1. Stan sanitarny obiektów żywności, żywienia (z wyodrębnieniem produkcji pierwotnej) oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością i produktów kosmetycznych. Nadzorem sanitarnym na terenie województwa zachodniopomorskiego w I półroczu 2018r. objęto 27 501 obiektów ogółem, w tym: 1089 zakładów produkcji żywności (m.in. piekarnie, ciastkarnie, inne wytwórnie,); 4401 producentów produkcji pierwotnej; 13 043 obiektów obrotu żywnością (m.in. sklepy spożywcze, środki transportu); 8432 zakładów żywienia zbiorowego (m.in. zakłady małej gastronomii, bloki żywienia w szpitalach, stołówki szkolne i przedszkolne); 345 wytwórni i miejsc obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością; 191 obiektów produkcji, konfekcjonowania i obrotu produktami kosmetycznymi. W okresie sprawozdawczym 1386 obiektów uzyskało decyzję zatwierdzającą wydaną na podstawie art. 63 ust 1 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia (j. t. Dz. U. 2018.1541). Łącznie skontrolowano 5690 zakładów, przeprowadzając w nich 7842 kontroli sanitarnych, które najczęściej dotyczyły: nieprzestrzegania podstawowych zasad sanitarno-higienicznych; niewłaściwych warunków przechowywania żywności; podejrzenia wystąpienia zatrucia pokarmowego; niewłaściwych warunków sanitarno-technicznych; niewłaściwego zagospodarowania odpadów; używania do produkcji przeterminowanej żywności; wprowadzania do obrotu żywności o niewłaściwej jakości zdrowotnej; obecności szkodników w pomieszczeniach należących do pionu żywienia. Przedstawiciele Państwowej Inspekcji Sanitarnej, w związku z otrzymanymi zgłoszeniami interwencyjnymi, przeprowadzili 734 kontroli sanitarnych, które miały na celu wyjaśnienie niniejszych zgłoszeń. Interwencje zgłaszane przez petentów dotyczyły m.in.: wystąpienia dolegliwości żołądkowo - jelitowych po spożyciu przygotowywanych w zakładach potraw; nieprawidłowego stanu sanitarnego pomieszczeń i wyposażenia zakładów; braku odzieży ochronnej pracowników uczestniczących w procesie produkcji; nieprzestrzegania zasad bezpieczeństwa żywności w prowadzonych procesach technologicznych; braku udostępnionych konsumentowi informacji o składnikach, w tym składników alergennych zawartych w serwowanych posiłkach; zakupu suszonych grzybów bez wymaganych atestów; wydawania pacjentom szpitala zaniżonych porcji posiłków; niewłaściwej gospodarki odpadami z zakładu; nieprzestrzegania zasad higieny przy przygotowywaniu i podawaniu posiłków; wprowadzania do obrotu środków spożywczych o niewłaściwej jakości zdrowotnej; 103

braku zabezpieczenia zakładu przed szkodnikami lub ich obecności w środkach spożywczych; braku orzeczeń lekarskich dla celów sanitarno epidemiologicznych o braku przeciwwskazań do wykonywania prac, przy których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby. Wydano 1169 decyzji nakazujących usunięcie stwierdzonych uchybień, w tym 14 decyzji unieruchomienia / przerwania działalności produkcyjnej oraz handlowej zakładów, a także 86 decyzji zakazujących wprowadzenia produktów do obrotu. Przyczyny unieruchomienia zakładów: bardzo zły stan sanitarno-techniczny pomieszczeń produkcyjnych oraz obecność szkodników w zakładzie; nadmierne zanieczyszczenie zbadanych próbek lodów bakteriami z rodziny Enterobacteriaceae. W 804 przypadkach winnych zaniedbań w zakresie braku przestrzegania podstawowych wymagań sanitarnych ukarano mandatami na sumę 192 200 zł. Skierowano do Sądu 4 wnioski o ukaranie przedsiębiorcy za: spowodowanie zagrożenia bezpieczeństwa zdrowia i życia osób przebywających w ośrodku podczas turnusu, w czasie którego doszło do nieprzestrzegania podstawowych zasad higieny w obiekcie; brak dokonania wpłaty mandatu w ustawowym terminie; odmową przyjęcia mandatu karnego (2 przypadki). Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie w I półroczu 2018r. rozpatrując wnioski PPIS woj. zachodniopomorskiego nałożył na przedsiębiorców 33 kary pieniężne na łączną kwotę 39 400 zł, z uwagi na naruszenie art. 103 ust 1 ww. ustawy tj.: nieprzestrzeganie wymagań w zakresie znakowania wprowadzanych do obrotu środków spożywczych; rozpoczęcie działalności bez złożenia wniosku o wpis do rejestru zakładów lub o zatwierdzenie zakładu i wpis do rejestru zakładów; prowadzenie działalności w zakresach niezgodnych z decyzjami Państwowych Powiatowych Inspektorów Sanitarnych zatwierdzających obiekty żywnościowe; sprzedaż w jednostce systemu oświaty środków spożywczych innych niż określone w przepisach wydanych na podstawie art. 52c ust. 6 pkt 1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (j.t. Dz.U.2018.1541) tj. w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach (Dz.U. z 2016r., poz. 1154); prowadzenie działalności w zakresie zbiorowego żywienia dzieci i młodzieży w jednostce systemu oświaty w ramach żywienia zbiorowego stosowano środki spożywcze nieodpowiadające wymaganiom określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 52c ust. 6 pkt 2 ww. ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia. W ramach nadzoru nad jakością zdrowotną produktów pobrano do badań laboratoryjnych 2476 próbek żywności, materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz produktów kosmetycznych pochodzących z zakładów produkcyjnych, ze sklepów specjalistycznych i sklepów spożywczych, w których sprzedaż kosmetyków była 104

sprzedażą dodatkową. Jakość zdrowotną zakwestionowano w 123 próbkach produktów spożywczych oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. W każdym przypadku podjęto stosowne działania nadzorowe i administracyjne. Nie kwestionowano wyników próbek produktów kosmetycznych. Podczas czynności kontrolnych dokonywano m.in. oceny: warunków sanitarno-higienicznych i technicznych produkcji, dystrybucji, sprzedaży, transportu środków spożywczych, produktów kosmetycznych oraz materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością; jakości zdrowotnej produkowanej i wprowadzanej do obrotu żywności, materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością krajowych oraz importowanych poprzez ocenę wizualną i/lub badanie laboratoryjne próbek żywności pobieranych w ramach urzędowej kontroli żywności i monitoringu, zachowania ciągłości łańcucha chłodniczego; wdrażania i skutecznego stosowania systemów kontroli wewnętrznej w obiektach żywności i żywienia, zasad dobrej praktyki higienicznej (GHP), dobrej praktyki produkcyjnej (GMP) oraz systemu HACCP; identyfikalności surowców i gotowych produktów; prawidłowego znakowania żywności, materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością oraz produktów kosmetycznych; warunków produkcji i obrotu kosmetykami, w tym zakresie prawidłowości ich znakowania; monitorowania wycofanej z obrotu żywności, materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością w ramach systemu wczesnego ostrzegania o niebezpiecznej żywności; realizacji zamierzeń zaplanowanych corocznie w polityce przedsięwzięć w oparciu o wytyczne GIS. Do najczęściej stwierdzanych podczas kontroli nieprawidłowości w zakładach produkcji i obrotu należały: nieprzestrzeganie zasad higieny przez personel; nieprawidłowy stan techniczny pomieszczeń należących do pionu żywienia; brudno utrzymane urządzenia i sprzęt produkcyjny; niewłaściwe warunki przechowywania artykułów spożywczych m.in. brak zachowanej segregacji, przechowywanie gotowych półproduktów z surowcami; brak prowadzenia bieżących zapisów w dokumentacji dotyczącej kontroli wewnętrznej zgodnie z zasadami systemu HACCP; wprowadzanie do obrotu środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia lub upływie daty minimalnej trwałości, nieoznakowanych, bądź przechowywanych niezgodnie z zaleceniami producentów; nieskuteczne zabezpieczenie zakładów przed obecnością szkodników. W celu poprawy warunków sanitarno-technicznych obiektów decyzjami administracyjnymi zobowiązano przedsiębiorców m.in. do: doprowadzenia do właściwego stanu technicznego powierzchni ścian, podłóg, sufitówi drzwi w pomieszczeniach produkcyjnych i magazynowych; poprawy stanu technicznego urządzeń i sprzętu produkcyjnego; zapewnienia stanowiska do mycia i dezynfekcji rąk oraz stanowiska do mycia żywności; wdrożenia i przestrzegania, bądź zweryfikowania obowiązującego w zakładzie systemu kontroli wewnętrznej, opartego na kontroli systemu HACCP; 105

zapewnienia prawidłowego znakowania żywności w tym udostępnienia konsumentom informację dot. substancji lub produktów powodujących alergie lub reakcje nietolerancji zawartych w posiłkach podawanych w zakładach. 10.2. Jakość zdrowotna środków spożywczych, materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, kosmetyków oraz badania sanitarne. Tab. 37. Sprawozdanie za I półrocze 2018 rok z badań fizykochemicznych i mikrobiologicznych środków spożywczych, kosmetyków i próbek sanitarnych woj. zachodniopomorskie. Grupa asortymentowa Mięso, podroby i przetwory mięsne Drób, podroby i produkty drobiarskie; jaja i ich przetwory Ryby, owoce morza i ich przetwory Mleko i przetwory mleczne Ziarno zbóż i przetwory zbożowomączne Wyroby cukiernicze i ciastkarskie Liczba próbek zbadanych 106 160 87 Miód i produkty 5 pszczelarskie Orzechy w tym arachidy 1 Liczba próbek zdyskwalifikowanych % próbek zdyskwalifikowanych 493 75 15,21 81 1 1,23 472 16 3,39 Przyczyny dyskwalifikacji poszczególnych próbek zawyżona liczba Enterobacteriaceae niewłaściwe cechy organoleptyczne obecność Salmonella spp. w 25g- 5 próbek zawyżona liczba Bacillus cereus-10 próbek obecność szkodników-1 próbka Warzywa (w tym strączkowe) 127 2 1,57 niewłaściwe cechy organoleptyczne, pestycydy Owoce 76 Grzyby 2 1 50 obecność szkodników Napoje alkoholowe 1 Wody mineralne i niewłaściwe cechy 44 1 2,27 napoje bezalkoholowe organoleptyczne Tłuszcze roślinne 13 1 7,69 związki polarne Ziarna roślin oleistych 2 1 50 obecność szkodników Koncentraty obecność pozostałości po 28 1 3,57 spożywcze szkodnikach Majonezy, musztardy, sosy 8 Zioła, przyprawy niewłaściwe cechy 53 1 1,89 organoleptyczne Kawa, herbata, kakao, herbatki owocowe i ziołowe Wyroby garmażeryjne i kulinarne 162 Środki spożywcze 75 20 1 5 ponadnormatywna zawartość ochratoksyny A 106

specjalnego przeznaczenia żywieniowego Suplementy diety 81 Substancje dodatkowe i pomagające w 9 przetwarzaniu Sól spożywcza i jej zamienniki 10 Razem środki spożywcze 2116 101 4,77 Badania sanitarne 211 1 0,47 zmiotki obecność szkodników Próbki kontrolne posiłków 29 Materiały przeznaczone do kontaktu z żywnością 27 Kosmetyki przekroczona ogólna liczba 44 2 4,55 drobnoustrojów Ogółem 2427 104 4,29 W I półroczu 2018 roku w ramach urzędowej kontroli i monitoringu zbadano ogółem 2427 próbek, z czego zakwestionowano 104 próbki, co stanowi 4,29% wszystkich próbek zbadanych. Z ogólnej puli próbek przebadano: 2116 próbek środków spożywczych z czego zakwestionowano 101 próbek, co stanowi 4,77% próbek zbadanych, 27 próbek materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością, w tej grupie nie zakwestionowano żadnej próbki. 44 próbek kosmetyków, z których 2 próbki zakwestionowano. 211 próbek sanitarnych (w tym 168 wymazy i 43 próbki zmiotek), z czego zakwestionowano 1 próbkę. 29 próbek kontrolnych posiłków, w tej grupie nie kwestionowano żadnej próbki. Próbki zakwestionowano w poniższych zakresach: mikrobiologicznym - ze względu na zawyżoną liczbę bakterii z rodzaju Enterobacteriaceae, zawyżoną liczbę Bacillus cereus, obecność Salmonella spp. w 25 g, co jest niezgodne z Rozporządzeniem Komisji (WE) nr 2073/2005 z dnia 15 listopada 2005r. w sprawie kryteriów mikrobiologicznych dotyczących środków spożywczych, (Dz. Urz. UE L 338 z 22.12.2005) z późn. zm. ponadnormatywna zawartość ochratoksyny A co jest niezgodne z Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1881/2006 z dnia 19.12.2006r. ustalające najwyższe dopuszczalne poziomy niektórych zanieczyszczeń w środkach spożywczych (Dz. U. WE L 364 z 20.12.2006r. z późn. zm.) ponadnormatywna zawartość pestycydu dimetoatu przekroczenie zawartości związków polarnych w tłuszczach przeznaczonych do smażenia badanie organoleptyczne - ze względu na niewłaściwe cechy organoleptyczne obecność żywych szkodników lub ich pozostałości- w środkach spożywczych obecność zanieczyszczeń biologicznych- obecność żywych szkodników i ich pozostałości w badaniach sanitarnych (zmiotki) co jest niezgodne z załącznikiem II rozdział I i IX 107

Rozporządzenia (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29.04.2004r w sprawie higieny środków spożywczych (Dz.U. UE L 139 z 30.04.2004 z póź. zm.) 10.2.1.Jakość zdrowotna krajowych środków spożywczych. W I półroczu 2018 roku zbadano ogółem 1925 próbek środków spożywczych i substancji dodatkowych produkcji krajowej. Zakwestionowano 98 próbek za niewłaściwą jakość, co stanowi 5,09% wszystkich krajowych próbek zbadanych. Za niewłaściwą jakość mikrobiologiczną zakwestionowano 90 próbek w tym: 75 próbek za zawyżoną liczbę bakterii z rodzaju Enterobacteriaceae, 10 próbek za zawyżoną liczbę Bacillus cereus, 5 próbek za obecność Salmonella spp. w 25 g. Za niewłaściwe cechy organoleptyczne zostały zakwestionowane 2 próbki: 1 próbka kapusty kiszonej zakwalifikowanej do grupy Warzywa w tym strączkowe, 1 próbka wody mineralnej z grupy Wody mineralne i napoje bezalkoholowe, Za obecność żywych szkodników lub ich pozostałości zakwestionowano 4 próbki: 1 próbka ciastek ze słonecznikiem zakwalifikowanej do grupy Ziarno zbóż i przetwory zbożowo-mączne, 1 próbka grzybów suszonych z grupy Grzyby, 1 próbka ziarna dyni z grupy Ziarno roślin oleistych oraz 1 próbka koncentratu paczków z grupy Koncentraty spożywcze Wykonano 211 badań próbek sanitarnych (wymazy, zmiotki). Wśród próbek sanitarnych zakwestionowano 1 próbkę zmiotek za obecność żywych szkodników i ich pozostałości, co stanowi 0,47 % badanych próbek sanitarnych. Zbadano 29 próbek kontrolnych posiłków, z których żadna nie była zakwestionowana. W I półroczu 2018 roku przyczyną kwestionowania próbek środków spożywczych była ich niewłaściwa jakość mikrobiologiczna spowodowana zawyżoną liczbą Enterobacteriaceae, zawyżoną liczbę Bacillus cereus, obecność Salmonella spp. w 25 g, niewłaściwe cechy organoleptyczne oraz obecność zanieczyszczeń biologicznych (szkodniki i ich pozostałości) W badaniach sanitarnych przyczyną kwestionowania była obecność żywych szkodników i ich pozostałości. Próbki do badań pobierane były z obrotu handlowego i od producentów województwa zachodniopomorskiego zgodnie z założonym planem. 10.2.2.Jakość zdrowotna środków spożywczych pochodzących z importu z krajów trzecich i Unii Europejskiej. W I półroczu 2018 roku zbadano ogółem 191 próbek środków spożywczych w tym 80 próbek pochodzących z importu z krajów trzecich (I) i 111 próbek z Unii Europejskiej (UE). W ramach badanych próbek zakwestionowano za niewłaściwe cechy organoleptyczne: 1 próbkę bagietka z masłem czosnkowym z grupy Ziarno zbóż i przetwory zbożowomączne (UE) oraz 1 próbkę pieprzu z grupy Zioła, przyprawy (I). Natomiast za ponadnormatywna zawartość ochratoksyny A zakwestionowano 1 próbkę kawy ziarnistej z grupy Kawa, herbata, kakao, herbatki owocowe i ziołowe (I). 10.2.3.Jakość zdrowotna materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością oraz kosmetyków. W I półroczu 2018 roku przebadano łącznie 71 próbek materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością oraz kosmetyków. 108

Materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością przebadano ogółem 27 próbek w tym 3 próbek produkcji krajowej, 18 próbek z importu (kraje trzecie) i 4 próbek z Unii Europejskiej. W/w próbki przebadano w kierunku: migracji globalnej, migracji specyficznej do Tenaxu, migracji pierwiastków szkodliwych dla zdrowia (Pb i Cd), oceny przekazywania zapachu i smaku przy bezpośrednim kontakcie, migracji specyficznej formaldehydu, migracji pierwszorzędowych amin aromatycznych (PAAs) oraz oceny znakowania. Wśród materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością ocenianych pod względem jakości zdrowotnej przebadano: 5 próbek wyrobów ceramicznych 5 próbek wyrobów szklanych 16 próbek wyrobów z tworzyw sztucznych w tym 9 próbek w kierunku amin aromatycznych i 2 próbki w kierunku migracji specyficznej do Tenaxu. 1 próbkę wyrobów melaminowych W ramach kontroli przebadano ogółem 44 próbek kosmetyków w tym 15 próbek w kierunku mikrobiologicznym i 29 próbek w kierunku badań chemicznych. Przebadano 27 próbek krajowych z obrotu i produkcji, 12 próbek z Unii Europejskiej oraz 5 próbki z importu. Dwie próbki zostały zakwestionowane z uwagi na przekroczoną ogólną liczbę drobnoustrojów co stanowi 13,3% próbek badanych mikrobiologicznie. Kosmetyki zbadano w kierunku: zawartości formaldehydu, odczynu ph, zawartości kwasu tioglikolowego, zawartości nadtlenku wodoru, składu, identyfikacji barwników utleniających, znakowania oraz badań mikrobiologicznych. Każdorazowo po otrzymaniu kwestionowanych wyników badań bezzwłocznie podejmowano właściwe działania nadzorowe. Do Krajowego Punktu Kontaktowego systemu RASFF WSSE w Szczecinie zgłosiła 1 powiadomienie informacyjne, dotyczące: kapusty pekińskiej przekroczenie dopuszczalnego poziomu pozostałości pestycydów dimetoatu W stosunku do przedsiębiorców działających na terenie naszego województwa, którzy wprowadzili na rynek produkty o niewłaściwej jakości zdrowotnej prowadzono działania zmierzające do wyeliminowania zaistniałych nieprawidłowości kwestionowany produkt wycofywano z produkcji i obrotu handlowego, nakazywano przeprowadzenie zabiegów mycia i dezynfekcji, bądź dezynsekcji. Natomiast w przypadku kwestionowania środków spożywczych pochodzących od producentów spoza województwa zachodniopomorskiego, informacje o stwierdzonych nieprawidłowościach przekazywano do właściwych terenowo organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej lub Inspekcji Weterynaryjnej, pełniących nadzór nad producentem kwestionowanych środków spożywczych. 10.3. Współpraca z innymi inspekcjami, instytucjami, organami samorządowymi oraz mediami. W pierwszym półroczu 2018 Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie prowadził współpracę z Zachodniopomorskim Wojewódzkim Lekarzem Weterynarii, Zachodniopomorskim Inspektorem Jakości Handlowej, Wojewódzkim Inspektorem Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Zachodniopomorskim Inspektorem Farmaceutycznym w oparciu o podpisane w latach ubiegłych porozumienia ramowe na szczeblu wojewódzkim. Zgodnie z zawartymi porozumieniami prowadzono m.in. działania nadzorowe w podległych obiektach, wymieniano listy obiektów nadzorowanych przez poszczególne inspekcje, przekazywano wyniki badań kwestionowanych produktów lub zawierających uwagi do znakowania oraz 109

informacje dotyczących naruszeń przepisów prawa w zakresie bezpieczeństwa żywności. Współpracę z organami w/w inspekcjami należy ocenić pozytywnie. Współpraca Państwowej Inspekcji Sanitarnej w województwie zachodniopomorskim z Państwową Inspekcją Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Inspekcją Jakości Handlowej Artykułów Rolno Spożywczych oraz Inspekcją Ochrony Środowiska odbywała się przede wszystkim w ramach zawartego porozumienia o współdziałaniu w/w organów z dnia 20 stycznia 2015r. W lutym 2018r. opracowano i przekazano w/w inspekcjom szczegółowy Plan wspólnych kontroli producentów produkcji pierwotnej pochodzenia roślinnego, w którym uwzględniono także pobór próbek świeżych warzyw i owoców do badań laboratoryjnych. Do dnia 30.06.2018r. wspólne kontrole przebiegały zgodnie z ustalonym harmonogramem. W ramach współpracy Państwowej Inspekcji Sanitarnej z Wojskową Inspekcją Weterynaryjną prowadzone były przez przedstawicieli obu Inspekcji wspólne kontrole sanitarno weterynaryjne w hurtowniach zaopatrujących jednostki wojskowe w środki spożywcze. Czynności kontrolne skierowane były głównie na źródło pochodzenia oferowanych środków spożywczych oraz posiadania przez podmiot stosownych dokumentów umożliwiających identyfikacje ich producenta. Inspekcja Handlowa w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w zakresie bezpieczeństwa żywności w obiektach żywnościowych na bieżąco przekazuje do wiadomości Państwowej Inspekcji Sanitarnej dane o wynikach z przeprowadzonych kontroli. Wzajemna wymiana informacji ma miejsce również w przypadkach stwierdzenia nieprawidłowości, dotyczących znakowania żywności nieopakowanej, co pozwala na szybsze wyeliminowanie błędów. Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie na swojej stronie internetowej w zakładce aktualności, na bieżąco informował o zagrożeniach związanych z bezpieczeństwem żywności przekazując m.in. ostrzeżenia publiczne dotyczące żywności oraz informacje dotyczące nadzoru nad zakładami żywności i żywienia zlokalizowanymi na terenie województwa zachodniopomorskiego na stronach internetowych wszystkich Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych województwa zachodniopomorskiego dostępne są najnowsze informacje ważne dla bezpieczeństwa i zdrowia ludzi (aktualności, ogłoszenia, komunikaty, arkusze wniosków - zgłoszeń) oraz adresy poczty elektronicznej, na które petenci mogą bezpośrednio kierować swoje interwencje, wnioski, zapytania. 10.4. Ocena sposobu informowania konsumentów o wprowadzanej do obrotu żywności nieopakowanej. Na terenie województwa zachodniopomorskiego od początku roku kalendarzowego organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej prowadzą wzmożony nadzór nad obiektami wprowadzającymi do obrotu żywność nieopakowaną, poddając szczegółowej ocenie prawidłowość przekazywania wszystkich obowiązkowych informacji. Zgodnie bowiem z 19 przepisu krajowego - rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych, które zostało wydane na podstawie art. 44 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności ( ), w przypadku żywności sprzedawanej luzem, oprócz informacji dotyczących nazwy środka spożywczego oraz wskazania producenta, należy przekazywać szczegółowy wykaz składników danego środka spożywczego, zgodnie z wymaganiami ww. rozporządzenia. 110

Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie po przeanalizowaniu danych, zawartych w protokołach z poszczególnych powiatowych stacji, tematów dyskusji dot. bieżących problemów nadzorowych prowadzonych w trakcie szkoleń, rozmów telefonicznych z petentami jak również kontroli przeprowadzanych w I instancji, zdecydował o zamieszczeniu na stronie internetowej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Szczecinie informacji dla operatorów żywności, dotyczącej prawidłowego znakowania żywności nieopakowanej. W informacji tej oprócz zaprezentowania kluczowych danych podkreślono, że wszystkie obowiązkowe informacje winny znajdować się w miejscu ogólnie dostępnym konsumentom, z pominięciem ogniwa w postaci obsługi danego obiektu, natomiast sam sposób ich prezentacji (uzależniony np. od obszerności oferty, jej zmienności czy uwarunkowań infrastruktury) jest dowolny i o jego wyborze decydują przedsiębiorcy. Po przeprowadzeniu licznych kontroli w I półroczu br. i przeanalizowaniu ich wyników można stwierdzić iż największy odsetek obiektów respektujących obowiązki, dotyczące przekazywania konsumentom informacji na temat żywności nieopakowanej jest wśród sklepów wielkopowierzchniowych oraz piekarni i cukierni prowadzących sprzedaż, natomiast najwięcej uwag stwierdzano w mniejszych sklepach oraz zakładach żywienia zbiorowego zamkniętego i otwartego. W przypadkach braku przekazywania informacji o składnikach powodujących alergie lub reakcje nietolerancji PPIS przekazują wnioski o ukaranie podmiotów zgodnie z art. 103 ust. 1 pkt 1b lit c ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia do ZPWIS w Szczecinie. W pierwszym półroczu 2018 za ww. nieprawidłowości ukarano 17 przedsiębiorców na łączną kwotę 24 825 zł (znaczna część wniosków pozostaje nadal w opracowaniu). Pozostałe uwagi dotyczyły braku przekazywania informacji o szczegółowym składzie potraw oraz prawidłowości samego sposobu przekazywania poszczególnych informacji, np.: podawania wykazu składników w przypadkowej kolejności; braku rozpisania niektórych składników złożonych; używania słowa gluten, bez wskazania konkretnego zboża; wykazywania alergenów z przypisaniem ich do całego dania, zamiast do konkretnej potrawy; braku poprzedzenia wykazu składników słowem składniki bądź sformułowaniem zawierającym je. W niniejszych przypadkach właściwa forma wszystkich informacji egzekwowana była na drodze postępowania administracyjnego bądź, w przypadku drobnych uwag, wpisem do protokołu osoby odpowiedzialne były zobowiązywane do przedłożenia w stosunkowo krótkim terminie poprawionej wersji zakwestionowanych informacji. W celu skutecznego wyegzekwowania prawidłowego znakowania żywności nieopakowanej oraz zapewnienia prowadzenia działań nadzorowych równolegle przez różne inspekcje, stosowne informacje przekazywane były również do właściwych terenowo oddziałów Inspekcji Handlowej. Zagadnienie oceny prawidłowości sposobu informowania konsumentów o wprowadzanej do obrotu żywności nieopakowanej jest również przedmiotem kontroli działalności podległych powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych. 111

10.5. Nadzór nad jednostkami systemu oświaty w zakresie spełnienia wymagań przepisów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach. W I półroczu 2018r. kontynuowano działania kontrolne w sklepikach i stołówkach obiektów oświatowych, w których oprócz oceny stanu sanitarno-technicznego weryfikowano prawidłowość funkcjonowania systemu kontroli wewnętrznej, śledzenie pochodzenia artykułów spożywczych, a także dokonywano teoretycznych ocen sposobu żywienia oraz sprawdzano asortyment używany do produkcji bądź wprowadzany do obrotu z uwzględnieniem kryteriów zawartych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach. Analizowane jadłospisy oceniano teoretycznie na zgodność z zasadami racjonalnego żywienia, zwracając szczególną uwagę na obecność w posiłkach źródła pełnowartościowego białka zwierzęcego, oferowanie warzyw i owoców (szczególnie w postaci surowej), mleka oraz przetworów mlecznych, kasz, razowego pieczywa, roślin strączkowych, jak również na powtarzalność posiłków w dekadzie, dobór poszczególnych części składowych dania oraz technikę sporządzania potraw. Wszelkie uwagi wnoszone do jadłospisów kierowano pisemnie do osób odpowiedzialnych za żywienie i równocześnie przekazując je do wiadomości organów założycielskich. Ponadto w celu sprawdzenia czy założenia jadłospisów dotyczące zapewnienia konkretnej wartości energetycznej dla posiłków są w rzeczywistości realizowane, na I półrocze 2018 zaplanowano pobór 16 posiłków obiadowych ze stołówek obiektów objętych niniejszym sprawozdaniem. Do końca czerwca zrealizowano założenia planu w 100%, pobierając próbki posiłków do badań laboratoryjnych przeprowadzonych przez laboratorium WSSE w Szczecinie w kierunku wartości odżywczej wartość energetyczna, białko, węglowodany, tłuszcz. Tylko w dwóch przypadkach wartość energetyczna ocenianych racji pokarmowych, spożywanych przez dzieci w stołówkach była nieprawidłowa, gdyż znacząco odbiegała od zasad racjonalnego żywienia. Informacje o wynikach badań przesłano dyrektorom placówek, polecając jednocześnie podjęcie działań naprawczych mających na celu wyeliminowanie stwierdzonych odchyleń zawartości składników odżywczych w dziennych racjach pokarmowych, tak aby posiłki podawane dzieciom były zgodne z aktualnymi normami żywieniowymi dla danej grupy wiekowej, a tym samym z wymaganiami określonymi w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016r. w sprawie grup środków spożywczych ( ) ( Dz. U. z 2016r., poz. 1154). W okresie sprawozdawczym przyjęto 4 zgłoszenia interwencyjne, które dotyczyły m.in.: braku w stołówce przedszkolnej udostępnionych konsumentowi informacji o składnikach, w tym składników alergennych zawartych w serwowanych posiłkach (interwencja zasadna, Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny opracowuje wniosek o ukaranie podmiotu); niewłaściwej jakości posiłku wydanego podopiecznym MOPS (niezasadna); używania w przedszkolu do produkcji posiłków żywności pochodzącej z niewiadomego źródła (niezasadna); 112

nieprzestrzegania zasad racjonalnego żywienia przy sporządzaniu posiłków dla dzieci z oddziałów przedszkolnych funkcjonujących w szkole (zasadna). Wyniki kontroli przeprowadzonych przez organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej w nadzorowanych jednostkach systemu oświaty wykazały, iż: w zdecydowanej większości personel odpowiedzialny za zamawianie towarów dokonuje zakupów w sposób przemyślany, dostosowując asortyment do obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa żywnościowego; w dużej części stołówek uczniom udostępniane są dodatkowe porcje świeżych owoców, które bardzo często pozostają nieskonsumowane; w wielu przypadkach istnieje możliwość poproszenia o tzw. dokładkę w szczególności w odniesieniu do zup. Jednocześnie w wyniku analizy przedłożonych jadłospisów zalecono zwiększenie podaży warzyw i owoców, w szczególności w postaci surowej, mleka i przetworów mlecznych, ryb jak również braku założeń wartości energetycznej posiłków, przy układaniu jadłospisów. Ponadto w celu poprawy warunków sanitarno-technicznych decyzjami administracyjnymi zobowiązano podmioty m.in. do: doprowadzenia do właściwego stanu technicznego powierzchni ścian, podłóg, sufitów w pomieszczeniach należących do pionu żywienia; poprawy stanu technicznego urządzeń i sprzętu produkcyjnego; zapewnienia ciepłej wody bieżącej przy zlewozmywaku oraz stanowiska do mycia rąk; wdrożenia i przestrzegania, bądź zweryfikowania obowiązującego w zakładzie systemu kontroli wewnętrznej, opartego na kontroli systemu HACCP. Za brak zachowanej czystości bieżącej w pomieszczeniach żywnościowych, wykorzystywanie do produkcji środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia lub daty minimalnej trwałości, zamrażanie produktów dla których producent przewidział warunki chłodnicze przechowywania, brak segregacji artykułów spożywczych w urządzeniach chłodniczych, a także za nie wdrażanie w zakładzie procedur opartych na zasadach systemu HACCP każdorazowo osoby winne w/w zaniedbań karano mandatami. Z uwagi na naruszenie art. 103 ust 1 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia (j.t. Dz. U. 2017.149 z późn. zm.) w okresie sprawozdawczym Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie w drodze decyzji wymierzył kary pieniężne: Szkole Podstawowej za prowadzenie działalności w zakresie niezgodnym z decyzją PPIS (500 zł); przedsiębiorcy prowadzącemu działalność w stołówce szkolnej, za stosowanie w jednostce systemu oświaty w ramach żywienia zbiorowego środki spożywcze nieodpowiadające wymaganiom określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 52c ust. 6 pkt 2 w/w ustawy (1000 zł). 10.6. Nadzór nad suplementami diety, środkami spożywczymi specjalnego przeznaczenia żywieniowego, środkami spożywczymi wzbogaconymi witaminami lub składnikami mineralnymi oraz nową żywnością. Suplementy diety, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz żywność wzbogacana są ogólnie dostępne i wprowadzane do obrotu zarówno przez apteki i hurtownie farmaceutyczne, wyspecjalizowane sklepy, jak również sklepy i hurtownie ogólnospożywcze. W ostatnich latach bardzo popularna jest sprzedaż żywności tego typu 113

przez internet za pośrednictwem sklepów internetowych lub portali sprzedażowych. W okresie sprawozdawczym przedstawiciele Państwowych Powiatowych Inspektorów Sanitarnych województwa zachodniopomorskiego prowadzili nadzór nad warunkami produkcji i magazynowania, prawidłowością ekspozycji oraz znakowania, prezentacji i reklamy przedmiotowych środków spożywczych w w/wym. obiektach, a także przy ich sprzedaży na odległość. W I połowie 2018r. przeprowadzono ogółem 470 kontroli w ramach nadzoru nad żywnością prozdrowotną, z czego 43 dotyczyły sprzedaży na odległość. Podczas kontroli dokonano oceny znakowania i prezentacji oraz składu 73 produktów wprowadzanych do sprzedaży w stacjonarnych zakładach obrotu oraz 405 ofert sprzedaży internetowej. Nieprawidłowości dotyczące znakowania oraz prezentacji stwierdzono w przypadku 303 produktów, co stanowi bardzo wysoki odsetek ocenionych produktów, tj. ok. 63%. Stwierdzone nieprawidłowości, dotyczyły głównie zastosowanych oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych, braku wszystkich niezbędnych informacji przekazywanych konsumentom, wynikających z rozporządzenia 1169/2011 oraz wprowadzania do obrotu handlowego jako żywność produktów, które ze względu na zawartość składników, co do których brak jest potwierdzonej historii spożycia jako składników żywności w krajach Unii Europejskiej przed dniem 15 maja 1997r., hormonów sterydowych, enzymów trawiennych, bądź bardzo wysoką zawartość witamin i składników mineralnych, nie są żywnością. W związku z powyższym wydano 9 decyzji administracyjnych nakazujących podmiotom poprawę znakowania, prezentacji i reklamy wprowadzanych do obrotu suplementów diety oraz 5 decyzji administracyjnych zakazujących wprowadzania do obrotu suplementów diety, w tym 2 do czasu zakończenia przez Głównego Inspektora Sanitarnego postępowania wyjaśniającego dotyczącego wprowadzania produktu po raz pierwszy do obrotu na terytorium RP. Do badań laboratoryjnych w ramach urzędowej kontroli żywności i monitoringu pobrano 158 próbek suplementów diety, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i środków spożywczych wzbogacanych. Pobrane próbki zbadano w kierunku zanieczyszczeń mikrobiologicznych, zawartości metali, mikotoksyn, WWA, akryloamidu, 3- MCPD oraz zawartości składników mineralnych (wapń, magnez, żelazo), witaminy C i kwasów tłuszczowych omega-3. Nie kwestionowano ich jakości zdrowotnej. Stwierdzone nieprawidłowości, dotyczyły znakowania tych środków spożywczych. W przypadku stwierdzenia w oznakowaniu produktów niezgodności z obowiązującymi przepisami prawa, powiadamiano o tym fakcie właściwego ze względu na siedzibę producenta/importera, państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. W analizowanym okresie czasu do organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej wpływały liczne interwencje, dotyczące sprzedaży, przede wszystkim za pośrednictwem internetu, produktów deklarowanych jako suplementy diety, zawierających nieautoryzowane substancje, których spożycie może zaszkodzić zdrowiu konsumentów, bądź zawierających informacje wprowadzające w błąd konsumentów poprzez przypisywanie działania lub właściwości, których nie posiadają. W każdym przypadku przeprowadzono stosowne postępowanie nadzorowe. W I połowie 2018r. Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie wymierzył przedsiębiorcom wprowadzającym do obrotu suplementy diety 3 kary pieniężne na sumę 7700 zł w związku z nieprzestrzeganiem wymagań w zakresie znakowania suplementów diety, w tym w zakresie prezentacji i reklamy, wprowadzania do obrotu handlowego jako żywność produktów niebędących żywnością oraz prowadzeniem działalności bez złożenia wniosku o wpis do rejestru zakładów lub o zatwierdzenie zakładu i wpis do rejestru zakładów. 114

W analizowanym okresie czasu w ramach systemu RASFF podjęte zostały działania w związku z 10 powiadomieniami o niebezpiecznych produktach żywnościowych w odniesieniu do żywności prozdrowotnej. Powiadomienia dotyczyły zastosowania w tych produktach substancji niedeklarowanych o działaniu farmakologicznym lub nieautoryzowanych, wysokiego poziomu witamin, niedeklarowanej obecności dwutlenku siarki. Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie po otrzymaniu powiadomienia przekazywał sprawę właściwym państwowym powiatowym inspektorom sanitarnym. Wszystkie czynności związane z postępowaniem w ramach systemu RASFF były podejmowane natychmiast, zgodnie z obowiązującą procedurą. 10.7. Działania akcyjne podejmowane przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Działania podejmowane przez Państwowa Inspekcję Sanitarną, dotyczące niekorzystnej sytuacji epizootycznej w kraju związanej z rozprzestrzenianiem się wirusa afrykańskiego pomoru świń ASF i możliwością jego przeniesienia poprzez surowice i produkty żywnościowe pochodzenia zwierzęcego. W związku z wystąpieniem w Polsce przypadków afrykańskiego pomoru świń (ASF) kontynuowano kontrole w obiektach żywienia zbiorowego, zakładach obrotu handlowego oraz na terenie targowisk w zakresie nadzoru nad sprzedażą mięsa (legalnością ich pochodzenia oraz identyfikalnością i możliwością śledzenia) a także odpadami gastronomicznymi w zakładach żywienia zbiorowego. W trakcie kontroli sprawdzano informacje dotyczące: odpowiedniej identyfikacji mięsa i produktów mięsnych za pomocą etykiety lub oznakowania,; możliwości zidentyfikowania każdego przedsiębiorstwa od którego otrzymano mięso i produkty mięsne w tym posiadanej, wymaganej dokumentacji towarzyszącej dostawie, dokumentacji będącej w posiadaniu kontrolowanego podmiotu i porównaniem jej ze stanem faktycznym; posiadania systemów i procedur umożliwiających udostepnienie takich informacji na żądanie właściwego organu kontrolnego; W I połowie 2018 roku Państwowi Powiatowi Inspektorzy Sanitarni województwa zachodniopomorskiego przeprowadzili łącznie 1506 kontroli w tym 67 kontroli wspólnie z organami Inspekcji Weterynaryjnej. W 302 skontrolowanych obiektach stwierdzono nieprawidłowości w tym między innymi dotyczące identyfikowalności/legalności mięsa wieprzowego oraz produktów i wyrobów, nieprawidłowego postępowania z odpadami, postępowania z ubocznymi produktami pochodzenia zwierzęcego. Za stwierdzone nieprawidłowości w tym w zakresie ww. zagadnień nałożono łącznie 171 mandatów karnych na kwotę 34250 zł. Identyfikowalność owoców i warzyw W związku z napływającymi do resortu rolnictwa sygnałami dotyczącymi przywożonych do Polski z państw trzecich oraz państw członkowskich UE ziemniaków i innych warzyw sprzedawanych niejednokrotnie jako produkty pochodzenia polskiego, a które według przedstawicieli sektora producentów warzyw, w tym ziemniaków, nie zawsze spełniają, wymagania przepisów prawa żywnościowego wzmożony został nadzór sanitarny nad giełdami towarowymi i warzywno owocowymi, targowiskami, hurtowniami oraz sprzedażą detaliczną. W I połowie 2018 roku przeprowadzono łącznie 453 kontrole, które obejmowały sprzedaż detaliczną, w tym również na targowiskach, giełdach i w hurtowniach. 115

Nieprawidłowości stwierdzono w 48 obiektach, dotyczyły one między innymi braku informacji o kraju pochodzenia wprowadzanych do obrotu warzyw i owoców, możliwości ustalenia źródła pochodzenia, dowodów zakupu towarów, braku do wglądu pełnej dokumentacji dotyczącej identyfikowalności, wskazany kraj pochodzenia był niezgodny z dokumentacją. W przypadku stwierdzania nieprawidłowości podejmowano czynności zgodne z kompetencjami lub przekazywano sprawę do rozpatrzenia przez Inspekcje Handlową. Ponadto w ramach tych działań zbadano próbki ziemniaków pod kątem pozostałości pestycydów oraz zawartości metali szkodliwych dla zdrowia, wyników nie kwestionowano. XI. DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE OŚWIATY ZDROWOTNEJ I PROMOCJI ZDROWIA NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO. W I półroczu 2018 roku pion Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia, Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa zachodniopomorskiego realizował zadania ukierunkowane głównie na przeciwdziałanie następstwom palenia tytoniu, propagowanie zdrowego stylu życia, w tym profilaktykę otyłości, profilaktykę używania substancji psychoaktywnych, ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki używania narkotyków modyfikowanych, a także przeciwdziałanie zakażeniom, m. in. HIV. 11. Główne programy prozdrowotne realizowane na terenie województwa zachodniopomorskiego w I półroczu 2018 roku. 11.1. Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce. 11.1.1. Krajowy program edukacyjny dla dzieci w wieku przedszkolnym, ich rodziców i opiekunów pt. Czyste powietrze wokół nas. Celem głównym programu jest wzrost kompetencji rodziców w zakresie ochrony dzieci przed ekspozycją na dym tytoniowy i zwiększenie ich umiejętności w zakresie radzenia sobie w sytuacjach, gdy przebywają w zadymionych pomieszczeniach lub gdy dorośli palą przy nich tytoń. Program realizowało 127 przedszkoli i 81 oddziałów przedszkolnych oraz 17 szkół podstawowych. Ogółem uczestniczyło w programie 10133 dzieci, w tym 5 latki- 3543, 6 latki - 5111, 4 i 7 latki-1479. Dodatkowo edukacją objęto: 4893 rodziców. W ramach realizacji programu w roku szkolnym 2017/2018 przeprowadzono 85 wizytacji. Zorganizowano 31 szkolenia/narady dla 144 koordynatorów przedszkolnych. 116

Ryc. 14. Placówki biorace udział w programie "Czyste powietrze wokół nas w roku szkolnym 2017/18 w województwie zachodniopomorskim. 140 127 120 100 81 80 60 40 17 20 0 Przedszkola Oddziały Przedszkolne Szkoły podstawowe Ryc. 15. Dzieci uczestniczące w programie Czyste Powietrze wokół nas" w roku szkolnym 2017/18 w województwie zachodniopomorskim. Wybrane działania: PSSE Kamień Pomorski W ramach programu PPIS zorganizował III Powiatowy Konkurs Plastyczny Czyste Powietrze Wokół Nas. Odbył się w dwóch etapach: szkolnym i powiatowym. Uczestniczyło w nim 13 placówek z terenu powiatu. Patronatem honorowym Konkurs objął Burmistrz Międzyzdrojów. Uroczyste podsumowanie oraz wręczenie dyplomów i nagród laureatom odbyło się w Międzynarodowym Domu Kultury w Międzyzdrojach, gdzie również zorganizowano wystawę prac. PSSE Police W ramach podsumowania realizacji programu PSSE w Policach zorganizowała powiatowy konkurs plastyczny pod hasłem: Czyste Powietrze Wokół Nas skierowany do dzieci w wieku 5-6 lat, realizujących program. Konkurs miał na celu: 117

zwiększenie umiejętności dzieci w zakresie radzenia sobie w sytuacjach, gdy przebywają w zadymionych pomieszczeniach, lub gdy dorośli palą przy nich tytoń, utrwalenie wiedzy nabytej w czasie realizacji programu Czyste powietrze wokół nas. Tematyka przygotowanych prac plastycznych dotyczyła treści: zawartych w programie Czyste powietrze wokół Nas, promujących życie w czystych, niezadymionych, niezanieczyszczonych miejscach, przedstawiających wiedzę o negatywnych skutkach palenia tytoniu. Do etapu powiatowego konkursu zgłoszono 7 prac plastycznych, które zostały wyłonione na etapie przedszkolnym. Zgłoszone prace były oceniane pod względem zgodności z regulaminem oraz tematem przewodnim, pomysłowości i oryginalności prac oraz czytelności przekazu. W trakcie narady komisji konkursowej wyłoniono laureatów I, II i III miejsca, pozostałe prace wyróżniono za udział w konkursie. Nagrody do konkursu ufundowały Gmina Kołbaskowo, Gmina Dobra, Urząd Miejski w Policach oraz Starostwo Powiatowe w Policach. 11.1.2. II edycja programu antytytoniowej edukacji zdrowotnej dla IV klas szkół podstawowych Bieg po zdrowie. Głównym celem programu jest zwiększenie wiedzy i umiejętności uczniów na temat zdrowia w kontekście szkodliwości palenia papierosów. W roku szkolnym 2017/18 udział w II edycji programu Bieg po zdrowie w województwie zachodniopomorskim wzięło 147 szkół podstawowych z 20 powiatów, na 449, co stanowi 33% wszystkich szkół w województwie. W szkołach tych program realizowało 271 klas IV na 825 w województwie. Przeprowadzono 24 szkolenia dla nauczycieli, w których wzięło udział 286 osób, a 15 zostało przygotowanych do realizacji programu indywidualnie przez koordynatora PSSE. W programie uczestniczyło ogółem 5067 uczniów oraz 3905 rodziców i opiekunów. Ryc. 16. Liczba uczniów i rodziców biorących udział w programie,,bieg po zdrowie w roku szkolnym 2017/2018 w województwie zachodniopomorskim. 118

Wybrane działania: Obchody Światowego Dnia bez Tytoniu 31 maj 2018r. Hasłem tegorocznych obchodów Światowego Dnia Bez Tytoniu było hasło Tytoń i choroby serca. Zasięgiem akcji objęto 57 507 na 1 708889 mieszkańców województwa zachodniopomorskiego, co stanowi 3,36%. Przeprowadzono 371 działań w postaci narad, prelekcji, wykładów, szkoleń, konferencji naukowych oraz konkursów. Wystosowano informacje w mediach, na stronach internetowych, a także listy intencyjne. Wybrane działania: WSSE w Szczecinie: W dniach od 09.05.2018 do 12.06.2018r., pracownicy Oddziału Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia WSSE w Szczecinie przeprowadzili cykl spotkań edukacyjnych z dziećmi i młodzieżą uczęszczającą do klas IV-VII oraz uczniów gimnazjów szczecińskich szkół. Pracownicy OZiPZ WSSE w Szczecinie przeprowadzili wykład i warsztaty dla nich. Prelekcje dotyczyły szkodliwości palenia tytoniu, skutków zdrowotnych, ekonomicznych oraz nowych opakowań papierosów itp. Omówiono także, problem biernego palenia oraz nowe przepisy, które weszły w życie 9 września 2016 r. m. in. dotyczące papierosów elektronicznych. Wskazano również miejsca, gdzie obowiązuje bezwzględny zakaz palenia wyrobów tytoniowych w naszym mieście. Przeprowadzono również warsztaty na temat szkodliwości palenia szczególnie dla młodych osób, a także asertywności i wzmocnienia poczucia własnej wartości co pozwoli uczniom w przyszłości odpowiednio zachować się w sytuacjach, gdy ktoś będzie częstował papierosem lub zacznie palić w ich obecności. Każdorazowo przeprowadzone spotkanie edukacyjne kończyło się krótkim podsumowaniem w postaci quizu podczas, którego uczniowie mogli zweryfikować zdobytą wiedzę nt. szkodliwości palenia tytoniu. Poprawne odpowiedzi były nagradzane. Łącznie w spotkaniach wzięły udział 523 osoby. PSSE Choszczno W dniu 9 czerwca 2018 r. podczas festynu rodzinnego Mama, Tata i Ja w Szkole Podstawowej w Chrapowie PSSE w Choszcznie zorganizowała stoisko informacyjnoedukacyjne, w którym można było dokonać pomiaru ciśnienia krwi, wydolności płuc oraz poziomu tlenku węgla w wydychanym powietrzu.ponadto można było uzyskać porady i materiały z zakresu profilaktyki tytoniowej. Zainteresowani mogli obejrzeć wystawę z organami palacza. 11.1.3. Program edukacyjny Trzymaj Formę!. Program edukacyjny Trzymaj Formę skierowany jest do młodzieży szkół gimnazjalnych i ostatnich klas szkół podstawowych oraz ich rodziców. Odnosi się do promocji racjonalnego żywienia i aktywności fizycznej. Realizowany jest od września 2006 roku, jako działanie nakierowane na realizację założeń Globalnej Strategii dot. Diety, Aktywności Fizycznej i Zdrowia WHO oraz wytycznych Unii Europejskiej. Program Trzymaj Formę! na terenie województwa zachodniopomorskiego realizowany był po raz dwunasty pod hasłem Trzymaj Formę aktywnie i zdrowo!. W roku szkolnym 2017/18, brały w nim udział 351 szkoły. Do programu przystąpiło 107 szkół gimnazjalnych i 11 689 uczniów szkół gimnazjalnych Jednocześnie program był realizowany w 244 Szkołach Podstawowych, wśród 23 728 uczniów. W programie wzięło udział 5533 rodziców. 119

Ryc. 17. Liczba szkół w programie "Trzymaj Formę" w roku szkolnym 2017/18 w województwie zachodniopomorskim. Wybrane działania: W dniu 23.03.2018 r. na prośbę Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Gryfinie przedstawiciele Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Szczecinie wygłosili dwa wykłady podczas szkolenia dla szkolnych koordynatorów programu edukacyjnego,,trzymaj Formę!. Omówiono m.in. sposoby realizacji programu w trakcie roku szkolnego oraz zasad ewaluacji programu. Dodatkowo przedstawiono założenia i sposoby realizowania krajowego konkursu wiedzy o zdrowym stylu życia,,trzymaj Formę!. Wybrane działania: PSSE Białogard W dniu 29.05.2018 r. w Szkole Podstawowej nr 1 w Białogardzie odbył się Maraton Fitness, w którym udział wzięły dzieci ze szkół podstawowych i gimnazjalnych. Zajęcia przeprowadzone zostały przez wykwalifikowanego trenera personalnego. PSSE Gryfice W dniu 27 kwietnia 2018r. zorganizowano finał IV edycji Powiatowego Konkursu Wiedzy pt. Dbam o zdrowie w ramach programu Trzymaj Formę!, który był podsumowaniem programu w roku szkolnym 2017/2018. Konkurs realizowany był na terenie wszystkich gmin powiatu gryfickiego, od których uzyskano wsparcie finansowe na zakup nagród dla laureatów konkursu, w wysokości 1.350 zł. Konkurs przebiegał dwuetapowo: etap szkolny i etap powiatowy, w którym udział brali laureaci etapu szkolnego. Ogółem w konkursie wzięło udział 495 uczniów z 16 placówek oświatowych/szkół podstawowych. Podczas finału konkursu obecni byli również przedstawiciele Zachodniopomorskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Szczecinie. Informację o organizacji powyższego przedsięwzięcia zamieszczono na stronie internetowej PSSE Gryfice oraz przekazano do publikacji do lokalnej prasy oraz portali społecznościowych. 120

11.1.4. Krajowy Program Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV. Celem głównym programu jest popularyzowanie wiedzy na temat HIV/AIDS, promocja testowania w kierunku HIV, kształtowanie postaw tolerancji wobec nosicieli wirusa HIV i chorych na AIDS, zapewnienie odpowiedniego dostępu do informacji i edukacji w zakresie Profilaktyki HIV/AIDS. Zasięgiem objęto 25609 mieszkańców województwa zachodniopomorskiego. Wybrane działania: PSSE Goleniów Na prośbę Dyrektora z Zakładu Karnego w Goleniowie Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny przeprowadził w dniu 15.06.2018r. dla Funkcjonariuszy Zakładu Karnego w Goleniowie spotkanie edukacyjne na temat Profilaktyka HIV/AIDS oraz postępowanie po ekspozycyjne. W szkoleniu uczestniczyło 65 Funkcjonariuszy Służby Więziennej. 11.1.5.Program edukacyjny ARS, czyli jak dbać o miłość?. Celem programu edukacyjnego jest dostarczenie uczestnikom wiedzy pomocnej w kształtowaniu zdrowego stylu życia, kształtowanie umiejętności, kompetencji i postaw pomocnych w unikaniu używania substancji psychoaktywnych. W programie udział biorą nauczyciele, pedagodzy, psycholodzy i pielęgniarki szkolne, którzy chcą podwyższyć swoje kwalifikacje w zakresie edukacji zdrowotnej i profilaktyki uzależnień. Wyjątkowość programu ARS, czyli jak dbać o miłość? autorstwa Pana dr Krzysztofa Wojcieszka, polega na nowoczesnym podejściu do profilaktyki uzależnień, opartym o wartości uznawane przez młodych ludzi. Program edukacyjny ARS, czyli jak dbać o miłość?, adresowany do uczniów szkół ponadgimnazjalnych, jest realizowany przez Państwową Inspekcję Sanitarną w całym kraju począwszy od 2013 roku. W roku szkolnym 2017/18 przeprowadzona została V edycja programu. W V edycji programu ARS, czyli jak dbać o miłość? wzięło udział 5988 uczniów z 142 szkół ponadgimnazjalnych. Liczba rodziców zaangażowanych w program wynosiła 1783 osoby. W V edycji programu ARS, czyli jak dbać o miłość? uczestniczyły następujące szkoły ponadgimnazjalne : 48 liceów (ogółem: 123 liceów w woj. zachodniopomorskim), 48 technika (ogółem: 108 technika w woj. zachodniopomorskim), 32 szkół zawodowych (ogółem: 80 szkół zawodowych w woj. zachodniopomorskim), 14 innych szkół ponadgimnazjalnych (ogółem: 29 innych typów szkół ponadgimnazjalnych w woj. zachodniopomorskim). 121

Ryc. 18. Liczba szkół biorących udział w programie "ARS- czyli jak dbać o miłość?". Wybrane działania: PSSE Świdwin W ramach realizacji programu ARS, czyli jak dbać o miłość? Główny Inspektorat Sanitarny przeprowadził II edycję konkursu Szkoła wolna od używek. Konkurs był wydarzeniem ogólnopolskim skierowanym do szkół ponadgimnazjalnych, które zrealizowały program edukacyjny ARS, czyli jak dbać o miłość?. Głównym celem konkursu była aktywna promocja i edukacja w zakresie profilaktyki przeciwdziałania uzależnieniom od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych wśród młodzieży szkół ponadgimnazjalnych. Zadanie konkursowe polegało na przygotowaniu i opisaniu projektu edukacyjnego dotyczącego wyżej wymienionej tematyki oraz przesłaniu efektów swojej pracy do właściwej terenowo Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. Następnie po ocenie otrzymanych prac należało wysłać najlepszą pracę do Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Szczecinie. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna po wyłonieniu najlepszej pracy wysyłała ją do Głównego Inspektoratu Sanitarnego na etap ogólnopolski. Na etapie wojewódzkim w/w konkursu najlepiej została oceniony projekt Rzuć Palenie Zespołu Placówek Specjalnych w Sławoborzu z powiatu świdwińskiego. Projekt przestawił fotorelację z przeprowadzonych działań w placówce a polegały one na przedstawieniu teatralnym przedstawiającym szkodliwości używania tytoniu oraz warsztat z ukazaniem szkodliwego działania palenia tytoniu na organizm człowieka. 11.2. Programy wojewódzkie. 11.2.1.Wojewódzki Program Profilaktyki Używania Substancji Psychoaktywnych, w tym nowych narkotyków, dla uczniów szkół gimnazjalnych pt. Porozmawiajmy o zdrowiu i nowych zagrożeniach. Program edukacyjny Porozmawiajmy o zdrowiu i nowych zagrożeniach jest realizowany od listopada 2015 roku przez nauczycieli wychowawców w ścisłej współpracy z pracownikami promocji zdrowia Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz pionem Prewencji Policji w województwie zachodniopomorskim. W roku szkolnym 2017/18 brało w nim udział 287 szkół podstawowych oraz 17 gimnazjów na 604 szkoły w woj. zachodniopomorskim, co stanowi 50% gimnazjów. Realizowany był przez 10337 uczniów, w tym 7683 uczniów z 7 klas szkoły podstawowej i 122

2654 uczniów z innych klas. Przeszkolono 292 nauczycieli oraz objęto edukacją 5839 rodziców. Ryc. 19. Liczba uczniów biorących udział w programie Do partnerów programu należą Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki, Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Szczecinie, Kuratorium Oświaty w Szczecinie oraz Zachodniopomorski Oddział Towarzystwa Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych Powrót z U. Grupę docelową programu stanowią uczniowie rozpoczynający naukę w szkołach gimnazjalnych, którzy uczęszczają do pierwszych klas. Natomiast głównym celem programu jest zapobieganie używaniu substancji psychoaktywnych, w szczególności nowych narkotyków (środków zastępczych, dopalaczy). Do szczegółowych celów programu należy m. in. kształtowanie umiejętności podejmowania decyzji odnośnie własnego zdrowia oraz rozpoznawania i zapobiegania sytuacjom sprzyjającym sięganiu po substancje uzależniające. Program został zaprojektowany do realizacji pierwszorzędowej (uniwersalnej) profilaktyki używania substancji psychoaktywnych, która skierowana jest do szerokiego kręgu odbiorców o niskim poziomie zachowań ryzykownych dla zdrowia. Program edukacyjny Porozmawiajmy o zdrowiu i nowych zagrożeniach nie jest programem o substancjach psychoaktywnych, lecz programem, który ma zapobiegać ich używaniu. Tym samym jego ideą jest wskazanie uczniom drogi rozwoju bez nałogów i ryzyka utraty zdrowia lub życia. Założeniem programu jest przeciwdziałanie różnym zachowaniom problemowym, które mogą występować u osób młodych. W ten sposób treści programowe wpisują się w integralne podejście do profilaktyki. Warto wspomnieć, że Wojewódzki Program Profilaktyki Używania Substancji Psychoaktywnych, w tym nowych narkotyków pt. Porozmawiajmy o zdrowiu i nowych zagrożeniach został pozytywnie zaopiniowany pod względem treści profilaktycznych i zastosowanych metod dydaktycznych przez Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Szczecinie, a także specjalistów terapii uzależnień z poradni Powrót z U w Szczecinie. W roku szkolnym 2018/19 zostanie rozszerzony również o używanie alkoholu i leków w niewłaściwy sposób przez osoby młode. Adresatem programu w wyniku reformy oświatowej w poprzednim roku szkolnym byli uczniowie siódmych klas szkół podstawowych, natomiast w roku szkolnym 2018/19 uczniowie klas V-VII. 123

Wybrane działania WSSE Szczecin W dniu 20 i 21 marca 2018 roku, z okazji pierwszych dni wiosny i dnia wagarowicza na sali teatralnej Teatru Kana w Szczecinie, odbył się II finał Wojewódzkiego Przeglądu Form Artystycznych. Przegląd zorganizowany został w ramach podsumowania realizowanego od trzech lat przez Wojewódzką Stację Sanitarno Epidemiologiczną w Szczecinie oraz Policję zachodniopomorską wspólnego programu profilaktycznego pod nazwą Porozmawiajmy o zdrowiu i nowych zagrożeniach. Zaprezentowały się zespoły teatralne reprezentujące placówki oświatowe z województwa zachodniopomorskiego. Przedstawiono różne formy artystyczne, od tańca poprzez pantomimę, śpiew, performance, aż do spektaklu teatralnego. Od trzech lat Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Szczecinie współpracując z Policją zachodniopomorską realizuje wspólny program profilaktyczny pod nazwą Porozmawiajmy o zdrowiu i nowych zagrożeniach. Przegląd form artystycznych został ogłoszony w placówkach oświatowych województwa zachodniopomorskiego. Jego celem była promocja zdrowego stylu życia, bez substancji odurzających, podnoszenie świadomości prawnej młodzieży, znajomość konsekwencji stosowania substancji szkodliwych ale przede wszystkim aktywizacja samych środowisk szkolnych w działania z zakresu profilaktyki używania substancji psychoaktywnych. Zadaniem uczestników przeglądu, było przygotowanie dwudziestominutowego występu w dowolnej formie artystycznej, która w sugestywny sposób prezentowała określone cele projektu. Konkurs został podzielony na trzy etapy: szkolny, powiatowy i wojewódzki. W konsekwencji etapu powiatowego zostało wyłonionych szesnaście zespołów ocenianych na etapie wojewódzkim. Każdy reprezentował inny powiat. W sumie w przeglądzie wzięło udział 146 uczniów. Występom towarzyszyła oryginalna muzyka, pokazy multimedialne, dopracowane stroje, choreografia, a także scenografia przygotowana przez uczniów i nauczycieli. Wszystko po to aby w jak najciekawszy sposób pokazać swój własny punkt widzenia na problem dopalaczy i narkotyków wśród swoich rówieśników. Każdy spektakl został oceniony przez jury w składzie którego byli przedstawiciele organizatorów, a także przedstawiciel Zachodniopomorskiego Kuratorium Oświaty, Ośrodka Teatralnego Kana w Szczecinie i Teatru Krzyk z Maszewa. 11.2.2. Program przedszkolny dot. Zdrowia Jamy Ustnej i Zapobiegania Próchnicy Zdrowe zęby mamy marchewkę zajadamy. Realizatorem programu jest Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Szczecinie we współpracy z Powiatowymi Stacjami Sanitarno-Epidemiologicznymi w województwie zachodniopomorskim. Do partnerów programu należą: Polskie Towarzystwo Stomatologiczne, Oddział w Szczecinie, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Program adresowany jest do dzieci w wieku 3-5 lat. Głównym celem programu jest prowadzenie edukacji prozdrowotnej w zakresie higieny i zdrowia jamy ustnej wśród dzieci i ich opiekunów, rodziców, a także nauczycieli wychowania przedszkolnego, w placówkach przedszkolnych województwa zachodniopomorskiego. Do szczegółowych celów programu należy: - kształtowanie właściwych nawyków higienicznych u dzieci, 124

- kształtowanie właściwych nawyków dietetycznych u dzieci, - popularyzacja treści prozdrowotnych w zakresie zdrowia jamy ustnej i zapobiegania próchnicy wśród rodziców dzieci i nauczycieli wychowania przedszkolnego. W roku szkolnym 2017/2018 narodziła się idea powiększenia grona odbiorców programu o dzieci młodsze, uczęszczające do żłobków. Inauguracją tych zmian była zorganizowana 23.11.2017 r. Konferencja pn. Profilaktyka próchnicy- kiedy rozpocząć, by nie było za późno?, skierowana do dyrektorów i nauczycieli szkół, żłobków i przedszkoli oraz przedstawicieli szkół rodzenia, przedstawicieli zawodów medycznych, głownie pielęgniarek i położnych. Uaktualniono scenariusz programu oraz wszelkie materiały do jego realizacji. Obecnie głównym celem Programu jest: Kreowanie postaw prozdrowotnych w zakresie zdrowia jamy ustnej wśród dzieci uczęszczających do żłobków i przedszkoli na terenie województwa zachodniopomorskiego oraz ich rodziców i nauczycieli, kobiet w ciąży i przyszłych rodziców. Cele szczegółowe: kształtowanie właściwych nawyków higienicznych w zakresie zdrowia jamy ustnej u dzieci żłobkowych i przedszkolnych, kształtowanie właściwych nawyków dietetycznych w zakresie zdrowia jamy ustnej u dzieci żłobkowych i przedszkolnych, wprowadzenie i popularyzacja treści prozdrowotnych w zakresie zdrowia jamy ustnej wśród opiekunów w żłobkach/nauczycieli przedszkolnych i rodziców (opiekunów) dzieci, zwiększenie świadomości zdrowotnej przyszłych rodziców, zwłaszcza kobiet w ciąży. Obecni adresaci programu: W grupach żłobkowych program adresowany jest do dzieci w wieku 2-3 lat. W grupach przedszkolnych program adresowany jest do dzieci w wieku 3-6 lat. Rodzice, opiekunowie dzieci objętych edukacją, Program ma charakter uniwersalny. W roku szkolnym 2017/18 realizowały go 292 przedszkola oraz 15 żłobków. Udział w programie wzięło 155 dzieci 2-letnich, 7655 dzieci 3 i 4 letnich, i 9671 dzieci w wieku przedszkolnym 5, 6-7lat. Materiały edukacyjne wykorzystywane do programu zostały przygotowane przez Zachodniopomorski Oddział Wojewódzki NFZ. Dystrybucja nastąpiła w 2018 r. Kampania na rzecz profilaktyki próchnicy wśród dzieci w województwie zachodniopomorskim. Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie we współpracy z Dyrektorem Zachodniopomorskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w Szczecinie podjęli wspólne działania profilaktyczne w zakresie zdrowia jamy ustnej wśród dzieci w środowiskach żłobków, przedszkoli i szkół podstawowych na terenie województwa zachodniopomorskiego. Przedmiotem współpracy były kampanijne działania informacyjno-edukacyjne na rzecz promocji zdrowia jamy ustnej, zapobiegania chorobie próchnicowej oraz zwiększania świadomości samych rodziców w zakresie kreowania zdrowia ich dzieci. W kampanii głównym narzędziem promocyjnym były materiały wydane przez ZOW NFZ w Szczecinie, tj.: Plakat: Aby zdrowy uśmiech mieć, trzeba tylko chcieć! ; Poradnik stomatologiczny: Jak dbać o zęby i gdzie je leczyć? ; 125

Ulotka: Aby zdrowy uśmiech mieć, trzeba tylko chcieć! ; Plakat: Leczenie stomatologiczne w regionie szczecińskim ; Plakat: Leczenie stomatologiczne w regionie koszalińskim. W wymienionych publikacjach zawarto treści w zakresie profilaktyki choroby próchnicowej, przede wszystkim u dzieci, zalecenia dietetyczne dla zdrowych zębów oraz miejsca gdzie można uzyskać świadczenia stomatologii dziecięcej refundowane przez NFZ, na terenie woj. zachodniopomorskiego. Miejscami dystrybucji tych materiałów były głównie placówki oświatowe, a także miejsca skupiające młode kobiety, kobiety w ciąży, przyszłych rodziców oraz rodziców małych dzieci. Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej - profilaktyka próchnicy. Z okazji Światowego Dnia Zdrowia Jamy Ustnej, który przypada 20 marca, odbyło się spotkanie prasowe poświęcone podstawowym zasadom zapobiegania próchnicy, w szczególności u dzieci począwszy od życia prenatalnego, do pierwszych lat nauki dziecka w szkole podstawowej. Celem spotkania było przekazanie najważniejszych zaleceń związanych z profilaktyką przeciwpróchnicową, upowszechnianych w ramach akcji Aby zdrowy uśmiech mieć, trzeba tylko chcieć. O zapobieganiu próchnicy, ale także o problemach z nią wśród dzieci mówiła dr n. med. Anna Jarząbek, stomatolog dziecięca, adiunkt z Zakładzie Stomatologii PUM. W całą ideę dbania o zdrowie jamy ustnej wpisuje się również działalność Inspekcji Sanitarnej. Wybrane działania: Wojewódzki Konkurs Filmowy Dzieciaki dbają o mleczaki. W ramach programu zorganizowano wojewódzki konkurs pod hasłem Dzieciaki dbają o mleczaki Ideą Konkursu miało być przedstawienie w formie kreatywnej, sposobów dbałości dziecka o zdrowie jego ząbków, znajomości zasad profilaktyki próchnicy (zabiegi higieniczne, odpowiednia dieta, wizyty u stomatologa). Konkurs miał także na celu zaangażowanie rodziców w utrwalaniu pozytywnych nawyków prozdrowotnych oraz zwiększenie roli zarówno dzieci i ich rodziców w kształtowaniu zdrowia jamy ustnej. Formą wykorzystywaną w konkursie był film krótkometrażowy, przedstawiający dziecko- jako głównego bohatera w sytuacjach sprzyjających zdrowiu jego ząbków. Uczestnikami konkursu mogły być dzieci uczęszczające do placówek realizujących Program Zdrowe zęby mamy- marchewkę zajadamy - dzieci w wieku żłobkowym i przedszkolnym (2-7 lat) oraz ich rodzice/opiekunowie. Do Oddziału Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia Wojewódzkiej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Szczecinie wpłynęło 16 zgłoszeń z terenu całego województwa, jedna z prac nie została poddana ocenie z powodu rezygnacji jej autorów z uczestnictwa w konkursie. Po weryfikacji wszystkich 15 prac pod względem formalnym (tj. data wysyłki, czas trwania filmu), treści prozdrowotnych oraz pomysłowości i kreatywności, komisja konkursowa wyłoniła 5 laureatów konkursu: 126

Ryc. 20. Liczba dzieci i rodziców biorących udział w programie Zdrowe zęby mamy- marchewkę zajadamy. Ryc. 21 liczba przedszkoli i żłobków woj. zachodniopomorskim bioracych udział w programie Zdrowe zęby mamy- marchewkę zajadamy. 11.2.3.Program edukacji antytytoniowej dla uczniów klas I-III szkół podstawowych Nie pal przy mnie, proszę. Celem programu jest kształcenie u dzieci świadomej umiejętności radzenia sobie w sytuacjach, w których inne osoby palą przy nich papierosy. Program ma na celu uświadomienie dzieciom, że palenie tytoniu jest szkodliwe dla zdrowia oraz uwrażliwienie na szkodliwość palenia biernego. Głównymi adresatami programu są uczniowie klas I-III szkół podstawowych. PSSE Myślibórz Zasięg: rok szkolny 2017/2018-1108 Wybrane działania: Zorganizowano konkurs plastyczny pt. Mamo, Tato nie pal przy mnie dla uczniów klas I-III realizujących program. W konkursie udział wzięło 51 uczniów. W wybranych placówkach przeprowadzano rozmowy instruktażowe i szkolenia indywidualne szkolnych realizatorów programu. 127