Myśliwiec M. i inni Ocena poziomu witaminy u dzieci zdrowych i z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 Vol. 7/2008 Nr 4(25) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ocena poziomu witaminy u dzieci zdrowych i z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 Evaluation of Vitamin Levels in Healthy Children and with Newly Diagnosed Type 1 Diabetes Mellitus 1 Małgorzata Myśliwiec, 1 Agnieszka Brandt, 1 Joanna Bautembach-Minkowska, 1 Anna Balcerska, 2 Leszek Szewczyk 1 Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii, Onkologii i Endokrynologii Akademii Medycznej w Gdańsku 2 Klinika Endokrynologii i Neurologii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Adres do korespondencji: dr med. Małgorzata Myśliwiec, Oddział Diabetologii Kliniki Pediatrii, Hematologii, Onkologii i Endokrynologii Akademii Medycznej w Gdańsku, ul. Dębinki 7, 80-952 Gdańsk; tel.: (058) 349-28-90, fax: (058) 349-28-98; e-mail: mysliwiec@amg.gda.pl Słowa kluczowe: cukrzyca typu 1, witamina Key words: Diabetes Mellitus type 1, witamin STRESZCZENIE/ABSTRACT Wstęp. Doniesienia ostatnich lat sugerują, iż witamina może stanowić również istotny czynnik patogenetyczny w rozwoju cukrzycy typu 1. Celem pracy była ocena poziomu witaminy 25(OH) u dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 i analiza zależności pomiędzy jej poziomem a wybranymi parametrami klinicznymi i biochemicznymi. Materiał i metody. Badaniami objęto 21 dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 w wieku 8,6±5,6 lat (grupa 1). Grupę kontrolną stanowiło 17 zdrowych dzieci (grupa 2) dobranych pod względem wieku i płci. U wszystkich badanych dzieci oznaczono poziom HbA1c, C-peptydu, 25(OH), parahormonu (PTH), fosfatazy alkalicznej, wapnia całkowitego i fosforu oraz miano przeciwciał przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego. Wyniki. Dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 charakteryzowały się statystycznie znamiennym wyższym poziomem HbA1c (p < 0,001) oraz poziomem przeciwciał przeciw dekarboksylazie kwasu glutaminowego (p < 0,001), istotnie niższym poziomem witaminy 25(OH) (p < 0.001) i C-peptydu (p = 0,01) w surowicy krwi w porównaniu do grupy dzieci zdrowych. Natomiast nie wykazano różnic znamiennie statystycznych pomiędzy grupami w zakresie wieku, BMI, poziomu PTH, wapnia całkowitego, fosforu oraz fosfatazy alkalicznej. W grupie 1 u 52% badanych pacjentów wykazano deficyt witaminy (< 10 ng/ml). Natomiast w grupie 2 u żadnego dziecka nie wykazano poziomu witaminy poniżej 10 ng/ml. Ponadto w grupie 1 stwierdzono statystycznie znamienną ujemną korelację pomiędzy wiekiem pacjenta w momencie ujawnienia się cukrzycy typu 1 (r = -0,51; p < 0,05), dobowym zapotrzebowanie na insulinę (r = -0,44; p < 0,05) a poziomem witaminy 25(OH). Wnioski. U dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 występuje istotnie niższy poziom witaminy 25(OH) w odniesieniu do grupy dzieci zdrowych. Przeprowadzone badania w grupie dzieci chorych na cukrzycę typu 1 sugerują istnienie związku pomiędzy poziomem witaminy 25(OH), 23
Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 7/2008;4(25):23-30 a wiekiem ujawnienia się choroby oraz dobowym zapotrzebowaniem na insulinę przez poszczególnych chorych. Endokrynol. Ped. 7/2008;4(25):23-30. Background. Recent years studies have suggested that vitamin may play significant role in pathogenesis and development of diabetes mellitus type 1. The aim of the study was to estimate vitamin 25(OH) levels in children with new-onset diabetes mellitus type 1 and to evaluate relationship between its levels and chosen clinical and biochemical parameters. Materials and methods. The study comprised 21 children with newly diagnosed diabetes mellitus type 1 aged 8,6±5,6 years (group 1). Control group included 17 healthy children (group 2) in adequate to group 1 age and gender. In all children HbA1c, C-peptide, 25(OH), parathormone (PTH), alkaline phosphatase, total calcium, phosphorus levels and glutamic acid decarboxylase antibodies were measured. Results. In children with newly diagnosed diabetes type 1 there were found statistically significant higher HbA1c (p < 0,001) and glutamic acid decarboxylase antibodies levels and statistically significant lower vitamin 25(OH) and (p < 0,001) C-peptide levels (p = 0,01) than in healthy children. There were not significant differences between group 1 and 2 in age, BMI, PTH, total calcium, phosphorus and alkaline phosphatase levels. In 52% of patients from group 1 there was indicated vitamin 25(OH) deficit (< 10 ng/ml). In group 2 none child had vitamin 25(OH) level lower than 10 ng/ml. Furthermore in group 1 there was seen statistically significant negative correlation between diabetes type 1 onset age (r = -0,51; p < 0,05), daily insulin requirement (r = -0,44; p < 0,05) and vitamin 25(OH) levels. Conclusions. In children with newly diagnosed diabetes type 1 there were observed significant lower vitamin 25(OH) levels in comparison with healthy children. Realized studies in children with diabetes type 1 have suggested existence of association between vitamin 25(OH) levels and diabetes diagnosed age and daily insulin requirement in each patient. Pediatr. Endocrinol. 7/2008;4(25):23-30. Wstęp Patogeneza cukrzycy typu 1 nie jest dotychczas w pełni wyjaśniona. Wiele danych przemawia za udziałem kompleksu czynników środowiskowych i genetycznych w przełamaniu tolerancji na własne antygeny i wzbudzeniu komórkowej oraz humoralnej odpowiedzi autoimmunologicznej na niektóre struktury komórek β trzustki [1]. Wśród czynników środowiskowych istotną rolę w patogenezie cukrzycy typu 1 odgrywają infekcje wirusowe i bakteryjne, białka zwierzęce i roślinne w diecie niemowląt oraz chemikalia, barwniki i konserwanty stosowane w produktach żywnościowych [2, 3]. Coraz więcej doniesień naukowych z ostatnich lat wskazuje na związek pomiędzy częstością występowania chorób o podłożu autoimmunologicznym, w tym cukrzycy typu 1, a poziomem 25(OH) w surowicy krwi, długością geograficzną i czasem ekspozycji na światło słoneczne [4, 5, 6, 7]. Największy odsetek chorych na cukrzycę typu 1 notuje się w Finlandii i innych krajach skandynawskich. Populacja polska jeszcze do 1998 roku należała do krajów o niskiej zapadalności na cukrzycę typu 1. W ciągu ostatnich 10 lat nastąpił w Polsce dynamiczny wzrost zachorowań na cukrzycę typu 1, co powoduje stopniowe przesuwanie Polski w klasyfikacji zapadalności na tę chorobę na poziom średni [8]. Potwierdzeniem tego stwierdzania są opublikowane w 2007 roku wyniki badań epidemiologicznych dotyczących zapadalności na cukrzycę typu 1 w populacji wieku rozwojowego w województwie pomorskim [9]. Udokumentowano, iż w okresie od 1998 do 2006 roku wystąpił prawie 2-krotny wzrost wskaźnika zapadalności na cukrzycę typu 1 w grupie dzieci do 15. roku życia. Szczególnie niepokojący jest w ostatnich latach dynamiczny wzrost zachorowań wśród dzieci najmłodszych w wieku od 0 do 4 lat [9, 10]. Porównując wskaźniki zapadalności na cukrzycę typu 1 wśród dzieci w poszczególnych rejonach świata, wysunięto podejrzenie udziału niedoboru witaminy w patogenezie cukrzycy typu 1. Zarówno klimat, jak i położenie Polski oraz znaczny niedobór w diecie pokarmów bogatych w witaminę, umieszczają nasz kraj w grupie państw zagrożonych hipowitaminozą. Zostało to potwierdzone w ogólnopolskich badaniach wykonanych wśród populacji dzieci polskich przez Instytut Żywności i Żywienia [11]. U ponad 90% dzieci w Polsce stwierdzono występowanie przewlekłych niedoborów witaminy w diecie. Odkrycie specyficznych receptorów dla 1 alfa 25(OH) (VDR vitamin D receptor) na wielu różnych komórkach potwierdza wcześniejsze przypuszczenie o znacznie szerszym spektrum działania witaminy niż znane dotychczas oddziaływanie na gospodarkę wapniowo-fosforanową [12]. Badania ostatnich lat wykazały, iż aktywna forma 1,25(OH) witaminy z 25(OH) może być produkowana nie tylko w nerce, ale także przez komórki prostaty, gruczołu sutkowego, keratynocyty, nabłonka jelitowego, wysepki trzustki [12]. Odkrycie 24
Myśliwiec M. i inni Ocena poziomu witaminy u dzieci zdrowych i z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 receptorów VDR również na komórkach układu odpornościowego, makrofagach, komórkach dendrytycznych, limfocytach T i B potwierdziło przypuszczenie, że aktywna forma witaminy ma także działanie immunomodulacyjne i może odgrywać istotną rolę w chorobach autoimmunizacyjnych [13]. Dotychczas wykazano jej udział w etiopatogenezie tocznia rumieniowatego układowego, stwardnieniu rozsianym, chorobie Leśniowskiego-Crohna [14]. Doniesienia ostatnich lat sugerują, iż witamina może stanowić również istotny czynnik patogenetyczny w rozwoju cukrzycy typu 1. Cel pracy Celem pracy była ocena poziomu witaminy 25 (OH) u dzieci zdrowych i z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 i analiza zależności pomiędzy jej poziomem a wybranymi parametrami klinicznymi i biochemicznymi. Materiał i metody Badaniami objęto 21 dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 w wieku 8,6±5,6 lat leczonych na Oddziale Diabetologii Dziecięcej Kliniki Pediatrii, Hematologii, Onkologii i Endokrynologii Akademii Medycznej w Gdańsku, u których rozpoznano cukrzycę typu 1 na podstawie kryteriów American Diabetes Association [15]. Grupę kontrolną stanowiło 17 zdrowych dzieci dobranych pod względem wieku -8,41±4,59 lat i płci, u których na podstawie wywiadu, badania klinicznego oraz poziomu C-peptydu i HbA1c wykluczono cukrzycę. Ponadto z badań wykluczono, zarówno z grupy dzieci chorych na cukrzycę typu 1, jak i z grupy kontrolnej, pacjentów z zaburzeniami w gospodarce wapniowo-fosforanowej oraz u których indeks masy ciała, określony jako BMI (body mass index (kg/m 2 )) dla płci i wieku wyniósł powyżej 90 centyli. Dzieci z cukrzycą typu 1 otrzymywały insuliny humanizowane metodą intensywnej insulinoterapii. Dawka dobowa insuliny wynosiła 0,77±0,21 j/kg wagi ciała. Ponadto zebrano szczegółowy wywiad chorobowy zwracając uwagę na suplementację witaminy i miejsce stałego zamieszkania. Wszyscy badani pacjenci od urodzenia mieszkają w województwie pomorskim i otrzymywali suplementację witaminy D jedynie do 1,5 roku życia. Zalecany prawidłowy poziom 25(OH) obejmuje przedział 30-80 ng/dl, hipowitaminoza 20-30 ng/ml, niedobór 10-20 ng/ml, deficyt badanej witaminy określany jest przy poziomie od 0 do 10 ng/ml [16]. Badania biochemiczne U wszystkich pacjentów po wyrównaniu zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej oraz uzyskaniu wyrównania dobowego profilu glikemii w 10 dobie hospitalizacji oznaczono poziom HbA- 1c, C-peptydu, 25(OH), wybranych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej: parahormonu (PTH), fosfatazy alkalicznej, wapnia całkowitego i fosforu oraz miano przeciwciał przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego. Stężenia hemoglobiny glikozylowanej (HbA1c) oznaczonego w surowicy krwi metodą immunoturbidimetryczną używając Unimate 3 set (Hoffmann-La Roche AG, Basel, Switzerland). Oznaczenie poziomu 25(OH) wykonano zautomatyzowaną metodą chemiluminescencji na platformie firmy DiaSorin (Liaison 25-OH D TOTAL). Z kolei poziom C-peptydu i PTH oznaczono metodą immunochemiluminescencji, a poziom fosfatazy alkalicznej, wapnia i fosforu metodą spektrofotometryczną. Analiza statystyczna Zgodność rozkładu badanych zmiennych z rozkładem normalnym badano testem Kołmogorowa- -Smirnowa. Do porównania średnich stosowano test t-studenta oraz test U Manna-Whitneya. Korelację badano metodą Pearsona. Za poziom istotności statystycznej w pracy przyjęto p < 0,05. Analizy danych dokonano przy pomocy programu Statistica 7.0 firmy StatSoft Inc. licencjonowanego dla Akademii Medycznej w Gdańsku. Wyniki Charakterystyka kliniczna i biochemiczna dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 i dzieci zdrowych Dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 (grupa 1) charakteryzowały się statystycznie znamiennym wyższym poziomem HbA1c (p < 0,001) oraz poziomem przeciwciał przeciw dekarboksylazie kwasu glutaminowego (p < 0,001), istotnie niższym poziomem witaminy 25(OH) (p < 0.001), C-peptydu (p = 0,01) w surowicy krwi w porównaniu do grupy dzieci zdrowych (grupa 2). Natomiast nie wykazano różnic znamiennie statystycznych pomiędzy grupami w zakresie wieku, BMI, poziomu 25
Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 7/2008;2(23):21-32 7/2008;4(25):23-30 PTH, wapnia całkowitego, fosforu oraz fosfatazy alkalicznej (Tab. 1). Poddając analizie płeć badanych pacjentów nie wykazano istotnych różnic (p = 0,89) w zakresie poziomu witaminy 25(OH) pomiędzy dziewczętami (n = 12; 12,35±6,34) a chłopcami (n = 9; 13,09±5,63). Ponadto w grupie dzieci z rozpoznaniem cukrzycy typu 1 nie stwierdzono u żadnego dziecka prawidłowego poziomu witaminy, a u 52% badanych pacjentów wykazano deficyt witaminy (< 10 ng/ml). Natomiast w grupie dzieci zdrowych u 47% stwierdzono prawidłowy poziom witaminy oraz u żadnego dziecka nie wykazano poziomu witaminy poniżej 10 ng/ml. Analiza korelacji poziomu witaminy 25(OH) z parametrami klinicznymi i biochemicznymi u dzieci z cukrzycą typu 1 W badanej grupie dzieci z cukrzycą typu 1 stwierdzono statystycznie znamienną ujemną korelację pomiędzy wiekiem pacjenta w momencie ujawnienia się cukrzycy typu 1 (r = -0,51; p < 0,05), dobowym zapotrzebowanie na insulinę (r = -0,44; p < 0,05), a poziomem witaminy 25(OH) (Ryc. 1, 2). Natomiast nie wykazano istotnej statystycznie korelacji pomiędzy poziomem witaminy 25(OH) a poziomem C-peptydu i mianem przeciwciał przeciw dekarboksylazie kwasu glutaminowego. Ryc. 1. Korelacja pomiędzy poziomem witaminy 25(OH) a zapotrzebowaniem na insulinę (r = -0,35; p < 0,05) Fig. 1. Correlation between vitamin 25(OH) levels and daily insulin requirement (r = -0,35; p < 0,05) Ryc. 2. Korelacja pomiędzy poziomem witaminy 25(OH) a wiekiem zachorowania na cukrzycę typu 1 (r = -0,35; p < 0,05) Fig. 2. Corelation between witamin 25(OH) levels and age at diagnosis (r = -0,35; p < 0,05) Dyskusja Rozpoznanie cukrzycy typu 1 u dzieci wiąże się z koniecznością stałej podaży insuliny, pomiaru glikemii, możliwością wystąpienia ostrych i przewlekłych powikłań. Dlatego wciąż poszukuje się nowych sposobów prewencji, jak i leczenia tej choroby. Doniesienia ostatnich lat wskazujące na nieznaną dotąd rolę witaminy i budzą wielkie nadzieje na ochronny jej udział w rozwoju cukrzycy typu 1 [17]. Przeprowadzone badania własne jednoznacznie wskazują na niedobór witaminy u dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1. Wykazano, iż średni poziom 25-hydroksywitaminy w grupie badanych pacjentów wynosił 12,82 ng/ml i był istotnie niższy w porównaniu do grupy dzieci zdrowych (30,48 ng/ml). U ponad 50% dzieci chorych na cukrzycę typu 1 stwierdzono deficyt witaminy 25(OH), poniżej 10 ng/ml. Już badania przeprowadzone w Finlandii przez Hyponen E. i in. [18] wykazały, iż ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1 było ośmiokrotnie niższe w grupie dzieci otrzymującej regularną suplementację witaminy i trzykrotnie wyższe u dzieci z objawami krzywicy. Obniżony poziomy 25(OH) u dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą stwierdzono również w populacji dzieci szwedzkich [19] i włoskich [20]. Badania ostatnich lat sugerują, iż efekt prewencyjny witaminy może być wynikiem immunosupresyjnych właściwości 1,25-di-hydroksyl-cholekalcyferolu, który w warunkach in vitro hamuje sekrecję cytokin produkowanych przez limfocyty Th1 (IL-12, IL-2, INF-γ) oraz 26
Myśliwiec M. i inni Ocena poziomu witaminy u dzieci zdrowych i z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 Tabela I. Parametry kliniczne i biochemiczne dzieci z cukrzycą typu 1 (grupa 1) i dzieci zdrowych (grupa 2) Table I. Clinical and biochemical parameters in children with type 1 diabetes mellitus (group 1) and healthy group (group 2) Parametry kliniczne i biochemiczne Grupa 1 (n = 21) Grupa 2 (n = 17) p Wiek (lata) 8,6±5,6 8,41±4,59 0,42 BMI (kg/m 2 ) 17,26±3,62 18,49±3,02 0,36 C-peptyd (ng/ml) 0,32±0,18* 1,68±0,32 0,01 HbA1c (%) 11,84±2,74* 4,63±0,24 < 0,001 Witamina 25(OH) (ng/ml) 12,82±7,39 30,48±13,95 < 0,001 Przeciwciała anty-gad (IU/ml) 352,84(4,4-1224) 1.27(0,2-4,5) < 0,001 Parahormon (pg/ml) 33,97±16,47 33,36±15,65 0,93 Wapń całkowity (mg/dl) 9,56±0,36 9,68±0,21 0,37 Fosfor (mg/dl) 4,81±0,84 4,38±0,72 0,14 Fosfataza alkaliczna (U/l) 185,93±61,9 171,15±36,98 0,45 * różnica istotna statystycznie pomiędzy grupą 1 i 2 Tabela II. Liczba (%) dzieci z cukrzycą typu 1 (grupa 1) i dzieci zdrowych (grupa 2) w zależności od poziomu witaminy w surowicy krwi Table II. Number (%) of children with type 1 diabetes mellitus (group 1) and healthy group (group 2) in dependence of vitamin Liczba i % pacjentów grupy 1 (n = 21) Liczba i % pacjentów grupy 2 (n = 17)) Zalecany poziom 25(OH) 30-80 ng/ml Hipowitaminoza 25(OH) 21-30 ng/ml Niedobór 25(OH) 10-20 ng/ml Deficyt 25(OH) <10 ng/ml 0 (0%) 8 (47%) 5 (24%) 6 (35%) 5 (24%) 3 (18%) 11 (52%) 0 (0%) wpływa na proliferację limfocytów we krwi obwodowej [21], zmniejsza ekspresję cząsteczek HLA II klasy i adhezyn międzykomórkowych [22]. Na kluczową rolę witaminy w modulowaniu funkcji układu immunologicznego może wskazywać obecność jej receptorów (VDR, witamin D receptor) na większości komórek immunokopetentnych, w tym na komórkach prezentujących antygen i aktywnych limfocytach T [13]. Wyniki badań w prezentowanej pracy oraz doniesienia innych autorów pozwalają spojrzeć szerzej na patogenezę cukrzycy typu 1. Założenie, że jest ona między innymi konsekwencją niedoboru witaminy daje nowe możliwości terapeutyczne. Fakt, udokumentowany w naszej pracy oraz innych autorów, iż wiek zachorowania na cukrzycę typu 1 oraz dobowe zapotrzebowanie na insulinę u osób już chorych jest zależne od poziomu witaminy, być może ujawni kierunek nowego pomysłu terapeutycznego. Wczesne stosowanie witaminy u tych osób, u których stwierdza się niski poziom tej witaminy, być może z jednej strony pozwoli na zmniejszenie ryzyka ujawnienia się cukrzycy typu 1 u osób predysponowanych genetycznie do tej choroby, z drugiej zaś strony pozwoli na utrzymanie długotrwałej remisji u pacjentów z już rozpoznaną cukrzycą typu 1. Już w roku 1997 Baynes i in. zwrócili uwagę na istotny związek pomiędzy niedoborem witaminy D a rozwojem zaburzeń tolerancji glukozy oraz hiperinsulinizmu [23]. W kolejnych latach liczne prowadzone badania, ale w grupie pacjentów z cukrzycą typu 2 wskazują jednoznacznie, iż suplementacja 27
Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 7/2008;4(25):23-30 witaminy D korzystnie wpływa na wyrównanie metaboliczne choroby poprzez poprawę poziomów glikemii oraz zmniejszenie insulinooporności [24-26]. Obecnie podejmowane są próby prewencji chorób o podłożu autoimmunologicznym [27] oraz regulujące wzrost, dojrzewanie i różnicowanie komórek, w tym nowotworów przewodu pokarmowego, gruczołu piersiowego [28, 29]. W ciągu ostatnich lat pojawiły się nieliczne jeszcze doniesienia o korzystnym wpływie witaminy D w prewencji cukrzycy typu 1 oraz w utrzymaniu aktywności komórek β trzustki u osób z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 [30, 31]. Badania Szewczyka i in. polegające na włączeniu preparatów witaminy u dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 pozwoliły na uzyskanie u nich ponad 2-letniej remisji choroby [32, 33]. Z kolei badania przeprowadzone przez Brekke i Ludvigssona [34] udowodniły, iż podaż witaminy w okresie ciąży w postaci preparatów farmakologicznych lub zwiększonej jej podaży w pożywieniu, zmniejszyła częstość występowania przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom wysp trzustkowych u dzieci z genetycznym obciążeniem w kierunku cukrzycy. Przedmiotem kolejnych badań jest ustalenie dawkowania witaminy oraz jej aktywnych metabolitów stosowanych zarówno w prewencji cukrzycy typu 1, jak i w utrzymaniu aktywności komórek β trzustki u osób z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1. Badania takie zostały poczynione w prewencji chorób nowotworowych [31, 35]. Liczni autorzy prac zwracają jednak uwagę, że zarówno witamina, jak i jej metabolity mogą wywoływać bardzo szkodliwe i długotrwałe efekty nawet przy niewielkim przedawkowaniu, szczególnie u najmłodszych dzieci [36, 37]. Z tego powodu suplementację witaminy powinno się prowadzić bardzo ostrożnie, kontrolując stężenie 25-hydroksywitaminy w surowicy oraz homeostazę gospodarki wapniowo-fosforanowej. Jak dotychczas nie opublikowano jeszcze konkludujących wyników badań w formie zalecanych podwyższonych dawek witaminy zarówno w prewencji cukrzycy typu 1, jak i w utrzymaniu jak najdłuższej remisji choroby u nowo zdiagnozowanych dzieci z cukrzycą typu 1. Obecnie sugerowane są dawki w bardzo szerokich granicach od 5 do 50 μd/dobę (200-2000 IU/dobę) [38]. Wydaje się, że dalsze prowadzenie badań oraz ogromny postęp, który dokonuje się w biologii molekularnej, niewątpliwie w niedalekiej przyszłości pozwoli nie tylko na wyjaśnienie roli witaminy w etiopatogenezie cukrzycy typu 1 u dzieci, ale również pomoże w opracowaniu skutecznych metod prewencji i leczenia tej choroby. Wnioski U dzieci z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 występuje istotnie niższy poziom witaminy 25(OH) w odniesieniu do grupy dzieci zdrowych. Przeprowadzone badania w grupie dzieci chorych na cukrzycę typu 1 sugerują istnienie związku pomiędzy poziomem witaminy 25(OH) a wiekiem ujawnienia się choroby oraz dobowym zapotrzebowaniem na insulinę przez poszczególnych chorych. PIŚMIENNICTWO/REFERENCES [1] Wahlberg J., Fredriksson J., Nikolic E., Vaarala O., Ludvigsson J., The ABIS-Study Group: Environmental factors related to the induction of beta-cell autoantibodies in 1-yr-old healthy children. Pediatric Diabetes, 2005:6, 199-205. [2] Viskari H., Ludvigesson J., Uibo R. et al.: Relationship between the incidence of type 1 diabetes and maternal enterovirus antibodies: time trends and geographical variation. Diabetologia, 2005:48, 1280-1287. [3] Virtanen S.M., Knip M.: Nutritional risk predictors of beta cell autoimmunity and type 1 diabetes at a young age. Am. J. Clin. Nutr., 2003:78(6), 1053-1067. [4] Mohr S.B, Garland C.F., Gorhan E.D., Garland F.C.: The association between ultrafiolet B irradiance, witamin D status and incidence rates of type 1 diabetes in 51 regions wordwide. Diabetologia, 2008:51(8), 1391-1398. [5] Luong K., Nguyen L.T., Nguyen D.N.: The role of vitamin D in protecting type 1 diabetes mellitus. Diabetes Metab. Res. Rev., 2005:21(4), 338-346. [6] Greer R.M., Rogers M.A., Bowling F.G., Buntain M.M., Haris M.: Australian children and adolescents with type 1 diabetes haven low witamin D levels. Med. J. Aust., 2007:187, 59-60. [7] Szewczyk L., Piekarski R.: Rola witaminy w cukrzycy typu 1. Endokrynologia Pediatryczna, 2008:1(22), 65-70. [8] Jarosz-Chobot P., Krętowski A., Peczyńska J., Bandurska-Stankiewicz E., Urban M., Rewers M.: The parallel increase of type 1 diabetes in two different regions of Poland: highly industralized Upper Silesia and argicultural north-eastern regions of Podlasie and Warmia-Mazury (1989-2003). Przegląd Lekarski, 2006:63(4), 31. 28
Myśliwiec M. i inni Ocena poziomu witaminy u dzieci zdrowych i z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1 [9] Myśliwiec M., Balcerska A., Zorena K., Jędrzejczyk A., Malinowska E., Myśliwska J.: Increasing Incidence of Diabetes Mellitus Type 1 in Children the Role of Environmental Factors. Polish Journal of Environmental Studiem, 2007:(16), 109-112. [10] Myśliwiec M., Balcerska A., Bautembach-Minkowska J., Małecki M.T., Nazim J.: Zastosowanie osobistej pompy insulinowej u 7 tygodniowego niemowlęcia z cukrzycą noworodkową. Endokrynologia, Diabetologia i Choroby Przemiany Materii Wieku Rozwojowego, 2006:12(4), 296-299. [11] Charzewska J., Weker H.: Ogólnopolskie badanie nad zawartością wapnia i witaminy D w dietach dzieci w wieku 4 lat. Pediatr. Współcz. Gastroentero. Hepatol. Żywienie Dziecka, 2006:8, 107-109. [12] Bouillon R., Carmeliet G., Verlinden L.: Vitamin D and human health: lessons from vitamin D receptor null mice. Endocr. Rev., 2008:29(6), 726-776. [13] Mathieu C.: Witamin D and 1,25-dihydroxyvitamin as modulators in the immune system. J. Steroid. Biochem. Mol. Biol., 2004:89, 449-452. [14] Bogaczewicz J., Sysa-Jędzejewska A., Arkuszewska C., Hawro T., Karczmarewicz E. et al.: Niedobór witaminy D u chorych na toczeń rumieniowaty układowy. Dermatologia, 2008:10(3), 129-134. [15] American Diabetes Association: Diagnosis and Classification of Diabetes. Diabetes Care, 2003:26, 3160-3167. [16] Doroszko A., Gronowicz E., Niedzielska E.: Aktualne spojrzenie na zalecenia dotyczące dawkowania cholekalcyferolu. Gastroenterologia Polska, 2008:15(4), 255-258. [17] Zipitis C.S., Akobeng A.K.: Witamin D supplementation in elary chilhood and risk of type 1 diabetes: a systematic review and meta-analysis. Arch. Dis. Child., 2008:93, 512-517. [18] Hyponen E., Laara E., Reunanen A., Jarvelin M.R., Virtanen S.M.: Intake of vitamin D and risk of type 1 diabetes: a birth-cohort study. Lancet, 2001:358, 1500-1503. [19] Pozzilli P., Manfrini S., Crino A. et al.: Low levels of 25-hydroxyvitamin and 1,25-dihydroxyvitamin in patients with newly diagnosed type 1 diabetes. Horm. Metab. Res., 2005:37, 680-683. [20] Munns C., Zacharin M.R., Rodda C.P. et al.: Prevention and treatment of infant and childhood vitamin D deficiency in Australia and New Zealand: a consensus statement. Med. J. Aust., 2006:185, 268-272. [21] Gregori S., Giarratana N., Smiroldo S., Uskokovic M., Adorini L.: A 1α25-dihydroxyvitamin analog enhances regulatory T-cell and arrests autoimmune diabetes in NOD mice. Diabetes, 2002:51, 1367-1374. [22] Van Halteren A.G., Tysma O.M., van Etten E., Mathieu C., Roep B.O.: 1 alpha, 25-dihydroxyvitamin or analogue treated dendritic cell modulate human autoreactive T cells via the selective induction of apoptosis. J. Autoimmun., 2004:23, 233-239. [23] Baynes K.C., Boucher B.J., Feskens E.J., Kromhout D.: Vitamin D, glucose tolerance and insulinaemia in elderly men. Diabetologia, 1997:40(3), 344-347. [24] Chiu K.C., Chu A., Go V.L. Saad M.F.: Hypovitaminosis D is associated with insulin resistance and beta cell dysfunction. Am. J. Clin. Nutr., 2004:79(5), 820-825. [25] Borissova A.M., Tankova T., Kirilov G., Dakovska L., Kovacheva R.: The effect of vitamin on insulin secretion and peripheral insulin sensitivity in type 2 diabetic patients. Int. J. Clin. Pract., 2003:57(4), 258-261. [26] Hahn S., Haselhorst U., Tan S., Quadbeck B., Schmidt M., Roesler S. et al.: Low serum 25-hydroxyvitamin D concentrations are associated with insulin resistance and obesity in women with polycystic ovary syndrome. Exp. Clin. Endocrinol. Diabetes, 2006:114(10), 577-583. [27] Arnon Y., Amital H., Shoenfeld Y. Vitamin D and autoimmunity: New aetiological and therapeutic considerations. Annals of the Rheumatic Diseases, 2007:66(9), 1137-1142. [28] Garland C.F., Garland F.C., Gorham E. et al.: The role of vitamin D in cancer prevention. Am. J. Public. Health., 2006:96, 252-261. [29] Holick M.F.: Vitamin D, Important for prevention of osteoporosis, cardiovascular heart disease type 1 diabetes, autoimmune diseases, and some cancers. Southern Medical. J., 2005:98, 1024-1027. [30] Riachy R., Vandewalle B., Moerman E., Belaich, S., Lukowiak, B., Gmyr V. et al.: 1,25-Dihydroxyvitamin protects human pancreatic islets against cytokine-induced apoptosis via down-regulation of the Fas receptor. Apoptosis., 2006:11(2), 151-159. [31] Holick M.F.: The vitamin D epidemic and its health consequences. J. Nutr., 2005:135, 2739-2748. [32] Szewczyk L., Azab Y., Bury A., Piekarski R.: Próba ochrony komórek beta po zdiagnozowaniu cukrzycy typu 1. Endokrynol. Pediatr., 2006:5, 35-39. [33] Piekarski R., Azab Y., Bury A., Szewczyk L.: The use of prophylactic dose of alfacalcidol maintains remission regardless of children s age in a new onset type 1 diabetes 2 years observation. Diabetologia, 2008:51, suppl. 1, 54. [34] Brekke H.K., Ludvigsson J.: Vitamin D supplementation and diabetes-related autoimmunity in the ABIS study. Pediatr. Diabetes., 2007:8, 11-14. [35] Matieu C., Adorini L.: The coming of age of 1,25-dihydroxyvitamin analogs as immunomodulatory agents. Trends. Mol. Med., 2002:8, 174-179. 29
Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 7/2008;4(25):23-30 [36] Chambellan-Tison C., Horen B., Plat-Wilson G.: Severe hypercalcemia due to vitamin D intoxical. Arch. Pediatr., 2007:14, 1328-1332. [37] Hathcock J.N., Shao A., Vieth R., Heaney R.: Risk assessment for vitamin D. Am. J. Clin. Nutr., 2007:85, 6-18. [38] Greer F.R.: 25-hydroksyvitamin D: functional outcomes in infants and young children. Am. J. Clin. Nutr., 2008:88(2), 529-533. 30