DIAGNOZA WYSTĘPOWANIA SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH I PRZEMOCY W POLKOWICACH

RAPORT Z BADANIA: DIAGNOZA WYSTĘPOWANIA SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH I PRZEMOCY W POLKOWICACH Wrocław, czerwiec 2014

Zamawiający: Wykonawca: Autorzy raportu: Gmina Polkowice Korporacja Badawcze Pretendent mgr Julia Koch-Mitka mgr Michał Kamiński KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 2

SPIS TREŚCI Wstęp... 4 Cele badania... 4 Metoda badawcza... 5 Wyniki badań... 6 Struktura próby... 6 Alkohol... 12 Papierosy... 27 Narkotyki... 33 Dopalacze... 46 Komputer... 55 Profilaktyka... 57 Przemoc... 67 Podsumowanie... 74 Spis wykresów, tabel i ilustracji... 76 KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 3

WSTĘP Na zlecenie Gminy Polkowice Korporacja Badawcza Pretendent w II kwartale roku 2014 zrealizowania badanie wśród uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych dotyczące problemów dotykających uczniów tych szkół. Badanie obejmowało diagnozę występowania w szkole oraz zażywania przez uczniów substancji psychoaktywnych w tym: alkoholu, narkotyków, dopalaczy jak również problem nikotynizmu, przemocy oraz oceny zajęć profilaktycznych. Do badania zostali zaproszeni wszyscy uczniowie od 6 klas szkół podstawowych do ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych. CELE BADANIA Celem badania była diagnoza występowania substancji psychoaktywnych i przemocy w Polkowicach, w środowisku rodzinnym, szkolnym i w przestrzeni publicznej, których wspólnym odniesieniem jest zażywanie substancji psychoaktywnych i przemoc. Badania nawiązują do analogicznego studium empirycznego zrealizowanego w gminie Polkowice w roku 2009. Okres 5 lat, jaki minął od tych badań jest wystarczającym czasem, aby ocenić skuteczność działań prewencyjnych i profilaktycznych podejmowanych przez społeczność lokalną Polkowic i instytucje publiczne w celu eliminacji, a przynajmniej ograniczenia zjawisk uzależnień i przemocy. Problemy zażywania substancji psychoaktywnych i przemocy są wzajemnie powiązane. Zażywanie to, zawsze pociągało za sobą wzrost przemocy. Co istotne, powyższym zjawiskom towarzyszą jeszcze inne, jak: zanik więzi społecznych, trudna sytuacja materialna, zły stan zdrowia fizycznego i psychicznego, komercjalizacja przemocy. W związku z tym cykliczne monitorowanie powyższych zjawisk jest warunkiem koniecznym dla skutecznej profilaktyki problemów społecznych. Przedmiotem badań będą zjawiska: zażywania środków psychoaktywnych i przemocy w różnorodnych kontekstach w odniesieniu do osób dorosłych i niepełnoletnich. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 4

W celu kompleksowego zdiagnozowania zjawisk zażywania substancji psychoaktywnych badania będą odpowiedzią na następujący zestaw pytań badawczych: 1. Jaka jest skala spożywania alkoholu i zażywania narkotyków oraz dopalaczy? 2. W jakich okolicznościach zażywany jest alkohol, a w jakich narkotyki i dopalacze? 3. W jakich miejscach najczęściej spożywany jest alkohol, a w jakich inne środki psychoaktywne? 4. W jakich dawkach spożywany jest alkohol i inne substancje psychoaktywne? 5. Jakie są konsekwencje zdrowotne, społeczne i ekonomiczne zażywania alkoholu i innych substancji psychoaktywnych? 6. Jakie działania profilaktyczne należy podjąć w celu ograniczenia i kontrolowanego spożywania alkoholu oraz wyeliminowania spożywania narkotyków? 7. Jakie są postawy wobec spożywania alkoholu, zażywania narkotyków i dopalaczy? 8. Jak oceniane są programy przeciwdziałania alkoholizmowi i narkomani? 9. Jakie są źródła informacji o problemach społecznych w Polkowicach? 10. Jaka jest skala i forma przemocy? 11. Jakie są okoliczności przemocy? 12. Jakie są reakcje na przemoc? 13. Jakie działania należy podjąć w celu eliminowania przemocy w rodzinach, szkołach i miejscach publicznych? 14. Jaka jest hierarchia problemów społecznych w Polkowicach? METODA BADAWCZA W badaniu została zastosowana metoda sondażowa. Techniką badawczą była ankieta elektroniczna CAWI. CAWI jest formą badania komputerowego. Na serwerze instytucji badawczej zamieszona jest baza pytań, wraz z kafeteriami (odpowiedziami). Po zalogowaniu się do bazy respondent wypełnia ankietę komputerowo. Warunkiem konicznym do badania jest sprawne KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 5

połączenie internetowe. Zalety CAWI to: krótki czas badania, pełna poufność i anonimowość, brak wpływu ankietera/prowadzącego na respondenta. Wadą CAWI jest brak możliwości naocznego zweryfikowania odpowiedzi respondenta (np. poprzez osobiste zweryfikowanie jego odpowiedzi). WYNIKI BADAŃ STRUKTURA PRÓBY Poniższa tabela przedstawia rozkład respondentów ze względu na typ szkoły, z której pochodzili badani. W badaniu rozpoczęło wypełniać ankiety 999 uczniów, z czego poprawnie wypełnionych ankiet było 980. Nazwa szkoły Liczba uczniów Szkoła Podstawowa Integracyjna w Jędrzychowie 9 Szkoła Podstawowa nr 1 im. Jana Wyżykowskiego w Polkowicach 55 Szkoła Podstawowa nr 2 im. Kornela Makuszyńskiego 61 Szkoła Podstawowa nr 3 im. Arkadego Fiedlera 73 nr 1 im. Jana Pawła II 298 nr 2 im. Marii Skłodowskiej-Curie w Polkowicach 173 Zespół Szkół im. Narodów Zjednoczonej Europy w Polkowicach 311 Tabela 1 Struktura badanych ze względu na szkołę. Wśród uczniów, którzy w poprawny sposób wypełnili ankiety, chłopcy stanowili 43% a dziewczęta 57%. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 6

43% 57% Wykres 1 Struktura badanych ze względu na płeć. Najliczniej reprezentowaną grupą uczniów, która wzięła udział w badaniu są gimnazjaliści 47%, w następnie kolejności ponadgimnazjaliści 32%, udział szkół podstawowych ograniczył się do 21%. 21% 47% 32% Szkoła ponadgimnazjalna Wykres 2 Struktura badanych ze względu na typ szkoły. Poniższy wykres przedstawia strukturę badanych w podziale na poszczególne klasy biorące udział w badaniu. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 7

21% 18% 14% 15% 12% 13% 7% Wykres 3 Struktura badanych ze względu na klasę. Wykształcenie rodziców uczniów biorących udział w badaniu pokazuje, iż wyrównany jest poziom wykształcenia badanych w każdej z zaproponowanych grup do wyboru. Nieznacznie lepsze wykształcenie mają kobiety matki, około 24% uczniów nie wiedziało jakie jest wykształcenie rodziców. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 8

Wykształcenie ojca Wykształcenie matki Podstawowe 4% 4% Zawodowe 23% 26% Średnie 21% 21% Wyższe 23% 30% Nie wiem 21% 26% Wykres 4 Struktura badanych ze względu na wykształcenie rodziców/opiekunów prawnych. Najczęstsze zainteresowanie uczniów to muzyka, a w dalszej kolejności sport. Taki wynik otrzymujemy bez względu na płeć czy wiek badanych. Największe różnice międzygrupowe jakie możemy obserwować dotyczą płci respondentów. Chłopcy w porównaniu do dziewcząt czterokrotnie częściej wskazują na gry komputerowe jako pole swoich zainteresowań. Częściej też gry komputerowe są wskazywane przez młodszych respondentów. W porównaniu z wynikami sprzed 5 lat (2009) zmieniła się jedna istotna kwestia. W 2009 roku drugą pozycję zajmował Internet, a trzecią sport. Obecnie podobnie jak w poprzednich badaniach muzyka jest na pierwszym miejscu, ale sport wyprzedził Internet. Jest to zdecydowanie korzystna zmiana najpewniej spowodowana wielokrotnymi akcjami programów profilaktycznych oraz edukowaniem dzieci i młodzieży na temat zdrowego trybu życia. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 9

sport film książki internet muzyka gry komputerowe 20% 16% 11% 16% 25% 12% 18% 17% 13% 16% 26% 10% 21% 16% 9% 17% 25% 12% 23% 14% 9% 16% 21% 15% 23% 15% 4% 17% 20% 20% 18% 17% 15% 16% 28% 5% Wykres 5 Jakie są Twoje zainteresowania? (pytanie wielokrotnego wyboru) Wśród innych odpowiedzi udzielanych przez uczniów znalazły się wskazania na Anime i manga (10), rysowanie (9), malarstwo i taniec (po 8) czy fotografia, motoryzacja i zwierzęta (po 7). Szczegółowo odpowiedzi uczniów przedstawia tabela poniżej. Wskazania Liczba wskazań Anime i manga 10 Rysowanie 9 Malarstwo, Taniec 8 Fotografia, Motoryzacja, Zwierzęta 7 Jazda konna 6 Gotowanie, Śpiew 5 Kolarstwo, Plastyka, Psychologia, Filozofia, Religia 4 Języki obce, Poezja, Programowanie, Sport, Teatr 3 Akrobatyka, Elektryka i Elektronika, Gry komputerowe, Harcerstwo, 2 Informatyka, Komputery, Podróże, Wędkarstwo Aktorstwo, Astronomia, Ceramika, Strzelectwo, Gra na instrumentach, Chemia, Biologia, Matematyka, Dziewczyny, Fangirling, Fantazy, Filozofia, Gra na gitarze, Historia sporu, Kajakarstwo, Koncerty, Po 1 Kosmetyki, Koszykówka, Literatura, Monety, Odchudzanie, Ogrodnictwo, Paintball, Polityka, Seriale, Spadochroniarstwo, Strzelectwo, Wojskowość Tabela 2 Jakie są Twoje zainteresowania? (inne) KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 10

Relacje pomiędzy uczniami a ich rodzicami są w znaczącej większości bardzo dobre lub dobre łącznie 85%. Taki wynik jest zbieżny z wynikiem z 2009 roku 87%. Tendencje dotyczące relacji najmłodszej grupy uczniów z rodzicami są najwyższe, takie same wyniki również otrzymaliśmy 5 lat temu. bardzo dobre raczej dobre trudno określić raczej złe bardzo złe 54% 31% 11% 3% 1% 50% 33% 13% 3% 2% 47% 74% 35% 19% 13% 4% 5% 1% 1% 0% 57% 52% 32% 30% 10% 3% 13% 3% 1% 1% Wykres 6 Jak oceniasz swoje relacje z rodzicami? Uczniowie spędzają czas głównie ze swoimi przyjaciółmi, w dalszej kolejności z rodziną, a następnie z przyjaciółmi. We wszystkich grupach wiekowych oraz bez względu na typ szkoły czy płeć wśród uczniów są osoby, które spędzają ten czas same (od 7 do 10%). Głębsza analiza wyników pokazuje nam różnice płciowe. Dziewczęta częściej od chłopców spędzają czas z bliższymi im rówieśnikami świadczy o tym % wskazań na przyjaciół 51, u chłopców jest to odpowiednio 40%. Odwrotna sytuacja występuje we wskazaniach na znajomych u chłopców 25% oraz 17% u dziewcząt. Kolejną istotną różnicą międzygrupową jest fakt, że najmłodsza grupa badana spędza najwięcej czasu w porównaniu do innych grup z rodziną (najpewniej z rodzicami i rodzeństwem, być może z dziadkami). Taki wynik jest naturalną konsekwencją wieku badanych oraz ich samodzielności z tym związanej. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 11

z rodziną ze znajomymi z przyjaciółmi sam 25% 20% 46% 8% 24% 20% 49% 7% 20% 23% 46% 10% 35% 15% 42% 7% 25% 25% 40% 10% 24% 17% 51% 7% Wykres 7 Z kim najczęściej spędzasz swój czas wolny? Wśród innych odpowiedzi uczniowie wskazywali, iż czas spędzają z chłopakiem/dziewczyną, z przyjaciółmi i rodziną (tak samo), przed komputerem czy z psami. Odpowiedzi Liczba wskazań Z chłopakiem 21 Z dziewczyną 10 Z rodziną i przyjaciółmi 7 Z koleżanką 4 Przed komputerem 2 Z przyjaciółką 2 z dziadkami 1 z Przyjacielem 1 Z psami 1 Ze wszystkimi 1 Tabela 3 Z kim najczęściej spędzasz swój czas wolny? Inne ALKOHOL Wśród grupy badanej 58% wskazało, że spożywało już w swoim życiu alkohol. Nieznacznie częściej są to dziewczęta 60 do 54% w porównaniu do chłopców. Zauważyć też można tendencją dotyczącą spożycia alkoholu ze względu na wiek, im starsza grupa wiekowa tym więcej osób ma za sobą inicjację alkoholową. W szkole podstawowej jest 19%, w gimnazjum 55% oraz w szkołach ponadgimnazjalnych 87%. Wyniki te świadczą o około 20% spadu inicjacji alkoholowej wśród uczniów Gminy Polkowice. 5 lat temu na spożycie alkoholu KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 12

ogółem wskazało 80%, a w poszczególnych grupach wyniki kształtowały się następująco: szkoła podstawowa 62% (obecnie spadek o 43 p.p. ), gimnazjum 87% (obecnie spadek o 32 p.p.), szkoła ponadgimnazjalna 94% (obecnie spadek o 7 p.p.). tak nie 58% 42% 87% 13% 55% 45% 19% 81% 54% 60% 46% 40% Wykres 8 Czy zdarzyło Ci się spożywać alkohol? Pierwszy kontakt z alkoholem wśród uczniów najczęściej przypada na wiek 13-15 lat i wynik ten na przestani 5 lat się nie zmienił. Do 7 lat Od 7 do 9 lat Od 10 do 12 lat Od 13 do 15 lat Powyżej 15 lat 6% 4% 13% 49% 28% 2% 2% 7% 45% 44% 8% 4% 17% 56% 14% 19% 16% 29% 34%,0% 9% 4% 14% 46% 27% 4% 4% 12% 51% 29% Wykres 9 W jakim wieku zdarzyło Ci się spożyć alkohol po raz pierwszy? KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 13

Do inicjacji alkoholowej dochodzi przede wszystkim w czasie uroczystości rodzinnych, za znajomymi na podwórku oraz w czasie imprezy towarzyskiej. W wynikach ogólnych na pierwszym miejscu jest podwórko (37%) a następnie uroczystości rodzinne (32%). Odwrotnie przedstawia się to w szkole podstawowej. Dziewczynki też rzadziej niż chłopcy będą spożywać alkohol na podwórku, a częściej na imprezie towarzyskiej. Wyniki te zachowują identyczne tendencje w kontekście roku 2009. W czasie uroczystości rodzinnej Pod nieobecność rodziców w domu W czasie wycieczki szkolnej Ze znajomymi na podwórku Na dyskotece W czasie imprezy szkolnej W czasie imprezy towarzyskiej 32% 37% 3% 2% 3% 1% 21% 27% 41% 2% 2% 4% 1% 24% 33% 35% 5% 2% 3% 1% 21% 62% 21% 7% 3% 3% % 3% 33% 43% 4% 1% 4% 1% 16% 31% 34% 3% 3% 3% 1% 25% Wykres 10 W jakich okolicznościach spożyłeś/aś alkohol po raz pierwszy? Uczniowie wskazali również inne okoliczności spożycia alkoholu, m.in. podczas wakacji, sylwestra czy 18-nastych urodzin. Odpowiedzi Liczba wskazań W czasie wakacji 25 W domu lub podczas uroczystości rodzinnej 12 Na sylwestra 7 Nie pamiętam 4 Bar 3 U kolegi w domu 3 18 urodziny 2 KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 14

Na urodzinach znajomych 2 Na ognisku 1 Tabela 4 W jakich okolicznościach spożyłeś/aś alkohol po raz pierwszy? Inne Częstotliwość spożywania alkoholu również uzależniona jest od wieku respondentów. Uczeń szkoły podstawowej deklarujący spożycie alkoholu (32 na 198 osób) w 83% przypadków wskazał, iż była to jednorazowa sytuacja. W zestawieniu z odpowiedziami o miejscu inicjacji uroczystość rodzinna klasyfikujące się na pierwszym miejscu, mamy najprawdopodobniej do czynienia z sytuacją, w której sami rodzice dają spróbować alkoholu swoim dzieciom. Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż buduje się w ten sposób nieodpowiednie postawy wśród dzieci, których odzwierciedleniem jest spożycie alkoholu w klasach starszych lub przyzwolenie na jego picie w ogóle. W gimnazjum na taką samą odpowiedź tylko raz, dwa razy w życiu wskazało 37% a w szkołach ponadgimnazjalnych 28%. Sytuacja w 2009 roku kształtowała się następująco: Cyt.: Jeden na trzech uczniów (33%) przyznaje, że ich kontakt z alkoholem był tylko sporadyczny: raz czy dwa razy w życiu. Czasami, czyli rzadziej niż raz w miesiącu, pije 41% uczniów, natomiast kilka razy w miesiącu 19% z nich. Do picia alkoholu kilkakrotnie w ciągu tygodnia, przyznało się 7% uczniów. 1 Wyniki z obu badań są zatem mocno zbliżone. 1 Raport z badania społecznego w zakresie uzależnienia od środków psychoaktywnych wśród dzieci i młodzieży z gminy Polkowice, 2009, Korporacja Badawcza Pretendent na zlecenie Gminy Polkowice. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 15

Tylko raz, dwa razy w życiu Rzadziej niż raz w miesiącu 1 7 razy w miesiącu 2 razy w tygodniu i częściej 28% 39% 25% 9% 12% 42% 34% 12% 37% 82% 39% 19% 15% 6% 3% 31% 32% 27% 9% 26% 43% 23% 8% Wykres 11 Jak często zdarza Ci się spożywać alkohol? Zdecydowanie najczęściej spożywanym wśród uczniów alkoholem jest piwo 71% (w porównaniu do 80% z 2009 roku), w następnej kolejności wódka 20% (w porównaniu do 32% z 2009 roku). Dziewczęta częściej niż chłopcy będą spożywały wódkę, wino czy szampana niż tak jak chłopcy piwo. W szkole podstawowej pojawia się częściej niż wśród innych grup wiekowych nalewka. Należy jednak pamiętać, że liczba uczniów w najmłodszej grupie odpowiadająca na to pytanie to jedynie 6 osób w porównaniu do 150 w gimnazjum czy 233 w szkole ponadgimnazjalnej. Dlatego też w przypadku najmłodszej grupy nie należy traktować wyników jako prognozy, zależności lub generalizować ich na całą populację 12/13- latków a jedynie potraktować jako informacje, że w badanej grupie uczniów - 6ciu z nich przyznało, że spożywało alkohol częściej niż raz dwa razy w życiu. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 16

Piwo Nalewka Wódka Szampan Wino 71% 2% 20% 3% 4% 74% 1% 18% 2% 5% 69% 2% 21% 5% 3% 33% 17% 50% % 77% 1% 18% 3% 2% 68% 2% 21% 4% 5% Wykres 12 Jaki alkohol spożywasz najczęściej? Poniższa tabela pokazuje jakie konkretnie alkohole wskazali uczniowie poza wymienionymi w zamkniętych odpowiedziach. Odpowiedzi Liczba wskazań Whisky 5 Wyroby cukiernicze z alkoholem (ciasta, cukierki, czekoladki itd.) 2 Absynt 1 Bimber 1 Cydr 1 Tanie wina 1 Poncz 1 Ubot 1 Wszystkie 1 Tabela 5 Jaki alkohol spożywasz najczęściej? Inne W odpowiedzi na pytanie, czy zdarza/zdarzało Ci się upić alkoholem większość respondentów przyznaje, iż zdarzyło im się to raz (29%) lub kilka razy (36%). 24% badanych przyznaje, iż nigdy się nie upiło. Dziewczęta częściej upijały się kilka razy (42%) w porównaniu z chłopcami (27%). Najczęściej upijały się osoby ze szkoły ponadgimnazjalnej, a najrzadziej ze szkoły podstawowej, gdzie 43% uczniów zadeklarowało, iż nigdy się nie upili. Potwierdza to KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 17

tendencję, im uczeń starszy tym częściej pije lub upija się. Wyniki uczniów szkoły podstawowej należy traktować z dystansem, gdyż jedynie 6 respondentów odpowiedziało na to pytania i tego wyniku nie należy traktować jako prognozy, lecz jako informację. Nie, nigdy nie zdarzyło mi się upić Zdarzyło mi się kilka razy Tak, raz mi się zdarzyło Tak, często mi się zdarza 24% 29% 36% 11% 19% 25% 43% 13% 31% 36% 28% 6% 43% 14% 43% 30% 31% 27% 13% 20% 28% 42% 10% Wykres 13 Czy zdarza/zdarzyło Ci się upić alkoholem? Obecnie, uczniowie najczęściej spożywają alkohol ze znajomymi na podwórku 43% oraz w innych miejscach- 35% (w porównaniu do badań z 2009 roku gdzie najczęściej wybieraną odpowiedzią była impreza z wynikiem 42 p.p). Można zaobserwować pewne różnice w miejscu spożywania alkoholu przez uczniów różnych płci. Chłopcy najczęściej piją ze znajomymi na podwórku 53% ( dziewczynki 37%) natomiast największa ilość dziewcząt wskazywała, iż w innym miejscu 42% (chłopcy 24%).Uczniowie szkół podstawowych najczęściej spożywa alkohol w czasie imprezy szkolnej 33%, natomiast uczniowie gimnazjów oraz szkół ponadgimnazjalnych najczęściej spożywają alkohol ze znajomymi na podwórku (odpowiednio 51% i 39%) oraz w innych miejscach (26% i 42%) KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 18

W czasie uroczystości rodzinnych Pod nieobecność rodziców w domu W czasie wycieczki szkolnej Ze znajomymi na podwórku Na dyskotece W czasie imprezy szkolnej Inne (podaj gdzie) 13% 43% 2% 5% 1% 2% 35% 12% 39% % 6% 1% % 42% 13% 51% 5% 3% 1% 2% 26% 17% 17% % 17% 33% 17% 15% 53% 2% 4% 1% 24% 11% 37% 2% 5% % 2% 42% Wykres 14 Gdzie najczęściej spożywasz obecnie alkohol? (zaznacz jedną odpowiedź) Inne miejsca, które nie pojawiły się w kafeterii odpowiedzi a zostały wymienione przez uczniów przedstawia tabela poniżej. Odpowiedzi Liczba wskazań W domu 8 Imprezy okolicznościowe 5 Nigdzie 4 W plenerze 3 Obozy podczas wakacji 2 W trakcie spotkania ze znajomymi 2 Wszędzie 2 W barze 1 Tabela 6 Gdzie najczęściej spożywasz obecnie alkohol? Inne 44% uczniów przyznaje, że po alkoholu mają lepszy nastrój oraz lepiej się bawią (w porównaniu do 53 p.p z roku 2009), 31% badanych odpowiedziało, że nie odczuwa żadnego wpływu (w porównaniu do 48 p.p z roku 2009), natomiast 18% osób jest bardziej towarzyska (w porównaniu do 8% z roku 2009).Uczniowie obu płci deklarowali, że spożywają KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 19

alkohol ponieważ mają lepszy nastrój oraz lepiej się bawią, odsetki te wyniosły 53% chłopcy oraz 37% dziewczęta (w porównaniu do badań z 2009 roku gdzie najczęściej wybieraną odpowiedzią było, że alkohol nie ma żadnego wpływu 49p.p dziewcząt oraz 47p.p chłopców). Chłopcy, częściej odpowiadali, iż alkohol nie ma na nich wpływu (38%) niż dziewczęta (26%). Ponadto dziewczęta częściej zaznaczały, iż są bardziej towarzyskie - 20% niż chłopcy -16%. Alkohol nie ma żadnego wpływu, jak deklarują badaniu, na 57% uczniów szkół podstawowych, 37% uczniów gimnazjum oraz 26% uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Uczniowie szkół gimnazjalnych (43%) oraz uczniowie szkół ponadgimnazjalnych (45%) najczęściej przyznają, iż sięgają po alkohol z powodu poprawy nastroju oraz lepszą zabawę (w porównaniu do badań z 2009 roku gdzie 75% uczniów szkół ponadgimnazjalnych oraz 53% uczniów gimnazjum lepiej bawiło się po alkoholu). Jedynie uczniowie szkoły podstawowej - 29% udzielali odpowiedzi, iż po alkoholu stają się agresywni (w porównaniu do 10 p.p z badań w 2009 roku) Nie odczuwam żadnego wpływu Jestem bardziej towarzyski/ska Jestem agresywny/a, popadam w konflikty Jestem samotny i załamany Mam lepszy nastrój, lepiej się bawię Staję się odważniejszy/a Nie kontroluję się, używam przemocy 31% 44% 18% 1% 4% 2% 26% 37% 45% 43% 22% 14% 1% 4% 1% 3% 2% 57% 14% 29% 26% 38% 47% 40% 20% 16% 1% 1% 2% 5% 2% 2% Wykres 15 Jaki wpływ ma na Ciebie spożywanie alkoholu? KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 20

Zdecydowana większość badanych twierdzi, że alkohol nigdy nie był w ich przypadku przyczyną konfliktu z kimkolwiek 78%. 8% respondentów wskazywało, że popadali w konflikt ze znajomymi lub obcymi osobami. Ze względu na płeć zdecydowana większość chłopców - 80% oraz dziewcząt -76% nie popadło z nikim w konflikt. Chłopcy częściej (11%) niż dziewczęta (6%) wpadało w konflikt z obcymi ludźmi, natomiast dziewczęta (9%) częściej niż chłopcy (6%) konfliktowały się ze znajomymi. Ze względu na rodzaj szkoły 57% uczniów podstawówki, 81% uczniów gimnazjum oraz 76% uczniów szkół ponadgimnazjalnych nie popadło z nikim w konflikt. 14% uczniów szkół podstawowych konfliktowało się z rodzicami, obcymi ludźmi oraz ich sprawy najczęściej kończyły się na policji, straży miejskiej lub w sądzie. Wyniki takie mają jedynie charakter informacyjny i nie powinno się go generalizować na całą populację uczniów, ponieważ na to pytanie odpowiedziało jedynie 7 osób z tego typu szkoły. Uczniowie szkół gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych najczęściej popadali w konflikty z obcymi ludźmi (odpowiednio 7% i 9%) oraz ze znajomymi (odpowiednio 4% i 10%). Tak, z rodzicami, rodzeństwem Tak, ze znajomymi Tak, z obcymi ludźmi Nie, nie popadłem z nikim w konflikt Tak, sprawa znalazła finał na policji, straży miejskiej, w sądzie 5% 8% 8% 78% 1% 4% 10% 9% 8% 4% 7% 14% % 14% 76% 81% 57% 14% 1% 1% 2% 6% 8% 11% 9% 6% 80% 76% 1% 1% Wykres 16 Czy zdarzyło Ci się popaść w konflikt z innymi przez alkohol? Na pytanie, co myślisz o sobie po tym jak spożywałeś/aś alkohol, ponad połowa osób badanych - 53% - uważa, że nie ma problemu z alkoholem, ponieważ pije mało, 29% respondentów jest zadowolonych, ponieważ dobrze się bawiło. Najmniej uczniów zaznaczało odpowiedzi, że wstydzi się swojego zachowania (6%), obiecuje sobie, że to był ostatni raz KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 21

(5%) czy boi się, że narozrabiało (5%). Ze względu na płeć, dziewczęta jak i chłopcy najczęściej twierdzą, że nie mają problemu z alkoholem, ponieważ piją mało (odpowiednio 56% i 49%). Chłopcy, częściej (36%) przyznawali, że są zadowoleni i lepiej się bawili od dziewcząt (24%). Dziewczęta z kolei częściej (7%) wstydziły się swojego zachowania od chłopców (3%). Ze względu na rodzaj szkoły, większość uczniów szkół gimnazjalnych oraz szkół ponadgimnazjalnych deklarowała, iż nie mają problemów z alkoholem, ponieważ piją mało (odpowiednio 52% i 56%). Prawie 1/3 część uczniów wszystkich typów szkół przyznawała, że dobrze się bawiła (szkoła podstawowa - 29%, gimnazjum - 25%, szkoła ponadgimnazjalna - 31%). Najwięcej uczniów uczęszczających do szkoły podstawowej przyznawało, iż wstydzi się swojego zachowania (29%) oraz czuje się podle, ponieważ nie potrafili odmówić (14%). Wyniki z 2009 roku są zbieżne z wynikami obecnymi. Boję się, że narozrabiałem/am Nie mam problemu, piję przecież mało Wstydzę się swojego zachowania Jestem zadowolony, dobrze się bawiłem/am Obiecuję sobie, że to był ostatni raz Czuję się podle, że nie potrafiłem odmówić 5% 29% 53% 5% 6% 2% 3% 8% 14% 31% 25% 29% 14% 52% % 56% 29% 5% 5% 1% 6% 6% 4% 14% 6% 4% 24% 36% 56% 49% 3% 3% 4% 6% 7% 2% Wykres 17 Co myślisz o sobie po tym, jak spożywałeś/aś alkohol? 21% osób badanych, deklaruje, że nigdy nie próbowało kupić alkoholu (w porównaniu z 57 p.p. z roku 2009), 18% uczniów przyznaje, że nie ma problemu z zakupem alkoholu mimo tego, że jest niepełnoletnia (w porównaniu do 13 p.p. z roku 2009), natomiast 17% respondentów stwierdza, że czasami się im udaje (w porównaniu do 10 p.p. z roku 2009). Największa ilość respondentów 31%, zaznaczyła odpowiedź, że zawsze mogą kupić alkohol, bo są pełnoletni (w porównaniu z 10 p.p. z roku 2009). Doświadczenia dziewcząt oraz chłopców są niemal takie same. Wśród uczniów szkoły podstawowej, 43% badanych nigdy KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 22

nie próbowała kupić alkoholu (w porównaniu z 89 p.p. z roku 2009), odsetek ten spada wśród uczniów gimnazjów do 32% ( w porównaniu do 62 p.p. z roku 2009), natomiast w szkołach ponadgimnazjalnych do 14% (w porównaniu do 20 p.p. z roku 2009). Prawie połowa - 49% uczniów szkół ponadgimnazjalnych zawsze może kupić alkohol, ponieważ są osobami pełnoletnimi, natomiast 23% osób uczęszczających do gimnazjum nie ma problemu z zakupem alkoholu, pomimo tego, że nie ma ukończonych 18 lat, a 21% respondentów zaznaczyła, iż czasami im się udaje. Uczniowie szkół podstawowych najczęściej wybierali odpowiedź, że nigdy nie próbowali kupić alkoholu (43%) oraz, że czasami udaje im się dokonać zakupu (43%). 14% spośród nich co stanowi dla tego pytania 1 osobę w tej grupie badanych szóstoklasistów, wskazało na odpowiedź zawsze mogę kupić, jestem pełnoletni najprawdopodobniej jest to uczeń, który omyłkowo zaznaczył swoją odpowiedź. Również w tym wypadku nie należy generalizować wyników uczniów szkół podstawowych na całość tej populacji. Nigdy nie próbowałem/am kupić alkoholu Próbowałem/am, ale zawsze odmawiano Nie, ale proszę starszych kolegów o pomoc Czasem mi się udaje, a czasem nie Nie mam problemu z zakupem, choć jestem niepełnoletni/a Zawsze mogę kupić, jestem pełnoletni 21% 1% 10% 17% 18% 31% 14% 1% 6% 14% 16% 49% 32% 2% 18% 21% 23% 5% 43% % 43% 14% 21% 1% 11% 19% 18% 30% 21% 2% 10% 16% 19% 32% Wykres 18 Czy udaje Ci się kupić alkohol? KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 23

Najwięcej osób badanych zaznaczyło, że najczęściej dokonują zakupu alkoholu w sklepie osiedlowym - 37% (w porównaniu do 70 p.p z 2009 roku), 31% uczniów zaopatruje się w sklepie monopolowym, natomiast 27% respondentów w supermarkecie lub markecie). Ze względu na płeć chłopcy częściej (47%) niż dziewczęta (32%) kupują alkohol w sklepie osiedlowym, natomiast dziewczęta, częściej niż chłopcy, robią zakupy w sklepie monopolowym (odpowiednio 34% i 26%) oraz w supermarkecie/markecie (odpowiednio 29% i 25%). Uczniowie szkół gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych najczęściej dokonują zakupów w sklepie osiedlowym (odpowiednio 48% i 34%) oraz w sklepie monopolowym (odpowiednio 37% i 29%). Respondenci ze szkół podstawowych najczęściej kupują alkohol w sklepie osiedlowym (33%) w supermarkecie (33%) oraz na dyskotece (33%). Wyniki uczniów szkół podstawowych mają jedynie charakter informacyjny i nie powinny być wyznacznikiem tej grupy, ponieważ na to pytanie odpowiedziało jedynie 3 respondentów. W sklepie osiedlowym W sklepie monopolowym W supermarkecie/markecie Na dyskotece W pubie/barze 37% 31% 27% 2% 2% 34% 29% 34% 2% 2% 48% 37% 11% 3% 1% 33% 33% 33% 47% 26% 25% 2% % 32% 34% 29% 3% 3% Wykres 19 Gdzie najczęściej kupujesz alkohol? Ponad to uczniowie spontanicznie deklarowali, że kupują alkohol w jakimkolwiek sklepie, wszędzie bądź, że to zależy. Odpowiedzi Liczba wskazań W jakimkolwiek sklepie 7 Wszędzie 6 Zależy 1 KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 24

Tabela 7 Gdzie najczęściej kupujesz alkohol? Inne Zdecydowana większość osób badanych (73%) nie zetknęła się z przemocą po spożyciu alkoholu (w porównaniu do 49 p.p z roku 2009) natomiast 16% respondentów zaznaczyło, że było świadkiem ataku ze strony osoby nietrzeźwej (w porównaniu do 35 p.p z roku 2009). Z przemocą po spożyciu alkoholu nie zetknęło się 77% chłopców (w porównaniu do 50 p.p z roku 2009) oraz 70% dziewcząt (w porównaniu do 49 p.p z roku 2009). Respondentki częściej (19%) niż respondenci (11%) były świadkami ataku ze strony osoby nietrzeźwej. Im respondent starszy, tym częściej spotyka się z aktami agresji. Zdecydowana większość uczniów szkół podstawowych (88%), gimnazjalnych (79%) oraz ponadgimnazjalnych (56%) nie zetknęła się z agresją po spożyciu alkoholu. Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych najczęściej byli świadkami ataku ze strony osoby nietrzeźwej (28% w porównaniu do 50 p.p w roku 2009), natomiast 13% uczniów gimnazjum było świadkami ataku osoby nietrzeźwej (w porównaniu z 31 p.p z roku 2009). KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 25

73% 4% 16% 2% 56% 5% 28% 3% 79% 3% 13% 2% 88% 3% 3% 2% 77% 4% 11% 2% 70% 4% 19% 3% Szkoła Szkoła podstawowa ponadgimnazja lna Nie zetknąłem/nie zetknęłam się 70% 77% 88% 79% 56% 73% Sam wygrażałem/am innym osobom będąc nietrzeźwym/nietrzeźwą Byłem/am adresatem wulgarnych słów/wyzwisk padających z ust nietrzeźwych Byłem/am świadkiem ataku ze strony osoby nietrzeźwej Brałem/am udział w sporze/bójce zainicjowanej przez osobę nietrzeźwą Sam użyłem/am siły będąc pod wpływem alkoholu 2% 1% 3% 1% 1% 2% 4% 4% 3% 3% 5% 4% 19% 11% 3% 13% 28% 16% 2% 2% % 1% 4% 2% 1% 2% % 1% 2% 1% Zostałem/am zaatakowany/a przez pijanego 3% 2% 2% 2% 3% 2% Wykres 20 Czy zetknąłeś/zetknęłaś się z przemocą po spożyciu alkoholu? Niemal połowa uczniów (48%) zaznaczyła, że ich najbliżsi koledzy/koleżanki piją alkohol, natomiast 28% respondentów nie wie, czy go spożywają. Ze względu na płeć nie ma dużych różnic między badanymi, dziewczęta (51%) częściej niż chłopcy (44%) mają towarzystwo pijące alkohol, chłopcy natomiast częściej nie wiedzą (33%) czy ich znajomi spożywają alkohol. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 26

Tak Nie Nie wiem 48% 25% 28% 79% 7% 14% 44% 24% 32% 9% 52% 40% 44% 23% 33% 51% 26% 24% Wykres 21 Czy Twoi najbliżsi koleżanki/koledzy piją alkohol? PAPIEROSY 39% osób badanych paliła papierosy. Dziewczęta (44%) częściej niż chłopcy (34%) sięgały po tę używkę. Im osoba starsza tym częściej paliła papierosy (13% szkoła podstawowa, 36% gimnazjum, 63% szkoła ponadgimnazjalna). W porównaniu do lat ubiegłych notujemy spadek o 21 p.p. ogółem w szkole podstawowej o 35 p.p., w gimnazjum o 26 p.p. a w szkole ponadgimnazjalnej o 13 p.p. 39% 63% 36% 13% 34% 44% Wykres 22 Czy kiedykolwiek paliłeś/aś papierosy? KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 27

Zdecydowana większość osób badanych swojego pierwszego papierosa zapaliła ze znajomymi na podwórku (73%), 10% respondentów w czasie imprezy, a 9% w domu pod nieobecność rodziców. Chłopcy i dziewczęta przechodzili inicjację nikotynową przede wszystkim ze znajomymi na podwórku: odpowiednio 76% i 71%. Dziewczęta częściej niż chłopcy paliły pierwszego papierosa na imprezie (odpowiednio 11% i 7%) oraz w czasie wycieczki szkolnej (odpowiednio 4% i 1%). Uczniowie szkół wszystkich typów najczęściej palili pierwszy raz na podwórku ze znajomymi. Respondenci ze szkół ponadgimnazjalnych częściej palili w czasie imprezy (15%), natomiast gimnazjaliści pod nieobecność rodziców w domu (11%). W czasie uroczystości rodzinnych Pod nieobecność rodziców w domu W czasie wycieczki szkolnej Ze znajomymi na podwórku Na dyskotece W czasie imprezy 4% 73% 9% 3% 3% 10% 2% 69% 8% 3% 3% 15% 5% 76% 11% 3% 2% 4% 8% 77% 8% % 4% 4% 4% 76% 9% 4% 1% 7% 4% 71% 9% 2% 4% 11% Wykres 23 W jakich okolicznościach zapaliłeś/aś papierosa po raz pierwszy? pierwszy: Badani uczniowie wskazali również inne okoliczności, w których zapalili po raz Odpowiedzi Liczba wskazań W czasie wolnym 10 W domu 9 Na wakacjach 5 Nie pamiętam 4 W szkole 3 Tabela 8 W jakich okolicznościach zapaliłeś/aś papierosa po raz pierwszy? Inne KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 28

Uczniowie zapalili papierosa zwykle tylko raz w życiu 43% wskazań. 30% z nich pali papierosy 4 raz w tygodniu i częściej, natomiast 13% robi to rzadziej niż raz w miesiącu. Palenie papierosów przez uczniów obu płci jest na podobnym poziomie. Można jedynie zauważyć, iż chłopcy (48%) częściej niż dziewczęta(40%) deklarowali, że palą rzadziej niż raz w miesiącu. Jak widać, uczniowie podstawówek palili zwykle tylko raz w życiu (78%) lub palą od 1 do 7 papierosów w miesiącu (11%). Im osoba starsza tym częściej pali papierosy. Najczęściej palą uczniowie szkół ponadgimnazjalnych - 39% respondentów zadeklarowało, że pali 4 razy w tygodniu i częściej, natomiast takiej samej odpowiedzi udzielało 23% gimnazjalistów. Zapaliłem raz, dwa razy w życiu Rzadziej niż raz w miesiącu 1-7 razy w miesiącu 2-3 razy w tygodniu 4 razy w tygodniu i częściej 43% 13% 5% 9% 30% 31% 52% 17% 78% 3% 10% 9% 7% 10% 39% 7% 23% 11% % 4% 40% 48% 15% 9% 4% 6% 8% 10% 32% 29% Wykres 24 Jak często zdarza Ci się palić papierosy? 55% badanych samodzielnie kupuje papierosy. Spośród nich 28% jest pełnoletnich (w poprzednim badaniu 9% badanych to osoby palące, kupujące i pełnoletnie) a 27% jeszcze nie ukończyło 18 roku życia (analogonie 14%). Ponadto wyniki z 2009 istotnie się różnią od obecnych, w przytaczanym raporcie czytamy: 64% uczniów nigdy nie kupowało papierosów obecnie to grupa 20%. Ze względu na płeć, badani nie różnili się znacząco. Dziewczęta częściej niż chłopcy nigdy nie próbowały kupić papierosów (odpowiednio 23% i 14%). Chłopcy natomiast częściej kupowali papierosy (odpowiednio 29% i 26%), choć nie byli pełnoletni oraz częściej prosili starszych kolegów o pomoc (odpowiednio 12% i 6%). Ze względu na rodzaj szkoły, im osoba starsza tym częściej próbuje kupić papierosy samemu. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 29

Podsumowując mimo, że obecnie w 2014 jest mniej palących uczniów to są oni jednak śmielsi w kupowaniu papierosów w porównaniu z ich równolatkami sprzed 5 lat. Nigdy nie próbowałem/am kupić papierowsów Próbowałem/am, ale zawsze odmawiano Nie, ale proszę starszych kolegów o pomoc Czasem mi się udaje, a czasem nie Nie mam problemu z zakupem, choć jestem niepełnoletni/a Zawsze mogę kupić, jestem pełnoletni 20% 2% 8% 14% 27% 28% 15% 1% 4% 10% 24% 45% 29% 3% 14% 20% 34% 17% 17% 17% 33% % 17% 14% 4% 12% 13% 29% 28% 23% 1% 6% 15% 26% 28% Wykres 25 Czy sam kupujesz sobie papierosy? Uczniowie najczęściej kupują papierosy w sklepie osiedlowym (59% w porównaniu z 69 p.p z roku 2009), w kiosku (14% w porównaniu z 68 p.p z roku 2009) oraz w supermarkecie (12%). Ze względu na płeć chłopcy i dziewczęta nie różnią się znacząco. Chłopcy częściej niż dziewczęta dokonują zakupów w sklepie osiedlowym (odpowiednio 61% i 58%) oraz w innych miejscach (odpowiednio 11% i 9%). Dziewczęta z kolei częściej dokonują zakupów w supermarkecie (15%) niż chłopcy (7%). KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 30

W kiosku W sklepie osiedlowym W supermarkecie/markecie Na dyskotece/ w pubie Na targowisku/bazarze Inne 14% 59% 12% 1% 4% 9% 15% 58% 14% 1% 3% 9% 9% 64% 7% 2% 7% 11% 25% 25% 25% 25% 14% 61% 7% 2% 5% 11% 14% 58% 15% 1% 4% 9% Wykres 26 Gdzie najczęściej kupujesz papierosy? 33% respondentów nie pali papierosów, ponieważ są szkodliwe (w porównaniu z 57 p.p z roku 2009), 17% uczniów pali, bo lubi natomiast 18% badanych nie pali, bo im nie smakuje. Ze względu na płeć, chłopcy częściej niż dziewczęta zaznaczali odpowiedź, że nie palą, bo papierosy są szkodliwe (odpowiednio 39% i 30% w porównaniu z 63 p.p. oraz 56 p.p z roku 2009) oraz, że palą, bo nie potrafią rzucić (odpowiednio 20% i 14%). Dziewczęta natomiast częściej deklarowały, że ograniczają/rzucają palenie (19%) oraz, że palą, bo lubią (18%) niż chłopcy (odpowiednio 12% i 15%). Ponad połowa osób badanych ze szkół podstawowych deklaruje, że nie pali, bo papierosy są szkodliwe (58%), 21% uczniów deklaruje, że ogranicza/rzuca palenie. Ich starsi koledzy najczęściej deklarują odpowiedź, że nie palą, bo papierosy są szkodliwe (40% uczniowie gimnazjum 24% uczniów szkół ponadgimnazjalnych oraz, że nie palą, bo im nie smakuje (19% uczniów gimnazjum i 19% uczniów szkół ponadgimnazjalnych). Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych częściej palą, ponieważ lubią (22%) oraz dlatego, ponieważ nie potrafią rzucić (19%). KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 31

Nie palę, bo są szkodliwe Ograniczam/rzucam palenie Palę, bo lubię Nie palę, bo mi nie smakuje Palę, bo nie potrafię rzucić, a chciałbym Palę, bo koledzy palą 33% 18% 16% 16% 17% % 24% 19% 17% 19% 22% % 40% 19% 14% 14% 12% 1% 58% 8% 21% 8% 4% % 39% 15% 12% 20% 15% % 30% 20% 19% 14% 18% % Wykres 27 Jaki jest Twój stosunek do palenia papierosów? Stosunek do palenia papierosów kilkorga uczniów pokazuje również tabela poniżej: Odpowiedzi Liczba wskazań Chciałam spróbować 1 Jak ktoś chce to niech pali 1 Już rzuciłem 1 Lubię ale czasami juz nie chce a nie mogę przestać 1 Nie pale bo palenie nie ma sensu, i zatruwamy się za pieniądze 1 Nie palę ale mi nie przeszkadza gdy ktoś inny pali 1 Nie palę bo mam astmę 1 Nie palę, bo chłopak mi nie pozwala. 1 Nie palę. Bo jestem sportowcem 1 Pale bo mi smakuje 1 Pale bo ponieważ mam ta świadomość na co umrę 1 Palę bardzo rzadko, okazyjnie 1 Palę na imprezach 1 Spróbowałam ale nie było to nic zaskakującego 1 Spróbowałam i nie pale 1 Szkoda pieniędzy 1 Tylko raz zapaliłem 1 Tabela 9 Jaki jest Twój stosunek do palenia papierosów? Inne KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 32

Zdecydowana większość osób badanych (68%) przyznaje, iż ich znajomi palą. Ze względu na płeć badani odpowiadali bardzo podobnie. Dziewczęta częściej niż chłopcy przyznawały, że mają znajomych, którzy palą (odpowiednio 71% i 63%) oraz częściej nie wiedzą czy znajomi palą papierosy (odpowiednio 16% i 15%). Ze względu na szkołę, do której badani uczęszczają, zdecydowana większość osób badanych ze szkół ponadgimnazjalnych(77%) oraz gimnazjów (61%) udzielała odpowiedzi, że ich znajomi palą. Najczęściej spotkaną odpowiedzią w szkole podstawowej jest, że znajomi palą papierosy (41%) oraz, że nie wiedzą czy palą (37%). Tak Nie Nie wiem 68% 17% 16% 77% 11% 12% 61% 23% 17% 41% 22% 37% 63% 22% 15% 71% 13% 16% Wykres 28 Czy Twoi najbliżsi koledzy/koleżanki palą papierosy? NARKOTYKI W kolejnej części badania diagnozowano postawy i motywacje wobec używania środków psychoaktywnych. 30% badanych respondentów deklaruje, że zdarzyło im się zażyć narkotyki. Ze względu na płeć chłopcy i dziewczyny nie różnią się znacząco (odpowiednio 30% i 29%). Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych najczęściej (33%), natomiast uczniowie szkół podstawowych najrzadziej (11%) zażywali narkotyki. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 33

Nigdy nie próbowałem Nie próbowałem narkotyków, ale w przyszłości nie wykluczam Próbowałem środków odurzających 4% 11% 85% Wykres 29 Czy próbowałeś/aś lub planujesz w przyszłości spróbować narkotyków? Niemal połowa badanych (48%) zadeklarowała, że próbowała narkotyków po raz pierwszy, gdy ukończyła 15 rok życia. 37% badanych deklaruje, że zażywało środki psychoaktywne w wieku od 13 do 15 lat. Ze względu na płeć, chłopcy deklarowali szybszą inicjację narkotykową niż dziewczęta. 9% chłopców w wieku od 8 do 9 lat oraz 15% w wieku od 10 do 12 lat próbowało narkotyków. Dziewczęta, natomiast najczęściej próbowały narkotyków w wieku od 13 do 15 (42% dziewcząt 30% chłopców ). Najmłodsi w momencie inicjacji narkotykowej byli uczniowie podstawówek - 100% badanych deklarowało spróbowanie narkotyków w wieku nie przekraczającym 7 lat (w porównaniu do 25 p.p z roku 2009).Należy traktować odpowiedzi badanych ze szkól podstawowych z przymrużeniem oka, gdyż ich prawdziwość jest mało prawdopodobna. Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych najczęściej próbowali narkotyków po raz pierwszy, gdy mieli powyżej 15 lat (66% w porównaniu z 67% z roku 2009) oraz w wieku od 13 do 15 lat (25% w porównaniu do 29% z roku 2009). KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 34

Do 7 lat Od 8 do 9 lat Od 10 do 12 lat Od 13 do 15 lat Powyżej 15 lat 2% 5% 9% 37% 48% 2% 3% 5% 25% 66% % 6% 15% 53% 26% 100% % % 9% 15% 30% 47% 3% 2% 5% 42% 48% Wykres 30 W jakim wieku spróbowałeś/aś narkotyków po raz pierwszy? Większość osób badanych (55% w porównaniu z 34 p.p z roku 2009) deklarowała, że zażyła narkotyki ze znajomymi na podwórku, a 26%(w porównaniu z 22 p.p z roku 2009) uczniów w czasie imprezy. Chłopcy, częściej niż dziewczęta zażywali narkotyki na podwórku (odpowiednio 58% i 53% w porównaniu do 38 p.p chłopców oraz 31 p.p dziewcząt w roku 2009). Inicjacja narkotykowa na podwórku oraz w czasie imprezy towarzyskiej była odpowiedzią najczęściej wybieraną przez badanych. Przewagą tych miejsc może być brak superwizji rodziców bądź opiekunów, co za tym idzie większa swoboda respondentów. Jedyny wyjątek stanowią uczniowie szkół podstawowych, którzy deklarowali kontakt z narkotykami podczas wycieczki szkolnej. Rezultaty opisujące uczniów szkół podstawowych należy traktować z dystansem. Badanych w tej grupie było niewielu i przedstawienie ich odpowiedzi na wykresie może być mylące, ponieważ wobec całej grupy badania odsetek ten jest niewielki. Rezultaty te mogą wynikać również z błędu podczas wypełniania ankiety bądź z procesów autoprezentacyjnych uczniów. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 35

W czasie uroczystości rodzinnych Pod nieobecność rodziców w domu W czasie wycieczki szkolnej Ze znajomymi na podwórku Na dyskotece W czasie imprezy szkolnej W czasie imprezy 1% 3% 55% 4% 6% 5% 26% 3% 48% 3% 5% 5% 34% 2% 66% 5% 2% 7% 2% 15% % 100% % 5% 58% 2% 5% 7% 23% 2% 53% 5% 7% 4% 28% 2% Wykres 31 W jakich okolicznościach zażyłeś/aś narkotyków po raz pierwszy? Ponadto, badani wymienili inne okoliczności, w których zażywali po raz pierwszy narkotyki. Wszystkie odpowiedzi uczniów zawarte są w tabeli poniżej. Odpowiedzi Liczba wskazań W czasie wolnym 3 W domu 2 Nie pamiętam 1 Podczas spotkania w domu kolegi 1 W szkole 1 Tabela 10 W jakich okolicznościach zażyłeś/aś narkotyków po raz pierwszy? Inne Większość osób badanych (66% w porównaniu do 80 p.p z 2009 roku) sięga po narkotyki z powodu ciekawości, 15% uczniów, ponieważ pragnie się dobrze bawić (w porównaniu z 43 p.p z roku 2009). Może mieć to związek z wiekiem respondentów, którzy są na etapie testowania i doświadczania. Uczniowie szkół podstawowych najczęściej deklarowali, że sięgają po narkotyki z powodu problemów w szkole (100% w porównaniu do 25 p.p z roku 2009).Odpowiedzi tych respondentów należy traktować informacyjnie, ponieważ liczba badanych odpowiadających na to pytania była zbyt niska, aby porównać ten wynik względem całej próby badawczej. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 36

Z ciekawości Znajomi mnie namówili Z powodu kłopotów w szkole Stres Bo chciałem/am się dobrze bawić Z powodu kłopotów w domu Z nudów 66% 15% 2% 4% 3% 7% 3% 78% 10% 3% 2% 7% % 53% 22% % 7% 4% 7% 7% % 100% % 61% 16% % 5% 5% 11% 2% 70% 15% 3% 3% 2% 3% 3% Wykres 32 Dlaczego sięgnąłeś/ęłaś po narkotyki? 41% badanych zażywa narkotyki rzadziej niż raz w miesiącu ( w porównaniu z 27 p.p z 2009 roku), 35% uczniów przyznaję, że próbowała środków psychoaktywnych tylko raz w życiu (w porównaniu do 49 p.p z roku 2009), natomiast 16% respondentów twierdzi, że zażywa narkotyki od 1 do 7 razy w miesiącu (w porównaniu do 16 p.p z 2009 roku). Ze względu na płeć, wyniki są do siebie zbliżone, dziewczęta częściej niż chłopcy próbowały narkotyków raz w życiu (odpowiednio 42% i 26% w porównaniu z 57 p.p dziewcząt i 36 p.p chłopców z roku 2009). Ze względu na grupy wiekowe, jedynie wyniki uczniów szkół podstawowych odchodziły od ogólnej normy. Wszyscy respondenci pochodzący ze szkół podstawowych przyznali, iż zażywają narkotyki 1-7 razy w miesiącu (w porównaniu z 0 p.p z roku 2009). Rezultaty te mogą wynikać z błędu podczas wypełniania ankiety, bądź z chęci zaprezentowania się, dlatego też wyniki te należy traktować z przymrużeniem oka. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 37

Tylko raz w życiu Rzadziej niż raz w miesiącu 1-7 razy w miesiącu 2 razy w tygodniu i częściej 35% 41% 16% 8% 43% 39% 10% 8% 26% 45% 21% 9% % 100% % 26% 49% 15% 11% 42% 35% 16% 6% Wykres 33 Jak często zdarza Ci się zażywać narkotyki? 35 % osób badanych przyznaje, że wiedzę dotyczącą skutków zażywania narkotyków nabyła z Internetu, 20% uczniów przyznaje, że wiedzę taką otrzymali od nauczycieli, natomiast 17% respondentów deklaruje, że źródłem informacji dla nich są koledzy i koleżanki. Może mieć to związek ze słabą edukacją na ten temat w szkołach, przez co respondenci muszą poszukiwać informacji na temat narkotyków samodzielnie. Brak jest różnic międzygrupowych ze względu na płeć. Uczniowie szkół podstawowych częściej niż inne grupy, dowiadywali się na temat skutków zażywania narkotyków z telewizji (27%) a najrzadziej z Internetu (18%). Wyniki pozostałych grup są zbliżone do wyniku ogólnego. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 38

Od kolegów i koleżanek Od rodziców Od nauczycieli Z radia Z internetu Z telewizji Z prasy 17% 11% 20% 2% 35% 13% 2% 25% 6% 14% 2% 43% 7% 2% 16% 12% 20% 2% 37% 10% 3% 6% 18% 30% 1% 18% 27% % 16% 10% 18% 3% 35% 14% 4% 18% 12% 22% 1% 35% 11% 1% Wykres 34 Skąd czerpiesz informację dotyczące skutków zażywania narkotyków? Większość osób badanych (52% w porównaniu do 31 p.p z roku 2009) twierdzi, że ich najbliżsi koledzy i koleżanki nie zażywają narkotyków, 33%( w porównaniu z 42 p.p z roku 2009) respondentów nie wie, a 16%( w porównaniu z 26 p.p z roku 2009) uczniów przyznaje, że ich najbliżsi znajomi zażywają środki psychoaktywne. Brak jest różnic międzygrupowych ze względu na płeć. Ze względu na grupę wiekową uczniowie szkół podstawowych różnią się od pozostałych grup. Zdecydowana większość respondentów (70% w porównaniu do 36 p.p z roku 2009) uważa, że ich znajomi nie zażywają narkotyków, natomiast 2% (w porównaniu z 11 p.p z roku 2009)uczniów przyznaje, że ich najbliżsi przyjaciele zażywają środki psychoaktywne. Wyniki uczniów szkół podstawowych są niespójne w porównaniu z wcześniejszymi odpowiedziami dotyczącymi środków psychoaktywnych, dlatego też odpowiedzi te należy traktować informacyjnie. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 39

Tak Nie Nie wiem 16% 52% 33% 22% 44% 33% 17% 48% 35% 2% 70% 28% 17% 48% 35% 15% 54% 31% Wykres 35 Czy Twoim najbliżsi koledzy/koleżanki zażywają narkotyki? 42% (w porównaniu z 35 p.p z roku 2009) osób badanych twierdzi, że na terenie szkoły nie można kupić narkotyków, 40% (w porównaniu do 42 p.p z roku 2009) respondentów nie wie, natomiast 18%(w porównaniu z 23 p.p z roku 2009) jest przekonana, że można dostać środki psychoaktywne na terenie szkoły. Może mieć to związek z większą świadomością nauczycieli na zagrożenia płynące z używania środków psychoaktywny oraz na lepszy nadzór nad młodzieżą w placówkach szkolnych. Ze względu na grupę wiekową uczniowie nie różnią się znacząco, wyjątek stanowią uczniowie szkół podstawowych, których zdecydowana większość (71%) jest przekonana, że nie mogą nabyć narkotyków na terenie szkoły, w przeciwieństwie do 59% badanych z roku 2009. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 40

Tak Nie Nie wiem 18% 42% 40% 22% 27% 51% 21% 39% 40% 4% 71% 25% 17% 40% 43% 18% 43% 38% Wykres 36 Czy wg Ciebie na terenie szkoły można zakupić narkotyki? Większość osób badanych (65%) uważa, że ich koleżanki i koledzy nie sprzedają narkotyków w szkole w porównani do 26% w badaniu z roku 2009. Tendencja ta ma związek z szeroko pojętą edukacją dotyczącą skutków zażywania i sprzedawania narkotyków. Dodatkowo informuję się uczniów o możliwych konsekwencjach związanych z dystrybucją środków psychoaktywnych. Trend ten zaobserwować można również w podziale na płeć badanych osób jak i typ szkoły. Wśród uczniów szkół podstawowych zanotowano największy wzrost deklaracji świadczących, że ich koleżanki i koledzy nie sprzedają środków niedozwolonych. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 41

Tak Nie Nie wiem 9% 65% 26% 10% 55% 34% 11% 62% 27% 3% 89% 8% 8% 66% 25% 10% 65% 26% Wykres 37 Czy uważasz, że Twoi koledzy i/lub koleżanki sprzedają narkotyki w szkole? Większość osób w obecnym badaniu (54%) nie wie, do kogo mogłaby by się zwrócić po narkotyki, w opozycji do 39% z roku 2009. Trend świadczący o niewiedzy respondentów utrzymuje się zarówno w podziale na typu szkół jak i płeć badanych. Należy podkreślić, że w badaniu z roku 2009 trend ten nie był aż tak widoczny. Dziewczęta jak i chłopcy różnią się poziomem wiedzy o osobach mogących posiadać narkotyki. W przypadku dziewcząt ta różnica wynosi 20% na korzyść badania obecnego. Największa dysproporcja w deklaracjach znajomości osób mogących dysponować środkami psychoaktywnymi występuje w przypadku uczniów szkół podstawowych 77% obecnie nie wie, do kogo mogłaby się zwrócić po narkotyki versus 52% w badaniu poprzednim. Nieznajomość osób dystrybuujących środkami psychoaktywnymi może świadczyć o niespójności deklaracji badanych dotyczących używania narkotyków. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 42

Tak Nie Nie wiem 25% 54% 21% 31% 43% 26% 28% 51% 21% 11% 77% 12% 25% 54% 21% 25% 54% 21% Wykres 38 Czy wiesz, do kogo mógłbyś/mogłabyś zwrócić się po narkotyki? Inne odpowiedzi respondentów, które pojawiły się w kontekście analizowanej kwestii prezentuje tabela poniżej. Odpowiedzi Liczba wskazań Narkotyki można nabyć wszędzie 5 Każda odpowiedź prawidłowa 3 Zagranica 3 Allegro 1 Gdzieś w pobliżu kamienic 1 Jak ma się znajomości 1 Melina 1 Od dilera 1 Od kolegów kolegów 1 Piwnica 1 W ciemnych zakątkach chyba 1 W szkole 1 Zapytać znajomego, którego znajomym jest diler 1 Znam odpowiednie osoby 1 Tabela 11 Czy wiesz, do kogo mógłbyś/mogłabyś zwrócić się po narkotyki? Inne Większość osób badanych (54%) nie wie, gdzie najłatwiej zaopatrzyć się w narkotyki. Tendencja jest obserwowana również w podziale na typ szkoły oraz płeć badanych. Obserwowane rezultaty korespondują z danymi analizowanymi poniżej. Zastanawia fakt, że respondenci generalnie nie wiedzą od koga, ani gdzie pozyskać środki psychoaktywne, a jednak deklarują, że je zażywają. Starsza młodzież pozyskuje narkotyki najczęściej w KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 43

miejscach pozbawionych nadzoru ze strony rodziców, bądź opiekunów. Wyraźnie widać to przyglądając się pozyskiwaniu narkotyków w szkole, które w porównaniu do innych miejsc jest marginalne, powodem tego może być nadzór, prewencja oraz uświadamianie. Na podwórku W szkole Narkotyki można zamówić przez telefon Na dyskotece Narkotyki można zamówić przez Internet Nie wiem 17% 17% 4% 5% 3% 54% 17% 21% 4% 2% 5% 50% 19% 15% 6% 6% 1% 52% 14% 13% 1% 9% 1% 61% 19% 14% 5% 5% 3% 54% 16% 19% 4% 6% 3% 53% Wykres 39 Gdzie wg Ciebie najłatwiej zaopatrzyć się w narkotyki? 52% badanych uważa, że nie należy próbować narkotyków. Tendencja ta jest również widoczna ze względu na płeć oraz typ szkoły. Młodzież najrzadziej wybierała odpowiedź o treści warto spróbować. Wraz ze wzrostem lat edukacji szkolnej postawa, że nie należy próbować środków psychoaktywnych słabnie. Badani wraz z wiekiem rozwijają swój światopogląd, kształtują postawy oraz własne zdanie. Widać to wyraźnie na przykładzie wyników analizowanych ze względu na typ szkoły ¾ uczniów szkół podstawowych deklaruje, że nie należy próbować narkotyków, podczas gdy w szkołach ponadgimnazjalnych odsetek ten wynosi 37%. Co piąty badany deklaruje postawę przyzwalająco ambiwalentną wobec zażywania narkotyków. Chłopcy i dziewczęta w badaniu obecnym jak i tym z 2009 roku nie różnią się, deklarując chęć zażywania narkotyków na poziomie około 50%. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 44

Nie należy ich nawet próbować Wszystko jest dla ludzi Jak ktoś chce brać, to jego sprawa Trzeba uważać, bo narkotyki uzależniają Warto spróbować 52% 14% 10% 2% 22% 37% 53% 75% 18% 15% 14% 1% 9% 2% 9% 29% 22% 4% % 12% 51% 53% 12% 16% 12% 1% 8% 2% 24% 21% Wykres 40 Jakie jest Twoje zdanie na temat zażywania narkotyków? Ponad połowa osób badanych twierdzi, że osoby posiadające narkotyki powinny być karane. Największy odsetek uczniów będących za penalizacją osób dysponujących środkami psychoaktywnymi obserwowany jest w szkołach podstawowych. Wraz ze wzrostem liczby lat nauki, świadomości oraz ukształtowaniu się postaw odsetek ten spada by w szkołach ponadgimnazjalnych osiągnąć 46%. Obserwuje się również większy radykalizm ocen wśród badanych dziewcząt. Może to wynikać ze stylu wychowania oraz odmiennej socjalizacji kobiet i mężczyzn. Chłopcom w procesie wychowawczym przyjęło się pozwalać na więcej, co może bezpośrednio ekstrapolować na radykalizm postaw względem karalności osób posiadających narkotyki. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 45

56% 46% 54% 78% 50% 61% Wykres 41 Czy wg Ciebie osoby posiadające narkotyki powinny być karane? DOPALACZE W kolejnej części sprawdzano czy badani kiedykolwiek sięgnęli po dopalacze. 85% uczniów deklaruje, że tego nie zrobiła. Analizując badanych w podziale na typ szkoły i płeć również obserwujemy podobny trend. Porównując obecne wyniki z tymi z roku 2009, należy zauważyć, że odsetek chłopców deklarujących zażywanie dopalaczy zmniejszył się z 15,9% do 5%, natomiast największy spadek z perspektywy typu szkoły zanotowano w szkołach podstawowych z 11,4% do 3%. Należy zatem podkreślić, że zażywanie dopalaczy ma na przestrzeni lat tendencje spadkową wśród dzieci i młodzieży, co wynikać może z tego, iż trend i moda na sięganie po nie minęła. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 46

Tak Nie Nie wiem co to jest 5% 85% 10% 9% 85% 6% 3% 85% 11% 3% 83% 14% 5% 81% 14% 5% 88% 7% Wykres 42 Czy kiedykolwiek zdarzyło Ci się sięgnąć po dopalacze? Ze względu na niewielką liczbę osób deklarujących sięganie po dopalacze zrezygnowano z przedstawiania wyników procentowo, gdyż mogłoby to zaburzyć ich obraz. W kontekście wieku należy zauważyć tendencję wzrostową zażywania dopalaczy im badani byli starsi, tym większa ich liczna deklarowała kontakt z tego rodzaju środkami. Trend ten ujawnia się również w przypadku szkół ponadgimnazjalnych. Taki obraz może wynikać z większej świadomości respondentów pojawiającej się wraz z wiekiem jak i większą ilością okazji, które sprzyjają kontaktom z substancjami psychoaktywnymi. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 47

Do 7 lat Od 10 do 12 lat Od 13 do 15 lat Powyżej 15 lat 9 11 15 15 4 4 7 12 3 3 7 3 2 4 10 6 4 6 7 3 7 9 8 Wykres 43 W jakim wieku spróbowałeś/aś dopalaczy po raz pierwszy? (pokazana liczba wskazań) Badani dość zgodnie deklarowali, że po raz pierwszy sięgnęli po dopalacze na podwórku ze znajomymi tendencja ta obserwowana jest również z perspektywy typu szkoły jak i płci. Kolejną okazją wskazywaną przez badanych była impreza towarzyska. Powodem częstości takich właśnie odpowiedzi może być fakt, iż w tych miejscach dzieci i młodzież pozostają bez nadzoru osób dorosłych i jednocześnie mogą zostać poddane presji grupy, która dysponuje dopalaczami i/lub zachęca do ich spróbowania. W obliczu takich hipotetycznych okoliczności młodzieży trudno oprzeć się pokusie, gdyż w konsekwencji mogą zostać odrzuceni przez grupę rówieśniczą i zostać poddani ostracyzmowi. KB Pretendent ul. Elizy Orzeszkowej 40/9 50-311 Wrocław Strona 48