2 VoIP SPIS TREŒCI BIBLIOTEKA INFOTELA Mariusz Kasprzak Rewolucja w technologii VoIP 4 5 ISBN 978-83-60516-33-1 Cena 15 z³ (w tym 0% VAT) Nak³ad: 7000 egz. Telefonia internetowa: gdzie jesteœmy? 6 10 Wydawca: MSG MEDIA MSG Media s.c. ul. Chwytowo 2 85-223 Bydgoszcz tel. (52) 325 83 10 fax (52) 373 52 43 office@msgmedia.pl www.techbox.pl Partner: Rozwi¹zanie PowerCat 6A 11 MIIM nowa jakoœæ w zarz¹dzaniu sieci¹ 12 13 Technologia VoIP 14 17 Sprawdzone systemy telefonii VoIP 18 21 System VDmaster VoIP 22 24 VoiceLink kliknij i rozmawiaj 26 28 Redakcja Marek Kantowicz Janusz Fornalik Sposób na ograniczenie kosztów dla firm i instytucji 30 31 DTP Czes³aw Winiecki Marketing Janusz Fornalik NetAlly Network Assessment and Troubleshooting Software Zestawienie operatorów telefonii VoIP na polskim rynku 32 33 34 48 Druk Drukarnia ABEDIK Sp. z o.o. 85-861 Bydgoszcz ul. Glinki 84 tel./fax (52) 370 07 10 info@abedik.pl www.abedik.pl
4 VoIP Rewolucja w technologii VoIP P opularnoœæ technologii VoIP nieodzownie wi¹ e siê z dostêpem do Internetu. To w³aœnie rozpoczêcie przesy³ania g³osu w Internecie zainicjowa³o dynamiczny rozwój procesów konwergencji us³ug i sta³o siê pocz¹tkiem rewolucyjnych zmian w postrzeganiu modelu œwiadczenia us³ug g³osowych oraz transmisji danych. Jednak dzisiejszy VoIP dla biznesu, zwany przez profesjonalistów Telefoni¹ IP, w niczym nie przypomina ju dawnej telefonii internetowej. Wykorzystanie sta³ego dostêpu do Internetu w celu realizacji po³¹czeñ g³osowych, i w konsekwencji pojawienie siê znacz¹co ni szych cen za te po³¹czenia, by³o w³aœciwie tylko kwesti¹ czasu. Do dziœ wci¹ popularne jest okreœlanie VoIP jako telefonii internetowej, co z punktu widzenia technologii, nie jest precyzyjne. Skrót mówi wszak o pakietowym, bezpo³¹czeniowym przenoszeniu g³osu w protokole IP. Warto zwróciæ uwagê na ten aspekt Voice over IP to nie tylko dostêp przez Internet, ale tak e przez dedykowane i wydzielone sieci wykorzystuj¹ce protokó³ IP. Ma to szczególne znaczenie, jeœli weÿmiemy pod uwagê nie tylko koszt minuty po³¹czenia, ale tak e podstawowe elementy sk³adowe ka dej us³ugi, jakimi s¹ jakoœæ oraz bezpieczeñstwo. Po³¹czenia g³osowe przez Internet s¹ tañsze od po³¹czeñ klasycznych, ale dzieje siê to kosztem znacznie ni szej jakoœci prowadzonych rozmów. Nale y pamiêtaæ o tym, e Internet nie zapewnia efektywnych mechanizmów Quality od Service w relacji end-to-end. Ponadto g³os przesy³any w Internecie w przewa aj¹cej wiêkszoœci przypadków nie jest szyfrowany, wiêc dostêp do treœci rozmów internetowych dla osób postronnych jest stosunkowo prosty. Oprócz ceny, warto zatem braæ pod uwagê te elementarne, a niejednokrotnie bardzo istotne dla przedsiêbiorstwa aspekty podczas wyboru us³ugi i jej dostawcy. Telefonia internetowa, ze wzglêdu na swoj¹ dostêpnoœæ i nisk¹ cenê, zyska³a popularnoœæ przede wszystkim wœród klientów indywidualnych oraz ma³ych firm. Natomiast wiêksze przedsiêbiorstwa i jednostki sektora publicznego, dla których jakoœæ i bezpieczeñstwo rozmów oraz bezawaryjnoœæ us³ugi by³y absolutnie priorytetowe, korzysta³y z dotychczasowych us³ug POTS/ISDN. Wraz z burzliwym rozwojem rozwi¹zañ telekomunikacyjnych budowanych w koncepcji All-IP, w tym coraz wiêkszej popularnoœci us³ug wirtualnych sieci prywatnych realizowanych w oparciu o protokó³ MPLS, dzisiaj mo na z ca³¹ pewnoœci¹ stwierdziæ, e zarówno jakoœæ, jak i bezpieczeñstwo po³¹czeñ g³osowych VoIP, dawno ju przesta³a byæ problemem. Oczywiœcie przy za³o eniu, e ca³oœæ zostanie odpowiednio zaprojektowana i bazowaæ bêdzie na wysokiej jakoœci us³ugach transmisji danych. Dlatego te, szczególnie w przypadku us³ug VoIP dla du ego biznesu, lepiej pos³ugiwaæ siê pojêciem Telefonii IP w celu podkreœlenia, e s¹ to us³ugi, które oprócz u ywania tych samych protoko³ów, nie maj¹ nic wspólnego z telefoni¹ internetow¹. Mariusz Kasprzak Kierownik Zespo³u Rozwoju Biznesu w EXATEL SA Rozwi¹zaniem spe³niaj¹cym najwy sze wymagania klientów co do jakoœci, stabilnoœci i bezpieczeñstwa danych jest m.in. us³uga Telefonii IP (IP PABX) realizowana przez EXATEL w oparciu o VPN MPLS oraz platformê IMS klasy operatorskiej. Dziêki niej firmy i instytucje, szczególnie wielooddzia³owe, przy zastosowaniu dedykowanego VPN maj¹ mo liwoœæ znacz¹cego obni enia kosztów us³ug teleinformatycznych. Po³¹czenia g³osowe pomiêdzy lokalizacjami danego VPN realizowane s¹ bezp³atnie, a dziêki odseparowaniu od Internetu, problem bezpieczeñstwa i poufnoœci po prostu przestaje istnieæ. Pakiety przenosz¹ce g³os s¹ specjalnie znakowane etykiet¹ MPLS i posiadaj¹ najwy szy priorytet w sieci, wskutek czego jakoœæ po³¹czeñ jest porównywalna z jakoœci¹ ISDN, przy jednoczeœnie ni szych wymaganiach w zakresie przepustowoœci (stosuj¹c odpowiednio wydajne kodeki). Nie ma te potrzeby budowy i utrzymania dedykowanej sieci tylko do obs³ugi g³osu. Rys. 1. Idea przenoszenia ró nego rodzaju us³ug (CoS) z odpowiednio przypisan¹ polityk¹ QoS w us³udze VPN MPLS
VoIP 5 Rys. 2. Przyk³adowa realizacja us³ugi VPN MPLS Mo liwe do osi¹gniêcia oszczêdnoœci, dziêki korzystaniu z telefonii IP bazuj¹cej na VPN MPLS, maj¹ odzwierciedlenie w zmianie sposobu postrzegania us³ug VoIP przez przedsiêbiorstwa. Wg badañ firmy Forrester, oko³o 60 proc. du ych korporacji w Europie Zachodniej Nale y wspomnieæ te o innych zaletach us³ugi telefonii IP, jak ³atwa skalowalnoœæ i integracja z dodatkowymi aplikacjami np. poczty g³osowej, IVR, Contact-Center, czy te tworzeniem œrodowiska w koncepcji unified communication. S¹ to obecnie bardzo dynamicznie rozwijaj¹ce siê kierunki. Rys. 3. Zród³o: Webtorials MPLS VPNs: A current Look, 2009 korzysta ju z us³ug telefonii IP. Najwiêksz¹ popularnoœci¹ ciesz¹ siê rozwi¹zania oparte na IP PABX oraz telefony IP, a komunikacja realizowana w ca³oœci po IP zarówno w sieci LAN jak i WAN, najczêœciej wykorzystuje us³ugi VPN MPLS (rysunek 2). Nic wiêc dziwnego, e realizacja Voice over IP jest najbardziej popularnym zastosowaniem VPN ów MPLS, co potwierdzaj¹ badania przeprowadzone przez portal Webtorials (rysunek 3). Reasumuj¹c, w najbli szym czasie dalszy dynamiczny rozwój technologii VoIP nie wydaje siê w aden sposób zagro ony. Przeciwnie, nale y zak³adaæ coraz szybsze wypieranie starszych technologii TDM przez technologiê VoIP, nie tylko w sieciach stacjonarnych (co ju obserwujemy), ale tak e w niedalekiej przysz³oœci, równie w sieciach mobilnych (vide: rosn¹ca popularnoœæ LTE). Mariusz Kasprzak Kierownik Zespo³u Rozwoju Biznesu w EXATEL SA
6 VoIP Telefonia internetowa: gdzie jesteœmy? Europa i œwiat przegl¹d badañ Trendy zwi¹zane z bran ¹ VoIP kszta³towane s¹ przede wszystkim na Zachodzie. Przyjrzyjmy siê na pocz¹tek aktualnym statystykom z najbardziej dynamicznych rynków. U ytkownicy indywidualni Liczba u ytkowników w Europie Wed³ug raportu Telegeography z lipca 2009 roku, liczba u ytkowników VoIP w Europie wzros³a z 6 do 34,6 mln od roku 2005 do koñca 2008. W swoim raporcie Telegeography przewidywa³o, e do koñca 2009 roku w Europie bêdzie ju 45 mln u ytkowników VoIP (pozosta³e dane na wykresie pochodz¹ z raportów Telegeography opublikowanych na przestrzeni ostatnich lat). Liczba u ytkowników na œwiecie Raport Telegeography z maja 2009 roku mówi, e w 2008 roku na œwiecie by³o 106 milionów u ytkowników indywidualnych VoIP. Wiêkszoœæ z nich w strefie EMEA (Europa, Bliski Wschód i Afryka) oraz w Azji. Biznes Amerykañskie przedsiêbiorstwa ufaj¹ telefonii internetowej Wed³ug firmy In-Stat (raport US Business VoIP Overview: Optimization Trumps Expansion z lutego 2010 r.), liczba amerykañskich przedsiêbiorstw korzystaj¹cych z telefonii internetowej wzroœnie z 42 proc. pod koniec 2009 roku do 79 proc. w 2013 roku. Statystyka dotyczy firm, które korzystaj¹ z telefonii internetowej lub us³ug dodanych VoIP w przynajmniej jednym swoim oddziale. W minionym roku odnotowano stabilny wzrost sprzeda- y hostowanych us³ug IP oraz szerokopasmowej telefonii (HD Voice), natomiast wzrost sprzeda y IP PBX by³ nieznaczny. Firmy kupuj¹ mniej systemów IP PBX oraz PBX MZA Consultants w swojej kwartalnej analizie o PBX/ IP PBX za czwarty kwarta³ 2008 poinformowa³a o wynikach sprzeda owych producentów centralek. Zanotowali oni w ca³ym 2008 roku spadek sprzeda y systemów na poziomie 7 proc. Sprzedane zosta³y 62 mln linii, czyli niemal 700 tys. mniej ni rok wczeœniej. W czwartym kwartale 2008 Europa zanotowa³a 10 proc. spadek sprzeda y. Autorzy badañ sugeruj¹, e ten wynik jest w du ej mierze rezultatem os³abienia popytu w Europie Wschodniej (spowolnienie gospodarcze na Wêgrzech i w Rosji). Raport z drugiego kwarta³u 2009 wskazuje 28-proc. spadek sprzeda y systemów IP PBX i PBX na œwiecie w stosunku do analogicznego okresu rok wczeœniej. Przychody ze sprzeda y us³ug IP Centrex i UC Infonetics Research (raport VoIP and UC Services and subscribers z paÿdziernika 2009 r.) przewiduje, e na koniec bie ¹cego roku przychody operatorów ze sprzeda y us³ug IP Centrex oraz Unified Communications wzrosn¹ na œwiecie o 26 proc. w porównaniu z analogicznym okresem roku ubieg³ego. Ma³y i œredni biznes a VoIP Wed³ug badañ przedstawionych przez Dell Oro Group (piêcioletni raport The Dell Oro Group 5-Year Forecast Report z lipca 2007), w 2011 roku liczba ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw wyposa onych w system VoIP wzroœnie na œwiecie do 60 proc. W 2006 roku by³o ich mniej ni 20 proc. Inne VoIP w pakiecie Presja tanich operatorów VoIP wywierana na dostawców telefonii tradycyjnej zaowocowa³a w Europie re-
VoIP 7 dukcj¹ cen oraz stworzeniem specjalnych pakietów (np. szerokopasmowy internet, telefonia IP i us³ugi wideo). To dzia³anie pozwoli³o operatorom zachowaæ swoje udzia³y w rynku, jednak wp³ywy z tradycyjnej telefonii i VoIP spada³y z 49,4 mld euro w roku 2005 do 39,9 mld w 2008. Do roku 2013 prognozowana jest redukcja do 26,2 mld euro (dane wg Telegeography European VoIP & Triple Play Research Service z lipca 2009 r.). Wp³yw VoIP na rynek telekomunikacyjny Pod koniec 2008 r. przychody z rynku VoIP kszta³towa³y siê w Europie na poziomie 4,1 mld euro. Jest to niewiele rynek tradycyjnej telefonii stacjonarnej generowa³ niemal 36 mld euro. VoIP ma relatywnie du y wp³yw na ca³y rynek telekomunikacyjny. Korzysta z niego równolegle 24 proc. posiadaczy tradycyjnej linii telefonicznej. Presja VoIP wp³ywa te na takie aspekty ca³ego rynku, jak np. spadek cen czy kszta³towanie oferty operatorów tradycyjnych (dane wg Telegeography European VoIP & Triple Play Research Service z lipca 2009 r.). Polska przegl¹d badañ Dane na temat telefonii VoIP w Polsce zosta³y opublikowane w raporcie stworzonym przez PBS DGA dla Urzêdu Komunikacji Elektronicznej. Dokument ujrza³ œwiat³o dzienne w 2010 roku, a za materia³ pos³u y³y badania przeprowadzone w grudniu 2009. U ytkownicy indywidualni Czy posiadacze tradycyjnej linii telefonicznej korzystaj¹ te z VoIP? Ostatni raport z rynku telekomunikacyjnego opublikowany zosta³ przez PBS DGA w styczniu 2010 roku. Wynika z niego, e 90 proc. (94 proc. ) Polaków posiadaj¹cych liniê telefonu stacjonarnego nie korzysta z sieci VoIP. Jedynie 4 proc. (3 proc.) korzysta z przekazywania g³osu przez protokó³ internetowy. Przekonanie do VoIP 11 proc. (16 proc.) badanych korzystaj¹cych z internetu w ci¹gu ostatniego miesi¹ca jest sk³onnych zrezygnowaæ ze zwyk³ego telefonu stacjonarnego na rzecz stacjonarnego telefonu internetowego (w technologii VoIP). 33 proc. badanych (39 proc.) nie zdecydowa³oby siê na tak¹ zamianê. Oczekiwane koszty U ytkownicy sk³onni zrezygnowaæ z telefonii stacjonarnej na rzecz telefonii internetowej korzystaj¹cy z internetu w ci¹gu ostatniego miesi¹ca i gotowi przenieœæ siê do VoIP ustalili miesiêczne koszty, które gotowi s¹ ponieœæ za wykonywanie po³¹czeñ. Œrednia kwota to 38 PLN (37 PLN). 29 proc. (41 proc.) badanych zap³aci³oby za tak¹ us³ugê mniej ni 20 PLN, a 23 proc. (22 proc.) 41-50 PLN. 17 proc. (13 proc.) zgodzi³oby siê na op³atê od 20 do 30 PLN. Chêæ do przerzucenia siê na VoIP Zakup telefonii VoIP ma w planach na najbli sze 6 miesiêcy 2,4 proc. (1,7 proc.) ankietowanych. Odejœcie od telefonii stacjonarnej 17 proc. (21 proc.) u ytkowników telefonów stacjonarnych rozwa a zmianê operatora. Spoœród nich 34 proc. (b.d.) rozwa a ca³kowit¹ rezygnacjê z us³ug, 58 proc. (b.d.) chce zmieniæ operatora, natomiast 8 proc. (b.d.) nie podjê³o jeszcze decyzji. Jak czêsto u ytkownicy VoIP dzwoni¹? Osoby korzystaj¹ce z technologii VoIP najczêœciej wykonuj¹ po³¹czenia za jej poœrednictwem codziennie (26 proc. badanych) lub trzy do piêciu razy w tygodniu (21 proc.). Biznes Ile firm korzysta z VoIP? Z telefonii w technologii przekazywania g³osu przez protokó³ internetowy (VoIP) przy wykorzystaniu komputera korzysta 6 proc. wszystkich przebadanych firm. Nieco mniejszy odsetek firm 5 proc. u ywa technologii VoIP przy wykorzystaniu telefonu stacjonarnego. Przy wykorzystaniu telefonu komórkowego 2 proc. wszystkich badanych firm. W jakiej formie firmy korzystaj¹ z VoIP do komunikacji wewnêtrznej?
8 VoIP W przypadku 7 proc. wszystkich przebadanych firm pracownicy kontaktuj¹ siê ze sob¹ dziêki VoIP przez komputer. 3 proc. korzysta z VoIP przez telefon komórkowy a 2,5 proc. przez telefon stacjonarny. Dostêpnoœæ form korzystania z VoIP wœród pracowników firm wyposa onych w system telefonii IP Z technologii VoIP przy wykorzystaniu telefonu stacjonarnego mo e w tych firmach korzystaæ 79 proc. pracowników. Przy wykorzystaniu komputera 72,5 proc. pracowników a przy wykorzystaniu telefonu komórkowego 67,5 proc. Ocena jakoœci po³¹czeñ VoIP przez klientów biznesowych Przy wykorzystaniu telefonu stacjonarnego jakoœæ po- ³¹czeñ w piêciostopniowej skali oceniona zosta³a na 3,41 a przy pomocy telefonu komórkowego na 3,57. Jako narzêdzie VoIP najlepiej zosta³ oceniony komputer na 3,84 punkta. Najwa niejsze trendy na rynku telefonii internetowej Œwiat Wiêcej VoIP u tradycyjnych operatorów/dalsza konsolidacja rynku Us³ugi telekomunikacyjne realizowane w technologii VoIP zaczê³y wypieraæ tradycyjn¹ telefoniê w ofercie operatorów. Z sukcesywnie ujawnianych przez nich danych wynika, e stale maleje liczba abonentów telefonii stacjonarnej (PSTN), natomiast szybko roœnie liczba u ytkowników us³ugi telefonii internetowej. Oferta VoIP czêsto jest te spotykana w pakietach telewizji kablowych jako Triple Play (Telewizja, Internet, Telefon), a tak e jako Quad Play (Telewizja, Internet, Telefon, GSM). Tego typu konwergentne pakiety telekomunikacyjne, z us³ug¹ po³¹czeñ g³osowych realizowanych w technologii VoIP, zdominuj¹ ofertê operatorów tradycyjnych w najbli szych latach. W dalszym ci¹gu bêdzie tak e postêpowa³ proces konsolidacji rynku VoIP. W 2009 roku dosz³o m.in. do przejêcia dostawcy us³ug dodanych firmy Jaxtr przez Sab- Se Technologies. Najs³absze podmioty w sposób naturalny ju zosta³y wyeliminowane, teraz czeka nas okres fuzji i przejêæ. Najsilniejsi operatorzy VoIP zaczn¹ tak e coraz skuteczniej konkurowaæ z operatorami tradycyjnymi. Us³ugi dodane biznes je polubi³ Jedn¹ z najistotniejszych przewag telefonii VoIP nad tradycyjn¹ jest znacznie szerszy i ³atwiejszy w obs³udze pakiet us³ug dodanych. Nale ¹ do nich m.in. IVR, Call Center, wirtualny faks, hostowane us³ugi IP-PBX wszystkie s¹ szczególnie przydatne w firmach. Dostêpne za stosunkowo niewielki miesiêczny abonament, nie wymagaj¹ adnych inwestycji wstêpnych, a zapewniaj¹ od strony telekomunikacyjnej standardy obs³ugi na poziomie korporacji. Firma nie musi mieæ nawet swojej fizycznej siedziby! Nic dziwnego, e biznes polubi³ telefoniê VoIP. Liczne przyk³ady firm, które zdecydowa³y siê przejœæ na telefoniê internetow¹, bêd¹ sk³aniaæ do podobnego kroku inne. St¹d mo emy siê spodziewaæ coraz wiêkszej popularnoœci rozwi¹zañ Unified Communications, hostowanych systemów IP-PBX i innych zaawansowanych us³ug dodanych VoIP. Dotyczy to w równym stopniu du ych, jak i ma³ych przedsiêbiorstw. VoIP w sieciach WiFi coraz mocniejszy Upowszechnienie siê us³ug g³osowych VoIP w telefonach komórkowych to kwestia najbli szych lat. Sprawa wydaje siê przes¹dzona ze wzglêdu na zbli one strategie wszystkich operatorów mobilnych, którzy ju zaczêli oferowaæ us³ugi szerokopasmowego dostêpu do internetu za pomoc¹ sieci Wi-MAX jako alternatywê dla klasycznego ³¹cza DSL. Popularyzacji technologii VoIP w komórkach sprzyja tak e pojawianie siê aplikacji dzia³aj¹cych w sieciach 3G, a tak e plany implementacji sieci 4G (co ma nast¹piæ, wedle ró nych prognoz, ok. 2017 roku). Pojawienie siê i standaryzacja VoIP w komórkach bêdzie zapewne oznaczaæ kolejn¹ rewolucjê dla rynku telefonii komórkowej. Wed³ug Gartner Group, w 2019 roku ponad 50 proc. wszystkich po³¹czeñ realizowanych bezprzewodowo bêdzie przechodziæ przez mobiln¹ aplikacjê VoIP. Naszym zdaniem, prognozy Gartnera mog¹ spe³niæ siê nawet kilka lat wczeœniej. To oznacza spore zagro enie dla operatorów komórkowych, ale równoczeœnie i du ¹ szansê na zaoferowanie zupe³nie nowych us³ug. Mo liwoœci w tym obszarze s¹ ogromne i postêpowe rozwi¹zania s¹ ju dynamicznie wprowadzane. Zjawisko to jeszcze bardziej siê nasili w nadchodz¹cych miesi¹cach i latach. Wideokonferencje coraz popularniejsze 2010 bêdzie kolejnym rokiem wzrostu dla wideokonferencji i to zarówno wœród u ytkowników indywidualnych, jak i firm. Wp³yw na coraz wiêksz¹ popularnoœæ wideokonferencji wœród u ytkowników indywidualnych ma upowszechnienie szerokopasmowego dostêpu do internetu, a tak e udostêpnianie funkcji rozmów wideo przez najpopularniejsze komunikatory internetowe. Równie firmom, z roku na rok, bêdzie coraz trudniej ignorowaæ korzyœci oferowane przez wideokonferencje. A s¹ to przede wszystkim oszczêdnoœci zwi¹zane z ograniczeniem liczby kosztownych podró y s³u bowych, a tak e oszczêdnoœæ czasu, co znacz¹co przek³ada siê na zwiêkszenie efektywnoœci pracy. Pracownicy mniej czasu musz¹ spêdzaæ poza biurem (np. w podró y), co powoduje, e poszczególne projekty s¹ realizowane szybciej. Przyk³adowo, Microsoft wyliczy³, e dziêki wdro eniu do komunikacji wewnêtrznej w firmie specjalnej platformy, której jedn¹ z podstawowych funkcji s¹ wideokonferencje, na podró ach s³u bowych w ci¹gu roku zaoszczêdzi³ 90 mln dolarów. Tego typu przyk³ady bêd¹ napêdzaæ rozwój wideokonferencji.
VoIP 9 HD Voice the next big thing A trudno uwierzyæ, e dzwoni¹c z telefonu stacjonarnego czy te komórkowego korzystamy z technologii wdro onej w 1937 roku i od tego czasu zupe³nie nie zmienionej. A w tym czasie rewolucja HD odmieni³a rynek audio, a potem telewizjê. Przysz³a chyba ju pora na telefoniê. Pokaza³ to World Mobile Congress 2010, który zakoñczy³ siê niedawno w Barcelonie. To w³aœnie operatorzy komórkowi zaprezentowali nowoœci, z których szczególnie ciekawe by³y te dotycz¹ce HD Voice. Najdalej w swoich przygotowaniach poszed³ Orange, który zapowiedzia³ wprowadzenie na rynek nowych telefonów wspieraj¹cych HD Voice, a tak e zaoferowanie tej us³ugi w pakietach abonamentowych bez dodatkowych op³at. Us³uga dzia³a ju w Mo³dawii, ma byæ tak e zaoferowana m.in. w UK, Francji, Hiszpanii, Polsce. Jakoœæ HD dziêki dobremu nasyceniu rynku sprzêtem VoIP wspieraj¹cym ten standard z pewnoœci¹ szybko zadomowi siê tak e w telefonii internetowej. Porównuj¹c specyfikacje starego i nowego systemu, widzimy, e HD Voice zapewnia du o lepsz¹ jakoœæ dÿwiêku. Dziêki tej technologii mo - na bezb³êdnie rozpoznaæ g³os ka dego rozmówcy, w tym trudny akcent obcojêzyczny. Przekaz treœci jest p³ynny i zrozumia³y a wra enie z rozmowy jest takie, jakby nasz rozmówca by³ w tym samym pokoju. Mo na przekonaæ siê o tym samemu, s³uchaj¹c specjalnego dema umieszczonego na stronie www.hdvoice.pl. Stworzyliœmy serwis internetowy, poprzez który chcemy propagowaæ wiedzê i popularyzowaæ nowoczesny standard w telefonii t³umaczy JAN WYRWIÑSKI, Prezes Zarz¹du FreecoNet SA. Polska Wzrost zaufania dla rozwi¹zañ VoIP wœród firm 2009 rok pokaza³, e zaufanie dla telefonii internetowej wœród polskich firm jest coraz wiêksze. Paradoksalnie, spowolnienie na rynku i szukanie oszczêdnoœci, spowodowa³o wiêksze zainteresowanie naszych rodzimych przedsiêbiorstw telefoni¹ VoIP. Z groszowymi stawkami za po³¹czenia (lub w ogóle za darmo wewn¹trz organizacji), z wieloma bardzo u ytecznymi us³ugami dodanymi za niewielki miesiêczny abonament, VoIP sta³ siê sposobem na szybkie oszczêdnoœci w wydatkach na telekomunikacjê. Firmy doceni³y mo liwoœci us³ug dodanych, które mo na wykorzystaæ do usprawnienia obs³ugi klienta (IVR, Call Center), poprawy standardów pracy (wirtualny faks, rejestrowanie rozmów, przekierowanie po³¹czeñ). Rozwi¹zania oparte o VoIP umo liwiaj¹ tak e lepsz¹ kontrolê i ³atwiejsz¹ administracjê nad telefonami i us³ugami dodanymi w firmie. Wedle danych FreecoNet, liczba klientów biznesowych w 2009 roku ros³a œrednio o 10 proc. miesiêcznie. Dalsza konsolidacja rynku/operatorzy VoIP zaczn¹ konkurowaæ z operatorami tradycyjnymi Proces konsolidacji rynku operatorów VoIP to zjawisko wystêpuj¹ce na ca³ym œwiecie. W Polsce ju w 2008 roku mia³y miejsce pierwsze przypadki dzia³añ integruj¹cych rynek (np. przy³¹czenie do platformy Freeco- Net u ytkowników ok. 30 mniejszych operatorów). W tym roku fuzje w polskiej bran y VoIP jeszcze bardziej siê nasil¹. W wyniku tych dzia³añ pozostanie na rynku tylko kilku najsilniejszych operatorów, którzy bêd¹ coraz odwa niej konkurowaæ z operatorami tradycyjnymi. HD Voice w telefonii internetowej Oferta HD Voice zacznie siê pojawiaæ u przedstawicieli rynku telefonii internetowej na d³ugo przed jej zaoferowaniem w telefonii komórkowej. Rynek sprzêtowy jest po prostu lepiej przygotowany do tej rewolucji technologicznej, a najsilniejsi operatorzy VoIP ju zaczêli oferowaæ telefony IP wspieraj¹ce HD Voice za 1 z³otówkê, kopiuj¹c oferty znane z telefonii komórkowej. Jakoœæ HD to chyba ostateczny gwóÿdÿ do trumny dla tradycyjnej telefonii PSTN. Przegrywa ona z mo liwoœciami VoIP na ka dym polu (ceny, jakoœci, us³ug dodanych). Tym, co powstrzymuje ci¹gle u ytkowników przed przechodzeniem na VoIP, jest bariera mentalna. Powoli jednak wszelkie w¹tpliwoœci zostan¹ rozwiane, a pierwsi u ytkownicy bêd¹ napêdzaæ kolejnych. HD Voice to ogromny skok naprzód. Dynamikê upowszechniania siê nowej technologii hamuje jednak to, e rozmówcy po obu stronach linii telefonicznej musz¹ posiadaæ nowoczesny, wyposa- ony w szerokopasmowe kodeki telefon, a to jest dodatkowy wydatek. Powoli jednak coraz wiêcej u ytkowników bêdzie mieæ odpowiedni sprzêt, a pierwsi z nich bêd¹ napêdzaæ kolejnych. To pocz¹tek drogi dla HD Voice, wiêc tym bardziej zale y nam na wspieraniu tej technologii t³umaczy JAN WYRWIÑSKI, Prezes Zarz¹du FreecoNet SA. FreecoNet na tle rynku FreecoNet SA to jeden z wiod¹cych operatorów telefonii internetowej w Polsce. Jesteœmy dynamicznie rozwijaj¹cym siê dostawc¹ nowoczesnych rozwi¹zañ telekomunikacyjnych, który opiera swoj¹ ofertê na szeregu
10 VoIP us³ug dodanych, darmowych po³¹czeniach wewn¹trz sieci i niskich cenach po³¹czeñ poza ni¹. Jesteœmy na polskim rynku pionierem, wprowadzaj¹c obs³ugê naszych us³ug w technologii HD Voice. Przychody FreecoNet Nowoœci w ofercie HD Voice W dobie zaawansowanych rozwi¹zañ technologicznych i coraz szerszego dostêpu do osi¹gniêæ nauki, a trudno uwierzyæ, e korzystamy z telefonii, która nie ewoluowa³a znacznie od 1937 roku. Wtedy stworzono standardy determinuj¹ce do dziœ jakoœæ dÿwiêku rozmów telefonicznych. Czas wiêc na rewolucjê, któr¹ bez w¹tpienia jest HD Voice. Ile to kosztuje? Wzrost przychodów z us³ug dodanych w ujêciu miesiêcznym Wzrost przychodów w ujêciu miesiêcznym Przede wszystkim u ytkownik nie musi podpisywaæ dodatkowych umów i zamawiaæ kolejnych us³ug. Jakoœæ HD jest dostêpna na wyci¹gniêcie rêki. Obydwoje rozmówców musi jedynie posiadaæ telefony wyposa one w szerokopasmowe kodeki. Na sprzêt umo - liwiaj¹cy prowadzenie rozmów w jakoœci high definition staæ dziœ ka dego, kto korzysta z us³ug VoIP. Nie bêdzie to zatem us³uga dla elit, ale prawdziwa rewolucja w komunikacji. W trosce o bezawaryjnoœæ us³ug i bezproblemowe przejœcie u ytkowników na HD Voice, FreecoNet ju od maja ubieg³ego roku certyfikuje konkretne modele telefonów IP. W ten sposób wspiera u ytkownika, który mo e mieæ pewnoœæ, i wybiera kompatybilny sprzêt wysokiej jakoœci. Jeden z takich modeli dostêpny jest w promocji FreecoNet Siemens Gigaset A580 IP mo na nabyæ ju za z³otówkê. FreecoNet w HD Oczywiœcie bêd¹c abonentem Freeco- Net ju teraz mo na prowadziæ rozmowy w HD Voice. Jednak, skoro posiadanie przez nas telefonu obs³uguj¹cego tê technologiê nie wystarcza i gotowoœæ techniczn¹ musi wykazaæ ktoœ po drugiej stronie ³¹cza, jest jeszcze trochê do zrobienia. Freeco- Net w pierwszym pó³roczu 2010 uruchomi obs³ugê w HD Voice swoich us³ug dodanych. Niezak³óconym, czystym i realistycznym dÿwiêkiem bêd¹ mogli ju nied³ugo cieszyæ siê wyposa- eni w telefon HD u ytkownicy wirtualnej centralki, call center czy rejestratora rozmów. FreecoNet pracuje nad wprowadzeniem innowacyjnego systemu w celu rozwoju standardów telefonii IP w naszym kraju. Wychodz¹c naprzeciw potrzebom rynku, FreecoNet bêdzie na polskim gruncie pierwszym operatorem obs³uguj¹cym us³ugi dodane w HD Voice. Potrzebna edukacja rynku Oprócz dzia³añ doraÿnych, FreecoNet przyczynia siê tak e do poszerzania wiedzy o nowym trendzie w VoIP. Firma uruchomi³a stronê internetow¹ www.hdvoice.pl. Mo na tam znaleÿæ wszelkie informacje na temat tego, czym jest przekaz HD Voice, dlaczego warto z niego korzystaæ i jaki sprzêt wybraæ. Przy pomocy specjalnego nagrania demo, mo na porównaæ jakoœæ rozmowy w tradycyjnej telefonii PSTN i HD Voice. Zród³o: FreecoNet SA www.freeconet.pl; www.hdvoice.pl
VoIP 11 Rozwi¹zanie PowerCat 6A N ieekranowane rozwi¹zania kablowe by³y tradycyjnie preferowane na wielu rynkach. Jednak wskutek dziesiêciokrotnego wzrostu wymagañ zwi¹zanych z transmisj¹ danych w instalacjach 10 GBase-T, realizacja systemów okablowania kategorii 6A jest znacznie bardziej z³o ona ni poprzednio, a ponadto wymaga rozwi¹zywania pewnych problemów zwi¹zanych z uk³adem, projektowaniem i prowadzeniem kabli oraz przes³uchem obcym. Jedynym sposobem przezwyciê enia tych trudnoœci przy zachowaniu szybkiej transmisji danych jest ekranowane rozwi¹zanie kategorii 6A. Rozwi¹zanie PowerCat kategorii 6A firmy Molex zosta³o opracowane z myœl¹ o najwy szych parametrach. Bior¹c pod uwagê lepsz¹ transmisjê danych przy wy- szych czêstotliwoœciach oraz lepsze t³umienie szumu, nie warto iœæ na kompromis. Nasze rozwi¹zanie zosta³o starannie opracowane, dziêki czemu zapewnia najbardziej zaawansowane t³umienie przes³uchu obcego oraz poziom strat na z³¹czu nieosi¹galny dla wszelkich systemów nieekranowanych. Technologia Zastosowanie rozwi¹zania ekranowanego kategorii 6A znacznie redukuje typowe problemy zwi¹zane z u ytkowaniem produktów nieekranowanych, takie jak przes³uch obcy, koszty miejsca oraz systemów prowadzenia kabli, a tak e projekt infrastruktury budynku. Rozwi¹zania ekranowane zapewniaj¹ wyj¹tkow¹ niezawodnoœæ przy ekstremalnych szybkoœciach, wiêkszym paœmie oraz zapasie wydajnoœci. Czas zakañczania produktów ekranowanych, które kiedyœ uwa ano za zajêcie uci¹ liwe, zosta³ znacz¹co skrócony g³ównie dziêki zmniejszeniu œrednicy kabla, lepszemu uporz¹dkowaniu kabli, narzêdziom oraz technologiom z³¹czy. Rozwi¹zanie kategorii 6A firmy Molex Nasz¹ rodzinê produktów ekranowanych opracowaliœmy z myœl¹ o rozwi¹zaniu sieciowym zapewniaj¹cym najwy sze parametry dzia³ania. Rozwi¹zanie ekranowane kategorii 6A firmy Molex jest przeznaczone specjalnie do szybkiego przesy³u danych przy ma³ym marginesie b³êdu, wyj¹tkowo skutecznym t³umieniu przes³uchu obcego, doskona³ym poziomie strat na z³¹czu oraz ochronie przed zak³óceniami elektromagnetycznymi (EMI). Z³¹cze DataGate odlewane pod ciœnieniem z przes³on¹ Odlewane pod ciœnieniem ekranowane z³¹cze Power- Cat 6A RJ45 jest podstaw¹ systemu PowerCat 6A oraz zapewnia doskona³y poziom ochrony przed przes³uchem obcym oraz strat na z³¹czu. Przes³ona z mechanizmem sprê ynowym chroni z³¹cze przed kurzem i zabrudzeniami, a tak e odrzuca nieprawid³owo wpiête lub uszkodzone kable krosowe. Panele krosowe Solidne 24- i 48-portowe panele z równie solidnymi tacami, które jednolicie porz¹dkuj¹ przebiegi kablowe oraz chroni¹ je przed uszkodzeniami mechanicznymi. K¹towa konstrukcja panelu zwiêksza dostêpnoœæ portów i minimalizuje promieñ giêcia kabli krosowych, a jednoczeœnie eliminuje koniecznoœæ stosowania poziomych systemów porz¹dkowania kabli. Dziêki temu osi¹ga siê wiêksz¹ gêstoœæ portów w szafach, co idealnie zaspokaja potrzeby centrów danych. Kabel U/FTP Ten wysokiej jakoœci kabel, przeznaczony specjalnie do sieci 10 Gigabit Ethernet (10 GBase-T), minimalizuje przes³uch obcy (miêdzy kablami) oraz zapewnia doskona³¹ izolacjê sygna³u, eliminuj¹c jednoczeœnie wp³yw zak³óceñ elektromagnetycznych. Kable krosowe Ekranowane kable krosowe PowerCat 6A wykonane z wysokiej jakoœci czteroparowej ekranowanej linki 26 AWG i dostêpne w ró nych kolorach oraz d³ugoœciach s¹ fabrycznie zakoñczone ekranowanymi wtykami RJ45 oraz zawieraj¹ wzmocnione os³ony wtyków. Wybrane zalety rozwi¹zania Molex PowerCat kategorii 6A Po³¹czenie ekranowane na 360 o dziêki odlewanemu pod ciœnieniem z³¹czu DataGate. Ochrona wyj¹tkowa przes³ona sprê ynowa z³¹cza DataGate nie tylko chroni przed kurzem i zabrudzeniami, ale te odrzuca nieprawid³owo wpiête b¹dÿ uszkodzone kable krosowe. Niezawodnoœæ funkcje porz¹dkowania przebiegów kablowych zmniejszaj¹ naprê enie kabli i zapewniaj¹ spójn¹ jakoœæ dzia³ania, a z³¹cze DataGate zmniejsza poziom szkód i przyspiesza instalacjê. Doskona³e parametry rozwi¹zanie ekranowane end- -to-end spe³niaj¹ce wymagania kategorii 6A. Ekranowany kabel skutecznie zmniejsza efekt przes³uchu obcego. Co robimy Od ponad 30 lat Molex produkuje wszechstronne systemy okablowania miedzianego oraz œwiat³owodowego do transmisji g³osu, danych i sygna³ów wizyjnych. Gwarancja spokoju System PowerCat 6A jest objêty 25-letni¹ Globaln¹ Gwarancj¹ na Produkty, System i Aplikacje. Zgodnoœæ ze standardami C6 A TIA/EIS-568-B.2-10; ISO/IEC 11801.
12 VoIP MIIM nowa jakoœæ w zarz¹dzaniu sieci¹ W e wspó³czesnym dynamicznym œrodowisku biznesowym sukces ka dej firmy zale- y od tego, czy dzia³ IT jest w stanie zapewniæ u ytkownikom niezawodn¹ ³¹cznoœæ ze strategicznymi partnerami biznesowymi, jak i innymi pracownikami organizacji. Corocznie wydaje siê miliony na narzêdzia, dziêki którym mened erowie IT mog¹ monitorowaæ stan sieci, zarz¹dzaæ ich elementami, planowaæ i realizowaæ zlecenia pracy, a tak e rozwi¹zywaæ pojawiaj¹ce siê problemy. Niewiele narzêdzi jednak ma zastosowanie do problemów zwi¹zanych z infrastruktur¹ fizyczn¹ sieci¹ rozci¹gaj¹c¹ siê od prze³¹cznika (switcha) w centrum danych czy serwerowni poprzez okablowanie poziome a po gniazdo abonenckie w strefie abonenckiej. Zazwyczaj maj¹ one zastosowanie tylko do niewielkiej czêœci warstwy fizycznej, na przyk³ad inwentaryzacji czy list zleceñ pracy, i maj¹ funkcje inteligentnej obs³ugi po³¹czeñ krosowych, ale z regu³y ich integracja z powszechnie u ywanymi narzêdziami do zarz¹dzania sieci¹ pozostawia wiele do yczenia. W zwi¹zku z tym, dzia³ IT musi korzystaæ z osobnych systemów, daj¹cych w efekcie s³abe pojêcie ca³oœciowe o stanie warstwy fizycznej. Rozwi¹zanie Molex MIIM to najwszechstronniejszy system za-rz¹dzania warstw¹ fizyczn¹ (ang. Physical Layer Management System). Do czego s³u y rozwi¹zanie MIIM? Nieustannie monitoruje i odwzorowuje warstwê fizyczn¹, ³¹cznie z okablowaniem oraz pod³¹czonym prze³¹cznikiem i urz¹dzeniami sieciowymi. Weryfikuje ci¹g³oœæ kabla poziomego a do gniazda abonenckiego w obszarze roboczym, wykrywa wadliwe po³¹czenia oraz identyfikuje b³êdy wynikaj¹ce z po³¹czeñ krosowych w szafie dystrybucyjnej, uszkodzeñ kabla poziomego lub roz³¹czeñ pomiêdzy gniazdem abonenckim a komputerem u ytkownika koñcowego. Porównuje stan powykonawczy elementów sieci z zamierzeniami projektowymi i wskazuje ró nice. Nieustannie monitoruje obecnoœæ urz¹dzeñ pod³¹czonych do gniazd abonenckich, nawet je eli urz¹dzenia te s¹ wy³¹czone. Na wypadek nieautoryzowanych od³¹czeñ b¹dÿ prób pod³¹czenia siê do sieci mo na skonfigurowaæ powiadomienia dla odpowiedniego personelu. Opcja Smart Pooling dostarcza stale aktualnych informacji (IP adres, MAC adres) o wszystkich urz¹dzeniach aktywnych (komputerach, drukarkach, itp.) pod³¹czonych do wszystkich gniazd abonenckich MIIM zawsze wie, co jest gdzie pod³¹czone. U³atwia zarz¹dzanie zleceniami pracy, w tym planowanie i rejestracjê przeniesieñ, rozbudowy i zmian, a tak e weryfikacjê prawid³owoœci wykonanych zleceñ. U³atwia technikom wykonywanie po³¹czeñ krosowych.
VoIP 13 MIIM proste rozwi¹zanie do udoskonalania zarz¹dzania sieci¹, którego nie op³aca siê nie mieæ System inteligentnego okablowania MIIM zosta³ zaprojektowany w taki sposób, aby by³ prosty do: zaprojektowania, zainstalowania i u ytkowania. Nie wymaga specjalnych kabli krosowych, kabli wejœcia/wyjœcia (w ich miejsce s¹ stosowane kable krosowe RJ45-RJ45) oraz urz¹dzeñ z wyœwietlaczem LCD umo liwiaj¹cym poprawne u ytkowanie systemu. System oferuje niezwykle prost¹ integracjê z innymi aplikacjami do zarz¹dzania sieciami LAN. Z uwagi na wymienione powy ej zalety systemu, koszt jego wdro enia jest znacznie ni szy ni w przypadku innych systemów inteligentnych dostêpnych na rynku. Podczas IX. Kongresu INFOTELA firma Molex Premise Networks zosta³a nagrodzona z³otym laurem w XII edycji ogólnopolskiego konkursu o Laur INFOTELA w kategorii pierwszej, obejmuj¹cej Systemy komunikacji elektronicznej za MIIM zaawansowany system zarz¹dzania warstw¹ fizyczn¹ sieci. Uroczystoœæ wrêczenia nagród odby³a siê 13 kwietnia br. w klubie U Fabrykanta w odzi, wyró nienie odebra³ Pan Artur Czereszko, dyrektor ds. sprzeda y na Europê Wschodni¹ Molex Premise Networks. Najwa niejsze zalety rozwi¹zania MIIM: Lepsze zarz¹dzanie sieci¹ Umo liwia zdalne zarz¹dzanie okablowaniem na ca³ej d³ugoœci toru transmisyjnego oraz pod³¹czonymi do sieci urz¹dzeniami (komputerami, itp). Lepsze wykorzystanie zasobów dok³adna i aktualna widocznoœæ warstwy fizycznej (wolnych portów w panelach b¹dÿ gniazdach abonenckich) oraz powi¹zanych urz¹dzeñ peryferyjnych. Inteligentne sondowanie (z ang. Smart Pooling) ukierunkowane wykrywanie i aktualizowanie informacji o urz¹dzeniach aktywnych (laptopy, drukarki, itp.). Lepsze bezpieczeñstwo sieci Wykrywanie w³amañ (tj. pod³¹czeñ urz¹dzeñ obcych). Wykrywa nieautoryzowane wypiêcia komputerów z sieci, nawet je eli urz¹dzenie jest wy³¹czone. Zarz¹dzanie ca³¹ warstw¹ fizyczn¹ Nieustanne monitorowanie warstwy fizycznej od szafy krosowej a po punkt abonencki. Lepsza efektywnoœæ pracy. Skuteczniejsze zarz¹dzanie przeniesieniami, rozbudow¹ i zmianami oraz zleceniami pracy. Mniej przestojów dziêki szybszemu rozwi¹zywaniu problemów. Wspomaganie u ytkowników w wykonywaniu po³¹czeñ krosowych eliminuje b³êdy ludzkie. Proste wdra anie i zarz¹dzanie U ywanie standardowych kabli krosowych. Dostêpnoœæ raportów przydatnych w zarz¹dzaniu. W celu uzyskania szczegó³owych informacji zapraszamy na nasz¹ stronê internetow¹ lub prosimy o kontakt z najbli szym biurem czy przedstawicielem handlowym firmy Molex Premise Networks. Artur Czereszko dyrektor ds. sprzeda y na Europê Wschodni¹ Kontakty: Biuro sprzeda y Molex Premise Networks Sp. z.o.o. ul. Okrzei 1A, 03-715 Warszawa, Polska tel: +48 22 33 38150; fax: +48 22 33 38151 www.molexpn.com.pl Dzia³ produkcji i dzia³ obs³ugi klientów Molex Premise Networks Sp. z.o.o 83-112 Lubiszewo, ul. Tczewska 2, Rokitki, Polska tel: +48 58 530 62 00; fax: +48 58 530 62 01
14 VoIP Technologia VoIP P ocz¹tki technologii VoIP (Voice over Internet Protocol) siêgaj¹ roku 1995, kiedy firma VocalTec stworzy³a oprogramowanie pozwalaj¹ce na rozmawianie przez sieæ IP, a rok póÿniej powsta³o pierwsze urz¹dzenie (brama VoIP) umo liwiaj¹ce konwersacjê w czasie rzeczywistym. Mo liwoœci¹ praktycznego wykorzystania telefonii IP stosunkowo szybko zainteresowa³y siê firmy, dostrzegaj¹c w tej technologii mo liwoœci uzyskania konkretnych oszczêdnoœci w zakresie kosztów ponoszonych z tytu³u po³¹czeñ miêdzynarodowych. Rys. 1. Styk publicznej sieci telefonicznej i telefonii IP Korporacyjne wykorzystanie VoIP wydatnie zastymulowa³o tempo rozwoju telefonii IP, która wprowadza fundamentalne zmiany w funkcjonowanie us³ug g³osowych i rynku telekomunikacyjnego. Po pierwsze, wprowadzony zosta³ mechanizm transmisji g³osu w postaci pakietowej za poœrednictwem sieci teleinformatycznych wykorzystywanych wczeœniej wy³¹cznie do transmisji danych, po drugie, jako œrodki realizacji us³ugi na rynku wykorzystane zosta³y otwarte, ogólnodostêpne standardy internetowe zamiast wewnêtrznych norm poszczególnych producentów. Dodatkow¹ cech¹ charakterystyczn¹ dla VoIP jest zastosowanie mechanizmów kompresji g³osu oraz detekcji i usuwania ciszy miêdzy s³owami, które chocia pogarszaj¹ nieco jakoœæ przekazu umo liwi³y bardziej efektywne wykorzystywanie ³¹czy. Wypada równie podkreœliæ fakt, e technologia VoIP, ze wzglêdu na skoñczony czas kodowania i pakietyzacji oraz transfer za poœrednictwem zasobów systemu internetowego, przesta³a realizowaæ transmisjê g³osu w czasie rzeczywistym permanentnie wprowadzaj¹c opóÿnienie g³osu osi¹gaj¹ce wartoœci rzêdu 250 ms. Rys. 2. Powstawanie opóÿnieñ w telefonii IP Opisuj¹c proces przesy³ania g³osu miêdzy rozmówcami przez sieæ IP mo na w uproszczeniu stwierdziæ, e us³uga VoIP polega na stworzeniu cyfrowej reprezentacji sygna³u mowy, poddaniu go odpowiedniej kompresji i podzieleniu na pakiety. Taki strumieñ pakietów jest nastêpnie przesy³any za pomoc¹ sieci pakietowej wraz z innymi danymi, pochodz¹cymi na przyk³ad od komputerów. W wêÿle odbiorczym ca³y proces jest odtwarzany w odwrotnym kierunku, dziêki czemu otrzymujemy normalny sygna³ g³osu, przy czym sieæ IP mo e byæ dowoln¹ sieci¹ z komutacj¹ pakietów w³¹czaj¹c w to ATM, Frame Relay, Internet, sieæ opart¹ na ³¹czach E1 czy 56 kbps. Technologia VoIP wymaga wykorzystania nowych technologii sieciowych, w tym elementów logicznych sieci i protoko³ów. Elementy logiczne sieci s¹ niezbêdne do zarz¹dzania zg³oszeniami, routowania pakietów, przechowywania informacji o zg³oszeniu itp. Protoko³y sygnalizacyjne natomiast s¹ u ywane do ustanawiania po³¹czeñ lub sesji multimedialnych pomiêdzy klientami w sieciach internetowych lub przez Internet. G³ówn¹ funkcj¹ protoko³ów sygnalizacyjnych jest ustalenie po³o enia u ytkownika, translacja adresów, ustanowienie po³¹czenia, negocjacja parametrów dla zg³oszenia, roz³¹czenie i zarz¹dzanie zg³oszeniami pochodz¹cymi od innych u ytkowników, np. w momencie tworzenia po³¹czenia telekonferencyjnego. Dodatkowo protoko³y sygnalizacyjne s¹ odpowiedzialne za billing i bezpieczeñstwo. Bardzo istotnym warunkiem szerokiego korzystania z technologii VoIP jest stworzenie jednolitego, miêdzynarodowego standardu zapewniaj¹cego bezproblemow¹ wspó³pracê pomiêdzy produktami ró nych dostawców. Tymczasem niezale ne prace nad stworzeniem standardu dla telefonii IP prowadzi³o wiele organizacji, w tym m.in. ITU-T, IETF, ETSI, inow!, IMTC VoIP Forum i MIT s Telephony Consortium. Spoœród opracowanych protoko³ów sygnalizacyjnych, do najbardziej licz¹cych siê na rynku nale ¹: rodzina standardów ITU H.32x oraz IETF Session Initiation Protocol (SIP). Brak jednego, dominuj¹cego standardu jest wiêc niew¹tpliwym mankamentem systemów VoIP sprawiaj¹cym, e systemy te nie s¹ ze sob¹ w pe³ni kompatybilne i dlatego jeszcze do niedawna najczêœciej
VoIP 15 udostêpnianym wariantem us³ugi by³o po³¹czenie typu punkt-punkt. Standaryzacja H.323 zapocz¹tkowana zosta³a ok. 10 lat temu pierwsz¹ wersjê standardu przyjêto w 1996 roku, a dwa lata póÿniej zatwierdzono wersjê opisuj¹c¹ sposób tworzenia po³¹czeñ multimedialnych w sieciach WAN. Protokó³ H.323 nale y do serii standardów telekomunikacyjnych, ogólnie oznaczanych jako H.32x, opisuj¹cych po³¹czenia multimedialne w ró nych typach sieci. Seria ta obejmuje standardy: H.320 w¹skopasmowe sieci pasmowe ISDN, H.321 szerokopasmowe cyfrowe sieci ISDN i ATM, H.322 sieci pakietowe z gwarantowanym pasmem, H.323 sieci pakietowe z niegwarantowanym pasmem, H.324 sieci analogowe POTS. Wszystkie powy sze protoko³y wspieraj¹ zestaw kodeków audio i wideo, oferuj¹cych parametry jakoœciowe zale ne od szerokoœci pasma udostêpnionego w sieci i daty akceptacji standardu. Do niedawna rozwi¹zania oparte na protokole H.323 by³y najbardziej rozpowszechnionym wariantem telefonii IP na rynku. W ostatnim jednak czasie wyraÿnie zauwa alna jest tendencja do zwiêkszania siê liczby urz¹dzeñ realizuj¹cych VoIP w oparciu o protokó³ SIP. Jest to standard stworzony przez Multiparty Multimedia Session Control (MMUSIC), pracuj¹cy pod egid¹ IETF, napisany z myœl¹ o przesy³aniu g³osu przez sieæ IP. Zbudowany zosta³ w oparciu o HTML i oryginalnie zaprojektowany do obs³ugi internetowych konferencji multimedialnych. Architekturê protoko³u SIP tworz¹ dodatkowo dwa inne protoko³y sygnalizacyjne: Session Description Protocol (SDP) i Session Announcement Protocol (SAP). Architektura sieci H.323 RTP; RTCP; RSVP UDP/CP Warstwa sieciowa (IPv4, IPv6) Warstwa ³¹cza danych Warstwa fizyczna Rys. 3. Struktura protoko³u telefonii IP wykorzystuj¹cej standard H.323. Podstawowa konfiguracja dla telefonii wykorzystuj¹cej technologiê VoIP to przynajmniej dwa terminale przy³¹czone do sieci lokalnej. W praktycznych aplikacjach niezbêdne jest jednak dodanie kilku elementów umo liwiaj¹cych stworzenie wydajnego systemu komunikacyjnego z mo liwoœci¹ po³¹czenia ze œwiatem zewnêtrznym. Z punktu widzenia protoko³u H.323 architekturê sieci tworz¹: Terminale, czyli klienci, którzy maj¹ mo liwoœæ inicjacji i odbierania zg³oszeñ, jak równie wysy³ania i odbierania dwukierunkowego strumienia danych. Terminal mo e byæ zarówno oprogramowaniem pracuj¹cym na komputerze PC, jak i specjalnym, dedykowanym do tego celu urz¹dzeniem. Wszystkie terminale powinny umo liwiaæ przeprowadzenie rozmowy telefonicznej, podczas gdy us³uga danych czy video jest opcjonalna. Nadzorca (gatekeeper) zarz¹dzaj¹cy tzw. stref¹ (zone), która jest zbiorem terminali, bramek i serwerów MCU. Standard H.323 dzieli sieæ na takie w³aœnie strefy. Zg³oszenia wewn¹trz strefy s¹ zarz¹dzane przez jednego nadzorcê, st¹d zg³oszenia miêdzystrefowe wymagaj¹ anga owania kilku nadzorców. Jeœli jest on obecny w sieci, kontroluje przebieg wszystkich rozmów przeprowadzanych w strefie. Terminale maj¹ obowi¹zek z niego korzystaæ. Jego podstawowymi zadaniami s¹: kontrola pasma dostêpowego, routowanie zg³oszeñ, przyjmowanie i odrzucanie zg³oszeñ w strefie oraz autoryzacja u ytkowników. Stra nik stanowi tak e interfejs do innych sieci, ale jeœli jest obecny w danej podsieci, to terminale s¹ zobowi¹zane go u ywaæ. Bramka (gateway) odpowiedzialna za po³¹czenie telefonicznej sieci IP do innych typów sieci. Bramka musi zapewniæ interfejs czasu rzeczywistego pomiêdzy ró nymi formatami transmisji i procedur komunikacyjnych. Dodatkowo jest odpowiedzialna za ustanawianie i roz³¹czanie po³¹czeñ w obydwu ³¹czonych sieciach. Serwer MCU (Multipoint Control Unit) niezbêdny jedynie wtedy, gdy w sieci u ywa siê scentralizowanych lub hybrydowych telekonferencji. S³u y do rozdzielania strumieni i przekazywania ich do odpowiednich terminali. MCU sk³ada siê z dwóch podstawowych elementów: Multipoint Controller (MC) i opcjonalnie kilku Multipoint Processors (MP). MC odpowiada za wymianê informacji, natomiast MP zajmuj¹ siê obs³ug¹ strumienia danych. Terminale w sieci wysy³aj¹ swoje strumienie z zakodowanym g³osem do MCU, który przeprowadza ich mieszanie i rozprowadza z powrotem do pozosta³ych uczestników telekonferencji. Czêsto mo liwa jest integracja ró nych elementów sieci w jednym fizycznym urz¹dzeniu. Przyk³adowo, funkcjonalnoœæ gatekeepera mo e byæ po³¹czona z funkcjonalnoœci¹ bramki i MCU lub tylko MCU, lub te mo e byæ wbudowana bezpoœrednio w terminal, aby umo liwiæ po³¹czenia konferencyjne bez dodatkowych urz¹dzeñ. W przypadku sieci VoIP opartej na protokole SIP architektura sieci równie zawiera cztery typy elementów podmiotów logicznych. Ka dy realizuje okreœlone funkcje i komunikuj¹c siê z pozosta³ymi elementami systemu SIP pe³ni role: klienta (inicjacja ¹dañ), serwera
16 VoIP Rys. 4. Realizacja po³¹czenia telefon-telefon poprzez sieæ IP (który odpowiada na ¹dania) lub jest zarówno klientem, jak i serwerem, przy czym jedno urz¹dzenie fizyczne mo e zawieraæ wiele typów podmiotów logicznych. Wspomniane podmioty logiczne to: Agent u ytkownika (UA; User Agent) inicjuje i koñczy sesje, wymieniaj¹c z inn¹ jednostk¹ stosowne komunikaty ( ¹dania i odpowiedzi). Dokument RFC 2543 okreœla agenta u ytkownika jako aplikacjê, która zawiera oprogramowanie zarówno klienta, jak i serwera. Urz¹dzeniami realizuj¹cymi tê funkcjê mog¹ byæ stacje robocze, telefony internetowe lub te bramki. Serwer proxy pe³ni rolê zarówno klienta, jak i serwera. Jest rodzajem poœrednika, który przyjmuje i realizuje ¹dania wysy³ane przez innych klientów. Serwer proxy odbiera takie ¹dania, interpretuje je i, jeœli jest to konieczne, dodaje do nich nowe elementy i odsy³a do w³aœciwego podmiotu (innego serwera). Serwer przekierowañ (Redirect Server) akceptuje ¹dania SIP oraz mapuje adresy SIP i zwraca je klientowi. Inaczej ni serwer proxy, serwer przekierowañ nie przekazuje ¹dañ do innych serwerów. Registrat serwer, który akceptuje ¹dania typu REGISTER w celu uaktualnienia bazy danych zawieraj¹cej informacje pozwalaj¹ce ustanowiæ po³¹czenia. W przypadku sieci VoIP opartej na protokole SIP, architektura sieci równie zawiera cztery typy elementów podmiotów logicznych. Ka dy realizuje okreœlone funkcje i komunikuj¹c siê z pozosta³ymi elementami systemu SIP pe³ni role klienta (inicjacja ¹dañ), serwera (który odpowiada na ¹dania) lub jest zarówno klientem, jak i serwerem, przy czym jedno urz¹dzenie fizyczne mo e zawieraæ wiele typów podmiotów logicznych. Wspomniane podmioty logiczne to: Jakoœæ obs³ugi Ocena jakoœci us³ug w procesach, które odbywaj¹ siê w czasie rzeczywistym, jest bardzo skomplikowana. W takich sytuacjach bardzo pomocny staje siê parametr Quality of Service, który okreœlany jest jako zespó³ czynników wp³ywaj¹cych na jakoœæ us³ugi, ocenianych na podstawie stopnia zadowolenia u ytkownika z tej us³ugi. ETSI specyfikuje klika ró nych parametrów QoS, które uwzglêdniaj¹ potrzeby i ró ne punkty widzenia grup uczestnicz¹cych w procesie komunikacji: QoS wymagane przez u ytkownika, QoS oferowane przez dostawcê us³ugi, QoS osi¹gane przez dostawcê us³ugi, QoS odbierane (postrzegane) przez u ytkownika, QoS wymagane przez providerów Internetu. W telefonii IP QoS postrzegane przez u ytkownika jest zale ne od dwóch rzeczy: jakoœci odbieranego g³osu i opóÿnienia w dwustronnej konwersacji. Te dwa parametry s¹ blisko ze sob¹ powi¹zane, gdy lepsza jakoœæ g³osu wymaga wiêkszego strumienia bitów, a wiêkszy strumieñ bitów wprowadza wiêksze opóÿnienie. Prace prowadzone w tej dziedzinie mo na podzieliæ na dwa obszary: tworzenie sprzêtu dla u ytkownika koñcowego z lepszymi kodekami do digitalizacji g³osu o lepszej jakoœci i mniejszej liczbie bitów, polepszenie transmisji przez sieæ dla zapewnienia odpowiedniego end-to-end QoS. Dzisiejsze sieci IP oferuj¹ bardzo ograniczone mo liwoœci zapewnienia odpowiedniego QoS, w szczególnoœci odnosi siê to do Internetu. Istniej¹ jednak techniki umo- liwiaj¹ce pokonanie tych trudnoœci. Pierwsz¹ z nich jest sieæ, która na ni szych warstwach umo liwia zarz¹dzanie QoS. Przyk³adem mo e tu byæ ATM. Drugi sposób, to zaawansowane protoko³y routingu, maj¹ce mo liwoœæ rezerwowania zasobów lub priorytetowania ruchu. Te usprawnienia mog¹ polepszyæ QoS g³ównie w sieciach prywatnych, gdzie jest mo liwy nadzór nad ca³oœci¹ sieci lub chocia ca³oœci¹ po³¹czenia VoIP. Przewiduje siê jednak, e w póÿniejszym okresie równie Internet bêdzie oferowa³ lepsze QoS, zale nie od tego jak szybko nowe technologie, takie jak Resource Reservation Protocol over ATM (MPOA) i IPv6, bêd¹ dostêpne w sieci. Jak widaæ, istnieje kilka mo liwoœci zapewnienia odpowiedniego QoS. Nale y jednak pamiêtaæ, e im lepsze QoS, tym wiêksze s¹ zwi¹zane z nim koszty. U ytkownicy zwykle s¹ w stanie pogodziæ siê z niezbyt dobr¹ jakoœci¹ po³¹czenia na rzecz mniejszych op³at. Poni ej przedstawione zosta³y zdefiniowane przez ETSI przyk³ady poziomów jakoœci obs³ugi dla VoIP, mog¹ce byæ wykorzystane do okreœlenia op³at za telefoniê IP: jakoœæ najlepsza z mo liwych (best effort), jakoœæ GSM, wysoka jakoœæ, jakoœæ CD.
VoIP 17 Bezpieczeñstwo Internet jest sieci¹ otwart¹, w której ka dy mo e relatywnie ³atwo transmitowaæ i odbieraæ pakiety, st¹d pods³uchiwanie zg³oszeñ w sieci IP jest prawdopodobnie nawet ³atwiejsze ni w sieci PSTN. W zwi¹zku z tym niezbêdne jest stosowanie mechanizmów zabezpieczaj¹cych przed niepowo³anym przechwyceniem transmisji. Oprócz samej transmisji zabezpieczenia wymaga równie sygnalizacja (ustanawianie po³¹czenia, zarz¹dzanie po³¹czeniem, billing), aby uchroniæ siê przed sytuacjami prowadzenia rozmów na czyjeœ konto, blokowania systemu, przeszkadzania czy wysy³ania niechcianych informacji. Protokó³ H.323 w wersji 2 posiada mechanizmy do zapewnienia autoryzacji, integralnoœci, prywatnoœci i rejestracji przeprowadzonych rozmów. Dodatkowo strumienie danych u ytkownika, sygnalizacji, zarz¹dzania i RAS s¹ szyfrowane. Cztery podstawowe aspekty bezpieczeñstwa odnosz¹ siê do telefonii IP: uwierzytelnienie proces stwierdzaj¹cy, e u ytkownicy s¹ rzeczywiœcie tymi, za których siê podaj¹, integralnoœæ proces zapewniaj¹cy, e dane nie zosta³y zmienione podczas transmisji, prywatnoœæ u ycie algorytmów numerycznych do przeciwdzia³ania pods³uchowi zawartoœci pakietów, gromadzenie informacji o po³¹czeniach proces, dziêki któremu nie mo na wyprzeæ siê przeprowadzonych rozmów. S¹ dwa sposoby zabezpieczenia prywatnoœci zg³oszeñ w telefonii IP: za bezpieczeñstwo odpowiada oprogramowanie, u ycie bezpiecznych protoko³ów transportowych, jak Transport Layer Security (TLS) i IP Security (IPSec). Ochrona prywatnoœci odnosi siê do wszystkich typów strumieni zwi¹zanych z telefoni¹ IP. Typowo u ywa siê kodowania transmitowanych strumieni, ochrony przed manipulacjami pakietami i uwierzytelniania u ytkowników na zakoñczeniach sieciowych. Ze wzglêdu na podobieñstwo tego protoko³u do HTTP, posiada on zabezpieczenia zbli one do tego protoko³u. Uwierzytelnienie u ytkownika wywo³uj¹cego i wywo³ywanego jest realizowane przez mechanizmy HTTP, w³¹czaj¹c w to podstawow¹ (has³o tekstowe) i skrócon¹ (wywo³anie-odpowiedÿ) autoryzacjê. Klucze do kodowania i dekodowania mediów (np. audio/video) s¹ wymieniane za pomoc¹ Session Description Protocol (SDP). Podstawowy szkic protoko³u SIP nie zawiera adnych rozwa añ o bezpieczeñstwie, a kwestie zabezpieczeñ opiera na ni szych warstwach, np. Secure Socket Layer (SSL). Mo liwe jest tak e u ycie Transport Layer Security (TLS), jednak nie ma ono zastosowania w przypadku u ywania UDP. Modularnoœæ SIP pozwala na u ycie jakiejkolwiek warstwy transportowej czy mechanizmów bezpieczeñstwa HTTP (Secure Shell-SSH czy Secure-HTTP). Wersja SIP 2.1. wprowadza lepsze mechanizmy bezpieczeñstwa. Definiuje autoryzacjê end-to-end za pomoc¹ PGP (obowi¹zkowo) lub S/MIME (opcjonalnie). Metody te u ywane s¹ do kodowania i podpisywania wiadomoœci. Podsumowanie Technologia VoIP jest technologi¹ przysz³oœciow¹. Zanim jednak stanie siê powszechnie stosowanym rozwi¹zaniem, musi pokonaæ jeszcze wiele problemów zwi¹zanych z kompatybilnoœci¹ i standaryzacj¹. Pewnym zagro eniem dla niej mo e byæ mo liwoœæ odejœcia od protoko³u IP jako niezbyt optymalnego i wygodnego dla szybko rozwijaj¹cej siê sieci ATM. Jeœli jednak IPv6 stanie siê powszechnie obowi¹zuj¹cym standardem, telefonia IP bêdzie mia³a doskona³e warunki rozwoju. Najwa niejszym warunkiem rozwoju tej dziedziny telekomunikacji jest rachunek ekonomiczny, który musi byæ korzystny dla techniki VoIP. Jeœli cena osprzêtu (aparaty, bramki) plus cena stworzenia sieci i pod³¹czenia do publicznych central bêdzie ni sza od takiej samej sieci opartej przyk³adowo na centralce ISDN, to technologia ta ma szansê zast¹piæ us³ugi POTS i ISDN. Ju teraz technologia VoIP przynosi du e zyski przy przeprowadzaniu rozmów miêdzymiastowych czy miêdzynarodowych, przy czym istnieje kilka mo liwych wariantów realizacji takich po³¹czeñ: telefoniczny nr dostêpowy na rynku istniej¹ firmy, które oferuj¹c uniwersalny nr telefoniczny dla po³¹czeñ g³osowych, za poœrednictwem sieci IP oraz bramek dostêpowych umieszczonych na styku sieci PSTN i IP, staraj¹ siê tak pokierowaæ zestawianiem po³¹czenia, by maksymalnie wykorzystaæ sieæ IP jako medium transmisyjne. Cena za tak oferowan¹ us³ugê jest niewiele wiêksza od lokalnego po³¹czenia i zwykle jest sum¹ ceny za po³¹czenie lokalne do dostawcy us³ugi i ceny po³¹czenia z odbiorc¹ z lokalizacji, w której znajduje siê najbli sza dla odbiorcy bramka dostêpowa. urz¹dzenia z obs³ug¹ VoIP (modemy, routery, bramki i telefony IP) po³¹czenia g³osowe realizowane s¹ za poœrednictwem urz¹dzeñ bezpoœrednio podpiêtych do sieci IP. Jednoznacznie pozwalaj¹ one zidentyfikowaæ u ytkownika, niezale nie od jego lokalizacji w sieci, przetwarzaj¹ g³os na pakiety IP, pozwalaj¹ realizowaæ dowolny typ po³¹czeñ g³osowych pc2pc oraz pc2phone. Warunkiem skorzystania z us³ugi jest za³o enie konta u dowolnego operatora SIP. Po³¹czenia g³osowe realizowane w obrêbie sieci IP s¹ darmowe, natomiast koszty po³¹czeñ z abonentami sieci PSTN zale ¹ od stawek ustalonych przez operatora SIP, przy czym z regu³y s¹ one zbli one do lokalnych stawek za po³¹czenia miejscowe, b¹dÿ strefowe. aplikacje komputerowe wymagaj¹ u ycia komputerów osobistych z zainstalowanym niezbêdnym oprogramowaniem umo liwiaj¹cym nawi¹zanie rozmowy oraz ca³¹ obróbkê g³osu. Przyk³adem s¹ dedykowane do tego celu aplikacje typu pc2pc lub pc2phone, takie jak X-lite oraz komunikatory z opcj¹ przesy³ania g³osu, jak np. Skype. Warunki korzystania z us³ug g³osowych w takim rozwi¹zaniu oraz ceny s¹ analogiczne, jak w przypadku korzystania z urz¹dzeñ z obs³ug¹ VoIP. Zród³o: komtrans.pl
18 VoIP Sprawdzone systemy telefonii VoIP System telefonii VoIP CTMG i CTMG 500 Maj¹c za sob¹ dziesi¹tki udanych wdro eñ na terenie ca³ej Polski, ADESCOM posiada bogate doœwiadczenie w instalacji, integracji i uruchamianiu nowej us³ugi g³osowej. W trakcie wielu lat intensywnych dzia³añ dok³adnie pozna³ prawa, jakimi rz¹dzi siê polski rynek telekomunikacyjny, jak równie specyfikê poszczególnych regionów oraz rynków lokalnych. Jako producent systemów CTMG i CTMG 500 dostosowuje siê do potrzeb klientów, nieustannie doskonal¹c swoje produkty. Centrale ADESCOM z powodzeniem pracuj¹ w najwiêkszych w Polsce sieciach kablowych, u wiod¹cych operatorów ISP, ogólnopolskich i lokalnych operatorów telekomunikacyjnych oraz w œrednich i ma³ych przedsiêbiorstwach, urzêdach i firmach. Zgromadzona przez lata wiedza i doœwiadczenie s¹ do dyspozycji klientów. Dziêki nim nowe wdro enia przebiegaj¹ niezwykle sprawnie i szybko, a klienci oszczêdzaj¹ wiele czasu. Ze wzglêdu na bardzo rozbudowane mo liwoœci systemów CTMG i CTMG 500, znajduj¹ one zastosowanie praktycznie w ka dym œrodowisku, w którym istnieje potrzeba implementacji telefonii: Œwiadczenie zaawansowanych i nowoczesnych us³ug g³osowych dla operatorów: telewizji kablowych (CATV), Internetu (ISP), telekomunikacyjnych. Jako centrale abonenckie dla firm, hoteli, call center, instytucji, urzêdów, obiektów u ytecznoœci publicznej, lotnisk, itp. W dedykowanych, specjalizowanych i unikatowych rozwi¹zaniach, gdy jako producent systemów CTMG i CTMG 500, ADESCOM mo e wykonywaæ dowolne modyfikacje w celu przystosowania ich do ca³kowicie nowych zastosowañ. Tradycyjne sieci telefoniczne wymagaj¹ osobnego okablowania i zarz¹dzania. Integracja telefonii z istniej¹cymi sieciami kablowymi lub internetowymi eliminuje tê koniecznoœæ i przynosi zarówno operatorom, jak i abonentom szereg zalet: Operatorzy mog¹ oferowaæ us³ugi telefoniczne bez koniecznoœci dzier awy ³¹czy telefonicznych oraz ponoszenia nak³adów inwestycyjnych na nowe ³¹cza. Wartoœæ dodana us³ug w postaci telefonicznych op³at abonenckich pozostaje u operatorów sieci, a nie u obcego operatora telekomunikacyjnego. Operatorzy mog¹ dowolnie kszta³towaæ ceny rozmów wewn¹trz sieci, w tym tak e oferowaæ rozmowy nieodp³atne. Rozmowy zewnêtrzne mog¹ byæ przekierowywane do publicznej sieci telefonicznej lub bezpoœrednio do zewnêtrznych operatorów VoIP, co pozwala na dalsz¹ optymalizacjê kosztów. Zintegrowane us³ugi generuj¹ mniejsze koszty ni te same us³ugi oferowane oddzielnie. Abonenci maj¹ do czynienia z jednym operatorem oferuj¹cym wiele us³ug, co wp³ywa na uproszczenie obs³ugi klienta. CTMG i CTMG 500 ca³oœciowo implementuj¹ wszystkie techniczne aspekty telefonii, odci¹ aj¹c operatorów od koniecznoœci poznawania arkanów VoIP. Poza bezpoœrednimi zaletami ekonomicznymi, CTMG i CTMG 500 w oczywisty sposób zwiêkszaj¹ atrakcyjnoœæ sieci, a co za tym idzie polepszaj¹ mo liwoœæ pozyskania dodatkowych abonentów. CTMG i CTMG 500 s¹ systemami o nowoczesnej architekturze i modularnej budowie: mog¹ rosn¹æ wraz ze CTMG i CTMG 500 to kompletne i pe³ne rozwi¹zania telefonii pod klucz. Obydwa systemy posiadaj¹ wszystkie niezbêdne elementy potrzebne do wdro enia nowej us³ugi: Produkty centrale, modu³y dodatkowe (np. modu³ poczty g³osowej), bramy medialne pozwalaj¹ce na ³¹cznoœæ z operatorami i klientami, oprogramowanie taryfikacyjne, rozliczeniowe i zarz¹dzaj¹ce platform¹. Us³ugi instalacje i wdro enia platform, szkolenia, serwis elementów platform oraz wsparcie techniczne na unikatowym poziomie bezpoœrednio od producenta. Doradztwo korzystaj¹c z wieloletniego doœwiadczenia na polskim rynku telekomunikacyjnym, ADESCOM s³u y rad¹ przy formalnoœciach (miêdzy innymi w UKE), wyborze i zawieraniu umów z operatorami. Ponadto w oparciu o wiele udanych wdro eñ opracowaliœmy scenariusz, który pozwala w sposób uporz¹dkowany i kontrolowany wprowadziæ now¹ us³ugê.