A- Andrzej Karpmski V UNIA EUROPEJSKA - POLSKA DYLEMATY PRZYSZŁOŚCI Warszawa 1998
SPIS TREŚCI Przedmowa 12 Od autora 13 Rozdział I. Czy i jak można zdynamizować rozwój Europy 18 1. Główne przejawy słabości współczesnej Europy... 20 2. Przemysły, w których przoduje Europa 24 3. Potrzeba europejskiej polityki strukturalnej 27 4. Najbardziej prawdopodobne zastrzeżenia przeciwników 29 5. Cele i założenia europejskiej restrukturyzacji 33 6. Strukturalne wyzwania przyszłości w świetle prognoz światowych 36 7. Inne atuty Europy 38 8. Polska czynnikiem prodynamizacyjnym w zjednoczonej Europie 43 Rozdział II. Jak maksymalizować korzyści i minimalizować zagrożenia w procesie integracji Polski z Unią Europejską... 44 1. Historyczne szansę wejścia do Unii 44 2. Główne korzyści z wejścia do Unii 45 3. Globalizacja a integracja z Unią Europejską 47 4. Specyficzne problemy okresu przejściowego 50 5. Zagrożenia dla producentów krajowych w warunkach pełnego otwarcia rynku 54 6. Sytuacja na rynku pracy 61 7. Rolnictwo w obliczu integracji 64 8. Zagrożenia dla nauki i zaplecza badawczo-rozwojowego 66 9. Konsekwencje dla struktury gospodarczej Polski.. 70
8 10. Główne kierunki wykorzystania szans i minimalizacji zagrożeń 76 11. Kluczowa rola aktywnej polityki przemysłowej... 83 Rozdział III. Sterować czy nie sterować napływem kapitału zagranicznego - szansę i niebezpieczeństwa 91 1. Główne kierunki angażowania się kapitału zagranicznego w przemysł w Polsce 91 a) "Penetracja importowa" rynku dóbr przemysłowych w Polsce 92 b) "Internacjonalizacja" produkcji 100 c) Rola kapitału zagranicznego w inwestycjach... 104 2. Pozytywne konsekwencje działania kapitału zagranicznego w Polsce 109 a) Kapitał zagraniczny szansą rozwoju kraju 109 b) Zasilanie gospodarki polskiej w kapitał 110 c) Nowe miejsca pracy 110 d) Unowocześnienie struktury sprzedaży na rynku wewnętrznym 111 e) Unowocześnienie technologii i asortymentu wyrobów 112 f) Upowszechnienie nowoczesnych metod zarządzania 113 g) Wzrost wydajności pracy 114 h) Dynamizująca wzrost produkcji rola kapitału zagranicznego... 114 i) Socjologiczne paradoksy w społecznej ocenie działania kapitału zagranicznego 115 j) Próba reasumpcji 116 3. Zjawiska i tendencje kontrowersyjne i niekorzystne w działaniach kapitału zagranicznego w Polsce 116 a) Tendencje do "uwsteczniania się" struktury produkcji 116
b) Regres w produkcji finalnej 118 c) Pogorszenie się struktury eksportu 118 d) Zagrożenia w bilansie płatniczym 120 e) Regres zaplecza badawczo-rozwoj owego 121 f) Opóźnienia w realizacji zobowiązań inwestycyjnych przez część inwestorów zagranicznych 122 4. Wnioski na przyszłość 123 Rozdział IV. Dziesięć węzłowych problemów i dylematów rozwoju Polski w najbliższym 15-leciu 127 1. Spełnienie wymogów integracji z Unią Europejską 128 2. Zapewnienie międzynarodowej konkurencyjności naszej gospodarki 131 3. Modernizacja struktury gospodarczej Polski 133 4. Niedopuszczenie do wzrostu bezrobocia 137 5. Podniesienie poziomu edukacji społeczeństwa do standardów Unii Europejskiej 139 6. Osiągnięcie europejskich standardów przeciętnego trwania życia człowieka 142 7. Niedopuszczenie do pogorszenia stanu środowiska naturalnego i przejście do ekorozwoju 143 8. Proinwestycyjne przestawienie podziału dochodu narodowego 145 9. Dostosowanie społeczeństwa do wymogów cywilizacji informacyjnej 147 10. Pogodzenie postępu gospodarczego ze społecznym 149 11. Europa nie zaczeka. Polska na tle Unii w roku 2010 150
Rozdział V. Czy Polskę stać na rozwój przemysłów wysokiej techniki? Historia jednego sporu 156 1. Co to są przemysły wysokiej techniki 156 2. Rola przemysłów wysokiej techniki w gospodarce światowej 158 3. Rola przemysłów wysokiej techniki w Polsce 164 4. Argumenty sceptyków co do możliwości ich rozwoju w Polsce 167 5. Argumenty zwolenników ich rozwoju w Polsce 169 6. Konsekwencje rezygnacji z rozwoju tych przemysłów w Polsce 173 7. Ogólna ocena dyskusji i sporu 174 8. Przyszłość tych przemysłów w Polsce 176 9. Próba reasumpcji 179 Rozdział VI. Czy koniec pracy - perspektywy rynku pracy w Polsce w okresie do roku 2010 180 1. Spór o przyszłość pracy 180 2. Specyfika sytuacji w Polsce 185 3. Najbardziej prawdopodobne zmiany w poziomie i strukturze zatrudnienia w Polsce do roku 2010 188 4. Procesy dostosowawcze w zatrudnieniu - kierunki przemieszczeń zasobów pracy 194 5. Obszary, które wchłaniać będą przyrost podaży pracy 200 6. Obszary najbardziej zagrożone redukcją zatrudnienia 202 7. Generalne wnioski dla polityki zatrudnienia 203 8. Kierunki walki z bezrobociem 211 10
Rozdział VII. Rola przemysłu w społeczeństwie cywilizacji informacyjnej 213 1. Koniec ery przemysłowej czy koniec przemysłu 213 2. O potrzebie nowej interpretacji pojęcia "dezindustrializacja 217 3. Rola przemysłu w roku 2020 - trzy typy krajów 218 4. Kierunki przekształceń struktury przemysłu przyszłości 220 5. Inny przemysł, ale nadal przemysł 223 Rozdział VIII. Doświadczenia 30-lecia Komitetu Prognoz Polskiej Akademii Nauk 226 1. Prognozowanie w świetle krytyki naukowej 226 2. Naukowa krytyka - dynamiczna praktyka - rozbieżność tendencji 228 3. U źródeł rozbieżności między teorią a praktyką... 229 4. Nowa doktryna i podejście do studiów nad przyszłością 232 5. Kariera studiów strategicznych nad przyszłością 233 6. Pozytywne doświadczenia Komitetu Prognoz PAN - siedem elementów trwałego dorobku 234 7. Niespełnione wzajemne oczekiwania oraz pretensje 239 Rozdział IX. Najważniejsze dwa wspólne dylematy Polski i Europy 245 1. Sprzeczność pomiędzy potrzebą wzrostu gospodarczego a jego konsekwencjami ekologicznymi i społecznymi 245 2. Sprzeczność pomiędzy koniecznością imitacji a potrzebą innowacji 249 Concise Abstract 252 11