M IKROSKŁADNIKI PRZYSW AJALNE W GLEBACH UPRAWNYCH WYTWORZONYCH Z GLIN ZWAŁOWYCH NA WYSOCZYŹNIE K U JA W SK IEJ

Transkrypt

1 ROCZNK GLEBOZNAW CZE, T. X X, z. 2, W AR SZA W A 1968 ZDZSŁAW KOCAŁKOWSK, WOJCECH CEŚLA M KROSKŁADNK PRZYSW AJALNE W GLEBACH UPRAWNYCH WYTWORZONYCH Z GLN ZWAŁOWYCH NA WYSOCZYŹNE K U JA W SK EJ Katedra Chemii Rolnej WSR, Poznań. Kierownik prof, dr Z. Tuchołka Katedra Gleboznawstwa WSR, Poznań. Kierownik prof. dr B. Reimann WSTĘP O bszar W ysoczyzny K ujaw skiej jest w znacznej części p o k ry ty glebami w ytw orzonym i z glin zwałowych m oreny dennej. Gleby tego obszaru należą do najcenniejszych gleb upraw nych Niziny W ielkopolskiej. Wiąże się z tym ich intensyw ne użytkow anie rolnicze. Dużą część areału gleb upraw nych przeznacza się pod upraw ę buraków cukrowych. M ają one, jak w iadom o, w ysokie w ym agania pod w zględem składników p o k arm ow ych gleby, w tym rów nież m ikroskładników, zw łaszcza boru i m an ganu. W dotychczasowych badaniach nad glebami W ysoczyzny K ujaw skiej sporo uwagi poświęcono genezie i poznaniu podstaw owych własności czarnych ziem [1, 21, 29]. B adania gleboznawcze [24] w skazują, że w sąsiedztwie czarnych ziem kujaw skich w ystępują gleby brunatne i bielicowe г. W ystępujące tu" typy gleb różnią się zatem budową profilową, w ynikającą z odm iennej genezy poszczególnych typów glebowych. Łączy je jednakow e pochodzenie skał m acierzystych zarówno co do wieku, jak i form y geomorfologicznej. Są wytworzone z gliny płaskiej m oreny dennej Zlodow acenia B ałtyckiego S tadiału Poznańskiego [15]. W pracach dotychczas publikow anych niew iele jest danych o zaw artości m ikroskładników [21] w profilach poszczególnych typów glebowych tego obszaru. Z ty ch w zględów podjęto badania, któ ry ch celem jest: 1 Gleby o cechach morfologicznych gleb bielicowych, mające odczyn obojętny lub zbliżony do obojętnego nazywa się obecnie pseudobielicowymi lub płowymi. Tej ostatniej nazwy używamy w naszym opracowaniu.

2 282 Z. Kociałkowski, W. Cieśla uzyskanie danych obrazujących ilościowo w ystępow anie przy sw a jalnych form cynku, m olibdenu, boru, miedzi i m anganu w profilach należących do trzech zasadniczych typów glebowych: czarnych ziem, gleb brunatnych i płowych; ustalenie, w jakim stopniu cechy m orfologiczne w ystępujące w p ro filach poszczególnych typów glebow ych obrazują zaw artość m ikroskładników m ając n a uw adze w spom niane już podobne pochodzenie; poznanie zasobności w przysw ajalne m ikroskładniki poziomów próchnicznych Агр i Ax tego obszaru uw zględniając kryteria podziału na klasy zasobności, proponowane przez Kom isję Chemii Gleb Polskiego Tow arzystw a Gleboznawczego [23]. MATERAŁY Przy wyborze gleb w ziętych do badań kierowano się przede wszystkim pow szechnością ich w ystępow ania, stw ierdzoną w uprzednio przeprow a dzonych badaniach gleboznawczych [1, 21, 24]. W śród czarnych ziem kujaw skich dom inuje odm iana tzw.,,czarnych ziem w yługow anych [1], ściślej czarnych ziem zbrunatniałych. M ają one pod poziomem akum u- lacyjno-próchnicznym w yługow aną z w ęglanów w apnia strefę z b ru n a t niałą B2, w której nagrom adziła się frakcja ilasta. W czarnych ziemiach właściwych brak jest poziomu zbrunatnienia, a poziom akum ulacyjnopróchniczny zw iązany jest bezpośrednio że skałą m acierzystą. Gleby brunatne i płowe w ystępują wśród kompleksów czarnych ziem lub na ich obrzeżach [24]. W ybrane profile gleb cechowały w yraźnie wykształcone poziomy genetyczne, charakterystyczne dla poszczególnych typów glebowych, które w yróżniono na podstaw ie k ry terió w stosow anych przez Polskie Tow a rzystw o Gleboznaw cze [22]. Podziału na czarne ziem ie w łaściw e i zb ru natniałe dokonano według sugestii podziału czarnych ziem kujaw skich, proponowanego przez Cieślę [1]. Zebrane m ateriały glebowe pochodzą z m iejscow ości położonych w powiecie inow rocław skim. METODYKA Odczyn gleb oznaczono w ln KC1. Analizę m echaniczną wykonano m etodą pipetow ą po uprzednim przygotow aniu gleby w edług postępow a nia stosowanego przez Jacksona [11]. Próchnicę oznaczono metodą Springer-K lee. W ęglany oznaczono m etodą Scheiblera. Przysw ajalne m ikroskładniki oznaczono następującym i metodami: cynk

3 Mikroskładniki w glebach W ysoczyzny Kujawskiej 283 ekstrahow ano 0,ln HC1 w edług W eara-som m era [30] i oznaczono metodą ditizonow ą [14]; m iedź oznaczono w roztw orze kw asu azotowego o stę żeniu zaproponow anym przez W esterhoff a [31], przy zastosowaniu dwuetylodw utiokarbam ininu ołowiu [26]; bor w wyciągu wodnym według B ergera-t ruoga [4], m etodą dw uantrim idow ą [20]; m olibden ek strah o wano buforem szczawianowym o ph 3,3 według Grigga [7] i oznaczono m etodą rodankow ą [8]; m angan aktyw ny m etodą siarczanową; ph 8 w edług S chachtschabela [5, 25]; m angan ogólny oznaczono zgodnie z postępow aniem stosow anym przez Nemes Duca [19]; do wyw ołania reak cji barw nej (Mn04) stosow ano nadsiarczan am onu [5]. W szystkie oznaczenia kolorym etryczne w ykonano na spektrofotom etrze VSU1 Zeiss Jena (tab. 1 i 2). OMÓWENE WYNKÓW BADAN Cynk. Zawartość cynku w poziomach orno-próchnicznych A& mieści się w granicach 7,7-13,0 ppm (tab. 2). W oparciu o kryteria oceny gleby te m ożna zaliczyć do klasy o dobrej zasobności. Poniżej poziomu próchnicznego Axp z reguły obserw uje się spadek ilości przysw ajalnego cynku. Najniższe wartości w ystępują w poziomach iluw ialnych węglanowych CBw i w w ęglanowych skały m acierzystej Cw. W artości w ahają się w granicach 3,1-5,4 ppm, a w yjątkow o m niej, jak na przykład w profilu 2 na głębokości cm. O bniżenie ilości p rzy swajalnego cynku w poziomach węglanowych jest faktem znanym [27]. W edług Nelsona i Tuckera [28] w glebach węglanowych powinno być cynku nie m niej niż 6 ppm. Uzyskane wielkości odbiegają od tej wartości. Jednakże spadek ilości przysw ajalnego cynku w badanych glebach w ystępuje na znacznych głębokościach, już poza zasięgiem sy stem ów korzeniow ych większości roślin u praw nych i dlatego jest bez w iększego znaczenia dla praktyki rolniczej. W środkow ych partiach profilów w poziomach B2 czarnych ziem zbrunatniałych, gleb brunatnych i płowych cynk przysw ajalny w ystępuje w różnych ilościach. Jednakże większa zawartość cynku przeważnie nie odpowiada większej zawartości frakcji ilastej w tych poziomach. Taką zależność w ykazuje jedynie profil 5 czarnej ziem i zbru n atn iałej. U zyskane w yniki tylko w pew nym stopniu są zgodne z danym i literatury [10, 27], według których wzrost ilości cynku jest proporcjonalny do wzrostu zawartości części ilastych w glebie. W glebach płowych można zauważyć pewien wzrost ilości cynku w głębszych poziomach profilu, co mogłoby świadczyć o przem ieszczaniu tego składnika w procesie glebotw órczym.

4 Nr i l o k a l i z a c j a p ro filó w Ko. and lo c a ti o n o f s o i l p r o f i l e s C h a ra k te ry s ty k a p r o f i l i glebow ych S o il p r o f i l e c h a r a c t e r i s t i c s Poziom g e n e ty czn y G e n e tic h o riz o n M iąższość poziomów H o rizo n th ic k n e s s cm G łębokość p o b ra n ia pró b ek Sam pling d e p th cm F r a k c ja m echaniczne M echanical f r a c t i o n s % 0,02-0,002 < 0,002 ph n KC Czarne ziem ie w łaściwe - P rop er b lack e a rth s CaCO, 3 % P ró c h n ic a Humus /С X 1,7 2 / % 2. K ru śliw iec A,p ,9 14,0 7,2 0 2, ,7 15,0 7,4 0 1,9 6 Ai A^Cw ,5 7,5 6,2 0,9 6 C-Bw ,6 7,8 16,2 n ,8 17,2 7,9 17,3 n -0 Cwg od ,1 16,6 7,9 12,6«n ,8 1 7,5 7,7 i l, 4 n Szadlow ice ,6 38,7 7,4 0 4,4 0 А1/ с ,5 4 7,6 7,1 0 0,76 Cwg od ,9 39,0 7,7 2 6,4 n -0 C zarne ziem ie z b r u n a tn ia łe - B rauned b la c k e a r t h s 1. Gnojno A-.P ,2 1 2,4 6,7 0 2, ,2 15,9 7,1 0 2, ,0 18,0 6,8 0 1,69 * ,3 22,7 7,1 0 0,62 C-Bw ,5 19,7 7,6 17,9 n -0 Cw od ,1 19,2 7,8 17,7 n Z. Kociałkowski, W. Cieśla 5. D obiesław ice A-.P ,9 13,9 7,3 0 2, ,4 14,8 7,5 0 1,55 h ,2 16,8 7,3 0 0,76 À ,8 20,2 7,6 0 0,1 7 CBw ,8 17,8 7,3 19,0 n -0 Cw od ,5 17,1 7,8 16,9 n ,5 17,1 7,8 17,7 i-o

5 R oczniki Gleboznawcze T. XX, G leby b ru n a tn e w łaściw e P ro p e r brown s o i l s c.d. t a b e l i Batkowo A,p ,0 8,4-6,4 0 0, ,4 10,0 6,7 0 0,58 B1 37-^ ,6 14,9 6,0 0 0,31 B ,5 25,8 6,7 0 0,24 C-Bw ,5 17,1 7,8 15,9 n -0 Cw od ,0 16,0 7,7 1 4,1 n Kawęczyn AlP ,7 8,7 7,6 0 0,86 A i/b i ,7 9,0 7,5 0 0,37 B ,3 22,8 7,4 0 0, ,4 7,3 0 0, ,5 21,4 7,4 0 n -0 B ,5 20,0 7,5 1,9 n -0 Cw od ,8 16,8 7,7 1 1,6 n 0 G leby płowe - P seudopodzolic s o ils 9«P alczyn A.xp ,3 7,6 5,6 0 0,67 a ,1 5,8 5,5 0 0,05 Bi ,1 15,5 5,6 0 0,03 B ,9 20,9 7,8 0 n ,8 18,9 6,8 0 n -0 B ,6 18,6 6,7 0 n Popowo AiP ,2 5,6 7,3 0 0,7 4 a ,5 4,7 7,9 0 0, ,6 6,7 7,5 0 n -0 B ,2 13,9 7,5 0 n ,1 14,3 7,0 0 n 0 Cw od ,0 13, ,5 n -0 Mikroskładniki w glebach Wysoczyzny Kujawskiej 285

6 286 Z. Kociałkowski, W. Cieśla Nr p r o f i l u, ty p g le b y P r o f i l e No. s o i l s tvr>e 2. C zarn e z ie m ie w ła ściw e P r o p e r b la c k e a r t h s 1 2, 1. C zarn e z ie m ie z b r u n a t n ia ł e B rau n ed b la c k e a r t h s Z a w arto ść m ik ro sk ła d n ik ó w w p r o f i l a c h glebow ych - w ppm M ic ro e le m e n ts c o n te n t i n s o i l p r o f i l e s / i n ppm/ P oziom g e n e ty c z n y G e n e tic h o r iz o n s P r z y s w a ja ln e m i k r o s k ła d n ik i A v a ila b le m ic ro e le m e n ts Zn L'o В Cu Un Mn ogółem T o ta l Mn АдР A-jCw 9,7 7,1 3,5 0,1 4 0,1 4 0,1 4 0,1 8 0,1 5 0,1 0 3,4 2,9 2, , C -B w /1/ 3,5 0,0 7 0,1 0 0,9 5,0 222 C -B w /2/ 5,4 0,0 6 0,1 0 0,6 9,0 290 C -w g /1 / 4,1 0,0 8 0,0 6 2,1 1 0,0 411 C -w g /2 / 1,5 0,1 3 0,0 7 2,5 1 1, ,7 0,0 7 0,1 7 4,4 1 2,0 n.o. Ax/C 1 0,5 0,1 5 0,0 6 5,7 1 2,5 n.o. Cwg 5,5 0,0 4 0,0 5 1,5 1 2,5 n.o. АдР B1 1 0,7 7,9 8,4 0,2 0 0,2 3 0,1 6 0,1 5 0,1 9 0, , ,6 B2 0,1 5 T ),l l 1,9 1 7,5 403 C-Bw 3,4 0,1 1 0,0 8 1,2 S,5 62 Cw 3,5 0,2 0 0,0 7 1,5 2 0, A, p 1 1,3 0,1 9 0,2 1 3,4 2 7,5 590 Ai 5,7 0,1 9 0,1 4 2,9 9,0 437 Bi 1 0,9 0,0 8 0,1 4 2,0 1 0,5 n.o. B2 1 4,0 0,0 7 0,0 5 1,5 1 1,0 n.o. C-Bw 5,4 0,2 3 0,1 0 0,0 7, G leby b ru n a tn e w łaściw e P r o p e r brow n s o i l s C w /1/ 4,3 0,1 0 0,0 7 1,4 9,0 379 C w /2/ n.o. 0,0 7 0,0 5 1,3 1 1,0 100 A jp 9,8 0,2 3 0,0 6 0, , ,7 0, , ,2 0,1 2 0, n.o. 0,1 3 0,0 7 2,5 2 0,0 290 B1 B2 C-Bw 3,1 0,0 6 0,0 5 2,0 1 0,0 342 Cw 4,7 0,0 6 0,1 2 2,1 3, , АдР 1 3,5 0,1 4 0,1 0 3,1 2 3, G leby płow e P se u d o p o d z o lic s o i l s Al /B l 7,1 0,1 4 0,0 6 3,3 1 6,5 n.o. b2/ i / 8,4 0,1 2 0,0 5 2,9 1 1,0 175 B2/ 2 / 1 1,3 0,1 3 0,0 5 2,1 1 5,0 254 B p /3 / 9,1 0,0 7 0,0 4 2,8 1 5, ,3 0,0 9 0,0 5 2,1 9,0 421 B3 Cw 3,9 0,1 2 0,0 5 1,8 4,0 421 A-lP 7,7 7,4 0,2 3 0,0 7 0,0 5 1,9 0, A2 0, A 6,9 0,2 1 0,0 6 1,8 1 1,0 n.o. B2/ l / 9,1 0,2 7 0,0 7 2,3 7,5 124 B o /2 / 7,9 0,1 8 0,0 5 2,1 1 6,0 160 B3 1 0,5 0,1 4 0,0 4 2,5 1 6, Axp 1 0,9 0,1 6 0,0 9 3,0 1 7,0 110 a2/ i / 9,1 0,1 6 0,0 5 1,9 1 2,0 65 A2/ 2 / 6,5 0,1 2 0,1 0 1,2 7,0 351 b2/ i / 7,9 0,1 3 0,1 0 1,5 1 1,0 n.o. В р /2 / 9,1 0,1 1 0,0 7 1,8 4,0 352 Cw 3,1 0,1 8 0,0 3 2,0 1 2,

7 Mikroskładniki w glebach Wysoczyzny Kujawskiej 287: Molibden. W ocenie ilości w ystępującego m olibdenu w glebach istotne znaczenie m a liczbowy w skaźnik m olibdenow y gleby [2, 6]. W poziomach Axp badanych gleb w skaźnik ten w aha się w wąskim przedziale od 7,2 do 9,2. G leby kujaw skie nie zaw ierają n ad m iernych ilości m olibdenu, lecz są średnio i dobrze zasobne w ten składnik (tab. 3). Tabela 5 O cena z a s o b n o ś c i gleb~7poziom ów А д / w m ik r o s k ła d n ik i E s tim a t io n o f s o i l ab undance i n m ic ro e le m e n ts / A^ h o r iz o n s / T ypy glebow e N r p r o f i l u P oziom g e n e ty c z n y K la s y z a s o b n o ś c i + w: A bundance c l a s s e s + i n S o i l ty p e s P r o f i l e G e n e tic No. h o r iz o n Zn Mo ' В Cu Mn C za rn e z ie m ie w łaścifce P r o p e r b la c k e a r t h s 2 АдР ' 12 C za rn e z ie m ie z b r u n a t n ia ł e B rau n e d b la c k e a r t h s 1 АдР 5 Ад^р G leb y b r u n a tn e w ła śc iw e P r o p e r brow n s o i l s 14 Ад_р 18 Al? G leb y płow e P s e u d o p o d s o lic s o i l s 9 AlP 16 АдР + K la s y z a s o b n o ś c i - A bundance c l a s s e s d o b ra - h ig h ś r e d n i a - medium z ł a /u b o g a / - low Zawartość przysw ajalnego m olibdenu w poziomach Аф mieści się w granicach od 0,14 do 0,23 ppm. W układzie profilow ym w m iarę w zrostu głębokości zaznacza się niew ielki spadek ilości m olibdenu. Badane gleby są na ogół nieznacznie zróżnicowane pod względem kwasowości, stąd też nie zaznacza się jej w yraźniejszy w pływ n a ilość przysw ajalnego m olibdenu. Nie ma także w yraźnego związku pom iędzy zawartością próchnicy, rozmieszczeniem w profilu glebowym frakcji ilastej, węglanu wapnia a zaw artością p rzysw ajalnej form y m olibdenu. Nie jest to zgodne z d a nym i literatu ry [12]. Bor. Bor przysw ajalny w poziomach orno-próchnicznych A& badany m gleb w y stępuje w ilościach od. 0,06 do 0,21 ppm. Św iadczy to o nie

8 288 Z. Kociałkowski, W. Cieśla doborze tego składnika. W szystkie poziomy orno-próchniczne zaliczone zostały do klasy o złej zasobności. Pom iędzy poszczególnymi typam i glebowymi obserw uje się różnice w zawartości boru w poziomach A2p. Czarne ziemie zaw ierają nieco więcej boru niż gleby brunatne i płowe. Głębsze partie profilów glebowych badanych typów glebowych, zwłaszcza poziomy węglanowe, zaw ierają niew ielkie ilości boru (tab. 2). N iską zaw artość zapasow ych form boru w czarnych ziem iach k u jaw skich stw ierdził Olszewski i w spółautorzy [21]. Miedź. Zawartość przysw ajalnej miedzi w poziomach Axp w skazuje, że czarne ziemie są glebami zasobnym i w ten składnik, natom iast gleby bielicowe i brunatne w poziomie Axp m ają zasobność średnią i złą. Zaw artość miedzi przysw ajalnej w poziomach Агр czarnych ziem mieści się w granicach 3,0-4,4 ppm, a w glebach brunatnych od 1,9 do 3,1 ppm. Poziomy orno-próchniczne Axp gleb brunatnych i bielicowych zaw ierają tylko nieco m niejsze ilości miedzi, jednak skład m echaniczny tych gleb, który stanow i kryterium przy określaniu klas zasobności, spowodował zaliczenie ich do średnio i mało zasobnych. W edług Gilberta [9], Gordnera-Garnera [10] ilość przysw ajalnej miedzi w glebach zm niejsza się wraz ze spadkiem kwasowości. Badane przez nas gleby, mim o odczynu słabo alkalicznego, są dobrze zaopatrzone w m iedź, z w y jątk iem gleby płowej prof il 9, poziom Axp. W raz ze wzrostem głębokości w profilu zaznacza się zm niejszenie ilości tego składnika, najw yraźniej w poziomach iluw ialnych węglanowych CBw. W tych przypadkach kształtow anie się ilości miedzi w ydaje się być uzależnione od ko n cen tracji soli w apniow ych, a nie od kwasowości. Mangan. W arstw y orno-próchniczne Axp badanych gleb zaw ierają niew ielkie ilości m anganu łatw o redukującego. W większości zostały zaliczone do klasy o złej zasobności. lości tej form y m anganu, w y stę p u ją cego poniżej poziomów Axp, są w yraźnie m niejsze, szczególnie w poziomach iluw ialnych węglanowych. Nie obserw uje się zależności między wzrostem zawartości łatw o redukującego m anganu a ilością próchnicy. W czarnych ziemiach, gdzie poziom próchniczny ma dużą miąższość i sięga poza poziom orny ilość m anganu jest w yraźnie m niejsza, w czym upodabnia się do gleb brunatnych i płowych, które m ają poziom próchniczny o małej miąższości. Zgodnie z literaturą [16] ilość m anganu łatw o redukującego zależna jest od kwasowości gleb. W związku ze stw ierdzeniem złej zasobności w arstw ornopróchnicznych w m angan łatwo redukujący, jak również niskiej zawartości tej form y m anganu w głębszych w arstw ach profilów, oznaczono dodatkowo ogólną zawartość m anganu. Jest ona w górnych poziomach zbliżona do ilości, jakie stw ierdził Musierowicz i inni [17] dla badanych czar

9 Mikroskładniki w glebach W ysoczyzny Kujawskiej 289 nych ziem, które określił jako średnio zasobne. W poziomach orno- -próchnicznych, jak również w profilach glebowych ogólna zawartość m anganu w aha się w dość szerokich granicach. D aje się zauw ażyć pew ne tendencje do nagrom adzania m anganu w górnych i głiębszych poziom ach profilu. W badanych glebach nie zauważono ścisłej zależności m iędzy ogólną zaw artością m anganu a m anganem aktyw nym. PODSUMOWANE WNOSK Przedstaw ione w yniki bad ań n ad zaw artością m ikroskładników p rz y sw ajalnych w glebach up raw n y ch W ysoczyzny K ujaw skiej dotyczą w y branych profilów najczęściej spotykanych na tym obszarze. W ybrane typy gleb m ają odrębną budowę profilow ą i w związku z tym różnią się: zawartością próchnicy w poziomie akum ulacyjno-próchnicznym, w ystę- ' powaniem poziomu przejściowego eluwialnego A2(A3) oraz głębokością, na jak ą przem ieszcza się w ęglan w apnia. W yraźne różnice pom iędzy profilam i zaznaczyły się przede w szystkim w zaw artości fra k c ji ilastej. W ystępujące różnice w budowie profilowej badanych gleb nie m ają odbicia w zaw artości m ikroskładników przysw ajalnych. Niedobór boru i niska zawartość m anganu łatw o redukującego cechuje w szystkie analizow ane profile glebowe. Badane gleby są dostatecznie zasobne w miedź, cynk, a zwłaszcza w molibden. W śród przyczyn, które spowodowały taki układ stosunków, należy przede wszystkim wym ienić podobny w iek i pochodzenie skały m acierzystej oraz użytkow anie rolnicze. W w yniku przeprowadzonych badań można wyciągnąć następujące wnioski: 1. W ystępujące różnice morfologiczne w profilach czarnych ziem, gleb brunatnych właściwych i gleb płowych W ysoczyzny K ujaw skiej nie uw i doczniły się w zaw artości p rzy sw ajaln y ch m ikroskładników. 2. M ikroskładnikiem, którego w yraźny niedobór stwierdzono we wszystkich poziomach orno-próchnicznych, jest bor. Stosowanie nawozów zaw ierających ten składnik jest wskazane ze względu na upraw ę buraków cukrow ych, które pobierają znaczne ilości tego składnika. 3. Większość badanych poziomów orno-próchnicznych jest uboga w przy sw ajaln y m angan, co zw iązane jest z odczynem tych gleb. S tw ie r dzono jednakże znaczną ilość m anganu ogółem. Należałoby rozpatrzyć m ożliwość uruchom ienia tego m anganu. 4. Z aw artości p rzy sw ajaln y ch fo rm cynku, m iedzi i m olibdenu są dostateczne. Nie zachodzi zatem potrzeba uw zględniania ich w nawożeniu m in eraln y m badanych gleb.

10 290 Z. Kóciałkowski, W. Cieśla LTERATURA [1] Cieśla W.: Właściwości chemiczne czarnych ziem kujawskich na tle środow iska geograficznego. Pozn. Tow. Przyj. Nauk, t. 8, 1961, z. 4, s [2] Bergman W., Büchel L., Ebeling R., Witter В.: Die Magnesium und Mikronährstoffversorgung der Böden Thüringens. Uber die MikronährstoffVersorgung der Böden. Symposium anlässlich des 100-jährigen Bestehens des nstitutes für Landw. Vers. u. Unters., Jena, Tagungsbrichte nr 56, 1962, s [3] Berger K. C.: Boron in soils and crops. Adv. in Agr. t. 1, 1949, s [4] Berger K. C., Truog E.: Boron determination in soil and plants using the quinalizarin reaction. nd. Eng. Chem. Anal., Ed. 11, 1939, [5] Boratyński K., Roszykowa S., Ziętecka М.: O metodach chemicznych (kolorymetrycznych) oznaczania zasobności gleb w mangan przyswajalny dla roślin. Roczn. Glebozn., t. 15, 1965, z. 1, s [6] Boratyński K., Roszykowa S., Ziętecka M.: Badania nad przystosowaniem do oznaczeń seryjnych metody Grigga służącej do określania w glebie przyswajalnego molibdenu. Roczn. Glebozn., t. XV, 1966, s [7] Grigg J. L.: Determination of the available molybdenum in soils. New Zeland, J. Sei. Techn. Sec. A, 34, 1953, s [8] G o r 1 a с h E.: O pewnym uproszczeniu metody Grigga oznaczania przyswajalnego molibdenu w glebie. Roczn. Glebozn., t. 14, 1964, z. 1, s [9] Gilbert F. A.: Copper in Nutration. Adv. in Agr., t. 4, 1952, s [10] Gordner H., Garner H.: The use of lime in British Agriculture. London [11] Jackson M. L.: Soil chemical analysis, advance course. Medison Wiss. Publ. by author, [12] Kabata-Pendias A.: Niektóre pierwiastki śladowe w rędzinach w ojewództwa kieleckiego. Roczn. Glebozn., t. 15, 1965, [13] Kabata-Pendias A.: Pierwiastki śladowe w glebach Polski. Vyusiti Mikroelementü v Zemëdëlstvi, Praha 1966, Wysoka Skola Zemëdëlskâ v Praze. [14] К o t e г М., Krauze A., В a r d z i с к а В.: Oznaczanie dostępnego cynku w glebach z zastosowaniem ditizonu w toluenie. Chem. Anal., 10, 1965, [3 5] Krygowski B.: Geografia Niziny Wielkopolskiej. Cz.. Geomorfologia, 1961, Pozn. Tow. Przyj. Nauk. [16] Mulder E. G., Gerretsen F. C.: Soil manganese in relation to plant growth. Adv. in Agr., t. 4, 1952, s [17] Musierowicz A., Górski A., Z agit z J.: Materiały do poznania zawartości manganu w glebach Polski. Roczn. Nauk Roln., 51, 1949, s [18] Nelson. L., Brown L. C., Viets F. G.: A method for asessing zinc status of soils. Soil Sei., 88, [19] N e m e s M., D u ca C., Bilans C., S t a n e s с u D.: La méthode de determination des microéléments du sol et quelques données concernant leur contenu dans, les sols de la Transylvanie (R. P. Roumaine), Roczn. Glebozn. t. 10, 1961, s [20] O e l s'chläger H.: Fehlermöglichkeiten bei der Bestimmung des Pflanzenaufnähmbaren Bores in Boden. Landw. Forsch., t. 1, 1958, z. 1. [21] Olszewski Z., Sikorska K., Barański E.: Czarne ziemie kujawskie. Roczn. Nauk Roln., t. 77-D, 1962.

11 M ikroskładniki-w glebach W ysoczyzny Kujawskiej- 291 [22] Praca zbiorowa: Genetyczno-przyrodnicza klasyfikacja gleb Polski. Roczn. Nauk Roln., t. 74-D, [23] Praca zbiorowa: Metody oznaczania dostępnych mikroelementów w glebach (projekt). Komisja Chemii Gleb PTG, Zespół Mikroelementów, Warszawa [24] Reimann B., Cieśla W., Michałek K.: Gleby uprawne typu bielicowego i brunatnego Wysoczyzny Kujawskiej. Pozn. Tow. Przyj. Nauk, t. 19, 1965, z. 2, [25] Schachtschabel P.: Die bestimmung des Mangan Versorgungsgrades von Böden und seine Beziehung zum Auftreten der Dörrfleekenkrankheit bei Hafer. Zeitsch. für Pflanz, und Boden., 78, 1957, s [26] Scharrer K., Schaumlöffel E.: Die Bestimmung kleinster Mangel Kupfer als Cu-Diäthyldithiocarbaminat durch Verdrangungsreaktion. Zeit. Pflanzenern., Düng, und Bodenk. 87, 1, 1959, 1. [27] S e a t z L. F., J u r i n a к J. J.: Zinc and soil fertility. Yearbook of Agriculture Ü.S.D.A., Washington 1957, s [28] Tucker Т. C., Kurts L. T.: A comparison of several chemical methods with bioassy procedure for extracting zinc from soils. Soil Sei. Soc. Amer. Proc., 1955, 19. [29] Terlikowski F., Królikowski L., Kwinichidze M.: Materiały do mapy gleboznawczo-rolniczej Polski. Arkusz G Gniewkowo. Roczn. Nauk Roln. i Leśn., t. 33, [30] Wear J., Sommer A.: Acid extractable zinc of soils in relation to the occurence of zinc deficiency symptoms of corn a method of analysis. Soil Sei. Soc. Amer. Proc., 12, 1947, s [31] Westerhoff H.: Beitrag zur Kupferbestimmung in Böden. Landwirt. Forsch., 7, 1954/55, s КОЦЯЛКОВСКИ, В. ЦЕСЛЯ МИКРОЭЛЕМЕНТЫ В ПАХОТНЫХ ПОЧВАХ ОБРАЗОВАВШИХСЯ ИЗ МОРЕННЫХ ГЛИН НА КУЯВСКОЙ ВОЗВЫШЕННОСТИ К а ф е д р а А гр охи м и и и К а ф е д р а П оч в оведен и я, В ы сш ая С ел ь ск о х о зя й ст в ен н а я Ш кола, П озн ан ь Резюме Залегающие на КуяЕской Возвышенности почвы: темноцветные (черные) побуревшие и типичные, бурые почвы и палиевые почвы, образованные из валунных глин донной морены Балтийского Оледения (Вюрм) Познаньского Стадиала, были подвергнуты анализу на содержание доступных элементов. Определяли доступный цинк по Уэру-Соммеру (Wear-Sommer), молибден по Григгу, бор растворимый в горячей воде по Бергеру-Труогу, медь по Уэстгоффу (Westchoff), легко восстановляемый марганец по сульфатному методу ph 8 Шахтшабеля, валовой марганец по Немес-Дуку. Морфологические различия, выступающие в профиле темноцветных почв, типичных бурых почв и палиевых почв Куявской Возвышенности, не отразились на содержании доступных микроэлементов. Установлен недостаток бора

12 292 Z. Kociałkowski, W. Cieśla во всех исс'ледованных пахотно-гумусовых горизонтах и в более глубоких горизонтах профиля. Пахотно-гумусовые горизонты в большинстве бедны доступным марганцем, что связано с реакцией этих почв. Одновременно констатируется наличие заметных количеств валового марганца. Содержание доступных форм цинка, молибдена и меди удовлетворительно. Z. KOCAŁKOW SK, W. CEŚLA AVALABLE MCRONUTRENTS N CULTVATED SOLS DEVELOPED OF BOULDER LOAM ON KUJAWY UPLAND D epartm ent of A groch em istry, D ep artm en t o f S oil Scien ce, C ollege of A gricu lture, Poznań Summary Browned and proper black earths as w ell as brown soils and pseudopodzolic soils from Kujawy Upland for the content of available micronutrients were analysed. The soils in question were developed of boulder loam of ground moraine of Baltic glaciation (Würm) Posnanian stage. There were determined: available zinc according to Wear-Sommer, molybdenum according to Grigg, hot water-soluble borium according to Berger-Truog, copper according to Westerhoff, easily reducable manganese by sulfite method, at ph 8 according to Schachtschabel and total manganese according to Nemes-Duc. The morphological differences occuring in black earth, proper brown soil and pseudopodzolic soil profiles in the Kujawy Upland did not found relation in content of available micronutrients. A borium deficiency has been stated in all the investigated arable humic horizons and in deeper parts of soil profiles. The m ajority of the arable humic horizons were poor in available manganese, which is in connection with reaction of these soils. Simultaneously an occurrence of considerable quantities of total manganese was stated. The content of the available forms of zinc, molybdenum and copper was sufficient one. Wpłynęło do redakcji w grudniu 1967 r.