Stê enia alergenu roztoczy kurzu domowego DER p I w mieszkaniach ³ódzkich

Transkrypt

1 Alergia Astma Immunologia, 1996, 1, Stê enia alergenu roztoczy kurzu domowego DER p I w mieszkaniach ³ódzkich MAREK L. KOWALSKI, BARBARA MAJKOWSKA-WOJCIECHOWSKA, JANINA GRZEGORCZYK Katedra i Zak³ad Immunologii Klinicznej Akademii Medycznej w odzi Oœrodek Diagnostyki i Leczenia Astmy i Alergii przy Katedrze Immunologii AM w odzi Alergeny roztoczy kurzu domowego s¹ czêstym Ÿród³em uczulenia u osób atopowych, a znajomoœæ ich stê eñ w otoczeniu ma istotne znaczenie w prewencji alergii atopowej. W przedstawionej pracy po raz pierwszy w Polsce za pomoc¹ metody ELISA okreœlone zosta³y stê enia antygenu roztoczy kurzu domowego Der p I w próbkach kurzu domowego pochodz¹cych z 23 ³ódzkich mieszkañ. Zakres stê eñ antygenu Der p I wynosi³ od 0,03 do 2,1 µg/g kurzu. Znaleziono istotne zale noœci miêdzy niektórymi cechami mieszkañ a stwierdzanymi w nich stê eniami antygenu Der p I. Wy sze stê enia antygenu wystêpowa³y w domach jednorodzinnych, w domach znajduj¹cych siê na przedmieœciach oraz w mieszkaniach cechuj¹cych siê wiêksz¹ wilgotnoœci¹. Ponadto stê enia Der p I korelowa³y z d³ugoœci¹ zamieszkiwania, liczb¹ mieszkañców oraz rodzajem stosowanych odkurzaczy, dodatnio zwi¹zane by³y z odkurzaczami starego typu z p³óciennym workiem. Ujemne korelacje (ni sze stê enia antygenu) stwierdzono w mieszkaniach ogrzewanych okazjonalnie i nie posiadaj¹cych centralnego ogrzewania oraz o du ej powierzchni u ytkowej czyli mniejszym zagêszczeniu. Nie stwierdzono natomiast istotnych statystycznie korelacji pomiêdzy stê eniami Der p I a sposobem umeblowania mieszkañ, stosowaniem wyk³adzin, dywanów, zas³on i roœlin doniczkowych ani te rodzajem poœcieli (z pierza lub bez). Badania nasze wykaza³y, e stê enia alergenu Der p I w mieszkaniach ³ódzkich s¹ zbli one do stwierdzanych w innych krajach naszej strefy klimatycznej i wykazuj¹ zale noœæ od charakterystyki badanych mieszkañ. WSTÊP Na powi¹zanie roztoczy kurzu domowego z alergi¹ i astm¹ zwrócono uwagê stosunkowo niedawno, bo w latach szeœædziesi¹tych. Chocia znany jest opis ataku astmy po kontakcie z kurzem, dokonany przez flamandzkiego lekarza Johna Helmouta pochodz¹cy z roku 1662, a w XVIII wieku szkodliwoœæ kurzu opisana zosta³a jeszcze przez Ramaziniego w Rozprawie o chorobach rêkodzielników, to dopiero w roku 1921 praca Kerna i Cooka wykaza³a zwi¹zek roztoczy kurzu domowego z alergi¹ i astm¹ [1,2]. Czterdzieœci lat póÿniej holenderscy uczeni Voorhorst i Spieksma [3] odkryli, e roztocza kurzu domowego s¹ g³ówn¹ przyczyn¹ uczuleñ na kurz domowy. Ekspozycja uk³adu oddechowego na alergeny roztoczy kurzu domowego jest przede wszystkim wynikiem wdychania drobin kurzu zawieraj¹cych odchody roztoczy. Najbardziej rozpowszechnion¹ chorob¹ przez nie wywo³ywan¹ jest ca³oroczna postaæ alergii, górnych lub dolnych dróg oddechowych [4-11]. Za najwa niejsze z punktu widzenia alergologii uwa ane s¹ roztocza z rodziny Pyrogliphide, a wœród nich gatunek Dermatophagoides pteronyssinus, który wg raportu WHO [12] jest najliczniejszy wœród roztoczy europejskich mieszkañ. Obecnie zidentyfikowano i scharakteryzowano ju blisko dziesiêæ grup alergenów roztoczy kurzu domowego, a za najwa niejsze uwa ane s¹ Der p I i Der p II [11,13-20]. Ca³oroczne badania roztoczy kurzu domowego wykaza³y, e s¹ one obecne przez ca³y rok w kurzu domowym ró nych stref klimatycznych. Wynika to ze wzglêdnie sta³ych warunków mikroklimatycznych w mieszkaniach [21,22]. Niewielkie fluktuacje w poziomie antygenów roztoczy kurzu domowego s¹ rezultatem zmian w bilansie pomiêdzy ich syntez¹, usuwaniem i rozk³adem. Dzia³anie czynników fizycznych i degradacja enzymatyczna alergenów roztoczy modulowana jest przez inne mikroorganizmy obecne w kurzu. Mimo to, d³ugotrwa³e badania stê eñ antygenów Der p I i Der p II w dywanach wykazuj¹ wysok¹ ich stabilnoœæ w ci¹gu roku, pomimo dzia³ania nisk¹ i wysok¹ temperatur¹ oraz zmianami wilgotnoœci [23]. Stê enia omawianych alergenów w kurzu zale ¹ te od warunków domowych, które sprzyjaj¹ lub ograniczaj¹ rozwój populacji roztoczy. Powszechnie u ywany termin roztocza nie jest jednostk¹ systematyczn¹. Dotyczy on zarówno wolno yj¹cych jak i paso ytniczych pajêczaków, które zwyczajowo okreœla siê jako roztocza i klasyfikuje do ponad 50 z oko³o 300 gatunków stawonogów, które zasiedlaj¹ domy naszej strefy klimatycznej [24]. Roztoczami interesowano siê od dawna z wielu powodów. Niektóre z nich s¹ ektopaso ytami zwierz¹t i cz³owieka, inne roœlin. Najbardziej rozpowszechnion¹ chorob¹ wywo- ³ywan¹ przez roztocza jest bez w¹tpienia alergia. Wykazano zwi¹zek podwy szonych stê eñ Der p I z przypadkami ciê kiej astmy wœród dzieci w Sydney [5]. Ocenia siê, e od 40 do 70 % chorych na astmê ma

2 42 Kowalski M.L. i wsp. Stê enia alergenu roztoczy kurzu domowego DER p I w mieszkaniach ³ódzkich swoiste przeciwcia³a przeciwko antygenowi Der p I. Badania Sporik i wsp. [9] wykaza³y, e szansa rozwoju uczulenia na alergeny roztoczy i astmy oskrzelowej jest wiêksza u dzieci w domach, w których stwierdza siê podwy szone stê enie antygenu Der p I. Wiadomo, e eliminacja roztoczy prowadzi do redukcji stê enia alergenów w domach i mo e stanowiæ efektywny sposób zmniejszenia szansy na rozwój alergii. Chocia farmakoterapia mo e poprawiæ jakoœæ ycia pacjentów, to stosowanie leków nie powinno zmniejszyæ wysi³ków skierowanych na poznanie czynników etiologicznych i minimalizacjê ekspozycji na alergeny roztoczy. Dla w³aœciwej prewencji uczulenia na alergeny roztoczy konieczne jest poznanie stê enia alergenów i czynników wp³ywaj¹cych na rozwój roztoczy w domach. Celem naszej pracy by³a analiza stê enia jednego z g³ównych antygenów roztoczy kurzu domowego Der p I w próbkach kurzu zebranych w ³ódzkich domach i odniesienie ich do charakterystyki mieszkañ. MATERIA I METODY Analizie poddano próbki kurzu pochodz¹ce z 23 ³ódzkich mieszkañ: pacjentów oraz pracowników Oœrodka Diagnostyki i Leczenia Astmy i Chorób Alergicznych przy Katedrze Immunologii AM w odzi. Badania prowadzone by³y zim¹ na prze³omie lat 1994/1995. W³aœciciele mieszkañ wype³niali kwestionariusz zawieraj¹cy 35 pytañ dotycz¹cych osób wspólnie zamieszkuj¹cych, charakterystyki budynków, mieszkañ, w tym sposobu umeblowania, rodzaju ogrzewania, obecnoœci zwierz¹t domowych itd. Próbki kurzu zbierano na celulozowe filtry przy pomocy domowych odkurzaczy wyposa onych w specjalne nasadki firmy ALK (ALK Laboratories, Horshölm, Dania). Zbieranie próbek kurzu prowadzono w sypialni i pokoju wypoczynkowym. Przed odkurzaniem zalecano pozbieranie resztek ywnoœci, kawa³ków papieru itp. [25]. Kurz zbierano poprzez odkurzanie po 5 min. z ka dego z nastêpuj¹cych miejsc: a) z poœcieli z powierzchni przeœcierad³a, z powierzchni poduszki, z pokrycia materaca, b) z powierzchni 1 m 2 dywanu sypialni lub pokoju wypoczynkowego, c) z pod³ogi pod ³ó kiem, d) z mebli tapicerowanych, pluszowych zabawek. Uzyskane w ten sposób próbki kurzu by³y wa one i poddawane ekstrakcji w buforze amonowym. Pomiary stê enia antygenu Der p I Stê enie antygenu Der p I w ekstraktach kurzu oznaczono metod¹ ELISA z zastosowaniem dwóch przeciwcia³ monoklonalnego i poliklonalnalnego. Do studzienek p³ytki op³aszczonych przeciwcia³ami monoklonalnymi przeciwko antygenom Der p I dodawano po 100 µl ekstraktu kurzu domowego i standardów. P³ytkê inkubowano 2 godziny w temperaturze pokojowej, a po inkubacji przep³ukiwano j¹ roztworem PBS i 0,05% Tweenu. Nastêpnie dodawano po 100 µl przeciwcia³ poliklonalnych przeciwko antygenom kurzu domowego zwi¹zanych z peroksydaz¹ chrzanow¹ i inkubowano przez 1 godzinê w temp. pokojowej. Po inkubacji studzienki ponownie przep³ukiwano i dodawano po 100 µl substratu OPD i inkubowano 15 min w temperaturze pokojowej. Reakcjê zatrzymywano 1 M kwasem siarkowym. Pomiar absorbancji przeprowadzano automatycznym spektrofotometrem firmy Sanofi-Pasteur przy d³ugoœci fali 490 nm. Orientacyjnego odczytu stê eñ antygenu Der p I w badanych próbkach dokonywano na podstawie wykresu krzywej wzorcowej, natomiast dok³adny odczyt uzyskiwano z równania regresji liniowej miêdzy zlogarytmowanymi zmiennymi absorbancji i stê eñ wzorców. Wyniki uzyskiwane w ng/ml przeliczano na wagê kurzu u ytego do ekstrakcji i wyra ano w µg/g kurzu. Czu³oœæ stosowanej metody wynosi³a 0,6 ng antygenu Der p I na 1 ml roztworu. Analiza statystyczna Do wyjaœnienia zmiennoœci stê eñ alergenów w mieszkaniach zastosowano metodê regresji wielokrotnej i metodê klasterow¹. Doboru istotnych zmiennych objaœniaj¹cych dokonano tutaj przy pomocy metod krokowych. Dodatkowo do testu regresji zawsze wprowadzano zmienn¹ w postaci kolejnych numerów dni, której zadaniem by³o stabilizowanie wp³ywu czasu na zmiennoœæ badanych czynników. Zmienn¹ objaœnian¹ (stê enie Der p I) poddano transformacji pierwiastkowej, aby jej rozk³ad jak najbardziej zbli yæ do normalnego. Przy pomocy metody klasterowej, wszystkie analizowane czynniki zosta³y pogrupowane i uporz¹dkowane hierarchicznie wzglêdem dystansu miêdzy ka dym z nich. Dystans obliczony zosta³ w oparciu o procent niezgodnoœci, ze wzglêdu na niemetrycznoœæ grupowanych danych [26]. WYNIKI W próbkach kurzu pobranych ze wszystkich badanych mieszkañ stwierdzono obecnoœæ mierzalnych stê eñ antygenu kurzu domowego Der p I. Zakres stê eñ w poszczególnych mieszkaniach wynosi³ od 0,03 µg do 2,1 µg antygenu na 1 g kurzu (ryc. 1). Stê enie antygenu DER p I w µg/g kurzu 2,5 2,0 1,5 1,0 0, Kolejne mieszkania Ryc. 1. Stê enia antygenu Der p I w 23 ³ódzkich mieszkaniach.

3 Kowalski M.L. i wsp. Stê enia alergenu roztoczy kurzu domowego DER p I w mieszkaniach ³ódzkich Tabela I. Czynniki wp³ywaj¹ce na stê enia antygenu Der p I w badanych mieszkaniach. 43 Analizowana cecha 1. dom jednorodzinny 2. czas zamieszkiwania 3. dom na przedmieœciu 4. typ odkurzacza (p³ócienny pojemnik na kurz) 5. liczba mieszkañców 6. subiektywne poczucie wilgoci w mieszkaniu 1. nieci¹g³oœæ ogrzewania 2. powierzchnia u ytkowa mieszkania 3. centralne ogrzewanie Analiza regresji wielokrotnej wykaza³a zale noœci miêdzy niektórymi cechami mieszkañ a stwierdzanymi w nich stê eniami antygenu Der p I. Cechy, dla których takie zwi¹zki stwierdzono przedstawia tabela I. W badanej grupie wy sze stê enia antygenu wystêpowa³y w domach jednorodzinnych (w porównaniu do mieszkañ w blokach), w domach znajduj¹cych siê na przedmieœciaciach oraz w mieszkaniach cechuj¹cych siê (wed³ug opinii mieszkañców) wiêksz¹ wilgotnoœci¹. Ponadto stê enia Der p I korelowa³y z d³ugoœci¹ zamieszkiwania, liczb¹ mieszkañców oraz rodzajem stosowanych odkurzaczy (dodatnio zwi¹zane by³y z odkurzaczami starego typu z p³óciennym workiem). Z kolei ujemne korelacje (ni sze stê enia antygenu) pierze meble tapicerowane roœliny doniczkowe wyk³adziny wilgoæ w mieszkaniu bloki zmienna temperatura sta³a temperatura centralne ogrzewanie stê enie Der p I zagêszczenie mieszkania powierzchnia u ytkowa czas zamieszkiwania czas u ytkowania odkurzacza grube zas³ony ogrzewanie wêglowe inne rodzaje ogrzewania domy jednorodzinne przedmieœcia jedn. worek odkurzacza typ odkurzacza katary ca³oroczne zwierzêta domowe centrum p³ócienny worek odkurzacza objawy HDM atopia objawy ze strony uk³.oddechowego Ryc. 2. Analizowane zmienne pogrupowane hierarchicznie za pomoc¹ metody klasterowej. Wynik analizy t 0 p zale noœci dodatnie 14,5 0,001 8,6 0,001 6,7 0,001 6,4 0,001 5,2 0,001 2,9 0,03 zale noœci ujemne 9,1 0,001 7,2 0,001 3,6 0,02 stwierdzono w mieszkaniach ogrzewanych okazjonalnie i nie posiadaj¹cych centralnego ogrzewania oraz o du ej powierzchni u ytkowej czyli mniejszym zagêszczeniu (tab. I). Nie stwierdzono natomiast istotnych statystycznie korelacji pomiêdzy stê eniami Der p I a sposobem umeblowania mieszkañ, stosowaniem wyk³adzin, dywanów, zas³on i roœlin doniczkowych ani te rodzajem poœcieli (z pierza lub bez). Wiêkszoœæ stwierdzonych zale noœci potwierdzona zosta³a poprzez analizê klasterow¹, przedstawion¹ na rycinie 2. Wszystkie analizowane czynniki zosta³y pogrupowane i uporz¹dkowane hierarchicznie wzglêdem dystansu miêdzy ka dym z nich za pomoc¹ metody klasterowej (gronowej). Dystans obliczony zosta³ w oparciu o procent niezgodnoœci, ze wzglêdu na niesymetrycznoœæ grupowanych danych. Szczególnie wyra ny zwi¹zek mo na tu zauwa yæ miêdzy stê eniem Der p I - a zagêszczeniem badanych mieszkañ, powierzchni¹ u ytkow¹, sposobem ogrzewania i czasem u ytkowania mieszkañ. Choæ w teœcie regresji wielokrotnej obecnoœæ zwierz¹t domowych obecnych w 13 mieszkaniach nie wykazywa³a zwi¹zku ze stê eniem Der p I, to zale noœæ tak¹ stwierdzono na podstawie analizy wariancji; p<0,01 (ryc.3). stê enie Der p I w µg/g kurzu Liczba zwierz¹t w badanych mieszkaniach Ryc. 3. Stê enie alergenu Der p I w zale noœci od liczby zwierz¹t w mieszkaniu.

4 44 Kowalski M.L. i wsp. Stê enia alergenu roztoczy kurzu domowego DER p I w mieszkaniach ³ódzkich DYSKUSJA W przedstawionej pracy po raz pierwszy w Polsce okreœlone zosta³y stê enia antygenu roztoczy kurzu domowego Der p I. Zastosowanie metody immunoenzymatycznej okreœlaj¹cej stê enia antygenów roztoczy w próbkach kurzu stanowi wyraÿny postêp w porównaniu z dotychczas stosowanymi poœrednimi metodami: mikroskopow¹ i guaninow¹. Oznaczenia poszczególnych antygenów wypieraj¹ pó³iloœciow¹ metodê szacowania stê enia guaniny - zwi¹zku wystêpuj¹cego w odchodach roztoczy - znanej pod nazw¹ Acarex-test. Badania porównawcze przeprowadzone w ponad stu domach przez Manjra i wsp. wykaza³y korelacjê testu guaninowego z oznaczeniami Der p I jedynie przy wysokich stê eniach roztoczy w próbkach kurzu [27]. Jeszcze wnikliwsze badania porównawcze przeprowadzili Hallas i wsp., porównuj¹c stê enia guaniny i ksantyny uzyskanych w czystych hodowlach laboratoryjnych roztoczy D.pteronyssinus, D.farinae i D.microceras ze stê eniami guaniny w próbkach kurzu domowego, za pomoc¹ metod biochemicznych [28]. Badane próbki kurzu domowego zawiera³y znacznie wiêcej guaniny ni oczekiwano. Przypadkowo odkryto te, e test guaninowy wykazywa³ wyniki fa³szywie dodatnie dla próbek m¹ki pszennej, w których nie stwierdzono roztoczy. Ogranicza to kliniczn¹ wartoœæ testu pomiaru guaniny dla okreœlenia wielkoœci populacji roztoczy kurzu domowego. Odmiennoœæ tych metod jest tak du a, e porównywanie ich jest niecelowe, tym bardziej, e guanina wytwarzana jest te przez inne roztocza, u których nie wykazano antygenu Der p I. Odnosi siê to np. do paso ytniczych roztoczy mieszków w³osowych cz³owieka (Demodex), znajdowanych w próbkach kurzu z poœcieli [29]. Mimo wiêc wielu zalet testu guaninowego, podkreœlanych przez jego zwolenników, takich jak dostêpnoœæ, prostota wykonania i stosunkowo niska cena, to obecnie preferowane s¹ testy immunoenzymatyczne jako bardziej dok³adne i specyficzne. Nasze badania wykaza³y, e alergeny Der p I s¹ obecne we wszystkich badanych domach w odzi, a ich stê enia s¹ porównywalne, choæ œrednio ni sze od stê eñ stwierdzanych w badaniach przeprowadzonych w ponad tysi¹cu domów we Freiburgu w Niemczech [30]. Dalsza analiza porównawcza mo liwa bêdzie po zbadaniu przez nas wiêkszej liczby mieszkañ w odzi i jej okolicach. Stosowanie regresji wielokrotnej pozwala znaleÿæ zale noœci pomiêdzy stê eniem antygenów i ró nego typu czynnikami charakteryzuj¹cymi mieszkania. Dok³adne poznanie warunków sprzyjaj¹cych ich rozwojowi wydaje siê szczególnie wa ne, gdy stosowanie wielu metod walki z roztoczami zwykle przynosi tylko krótkotrwa³e efekty. Szeroko zakrojone badania tego typu prowadzone s¹ ostatnio w wielu oœrodkach na œwiecie. W naszej pracy wykazano najsilniejsz¹ zale noœæ stê eñ antygenu Der p I w zwi¹zku z typem budynku - domem jednorodzinnym. Najprawdopodobniej niedostateczna wentylacja i wy sza wilgotnoœæ, bêd¹ca wynikiem oszczêdzania energii w domach prywatnych, sprzyja rozwojowi roztoczy. Sundell i wsp. [31] wykazali œcis³¹ zale noœæ pomiêdzy typem budynku i ca³kowit¹ wilgotnoœci¹ stwierdzaj¹c, e mieszkania w blokach charakteryzuj¹ siê ni sz¹ wilgotnoœci¹, co zdecydowanie ogranicza rozwój roztoczy, szczególnie w miesi¹cach zimowych. St¹d w krajach zachodnich, zaleca siê uwzglêdnianie wentylacji mechanicznej, jako wa nej instalacji nowobudowanych mieszkañ [32]. Praca Kuehra i wsp. [30] przedstawia ponadto zmiennoœæ stê eñ Der p I i Der f I w próbkach kurzu zbieranych z materacy dzieci bêd¹cych w takim samym wieku, w odniesieniu do warunków mieszkaniowych. Wykazali oni, e do czynników istotnie sprzyjaj¹cych rozwojowi roztoczy nale ¹: u ywanie dywanów z naturalnej we³ny, nakrywanie pos³añ pledem lub kocem, obecnoœæ plam wilgoci w sypialniach, stosunkowo wy sza wilgotnoœæ oraz zajmowanie mieszkania na ni szym piêtrze. Ujemne korelacje zaobserwowano z temperatur¹ w pokoju, iloœci¹ osób/m 2, stosowaniem podpod³ogowego systemu ogrzewania. Stê enia Der f I istotnie wzrasta³y wraz z czasem u ytkowania materacy, stosowaniem pledów czy kocy, wy sz¹ wag¹ uzyskanych próbek kurzu, wy szym wskaÿnikiem iloœci mieszkañców na m 2 i co ciekawe, z wy szym poziomem ich edukacji. Ni szy poziom Der f I istotnie zale a³ od korzystania z materacy z wewnêtrznymi sprê ynami i regularnego ich czyszczenia [16]. Badania prowadzone przez Departament Epidemiologii Zdrowia Publicznego UW w Holandii, w ponad piêciuset domach wykaza³y 6 do 14 razy wy sze stê enia Der p I w domach z nakryt¹ pod³og¹ [32]. Podobnie, porównania stê eñ alergenów Der p I w szko³ach holenderskich wykaza³y wy sze stê enia antygenu Der p I w szko³ach z pod³og¹ pokryt¹ wyk³adzinami dywanowymi. Jednoczeœnie ustalono, e rozwojowi roztoczy sprzyja czas u ytkowania wyk³adzin, iloœæ klas w szkole, obecnoœæ plam wilgoci, i lokalizacja szkó³ na przedmieœciu [34]. W naszych badaniach nie wykazaliœmy istotnego zwi¹zku stê enia Der p I z obecnoœci¹ w mieszkaniach dywanów i wyk³adzin oraz poœcieli z pierza, chocia wiadomo, e s¹ one rezerwuarami roztoczy. Brak korelacji z wyposa eniem mieszkañ mo e byæ spowodowany ma³¹ zmiennoœci¹ tych cech w badanych przez nas mieszkaniach. W naszych domach rzadko spotyka siê pe³ne wyk³adziny we wszystkich pomieszczeniach, tak jak jest to w Europie zachodniej, co tak e mo e rzutowaæ na nieco ni sze stê enia alergenu Der p I. Badania holenderskie pozostaj¹ natomiast w zgodzie z naszymi

5 Kowalski M.L. i wsp. Stê enia alergenu roztoczy kurzu domowego DER p I w mieszkaniach ³ódzkich 45 wynikami dotycz¹cymi wzrostu Der p I w domach o wiêkszym zagêszczeniu osób, o wiêkszej wilgotnoœci powietrza, d³u ej zamieszkiwanych i zlokalizowanych na przedmieœciu. W wielu ³ódzkich domach korzysta siê jeszcze z odkurzaczy typu blaszak, o mocy silnika W, z p³óciennym, niewymienialnym zbiornikiem kurzu. W sposób istotny koreluj¹ one z wiêksz¹ iloœci¹ antygenów Der p I w próbkach kurzu. Próby redukcji roztoczy przy pomocy odkurzaczy podjête przez Boera [35] i wsp. okaza³y siê nieskuteczne. Odkurzacze nie tylko nie usuwa³y ywych roztoczy przyczepionych do w³ókien dywanów, ale wsysane przez nie kulki odchodów, czêœciowo przenika³y przez pory zbiorników kurzu i stawa³y siê aeroalergenami, mog¹cymi docieraæ do najdrobniejszych oskrzeli p³uc cz³owieka. Holenderski badacz roztoczy Wassenaar [36] ocenia³ efektywnoœæ odkurzania i wodnego czyszczenia dywanu w redukcji alergenów roztoczy. Wykaza³, e stê enia te nie zmienia³y siê po kolejnych odkurzaniach, natomiast istotnie zmniejsza³a siê populacja drapie nych roztoczy Cheyletus, a po wilgotnym czyszczeniu dywanów, nastêpowa³ przyspieszony rozwój egzystuj¹cych w nim jaj. Rownie nasze obserwacje (dane nie publikowane) wskazuj¹, e dwukrotne, intensywne odkurzanie dywanu tylko minimalnie redukuje stê enia antygenu Der p I. W naszych badaniach, przy zastosowaniu regresji wielokrotnej nie uda³o siê wykazaæ istotnej zale noœci pomiêdzy stê eniem Der p I, a obecnoœci¹ zwierz¹t domowych. Kiedy jednak przeanalizowano osobno tê grupê danych, okaza³o siê, e istnieje wyraÿna zale noœæ pomiêdzy liczb¹ zwierz¹t hodowanych w domach a stê eniem antygenu Der p I. Ró nice w obu testach sugeruj¹, e zale noœæ ta nie ma znaczenia bezpoœredniego. Z pewnoœci¹ istniej¹ inne zmienne, czêœciowo powi¹zane z liczb¹ zwierz¹t, które mog¹ w synergistyczny sposób stymulowaæ rozwój roztoczy. Bardzo istotna dla tego typu badañ jest liczebnoœæ porównywanych prób. Scharakteryzowanie wiêkszej iloœci mieszkañ, szczególnie osób atopowych, z pewnoœci¹ wzbogaci³oby stan naszej wiedzy o wymaganiach i preferencjach siedliskowych roztoczy kurzu domowego w ³ódzkich domach Podsumowuj¹c w naszych badaniach wykazaliœmy, e stê enia antygenu Der p I okreœlone metod¹ immunoenzymatyczn¹ w ³ódzkich mieszkaniach s¹ zbli one do stê eñ stwierdzanych w innych krajach naszej strefy klimatycznej. Wyniki te traktujemy jako wstêpne, gdy liczba mieszkañ i ich zró nicowanie pod wzglêdem badanych cech nie by³y wystarczaj¹ce dla dalej id¹cych uogólnieñ. Autorzy dziêkuj¹ dr Zbigniewowi Wojciechowskiemu z Katedry Ekologii i Zoologii Krêgowców U za pomoc w opracowaniu statystycznym wyników, dr Jolancie Iwaszkiewicz z Katedry Immunologii AM za cenne wskazówki metodyczne, pracownikom Szpitala Kl. nr 2 AM w odzi: Leszkowi Wojtokasowi - za pomoc w oznaczeniach antygenu Der p I i Rafa³owi Gogolewskiemu - za pomoc w przygotowaniu rycin. PIŒMIENNICTWO 1. Kern R.A.: Dust sensitization in bronchial astma. Med.Clin.N. Am. 1929, 5: Piotrowski F.: Zarys entomologii parazytologicznej. PWN, Voorhorst R., Spieksma-Boezeman M.I.A., Spieksma F.Th.M.: Is a mite (Dermatophagoides sp.) the producer of the housedust allergen? All Asthma, 1964, 10: Chapman M.D., Heymann P.W., Sporik R.B., i wsp.: Monitoring allergen exposure in astma: new treatment strategies. Allergy 1995, 50 (suppl 25): Domañska A., Górski P.: Roztocza jako przyczyna schorzeñ alergicznych u cz³owieka. Med.Pr. 1994, 45 (2): Marks G.B., Tovey E.R., Toelle B.G. i wsp.: Mite allergen (Der pi) concentration in houses and its relation to the presence and severity of asthma in a population of Sydney schoolchildren. J.Allergy Clin.Immunol. 1995; 94 (4): 441-8) 7. Pauli G., de Blay F., Le-Mao J. i wsp.: Importance of measuring exposure to the principal indoor allergens in allergic asthma. Bull.Acad.Nat.Med. 195, 179: Saha G.K.: Relationship between Dermatophagoides mite density and specific immune response in asthmatic patients. Ann. Allergy 1994, 73: Samoliñski B.: Problem alergenu roztoczowego w klinice chorób alergicznych.klinika-alergologia i Immunologia. 1994, 4: Sporik R., Ingram J.M., Price W.: Association of astma with serum IgE and skin test reactivity to allergens among children living at high altitude. Tickling the dragon breath.am.j.respir. Crit.Care.Med.1995, 151: Kowalski M.L.: Znaczenie kontroli czynników œrodowiskowych w profilaktyce i leczeniu astmy oskrzelowej. Pol.Arch.Med.Wewn IUIS Subcommitettee for Alergen nomenclature: Alergen nomenclature. Bull.WHO, 1986, 64: Aki T., Ono K., Hidaka Y. i wsp.: Structure of IgE epitopes on a new 39-kD allergen molecule from the house dust mite, Dermatophagoides farine. Int.Arch.Allergy.Immunol.1994, 103: Chapman M.D., Smith A.M., Slunt J.B. i wsp.: Immunochemical and molecular metods for defining and measuring indoor allergens: in dust and air. Pediatr Allergy Immunol 1995, 6 (suppl 7): Chua K.Y., Doyle C.R., Simpson R.J. i wsp.: Isolation of cdna coding for the major mite allergen Der p II by IgE plaque immunoassay. Int.Arch.Allergy.Appl.Immunol. 1990, 91: Chua K.Y., Stewart G.A., Thomas W.R. i wsp: Sequence analysis of cdna coding for a major house dust mite allergen, Der p I. Homology with cysteine proteases. J.Exp.Med.1988, 167:

6 46 Kowalski M.L. i wsp. Stê enia alergenu roztoczy kurzu domowego DER p I w mieszkaniach ³ódzkich 17. Lin K.L., Hsieh K.H., Thomas W.R. i wsp.: Characterization of Der p V allergen, cdna analysis, and IgE - mediated reactivity to the recombinant protein. J.Allergy Clin.Immunol.1994, (6 Pt): Shen H.D., Chua K.Y., Lin W.L. i wsp.: Characterization of the house dust mite allergen Der p 7 by monoclonal antybodies. Clin.Exp.Allergy. 1995, 25: Smith W.A., Chua K.Y., Kuo M.C. i wsp.: Cloning and sequencing of the Dermatophagoides pteronyssinus group III allergen, Der p III. Clin.Exp.Allergy. 1994, 24: Steward G.A., Boyd M., Bird C.H. i wsp. : Immunobiology of the serine protease allergens from house dust mites. Am.J.Ind. Med. 1994, 25: Matsuoka H., Meada N., Atsuta Y. i wsp.: Seasonal fluctuations of Dermatophagoides mite population in house dust. Jpn. J.Med.Sci.Biol. 1995, 48: Rijckaert G., van Bronswijk J.E.H.M, Linskens H.F.: Housedust community (fungi, mites) in different climatic regions. Oecologia, 1981, 48: De Boer R., van der Hoeven W.A., Stape S.O.: The decay of house dust mite allergens, Der p I and Der p II, under natural conditions. Clin.Exp-Allergy. 1995, 25: Boczek J.: Zarys akarologii rolniczej. PWN Dreborg S., Einarsson R., Lau S. i wsp. : Dust sampling for determination of allergen content. Allergy 1995, 50: Norusis M.J.: SPSS/PC+Advanced Statistics 4.0 for the IBM PC/XT/AT and PS/2. SPSS Inc., 1990, Chicago. 27. Manjra A., Berman D., Weinberg E.G. i wsp.: Comparison between the Acarex R test and a Der p I ELISA for detection of house-dust mites in the homes of asthma suffers. S.Afr.Med.J. 1994, 4: Hallas T.E., Yi X., Schou C. Does guanine concentration in house-dust samples reflect house mite exposure? Allergy 1993, 48: Desch C.E.: The digestive system of Demodex folliculorum (Acari: Demodicidae) of man: a light and microscope study. Prog.Acarology. 1989, 1: Kuehr J., Fischer T., Karmaus W. i wsp. Natural variation in mite antigen density in house dust and relationship to residential factors. Clin.Exp.Allergy. 1994, 24: Sundell J., Wickman M., Pershagen G. i wsp.:venilation in homes infested by house dust mites. Allergy. 1995, 50: Wil A., Spaul C.: Building-related factors to consider in indoor air quality evaluations. J.Allergy Clin.Immunol. 1994, 94: Van Strien R.T., Verhoeff A,P,. Brunekreef B. i wsp.: Mite antigen in house dust: relatinship with different housing characteristics in The Netherlands: Clin.Exp.Allergy. 1994, 24: Zock J.P.: Brunekreef B.: House dust mite allergen levels in dust from schools with smooth and carpeted classroom floors. Clin. Exp.Allergy. 1995, 25: De Boer R.: The control of house dust mite allergens in rugs. J. Allergy Clin.Immunol. 1990, 86: Wassenaar D.P.: Effectiveness of vacuum cleaning and wet cleaning in reducing house-dust mites, fungi and mite allergen in a cotton carpet: a case study. Exp.Appl.Acarol. 1988, 4: House Dust Mite Allergen Der p I Levels in the Houses in Lodz M.L.KOWALSKI, B.MAJKOWSKA-WOJCIECHOWSKA, J.GRZEGORCZYK Department of Clinical Immunology and Allergy, Faculty of Medicine Medical Academy, Lodz, Poland Summary Allergy to house dust mite is a main source of sensitisation and an important trigger of asthmatic symptoms in perennial asthmatic patients in Poland. As a part of study on environmental factors affecting asthma 23 dust samples were collected from dwellings. Dust samples were collected on nitrocellulose filters using a collecting device and vacuum cleaner. After extraction Der p I concentration was measured by double-antibody ELISA assay (ALK, Denmark). Der p I antigen was detected in all houses, and the level ranged from 0.03 to 2.1 ug/g of dust. Concentration of the allergen were referred to several characteristics the house as assessed by questionnaires. The highest levels of Der pi were found in suburban homes, without central heating, and correlated positively with the number of dwellers, and subjective feeling of the house dampness, but not with the type of furnishing or carpeting. We concluded, that concentrations of Der pi antigen in homes in central Poland is similar to previously reported in other European countries of the temperate climatic zone and is strongly related to the house characteristics.